Full text of "Ionae Vitae Sanctorum Columbani, Vedastis, Iohannis. Recognivit Bruno Krusch"

See other formats

Digitized by the Internet Archive 

in 2011 with funding from 

University of Toronto 



http://www.archive.org/details/ionaevitaesanctoOOjona 






o* 




SCRIPTORES 

RERUM GERMANICARUM 

IN USUM SGHOLARUM 

EX 

MONUMENTIS GERMANIAE HISTORICIS 
SEPARATIM EDITI. 



IONAE 

VITAE SANCTORUM 

COLUMBANI, VEDASTIS, IOHANNIS. 



HANNOVERAE ET LIPSIAE 
IMPENSIS BIBLIOPOLTI HAHNIANl 

1905. 



IONAE 



VITAE SANCTORUM 



COLUMBANI, VEDASTIS, IOHANNIS. 



RECOGNOVIT 

BRUNO KRUSCH. 



HANNOVERAE ET LIPSIAE 
IMPENSIS BIBLIOPOLII HAHNIANI 

1905. 







JAN121973 



HANNOYEKAE. TYPIS CULEMANNORUM. 



IIOC VOLUMINE CONTINENTUR: 

Payy. 

Praefatio VII. VIII 

Conspectus codicum IX — XII 

I. Vitae Columbani abbatis discipulorumque eius libri II. 1 — 294 

Prooemium 1 — 144 

Epistula ad Waldebertum et Bobolenum .... 144 — 148 

Liber I. Vita Columbani 148 — 224 

Versus ad mensam canendi • . 224 — 227 

Hi/mnus . . . .' 227. 228 

Liber II. 228—294 

Vita Athalae (II, 1—6; 230—240 

Vita Eustasii (II, 7— 10) . 240—257 

Miracula Ecoriacensia (= Vita Burgundofarae, 

II, 11—22) 257—279 

Vita Bertulfi (II, 23; 280—286 

mracula Bobiensia (II, 24. 25; 286—294 

/i". Vita Vedastis episcopi Atrebatensis 295 — 320 

Prooemium 295 — 301 

Disse?'tatio de baptismo Chlodovechi regis .... 301 — 308 

Textus 309—320 

III. Vita Iohannis abbatis Reomaensis 321 — 344 

Prooemium 321 — 325 

Textus 326—344 

Index personarum et locorum. Scripsit W. Levison . . . 345—354 

Index rerum et verborum. Scripsit W. Levison 355 — 366 



PRAEFATIO. 

Ionas dbbas de litteris hagiographicis ecclesiae Galli- 
canae optime meritus in celeberrimo monasterio Bobiensi 
non solum regulae praeceptisque conditoris tunc mortui, sed 
etiam operibus classicis, veluti Livi, studuerat, cuius locum 
quendam e libris deperditis depromptum solus servavit, et 
licet arte omnino caruerit, ipsum tamen studiorum illorum 
vestigia nonnulla et retinuisse et posteris tradidisse negari 
nequit atque inprimis Vita Columbani, ad quam componen- 
dam plurimum operae et diligentiae contulisse videtur, ex- 
emplum factum est, quod successores imitarentur. Sicut Co- 
lumbano duce Scotti discipidique eorum ecclesiam Gallicanam 
primum renovaverunt, Anglosaxonibus viam sternentes, a quibus 
postea expellebantur, ita qui res ab cis gestas conscripsit 
auctor item peregrinus, Italus scilicet, clerum indigenam 
illius aevi ad vitas miracidaque conscribenda quasi infor- 
mavit eique litterarum generi suum signum impressit, quare 
quo in codicihus nonnullis appellatus est praeceptoris nomen 
aliquo modo defendi potest. Itaque vitae eius per duos 
Scriptorum rerum Merovingicarum tomos adhuc dispersae 
dignae visae sunt, quae seorsum ederentur, cum reliquae tum 
maxime Columbani illa celeberrima. Atque in hanc prae- 
cipue operam studiumque impendi, occasionem emendandi et 
supplendi nactus, omnibusque qui noti sunt codicibus iam 
examinatis, et prooemium latius accrevit et apparatus multo 
amplior redditns est. Illi nunc codices illati sunt circiter 
CXX, qui in editione priore fuerant XL; huic permtdtae 
lectiones accesserunt et librorum iam cludum adhibitorum, 
quos nunc plenius exscripsi quam antea, et novorum aliquot, 
quibus ad textum recensendum adhuc usus non eram. Nec 
amplius chartae JBobienses in rebus gestis describendis negle- 
gendae erant, postquam fidei ipsarum insignis vindex interim 
surrexit. Vita Vedastis auctori suo restituta de loco baptismi 
Chlodovechi vehementissimam controversiam intulerat, data- 
que occasione, ea quae ante hos annos hac de re disserueram 



VHI PRAEFATIO. 

retractare nunc visum cst. Lcctiones vcro huic tcxtui ad- 
dendae non erant nisi unius codicis et recentioris aevi et 
interpoJati. Denique ad Vitam Ioliannis recensendam nova 
subsidia interim non emerserunt Libris nunc primum col- 
Jectis auctoris, qui pro tempore et pro re munus suum 
praestitisse videtur, utinam nomen fere extinctum apud litte- 
rarum studiosos revirescat atque ab oblivione vindicatum in 
suum locum restituatur ! 

Scribcham WratisJaviae mense Ianuario a. MDCCCCV. 

B. Krusch. 



CONSPECTUS CODICUM. 



I. Vita Columbani. Pagg. 

Admontensis n. 2, s. XI, 1. I, 2- 21 (B ld) 107 

Autissiodorensis n. 127, s. XII, 1. II, 7—9 (A 2c 5d ) ... 95 

Avennicus n. 276, s. XII. ex., 1. I. II, 1—10 (A 2+) . . . . 84. 85 

Bambergensis E III, 9, s. XV. ex., 1. II, 1—10 (A lc++) . . 76 

Bernensis n. 48, s. XI, 1. I, 1—17 (A 4) 100 

Berolinensis Ms. Theol. Oct. n. 162 v. Suerinensis. 

Bruxellenses n. 207—208. 98—100, s. XIII, 1. II (A lb T ) . 71. 72 

Bruxellensis n. 7461, s. XIII. in., 1. I. II, 1-6. 11—25 (A2a**) 86 

Bruxellensis n. 7984, s. X, 1. II, 1—6 (A lb 1 ) ...... 65 

Bruxellensis n. 8518, s. X, 1. 1 (a c. 11). II, 7-25 (A lb) . 64 

Bruxellensis n. 9289, s. XII, 1. I (A 2b) 90 

Bruxellensis n. 11987, s. XVI.in., 1. I. (1. II. periit) (A^a**- 1 ) 87 

Bruxellensis n. 18018, s. XII, 1. I (ad c. 28) ( A 2b 2 ) ... 91 

Campililiensis n. 74, s. XV, 1. I (A 3'*) 97 

Coloniensis n. 164*\ s. XV, 1. I (A 5b) 102 

Compendiensis deperditus 1.1.11,1—6. 11—24 ( A 2a*) . . 86 

Confluentinus n. 5, s. XIV, 1. I (A 3 + +) 99 

Divionensis n. 383, vol. II, s. XIII, 1. II, 1—10 (A 2C 1 ) . . 92. 93 

vol. V, s. XII, 1. I (des. c. 17-27) (A2C 1 ) 93 

Duacensis n. 838, s. XII/XIII, 1. 1 (A 2a+) 87. 88 

Duacensis n. 855, s. XV, 1. I. II, 1—6. 11-25 (A2a++) . . 88 

Einsidlensis n. 257, s. X, 1. I (A la*) 63 

Engelbergensis n. 2, s. XII, 1. I (Ala***) 03 

1. II, 23—25 (A lb 9 ) .... 73 
Florentinus bibl. nat. convent. suppr. A 1, 1213, s. XI, 1. I, 

2-19 (Bld*) 107 

Guelferbytanus inter Helmstad. n. 322, s. XV, 1. I (A lg) . 78. 79 
Guelferbytanus inter novos n. 404, 2, s. XII, 1. II, 7 — 10. 

fragm. (A lc+) 76 

Hagensis L, 29, s. XV, 1. I (A5b***) 102 

Hagensis X, 73, s. XI, 1. II, 7. 8. I. II, 1-6. 11—25 (A2a) 85. 86 

Heidelbergensis, Salem n. 9, 21, s. XIII, 1. 1. II, 7—25 (A lb*) 65 

Herefordensis P. VII, 6, s. XIII. in., 1. I (A2a 2 ) .... 90 

Holkhamensis n. 129, s. XI XII, 1. 1 (a c. 2) (B la*) ... 104 

Lindesianus n. 101, s. X, 1.1 (Ala**) 63 

Lipsiensis n. 196, s. XII, 1. I (ad c. 30) (B le") 107 

Londiniensis, Cott. Tib. D. IV, s. XII, 1. I (A2a J ) .... 89. 90 

Londiniensis, Harlei. n. 624, s. XII, 1. II, 7—10 (A le*) . . 77 
Londiniensis, Harlei. n. 2800—2801, s. XIII, 1. II, 11—25. 

1—10 (Alb G ) 70. 71 



X CONSPECTUS CODICUM. 

Pags. 

Londiniensis, HarleL n. 2802, s. XIEI, 1. 1 (A3+) .... 99 

Londiniensis, Harlei. n. 3597. s. XV, 1. II, 7—10 (A lb 5 '*) . 70 

Londiniensis. Add. n. 10933, s. XV, 1. I (A la^) 64 

Londiniensis. Add. n. 21917. s. XI, 1. 1, 10—30. II, 7— 10(Blc> 106. 107 

Londiniensis, Add. n. 34387. s. XIV. 1. I, 7—9 i'A2a 4 ) . . 90 

Lucensis bibl. capit. A. s. XIII, 1. I (Blh) , 109. 110 

Maihingensis n. I, 2 Lat. . 4". 6. s. XII. in., 1. 1. II, 1 — 6 (Alc**) 74. 75 

Medioknensis Ambr. B 33. inf., s. XIII, 1.1 (A3x*) ... 100 

Mediolanensis Ambr. B 55. inf., s. XII. ex.. 1. I. 1. 2. 30 (B lg) 109 

Mettensis n. 523, s. XI. ex., L I (A3) 97 

Monacensis n. 4628, s. XI, 1. I. II. 1—6 (Ale ) 74 

Monacensis n. 9506, s. XII. 1. I (B le*) 107 

Monacensis n. 12642, s, XIV. 1. I (B le" J ) 108 

Monacensis n. 17137, s. XII. 1. I. II, 1— 6 (Alc****) ... 76 

Monacensis n. 18546. 2, s. X XI, 1. II, 7 — 25 (Alb :: ) ... 68 

Monacensis n. 21551, s. XII, 1. H, 11—25. 7—10 (Alb 8 **) . 68. 69 

Monacenses n. 22245. s. XII. 1. I (B le) 107 

n. 22240, 1. II, 7—10 (Alb^) 68 

Montensis n. 26. 210. 8402. tom. II, s. XIII, 1. I (des. c. 23. 

26. 27; iA3 '*") 98. 99 

Montepessulanus H. n. 1, s. XIII. in., tom. I. 1. I, 

tom. V, 1. II, 7— 10 (A2c 4 ) 93 

Montepessulanus H. n. 30, s. XII XIII, 1. I (A2c). ... 92 

Namucensis n. 15, s. XIII. in., 1. I (a c. 2) (A2b*) .... 91 

Oxoniensis, Bodlei., Digby n. 112, s. XII,' 1. II, 7—22 (A le) 77 
Oxoniensis, Bodlei., Fell 2, s. XII. ex., 1. I (a c. 7, des. 9 — 

15. 17—19) (A2a 3 ) 90 

Oxoniensis, Bodlei., Laud. Misc. n. 163. s. XV. 1. I (A lc***) 75. 76 

Parisiensis n. 3788, s. XII, 1. 1 (ad c. 30) (Blf) 109 

Parisiensis n. 3820, s. XIV, 1. II, 23 (B li) 110 

Parisiensis n. 5278, s. XIII, 1. I (A 2a^) 88. 89 

Parisiensis n. 5289^ s. XIV. 1. II, 1—10 (A lb s ) 72 

Parisiensis n. 5293, s. XIII, 1. I (A3x x ) 99.100 

Parisiensis n. 5297, s. XIII. 1. H, 7— 10 (A2c 3 ) 93 

Parisiensis n. 5308, s. XH, 1. I (a c. 11) (A2a***) .... 87 

Parisiensis n. 5330, s. XIII, 1. I (ad c. 30) (A 6) 102. 103 

Parisiensis n. 5336, s. XIV, 1. I (a c. 2) (A2a++ + +) .... 89 

Parisiensis n. 5352, s. XIII, 1. H, 7—10 (A2C 5 ") ..... 95 

Parisiensis n. 5360. s. XIV. 1. I (A4b) 101 

Parisiensis n. 5365, s. XII. 1. I (A 2*) 84 

Parisiensis n. 5600, s. Xl.in.. 1. I. H, 1— 10 (A2) .... 84 

Parisiensis n. 11757. s. XIII, 1. H. 1— 6 (A2c*) 95 

Parisiensis n. 11885. s. XII, 1. 11,1—6 (A2c 5 <0 95 

Parisiensis n. 11951, s. XII, 1. I (A2b 7 ) 92 

Parisiensis n. 14651, s. XV, 1. H, 1—6 (A2e v ) 95 

Parisienses, s. XII. ex., n. 16732, 1. II, 7—10, 
n. 16737, 1. II. 1—6, 

n. 16735, 1. 1 ( A 2c 5 ») 94 

Parisienses, s. XH XHI. n. 17004, 1. II, 7—10. 

n. 17007, 1. I (A2c 5b ) 95 

Parisiensis, 'Xouv. acq. lat.' n. 1S36, s. XIII, 1. I (A3**) . 97 
Parisiensis, Mazarin. n. 1712, s. XII, 1. I (ad c. 17. et c. 29. 

30) (A4a) 100. 101 



CONSPECTUS CODICUM. 



XI 



Remensis n. 1144, s. XIII. in., 1. II, 1—6 (A2c 2 ) . . . . 
Romanus, reg. Christ. n. 524, s. XII, 1.1 (Blf) . . . . 
Romanus, reg. Christ. n. 1025, s. X. ex., 1. I (B2) . . . . 

Rotomagensis n. 1333, 8. XII, 1. I (A 2b :! ) 

Rotomagensis n. 1399, s. XII, 1. I (ad c. 15) (A2fcr) . . . 
Rotomag-ensis n. 1404, s. XI [, 1. I (a c. 2) (A2b 5 ) . . . . 

Rotomagensis n. 1410, s. XIII, 1.1 (A2b 4 ) 

Rotomagensis n. 1415, s. XV, 1. I (epitome) (A2b 6 ) . . . 
Runensis (in Styria) n. 51, s. XII. cx., 1. I (A3') . . . . 
Sanctae Crucis mon. Austr. n. 11. 12, s. XII, 1. II (A lb 4a ) 

n. 14, 1. I (Ble 1 ) 

Sancti Audomari n. 715, III. et IV, s. XII. ex., 1. I. II (ad 

c. 22) (A2a**- 2 ) 

Sancti Audomari n. 716, VIII, s. XIII, 1. I. II (A2a**- :} ) . . 
Sancti Floriani n. III, 8, s. XV, 1. II, 23-25 (A lb 10 ) . . 
Sancti Galli bibl. n. 553, s. X.in., 1. I. II, 1—6. 23—25 (Ala) 
Sancti Galli archivi coenob. n. 12, s. XII, 1. I. II, 7—10 (A lf) 
Suerinensis, bibl. gentis Kade, nunc Berolinensis Ms. Theol. 

Oct. n. 162, s. XIII, 1. I (A 5a) 

Taurinensis F II, 10, s. XI, 1. II, 1—10. 23—25. I (B lb**) 

Taurinensis F III, 15, s. XI, 1. I (B lb*) 

Taurinensis F IV, 12, s. X. ex., 1. I. II, 1—6. 23—25. 7—22 

(Blb) 

Taurinensis F IV, 26, s. X, 1. 1. II. 1—6. 23—25. 7—22 (B la) 

Traiectinus n. 390, s. XV, 1. I (A5b*) 

Traiectinus n. 394, s. XV, 1. I (A 5b**) 

Trecensis n. 1, s. XHI.in., l.II, 1— 6 (A2c 4a ) 

Trevericus bibl. cath. n. 5, s. XII. in., 1. I. II, 1—22 (A ld) 
Trevericus bibl. cath. n. 93a, s. XII, 1. 1 (des. c. 26—30) (A3***) 
Trevericus bibl. semin. epise. n. 36, s. XIII, 1. I (A3*) . . 
Trevericus bibl. urbanae Cat. mss. 1151, Num. loc. 453, 

s. XIII, 1. II, 1—6. Num. loc. 455, 1. II, 7—10 (Alb 5 ) 
Trevericus bibl. urbanae Cat. mss. 1349, Num. loc. 91, 

s. XVI. in., 1. I (A3~**) 

Trevericus bibl. urbanae Cat. mss. 1376, Num. loc. 141, 

s. XVI.in., 1. II, 1— 6 (Alb 5 *) 

Turicensis C, 10, i, s. X. ex., 1. II, 7—25 (A lb 2 ) . . 
Vindobonensis n. 336, s. XIII. in., 1. II, 11—25 (Alb 4b ) 
Vindobonensis n. 339, s. XIII, 1. II, 11—22 (A lb 4 *) . 
Vindobonensis n. 430, s. XI, 1. II, 7—25 (A lb 4 ) . . 
Wirziburgensis Mp. th. f. 139, s. XII. in., 1. I. II, 1 — 22(Alc) 



Pl 


igg- 




93 




10!) 




110 




91 




91 




92 


91. 


92 




92 




97 




69 




108 




87 




87 




73 




60 




78 




102 


105. 


106 




105 


104. 


105 




104 




102 




102 




93 




77 


97. 


98 



97 

70 

98 

70 
66 — 68 
70 
69 
69 
73. 74 



II. Vita Vedastis. 

Atrebatensis n. 462, s. XIII (B 3a) 297. 298 

Atrebatensis n. 869, s. XIV (B 3b) 298 

Aurelianensis n. 331, s. XI. in. (A2) 297 

Berolinensis n. 122 (Phillipps. n. 1875), s. XIII (B 2b) . . 297 

Carnotenus n. 27, s. XII. in. (A lb) 297 

Montepessulanus H. 55, s. VIII/IX (B 1) 297 

Parisiensis n. 5304, s. XI (a c. 4) (A 3a) 297 

Parisiensis n. 5306, s. XIV (A 3c) 297 

Parisiensis n. 5308, s. XII (B 2a) 297 






XII COXSPECTUS CODICUM. 

Pagg. 

Parisiensis n. 5365, s. XII < A 3b) 297 

Parisiensis n. 5595, s. XI (c. 1—4) (A 2*) 297 

Parisiensis n. 12598, s. VIII. ex. (A la) 297 

III. Vi t a I o h a n n i s. 

Parisiensis n. 5306. s XIV a c. 1) (A2) 323 

Parisiensis n. 11748, s. X (des. c. 1—4, c. 18—20) (Al) . . . 323 



VITAE COLUMBANI 

ABBATIS DISCIPULORUMQUE EIUS 

LIBRI II. 

Ecclesiae Gallicanae instituta eo magis aevo Mero- 
5 vingico senescere videbantur, quo populi decrepiti in deterius 
mutdbantur mores, neque cupiditates humanas concilia epi- 
scopive coercere valebant, sed inulta plerumque patiebantur 
flagitia foedissima. Disciplina igitur ecclesiastica fere disso- 
luta erat, neque neglegentes timorem habebant neque studiosi 

10 incitabantur 1 . Sedes episcopales senatoriis tantum nobiliori- 
busque familiis patebant, pecunia data haud raro acquisitae 
ab iis, qui ad ordinem quemlibet magis praeparati erant 
quam ad ecclesiasticum. Episcopi igitur creati quam antea 
degerant continuabant vitam neque, sicut canonibus statutum 

15 erat, uxoribus semper dbstinebant neque siupro flagitiisque 
eiusmodi ; clericos autem subditos exempli pessimi diligentis- 
simos fuisse sectatores non est quod mireris. Sane honesti 
quoque laudabilesque inter episcopos aevi illius reperiuntur, 
de re ecclesiastica optime meriti, sed minus idonei aut in- 

20 digni praevalebant, quorum pluris intererat fructus praebendae 
capere, quam cura animarum fungi delictorumque coercitione. 
'Neglegentia igitur praesulum religionis virtus paene abolita 
Jiabebatur' 2 , atque vitae christianae exemplum imitandum 
neque inter clericos neque inter laicos reperiebatur nisi per- 

25 raro. Res coenobialis eodem modo neglecta iacebat, ita ut 
ne Lerinum quidem monasterium illud celeberrimum quam 
per longum temporis spatium obtinuerat conservasset auctori- 
tatem, disciplina laxata regidari 3 . Litterarum liberalium 
studium, quod ex urbibus Gallicanis decedere cum Gregorio 

30 Turonensi conquerebantur plerique 1 , vertente saeculo VL. 

1) Columbani ep. II, MG. Ep. III, p. 160. 2) V. Columb. I, 5. 

3) Ib. II, 1; cf. SS. E. Meroving. III, p. 434. 4) Greg., Praef. 

hist. Fr., SS. R. Merov. I, p. 31; cf. G. Kaufmann, 'Rhetorenschulen 
und Klosterschulen oder heidnische und christliche Cultur in Gallien 
35 icahrend des 5. und 6. Jahrh.' (v. Raumer, { Histor. Taschenbuch' 1869, 

p. 79;. 

Ionas. 1 



*SS.R. Merov. 
IV,p.l. 



2 IONAS, VITAE COLUMBAXI LLBRI H. 

nondum plane extinctum erat, sicut ex V. Desiderii episcopi 
Viennensis colligi licet 1 , etsi componendi facidtas paene 
exaruerat. Ecclesiae Gallicanae senescenti novus surculus 
insitus est mox late diffusus immigrantibus Scottis. 
*p.2. *Columbano duce vel Cohcmba 2 duodecim monaclii* 5 

natione Scotti*, quae gens non tam legibus 5 quam fidei 
cliristianae fervore reliquas tunc longe praestabat, viri ad- 
modum provectae aetatis ex Hibernia profecti ad Britanniam 
Gallicam appulerunt, ibique paulisper remorati, tandem 
Gallias adire constituerunt ad mores hominum inquirendos, 10 
ut si ingenia repperissent ad salutem recipiendam habilia, 
ibidem consisterent, sin aliter, ad vicinas nationes transirent 6 . 
Erat autem Columbanus in Lagenorum finibus natus, libera- 
libus litteris a pueritia usque ad virilem aetatem institutus, 

1) Cf. SS. R. Merov. III, p. 620. Artes Romanorum urbanas inprimis 15 
in Gallia meridiana diutius perdurasse monuit H. Zimmer, 'TJber die 
Bedeutung des irischen Elements fiir die mittelalterliche Cultur' 
('Preussische Jahrbilcher' 1887, LIX, p. 27 — 59,). 2) JJtroaue nomine 
Ionas in V. Col. I, 2 : Columbanus qui et Columba et I, 17 : beatus 
igitur Columbanus, isdem Columba, alias modo hoc, modo illo utitur. 20 ,: 
Sanctus ipse in epistulis suis nomen Columbae anteposuit, quod Ionas 
hebraice, Peristera graece reddidit (MG. Ep. III, p. 17 6) latineque im- 
mutavit in Palumbum (ib. p. 170^), sed in una earum eaque vetustissima 
nomen convertitur (ib. p. 156,) 'Bargoma vilis columba', i. e. Bariona 
filius Columbae, neque Ionas, ita ut pater ipsius Columbae nomen 25 
tulisse videatur, versusque qui ei iusto iure attribuuntur (ib. p. 182> 
acrostichon efficiunt: Columbanus Hunaldo. Cum igitur non solum 
biographus, sed etiam sanctus ipse utrumque nomen adhibuerint, cum- 
que hic Columba nuncupari nequeat nisi addito vocabulo iuniore, ut ab 
abbate Hyensi seniore distinguatur , neglectis recentiwum rebus novis, 30 
nomen Columbani ante hos annos solum usitatum servare visum est et 
Funkio ( l Zur Gesch. der altbritischen Kirche', { Kirchengesch. Abhandl. 
uud Untersuch.' I, 430J et mihi. 3) E quibus solus notus est alter 

Columbanus, quem ex eodem genere unoque commeatu et nomine ex 
Hibernia processisse Ionas, V. Columb. I, Yl, rettulit. Praeterea Scottos 35 
nominavit e Fontanensibus monachis hos Comininum, Eunocum, Equo- 
nanum, dum quartum Gurganum genere Brittonem fuisse affirmat (c. 13j. 
E sodalibus Columbani longe clarissimus Gallus ille est, cuius vitas Scr. 
rer. Merov. IV, p. 229 — 337. edidimus. Denique ipsius comites enu- 
merandi sunt Autiernus (c. \\), Lua et Potentinus (c. 21), sive Scotti 40 
erant, sive non. 4) Cf. Aduml Gesta Hammab. eccl. pontif. IV, 10: 

Hyberniam Scotorum patriam, quae nunc Irland dicitur. 5) V. 

Columb. I, 2. 6) Ib. I, 4- Quaeritur, utrum vicinae nationes in- 

tellegmdae sunt Alamanni aliique pagani an Itali, sicut A. Hauck, 
'Kirchengesch. Deutschlands' I, p. 263 3 , statuit. Certe Columbanus, 45 
antequam Italiam adeundi consilium cepit (V. Columb. I, 25,), 'gentes' 
se visitaturum voverat (MG. Ep. III, p. 167,), cumque 'proximas nationes' 
TJieudebertus ei ad praedicandum obtulisset (V. Columb. I, 21), ad 
conatum rediit, si fo?-te ( gentes vicinas' convertere valeret , scilicet 
Alamannos. 50 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 3 

i. e. grammatica, rhetorica, geometria, utque in sacrarum 
scripturarum scientia magis proficeret, relicto solo natali, 
Sinilis cuiusdam viri venerabilis scholas adierat * ; regularem 
autem monachorum disciplinam in monasterio didicerat quod 

5 in Ultonia situm Bangor appellatur apud Comgellum et 
abbatem et conditorem eiusdem. Is egregio discipulo, qui~ 
iugum Christi magna cum humilitate susceperat seque ipsum 

, abnegando mortificationem corporis libenter perficiebat, non 
sine maestitia licentiam peregrinandi dederat primo denegatam 

10 comitesque itineris addiderat, duplici, nisi fallor, ratione 
ductus, scilicet ut aliorum utilitati consuleret neve proprii 
monasterii et regulae et familiae propagandae obsisteret. 
Egressi autem coloni, quamvis longe a matre remoti in ex- 
tremo oceano sita, non minore tamen ipsam colebant pietate, 

i6 'versiculos illos familiae Benchuir' : 

Benchuir bona regula, 
Recta atque divina, 
Stricta, sancta, sedula, 
Sunima, iusta ac mira, 

io et infra: Virgo valde fecunda 

Haec et mater intacta, 
Leta ac tremebunda, 
Verbo Dei subacta, 

*reliquosque hymnos patrios concinentes, quos antiphonarium *p. 3. 

ib vetustissimi codicis Bobiensis servavit-in aevum 2 . 

Scotti illi pro Christo salvatore peregrinantes nudos se 
facilius quam divites sermonem Domini posse complere exi- 
stimabant, mundoque semel renuntiantes, simul et causas 
vitiorum et fomites iurgiorum amputaverant 3 . Sectabantur 

m> enim Bomini exemplum illud^: Qui vult post me venire, 
abneget semet ipsum sibi, tollat crucem suam et sequatur 
.me (Luc. 9, 23^). Mortificationis amore ducti humilitatem 
perfectam omnes ostentabant mortemque perennem evitari non 
posse docebant nisi paenitentiae medicamentis 5 eamque sa- 



.•5 1) V. Columb. I, 3. 2) Sanctimoniales Evoriacenses sectae Columba- 
nianae adscriptae aevo Burgundofarae eandem communionis antiphonam 
canebant quae antiphonario Benchorensi continetur ; cf. V. Columb. II, 16. 
Codicem Bobiensem antiphonarii illius arte photographica accuratissime 
expressum diligenter transcripsit emendavitque F. E. Warren, 'The 

w Antiphonary of Bangor' ('Henry Bradshaw society', Londinii 1893. 1895, 
tom. IV. X), cuius operis parte priore fol. 30. 'VersicuM familiae 
Benchuir 7 continentur. 3) Columbani ep. II, MG. Ep. III, p. 163. 

4) V. Columb. I, 6. 5) Ib. I, 5. 10. 

1* 






4 IOXAS, VITAE COLOIBAXI LIBRI II. 

lutem praedicabant. quocumque perveniebant. Columbanus 
cum gcntes se visitaturum eisque evangelium praedicaturum 
vovisset 1 , tamen salutem seri non posse intellexit nisi certis 
collocatis domiciliis. Manifestum enim erat peregrinantis 
praedicationem effectum promereri parum stabilem, quam- 
quam ea quae praedicabat proprio quoque exemplo confirmabat. 
Urbes autem, quae ad novas disciplinas propagandas hodie 
visitari solent, contemptori huius mundi neque conveniebant 
neque propter episcopos patehant ex causis, de quibus infra 
disserendum est, sed deserti quies ei qui saeculo renuntiaverat 10 
aptius eligenda erat, ut exemplo et opere sectatores acquireret, 
nec ipswn rem fefellisse ex effectu colligi potest. Igitur in Bur- 
gundiam profecias peregrinationem suam interrupit atque in 
eremo Vosagi montis anno 591. cellula constructa 2 consedit, 
scilicet in castro olim diruto cui nomen erat Anagrates 3 haud u 
procid a finibus Suevorum, qui Jatrocinantes usque in ea loca 
progredieJjantur 1 . Cibus in Jocis asperis ac scopulosis initio 
satis tenuis erat. scilicet cortices arborum herbaeque saltus 
et inprimis parvula iJJa poma, quae frutices rubique fere- 
bant quaeque buJJugas vulgo appeJJcdjant' : sed inopia maxima 20 
instante, piis peregrinatoribus vicini fideles alimenta neces- 
saria equis vehentibus afferebant, velut Carantocus* abbas 
monasterii Saticis et ipse alienigena, scilicet JBritto 1 . Cum 
omnes parco ciho aut fame carnem voluptatesque contererent 
Deoque mortificata membra offerrent, tamen CoJumbanus ipse 28 
adhuc severiorem vitae rationcm ingressus, diebus dominicis 
aliisque festis appropinquantibus, de media sodcdium societate 
recedebat atque in secretam eremi specum se recipiebat ab 
Anagrate circa septem milia distantem, ut absque curis solus 
ieiunio orationique vacaret retigionique se dederet : cum 3c 
fratribus autem commercium per ministrum qui ipsum comi- 
tabatur Bomoalem^ nomine exercebat. In scdiibus aviis cum 
feris saepe congrediebatur neque vero vel rapaciores ei noce- 
bant. scd qui prope specus quas frequentare solebat commo- 
rabantur ursi lupique ipsius iussis potius oboediebant 9 : ami- g 
cissime enim cum bestiis sdrestribus vixisse videtur, ad cuius 
imperium ferae avesque testante Chagnoaldo ministro disci- 
puloque statim venerint, quas manu blandiens attrectabat, 



1) Cohunbam ep. IV, MG. Ep. III, p. 167. 2) Cf. V. Columb. I, 8 : 
secessit a cellula. 3) Ib. I, 6. 4) Ib. I, 8. 5) Ib. I, 9/ cf.m 

c. 27. 6) Ib. I, 7. 7) De eius nomino v. Zimmer apud A. Hauck, 
Kirchenqesch. Deutschlands' I, 266 3 . 8) V. Columb. 1,9. 9) Ib. 
I, 8. 27. 






IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 5 

quique sciuros ex arduis arbcrum culminibus arcesserc 
potuerit, quos collo imponebat aut sinu recipiebat 1 . 

Vita solitaria Scotforum piorum ubi in vicinia per- 
crebruit, vulgus undique eo confluere coepit et inprimis 
aegri infirmique ob sanitatem recuperandam CoJumbanum 
frequentabant, qui orcdionibus suis omnes curasse dicitur 2 . 
Cumque etiam monacJiorum societas in diem cresceret muJ/i- 
tudinemque Jocus fere capere nequiret, sanctus ad monasterium 
construendum Luxovium 3 castrum eJegit circa octo miJia ab 

i'o Anagrate distans, *locum sciJicet opportuniorem, ubi aquae *j>. 4. 
caJidac cidtu eximio constructae extabant, quae usque in 
hodiernum diem frequentantur. Novnm monasterium veJ 
nobilium Jiberi, contemptis honoribus pompaque saeculi, un- 
dique petebant, tantusque factus est discipuJorum concursus, 

5 qui cuJtui reJigionis se dedere desiderabant, id unum mo- 
nachorum coJJegium iam minime sufficeret. Quare Joco aquis 
irriguo CoJumbanus aJterum construxit monasterium Fontanas 
nomine mox adeo ceJebre, ut per 60 fratres i agri coJerentur. 
Utrumque cum iam unus gubernare nequiret, praepositos in- 

stituit reJigione conspicuos: ipse autem administrationi 
supremae invigiJabat, modo hic modo iJJic versatus, regulamque 
ad disciplinam stabiJienclam condidit, quae adhuc extat 5 . 

Scotti iJJi piscatui insistebant in fluviis rivisqne e 
Vosago decurrentibus MoseJJa, Brusca, Lignone, neque CoJum- 

5 banus eremum soJito more et nonnumquam per 50 dies fre- 
quentans tenuem victum piscibus aliquo modo condire praeter- 
mittebat, occasione data 6 . Cum autem maior monachorum 
numerus in silvis aviis sustentari nequiret, soJnm incidtum, 
caesis arboribus, a radicibus Japidibusque purgandum atque 

agricuJturae aptandum erat. Quercus vetustas , immissis 
cuneis arietibusque, fratres in saltu magna vi partiebantur, 
ita ut mirarentur adstantes 7 . Manus, ne duro Jabore Jae- 
derentur , CoJumbanus tegumentis operiebat, quae GaJJi 
ivanios vocabant ; caJceamenta aidem e corio facta ferebat 

5 cervino i aJioque. Terram fratres sarcido excoJebant gtebas- 
que magno Jabore scindebant, id arva semini futuro prae- 
pararentK Agri frumentarii quos prope monasteria insti- 
tuebant saepibus muniti et fortasse paucis casidis instructi 
a Iona caJmina appeJJantur, iisque veJ nomina indita erant 

taJia quaJia Baniaritia 7 , Fredemungiacas 4 . Ad segetem 
metendam fratres ipsi duce CoJumbano se eo conferebant, 

1) V. Columb. I, 17. 2) Ib. I, 7. 3) Ib. I, 10. 4) Ib. I, 17. 
5) V. infra. 6) V. Columb. I, 11. 7) Ib. I, 15. 



6 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 

victum secum ferentes, neque semper feliciter messem cessisse 
exemplo monachi edocemur, qui digitum falce absciderat, uf 
non liaereret, nisi parva retinente pelle. Novus ager si 
messium copiam Jocupletem dederat, soles assidui exoptandi 
erant, ne, emisso germine, in stipula messis periret, atque & 
Coiumbanus ipse labori suo non pepercit, ut seges quam 
celerrime Iwrreis conderetur 1 . Quod cum factum esset, messis 
in area a fratribus virga caedenda erat 2 . Horreo cuique 
suus custos vel claviger praeerat 3 , eaque admodum referta 
esse opus erat, ut tanta midtitndo pane aleretur. Monachi 1« 
autem vel laborantes angustius reficiebantur, nam duo panes 
patdulumque cerevisiae sexaginta hominibus vix suffecissent, 
nisi more Domini sanctus illa oratione sua multiplicare 
potuisset 3 . Potus, id dixi, cerevisia erat, artemque eam ex 
frumenti vet hordei suco decoquendi, adsumpta brace, Scotti 
ex patria attulerant. Cura autem ministro refectorii vel 
cellerario mandata erat, isque hora refectionis ex vase quo 
ea condebatur tracto duciculo ampullam in cellario replebat^. 
Operi rustico faciundo Columbanus in utroque monasterio 
per vices intererat et Luxovii et Fontanis. 

Consederat autem in territorio Sequanorum, cuius caput 
erat Vesontio, atque in dioecesi Vesontionensi. Auctoritatis 
quam intra paucos annos vei apud nobilissimos sibi acqui- 
sierat testis est qui Vesontione tunc residebat dux Waldelenus 
nomine cum Flavia coniuge. Qui cum prole carerent, ad 2b 
ipsum se conferebant in desertum, ut precibus eius sibi suc- 
curreretur, neque intercessionem suam denegavit, ea condicione, 
ut Domino nasciturum consecrarent sibique ex lavacro susci- 
piendum eum traderent. Duos iam uxor flios peperit Dona- 
tum et Cliramelenum, quorum aiter in monasterio Luxoviensi 30 
educatus sedi Vesontionensi episcopus postea praeerat, alter 
patre mortuo ducatum meruit. Uterque ad sancti regulam 
monasterium cojistruxit, alter unum Palatium nomine in 
urbe episcopali, ubi et mater post mariti obitum monasterium 
puellarum condidit, alter alterum in saltu Lurensi ad Novi- 3& 
sonam fluviolum situm 5 . Ducalem igitur familiam adeo sibi 
*p.b. *devinxerat, ut sectatores studiosissimi ex ipsa sibi surgerent, 
neque vero ei qui sedem Vesontionensem tunc occupdbat epi- 
scopo loci praesentia ipsius eodem modo accepta erat, totus- 
que Burgundiae episcopatus prospero eius successu laetari 40 



1) V. Columb. I, 13. 2) Ib. I, 12. 3) Ib. I, 17. 4) Ib. I, 16. 
5) Ib. I, 14. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 7 

minime poterat. Tantum enim aberat, ut iurisdictioni dioe- 
cesanae sese sabiceret, ut contra propriis legibus viveret. 

Scotti in Christum credentes, postquam episcopum primum 
a Caelestino papa a. 431. acceperunt Palladium \ cum ecclesiam 
5 suam monasteriis conditis crescere vidissent, iisdem de pro- 
paganda ftde christiana optime meritis principatum eccle- 
siasticum iam concessere, ita ut non solum in subdita 
monasteria dominarentur, sed etiam per totam provinciam 
acquisitam iurisdictionem ecclesiasticam exercerent. Cum 

10 igitur monachi officia cleri saecidaris implerent, factum est, 
ut et ipsius honores ambirent. Monasterio principali presbyter 
et abbas praeerat, qui humilitatis causa superiorem ordinem 
respuebat; munera autem illa quae ordini episcopali con- 
veniebant, velut consecrationem altarium cetera, abbati sub- 

i6 diti exequebantur et monachi et episcopi 2 . Monasteria deducta 
firmo necessitudinis vinculo cum matre coniuncta perstabant, 
totaque societas ecclesiastica praesidente abbate presbytero 
magnam familiam efficere videbatur. Tantum autem mona- 
chorum numerum monasteria illa nonnumquam capiebant, 

20 ut velut Bancorenses Walliae in septem turmas dispositi 
essent, quarum nulla minus 300 hominibus comprehendisset ; 
turmae a praepositis regebantur omnesque de labore manuum 
suarum vivere solebant 3 . Scotti cum consuetudini ecclesiae 
Gallicanae Romanaeque contraria midta gerebant, tum a 

25 moribus utriusque aliena tria maxime faciebant, nec pascha 
suo tempore celebrantes nec missas more solito comamque 
aliter tondentes. Galli enim Victorii Aquitani cursum 
paschalem in concilio Aurelianensi a. 541. sanxerant^ cal- 
culatoris illius scrupidosi, qui iussu Hilari archidiaconi 

30 a. 457. cyclum Aegyptiorum decemnovennalem Latinorum 
usui adaptare conatus erat 5 , leges utriusque partis ita inter 
se concilians: cum die dominico luna XV. primi mensis 
proveniente Graeci pascha celebrarent, Latini aidem in sub- 
sequentem dominicum illud differrent, ita ut illi lunam XV — 

35 XXT, hi XVI — XXII. observarent, ipse utrumque pascha 
adnotaverat, electioni papali decisionem totam reservans. 
Scotti cum Brittonibus utraque ratione improbata pascha a 
luna XIV. usque ad XX. celebrabant, cumque in aequinoctio 

1) Prosperi Chron., Auct. antiq. IX, p. 473. Cf. W. Levison, 'Bischof 
40 Germanus von Auxerre', ( N. Arch.' XXIX, p. 98. 167. 2) Beda, H. 
eccl. III, 4. 3) Ib. II, 2. 4) Concilia ed. Maassen I, 87. 5) De 
quaestione paschali in annalibus nostris plenius disserui ( ( Die Einfuhrung 
des griechischen Paschalritus im Abendlande', <N. Arch.' IX, 101 sqq.). 



8 IONAS. VITAE COLUMBANI LIBRI II. 

vernali etiamtunc haererent Caesariano, dominicum paschalem 

non admittebant ante diem 25. Martii, aestimantes se in hac 
observatione sancti ac laude digni patris Anatolii scripta 
secutos esse 1 ; Anatolii vero nitebantur non libro genuino. 
sed falso, quem sectator quidam eorum ad doctrinam dome- i 
sticam confirmandam fnxerat-. Ab adversariis id maxime 
ipsis crimini dabatur, quod Juna XIV. cum Iudaeis pascha 
celebrarent: cum autem resurrectionem dominicam semper 
observarent neque lunam XIV. approbarent nisi dominico 
die provenientem, ab imperitis tantum pro quartodecimanis 10 
haberi poterant iustoque iure huic opinioni iam Beda con- 
tradixerat 3 . Ad diem paschaJem computandum cyclo 
LXXXIV annorum utebantur, qui ante Victorium apud 
Latinos in usu fuerat, legesque in quibus haerebant paseliales 
Bomae a. 312 — 342. viguerant. Missarum sollemnia in- 15 
simulabantur multiplicatione orationum vel collectaram cele- 
brare*. Missalia quae extant originis Hibernicae, scilicet 
Stowense cdiaque, ritum missae repraesentant eundem, qui 
•p.6. ante Gregonum M. etiam Romae observatus est 5 . *Denique, 
ut alia praetermittam. Scotti capitis comam aliter tondebant, 20 
alium characterem exprimentes^ . Capillus enim eorum ab 
aure ad aurem per frontem in coronae modum incisus erat. 
per occipitium autem intonsus dependebat 1 , ita ut in frontis 
quidem superftcie coronae videretur speciem praeferre, sed 
in cervice ea decurtata esset 8 . Tonsura haec ab adversariis 25 
Simoniaca appellabatur, qui ipsi coronam exemplo spineae 
illius Domini in capite portabant. In universum ecclesia 
Scottorum in eo statu perseveraverat. quem ecclesia Bomana 
saeculo IV. ineunte obtinuerat, eaeque quae postea in hanc 
introductae erant consuetudines omnes ipsos fugerant in 30 
extremo oceani sitos 9 . 

Potestati ordinis episcopi dioecesani Columbanus se 
omnino subtraxerat, ita ut altare in monasterio Luxoviensi 
episcopus Scottus Aidus 10 nomine consecravisset. Diversa 

1) Beda, H. eccl. III, 3. 2) Librum Anatholi de ratione paschali 35 

spurium edidi 'Studien zur christlich - mittelalterlichen Chronologie' 
p. 311 sqq. 3) Beda, H. eccl. III, 4. 4) V. Columb. II, 9. 5) Cf. 
C. Scholl, l KeItische Kirche' (Herzog, 'Realencyklop.' VIII, 352 -), quam 
dissertationem a. 1901. retractavit II. Zimmer (ib. X, 204 3 sqqj; F. Probst, 
'Die abendlandische Messe vom 5. — 8. Jahrh.', Monasterii 1896, p. 34 sqq. 40 
6) V. Columb. II, 9. 7) Ducange s. v. 'tonsura'. 8) Beda, H. eccl. 
V, 21. 9) Ita recte Zimmer I. I. p. 35. 10) Cf. Cotumb. epist. IV. 
(MG. Ep. III. 167A Aidns, quem Scottum fuisse primus, quoad sciam, 
perspexit A. Hauck, 'Kirchengeschichte Deutschlands' 1,266*, idem for- 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 9 

autem paschatis celebraUone tofa dioecesis quam maxime 
perturbabatur. Plerumque Scotti resurrectionem dominicam 
iam septimana ante celebraverant, quam episcopus Gallicanus 
cum suis subsequeretur, nonnumquam utraqiie pars mense 
5 integro disiuncta crat. Magnum autem odium iis annis 
Scotti subtbant, quibus Victorii sectatores propter lunam 
quartam decimam in dicm dominicum subsequentem pasclia 
distulcrant : tunc enim septem dicbus illud anticipantes oculis 
adversariorum videbantur esse quartodecimani. Id anno 600. 

10 p. Chr. accidit. quo Scottis d. 3. Aprilis l. XVIII, Gallis 
autem d. 10. ApriJis J. XXI. pascha ceJebrandum erat. 
Episcopi cum quartodecimanos deprehendisse sibi viderentur, 
conv< nerunt sententiamque unanimam dixerunt : 'Cum Iudaeis 
faeere pascha non debemus\ Columbanus autem iJJam fri- 

15 voJam inpolitamque iudicans, Candidum rectorem patrimonii 
sedis apostoJicae ex a. 595. in GaJJiis versantem primo 
adiisse videtur, sed responsum minus favorabile accepit, 
sciJicet temporis antiquitate roborata midari non posse. Iam 
totam causam ad Gregorium papam detidit 1 , 'Petri catliedram 

20 apostoJi et cJavicuJarii Jegitime insidentem' ', id ipsius sen- 

tentia aut cxcusaretur aut damnaretur schismaticus HJe 

Victorius, non receptus ab Hibernicis antiquis phiJosophis 

et sapientissimis componendi caJcuJi computariis. Ipsius 

paschale Romae quidem iam diu abolitum erat, sed quem 

25 tunc ibi adhibebant cyclus Dionysii Exigui eo magis distabat 
a vetere Scottorum supputatwne. CoJumbanus luna XXI 
et XXII. contendit pascha non esse, AnatoJU alJegans de 
pasclia opus, utque Victorium eo magis refeJJeret, per Jibrum 
qui in GalJis tunc circumferebatur dogmatis probavit, resur- 

3o rectionem dominicam ante aequinoctium vernum ceJebrandam 
non esse; ignoravit autem de ipso aequinoctio utramque 
discrf-pare partem, cumque adversarii Nicaenum accepissent, 

tasse est, cuuis memwia fastis Luxoviensibus Martyrologii Hieronymiani 
illata est (cod. Eptem.) .- II. Xon. Ian. Aedui episcopi (cf. 'N. Arch/ 

35 XXIV, p. 311). Aedeus appelhbatur abbas Benchorensis tertius ; cf. 
Antiplion. Benchor. (F. E. Warren l. I. tom. IV): Domnum or- 
navit (scil. Christus) Aedeum. 1) Epistula Columbani ad Gregorium 
(ed. W. Griindlach, MG. Ep. III, 156 sqq.) anno data est, quo pascha 
Scottorum cum luna XIV. cycli Victoriani conveniebat, id quod ^jost 

40 a. 595. annis tantum 600. et 603. accidit, cumque ex epistida insequenti 
intellegatur, eandem quaestionem triennio ante ventilatam esse, cumque 
haec a. 603. conscripta sit, illam a. 600. attribuendam esse patet. Etiam 
A. Hauck, l Kirchengesch. Deutschlands' I, p. 601 3 , ab hoc anno longius 
dissentire iam noluit, postquam epistulam a. 597. aut 598. scriptam esse 

45 olim censuit (ib. p. 58-1 -). 



10 IONAS ? VITAE COLUMBANI LIBRI II. 

sciJicet diem 21. Martii, eos opinabatur resurrectionem ante 
passionem ceJebrare. quam item die 25. Martii factam esse 
tradebant. Gravissimos igitur errores in cyclo Victorii de- 
prehendisse sibi visus est, ipseque mirabatur schismatica iJJa 
a papa non iam diu esse rasa. Praeterea in episcopis illis 5 
GaJJicanis contraria canonibus haud pauca offenderat. 2IuJti 
inter eos reperiebantur, qui contra canones quaestus causa 
ordinati erant simoniaci, aliique, qui in diaconatu cum 
*p. 7. uxoribus quas antea habuerant, — clientelas *eas vocitabat, 
— adulterium commiserant. Magistri Hibernici, e quibus io 
GiJdam protuJit. de eiusmodi deJictis satis severe iudicaverant, 
ipsique dubium erat, quin cum taJibus episcopis communi- 
candum esset. Tantam autem auctoritatem per GaUias iam 
comparaverat. ut veJ istorum nonnuJJi conscientias suas pere- 
grino iJJi aperuissent, interrogantes, idrum post taJia deJicta 15 
iam episcopi esse possent annon, ipseque et hanc quaestionem 
papae diiudicandam proposuit. Tertio, quid de monachis 
faciendum esset, eundem interrogavit, qui perfectioris vitae 
desiderio accensi, negJectis votis suis, primae conversionis 
Joca relinquerent et invitis abbatibus, fervore cogente, aut 20 
Jassarentur aut ad deserta confugerent. Tepori igitur epi- 
scopatus GaJJicani suorum ardorem opposuit, quem iam vix 
sotus coercere poterat. 

Uterque cgcJus paschaJis anno 603. denuo ita inter se 
discrejjabat. ut GaJJis dies 7. ApriJis Juna XXI. paschaJis 25 
esset, cum Scotti die 31. Martii luna XVIII. cycJi 
LXXXIV annorum, Victoriani autem ipsa luna XIV. cum 
Iudaeis pascha ceJebrarent. Qua de causa episcopi in unum 
congregati, de fidei et bonorum operum veritate tractaturi et 
de consuetudine diversa iudicio iudicaturi erant. Constat 30 
autem inter omnes , synodum iJJam fuisse Cabillonensem 
a. 603. ceJebratam 1 , eandem sciJicet. in qua Desiderius epi- 
scopus Viennensis de stupro condemnatus est. CoJumbanus 
ipse comparere non ausus. ne forte contenderet praesens, 
Jitteras' 2 ad episcopos presbyterosque sua causa congregatos 35 
misd, in quibus tomum responsionis ante triennium scriptum 
incJ>isit. quo demonstraverat omnes totius occidentis eccJesias 
consentire, resurrectionem ante passionem fieri non debere 3 

1) SS. E. Merov. III, 620 ; cf. Hertel, 'Anmerkung zur Gesch. Columba's' 
rZeitschr. f. Kirchengesch.' III, Ubsqq.); 'X. Arch! IX, 14fi; W. Gund- 40 
lach, <X. Arch.' XV, 510; Hauck l. I. p. 601 :i . 2) MG. Ep. III, 160. 
liem in epistula ad Gregorium demonstraverat (p. 157, l. Ib) eodem 
fere quo responsio tempore conscripta. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 11 

neque ante aequinoctium nequc idtra lunam XX. pasclxt 
celebrandum esse. Praeterea traditionem suam papae per 
trcs tomos cxposucrat brevemque libellum eadem de re ad 
Arigium modo scripserat episcoporum illorum principem. <\<<i 

5 paulo ante sedem Lugdunensem nactus erat K Calculo 
LXXXIV annorum Anatolioque suo pertinaciter maiorem 
ftdcm attribuit quam Victorio illi nuper dubie scribenti et, 
ubi necesse erat, nihil definienti, fiduciam vero non adeo 
magnam habuisse vidctur, ut adversariorum animos convcr- 

10 terct, nam contentionem iam omnino evitare voluit, idque 
solum petiit, id sibi, qui diversitatis auctor non esset, in silvis 
illis silcre et vivere liceret iuxta ossa 17 fratrum defunctorum, 
sicid per 12 annos ibidem vixisset. Ex his verbis colligi 
licct, a. 591. Vosagi saltum adiisse veteranos pauperes et 

i5 peregrinos senes illos, sicut se suosque ipse appellavit. 
Metuens, ne in sua opinione perseverantes Scoiti expellerentur 
ex deserto illo, utramque traditionem bonam esse posse iam 
non omnino denegavit totisque viribus conventioni pacificae 
institit: 'unius enim sumus corporis commembra, sive Galli 

20 sive Britanni sive Iberi sive quaeque gentes' '. Attamen iudi- 
cibus suis haudquaquam pepercit. Tantam ecclesiae Galli- 
canae corruptionem deprehenderat, id ipse exoptaret, ut epi- 
scopi saepius convenirent, id neglegentes timorem haberent 
studiosique incitarentur. Deo autem gratias egit, xd vel sua 

25 causa synodus effecta esset, etsi non tam de paschatis negotio, 
quod iam diu ventilatuni esset diuque a diversis auctoribus 
iudicatum, tractari voluit quam de universis observationibus 
canonicis, a midtis, quod gravius esset, depravatis. 

Synodus iterum sententiam dixit Scottis contrariam 
30 iterumque Columbanus ad sedem apostolicam appellare con- 
stituit, sed 'tumultaosis gentium interiacentium seditionibus' 
*aliquamdiu impeditus est. In Italia enim Langobardis *p.s. 
Homani bellum inferentes devicti sunt, hostesque una cum 
Sclavis iam ad obsidionem urbis Romae perrexerant, cum 
35 Gregorius papa occurrens precibus eos amovit, tributoque 
imposito abscesserunt 2 . Pax a. 603, mense Nov., inter 
■utramque partem facta est, de qua Agilulfo regi papa gra- 
tias retttdit 3 . Interim semel et bis tabellarii a Columbano 

1) Xoli Arigium episcopum Lugdunensem, ad cuius decessorem a. 60*2, 
40 m. Nov., Gregorius papa litteras dederat (Jaffe, JReg. n. 1872'^, cum 
Vapincensi confundere ; cf. Hertel, 'Zeitschr. filr Kirchengesch.' III, 
p. l±bsqq.; 'X. Arch.' IX, p. 146. 2) Contin. Prosperi Havn., Auct. 
antiq. IX, p. 339; Paulus, Hist. Langob. IV, 28. 3) Jaffe n. 1925*. 



12 IOXAS, YITAE COLUMBAXI LIBRI II. 

missi ad Gregorium pervenire nequiverant, mortuoque demum 
ipso. ad successorem a. 604. litteras clare contigit ita in- 
cipientes: Iam diu onmes fscr. vos Y ) sedi apostolicae prae- 
sidentes dulcissimos omnibus praesules fidelibus ac merito 
apostolici honoris reverendissimos patres visitare spiritu 5 
et consolari cupiens, nunc usque votis — satisfacere 
non potui. Ne eaclem iteraret. epishdas priores Gregorio 
non traditas successori examinandas Columbanus obtuJit una 
cum epistuJa acl episcoporum Gallicanorum synodum clata. 
Tumultuantilus potius quam ratiocinantibus adversariis, 10 
auctoritatis popaJis sententiam ambivit. ut sibi Jaborantibus 
subveniret seniorumque suorum traditionem confirmaret, ut 
ritum pascliae, sicut accepissent, iudicante eodem observare 
possent in peregrinatione sua. Contendit autem in patria 
se vivere in desertis sedentes neque ullas Gcdlorum regulas 15 
recipientes, nullique molesti regulas seniorum suorum obser- 
vantes perturbari nolebant. SaJva igitur eccJesiasticae pace 
unitatis iam inter GaJJos cJegere desiderabant, id quod etiam 
ab ipsis episcopis CoJumbanus in epistuJa praecedente peti- 
verat' 2 . Denique actis conciJii ConstantinopoJitani II. in- 20 
nititur, ut suis Jegibus, sicut a patribus edoctae essent, vivere 
Jiceret eccJesiis in barbaris genfibus constitutis, etsi de suis 
Jegibus nihil ibidem Jegitur 3 , nimiumque arrogantcr ad 
canonem iJJum papam deJegavit, quasi barbari fuissent epi- 
scopi GalJicani una cum Victorio suo. 25 

Denique a. 607. Scotti tertio Juna XIV. ct/cJi Victori- 
ani. die seilicet 16. ApriJis. paseha ceJebrabant. GaJJi autem 
insequenti die dominico. Episcopi synodis ceJebratis contra 
peregrinos a conprovinciaJium moribus desciscentes eo usque 
haud muJtum effecerant, nisi faJJor, eo quod praesidio regis 30 

1) Scilicet diu uos pro diu os (= omnes) ; cf. MG. y Ep. III, p. 165, 
/. 22: ad vos, ut dixi, apostolicos patres. InteUeguntur sedl apostolicae 
praesidentes et Gregorius et successor ipsius atque 'diu' ad illius tempus 
referendum est. 2) Confer p. 165, /. 27. cum p. 162, /. 21. Epistukum 
III. ad Bonifacium IV. a. 609/610. datam esse maluit quam ad Sahi- 35 
nianum, Hauck, 'Kirchengesch.' I, 601 3 , vix recte. Cum enim in ipsa 
Columbanus cavsam apud sedem apostoJicam persecutus sit Gregorio 
sedente inceptam, cumque ejyistulas sedi apostolicae tunc tradiderit, quas 
iUi antea portiioribus impeditis tradere nequiverat, cum denique quae illi 
scripserat ea iterare noluerit, de alio atque eo qui illi ipsi proximm 
successerat papa nua quidem opinione cogitare vix licet. 3) Canones 

gr.: yarn np> y.oair]oaoav ovrtj&eiar xaoa tojv rraregcov ; lat.: secundum 
patrum quae servata est consuetudinem (Mansi, Canc. III, 559); cf. 
Maassen, 'Gesch. d. Quellen d. canonischen Bechts' I, 944: secundum 
hanc quae apud patres consuetudo optinuit. 45 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 13 

illi fruebantur. Theuderieus l enim rex Burgundiae tanhm 

aberat. ut viro sancto iniurias inferens iram Dei provocaret, 
ut contra frequenier ipsum visitans orationes eius humiliter 
ambiret. Ipso enim intercedente in regnam caelorum intrare 
5 cogitabat, quam maxime gratulatus, tam efficacem servum 
Dei in finibus suis consedisse. Interim vitam angelicam 
minime degerat, peccatisque contractis haud paucis, de salute 
sua paene desperare poterat. Inde ex quarto decimo aetatis 
anno quattuor e concubinis filios genuerat idtimumque a. 606/7. 

io p. Chr. Columbanus regem se freqiientantem luxuriae vehe- 
mentissime increpabat, admonens, ut legitimo potius coniugio 
contracto ex honorabili regina liberos procrearet. Discipulus 
magistri prraeceptis obtemperans se id facturum esse promisit 
promissisque stetit, nam Ermenbergam, filiam Betterici regis 

15 Wisigotlwrum, mox in matrimonium duxit 2 . Begina legitima 
in palatium introducta, ea quam Brunechildis avia et 
Teudila soror apud regem eo usque obtinuerant auctoritas 
periclitabatur, quare utraque ipsam invisam reddere laborabat. 
Praeterea quam Columbanus habebat vis frangenda erat, ne 

20 rex amplius secundis auribus acciperet monitus *salutares. *p-$. 
Sanctus autem ipse advevsariorum labores totis viribus pro- 
movebat, impovtunissimum in genus regium passim se gevens. 
Filios enim regis a Brunechilde productos benediceve noluit, 
quasi e lupanaribus emersissent. Unde commota regina im- 

25 peravit, ne monachis extra monasterium iter pateret neve 
subsidiis a vicinis relevarentur. Quod ut tolleretur mandatum, 
Columbanus ad regem apud Spissiam villam publicam resi- 
dentem se contulit neque vero idlam eius hospitalitatem 
accepit, sed contemptov gratiae regiae extitit. Nihilominus 

so rex praesagiis quibusdam futuri pericidi commotus sanctum 
ipsum cum avia visitavit, veniam petiturus. Sed mox neglectis 
votis suis ad vitam priorem rediit, annoque post (a. 607/8,) 
Ermenbergam thesauris spoliatam in Hispanias remisit. 
Quibus auditis, Columbanus litteras minarum verbis plenas 

35 ad regem dedit, excommunicationem comminatus, si peccata 
emendare diffevret. 

Interim diversa paschatis celebratione ecclesiae Galli- 
canae status adeo pevturbabatur, ut videndum esset, ne quid 
res publica detvimenti capevet, cumque ab episcopis Colum- 

40 banus iam delatus esset, tamquam ab ecclesiae Gallicanae 
movibus descisceret, rex ipse Luxovium pvoficisci constituit, 
ut religionem ipsius examinaret. Monasterium visitaturus 

1) V. Columb. I, 18. 2) Fred. IV, 30. 



14 IOXAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 

iam refectorium ingressus erat, cum terribilibus sancti dictis 
ad redcundum commotus est. Periculum imminens ut aver- 
teret sibique consuleret, augurem nefastum ea qua venerat 
ria remeare maluisset, nisi ille pertinaciter restitisset, num- 
quam sua sponte monasterio se egressurum esse spondens. 5 
Maturo igitur consilio sententia dicenda erat, ne in auctorem 
illa reciderct, et interim in oppidum Yesontionense ad exu- 
landum sanctum perduci visum est. Comitabatur autem ipsum 
minister cuius supra memini Domoalis. Cum nullis ibi 
custodiis circumdaretur ?nolestiamque nidlam a quoquam 10 
jxiteretur, cumque montem ascendens, viam ad monasterium 
redeundi a nullo impediri videret, urbe relicta domum rediit. 
Quod cum Theudericus atque JBrunechildis audissent, missa 
militum cohorte eum in exilium revocari iusserunt, illisque 
infecta re redeuntibus, alios miserunt, qui eum ex regno 15 
pidsum in patriam dirigerent. Custodibus instantissime pre- 
cantibus, ut inde recederet, ipse immobilis persistebat, se 
numquam discessurum testatus, nisi vi abstraheretur. Hli 
gemino vallati pericido, cum dicto non parentes mortis peri- 
culum incurrerent sanctoque vim iyiferre vererentur, ad ipsius 20 
genua provoluti, veniam petebant, quibus regis imperio ob- 
temperandum esset. Tunc demum sanctus, ne ministris peri- 
culum faceret, severitatem suam remisit, cunctisque eiulantibus 
atque maerentibus, e monasterio cessit. JEx fratribus ii soli 
eum sequi permissi sunt, qui in Britanniis nati erant : 25 
reliquos in Galliis ortos rex remanere iusserat. Is igitur 
iure suo utebatur, ut qui pacem publicam turbassent sibique 
molestias contraxissent peregrinos e finibus suis removeret. 
Anno vicesimo, postquam in deserto Vosagi saltus consedit, 
i. e. a. 610. p. Chr., Columbanus custodibus regiis comi- 30 
tantibus ad Namnetensem deductus est portum, quo naves 
Hibernicae appelli solebant. Iter primo terrestre faciebant 
per Vesontionem, Avallonem, Autissiodorum urbes, deinde ad 
cdteram viam declinantes apud Nivemensem urbem scapham 
conscenderunt Ligerimque navigantes Aurelianos et Turonos 35 
athgerunt, antequam quo tendebant portum cepenmt. Navale 
iter fortasse praeferendum erat, quo magis sanctus a vulgo 
separaretur : gravissimas enim iniurias in regem spargere 
solebat 1 tristeque p>i'aesagium de eo pervulgabat, scilicet intra 
tricnmum f613. p. Chr.) ipsius regnum periturum atque 40 
Chlotharium dominaturum esse 2 . Itaque custodibus ante- 

1) Qua de causa rediret, interrogatus, respondisse fertur : 'Canis me 
Theudericus meis a fratribns abeyit'; cf. V. Columb. L 22. 2) V. Columb. 
I, 20. 22. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 15 

cedentibus ac subseqaentibiis Columbanus ad Nivernensem 
urbem advenerat, iussuque regis aditu quoque ecclesiarum 
prohibebatur, ne tranquiltum turbaret. Victus cotidianus ei 
publice non praebebatur, sed ipse eum quo poterat modo sibi 

5 comparare coactus erat. Episcopi aliique misericordia com- 
moti res quibus indigebat ei *libenfer offerebant, cumque *p. 10. 
Namnetis positus penuriam pateretur, Procula matrona 
alteraque Doda nomine ei permultos modios vini, frumenti, 
braces miserunt. Sophronius autem loci episcopus se a mu- 

10 neribus dandis abstinuit neque commutando ei quicquam 
tradidit; habebat enim cum Theudoaldo comite a rege man- 
datum, ut adveniente navi Hibernica traiectui eius con- 
sulerent K 

Columbano abducto, fratres Luxovii relicti gubernaculo 

15 omnino carebanU cum ne alteri quidem curam monasterii 
committendi magistro occasio data esset, antequam abscederet. 
Verebatur autem, ne se absente monachi a prisco Scottorum 
ritu alienarentur. Namnetis demum constitutus, dum navis 
expectatur, otium litteras ad fratres dandi nactus est, quae 

20 adhuc supersunt 2 historiaeque Columbani lumen clarius 
afferunt. Persecutionem quam patiebatur ipse confessus est 
'propter verbum! exortam esse periculaque etiam domi relictis 
imminere discordia paschali mota ; pax enim cum adversariis 
nondum facta erat insidiasque ab eis perpetuo metuebat, 

25 suis iam infirmioribus factis. Itaque vix dubium esse potest, 
quin Columbanus propter diversam paschatis supputationem 
episcopis Gallicanis insidiantibus e Theuderici regno expulsus 
sit. Ex eadem epistula colligi licet, ipsos monachos in binas 
partes divisos esse unamque rebellem ad adversarios declinasse, 

30 unde plus, inquit, nobis nocuerunt, qui apud nos unanimes 
non fuerunt. Rebelles foras exire iussit sotosque oboedientes 
heredes voluit esse. Imperium Athalae vero sequaci suo 
tradidit, cui reliquos oboedire iussit; quod si ipsum subsequi 
itte mallet, Waldetenum designavit praepositum. Sin a per- 

35 fectionis norma se magis removerent quam ante neque Athala 
congregationi gubernandae sufficeret, fratres omnes, vel eos 
qui ipsum in viciniam Brittonum. secuti essent, loco itlo 
relicto, in opportuniorem convenire permisit simidque qui eis 
praeesset eum interim elegere, summam sibi reservans pote- 

40 statem, si sua iterum usurus esset voluntate. InpHmis 
unitati studendum erat regulaeque firmitas retinenda, ne 

1) V. Columb. I, 23. 2) MG. Ep. III, 166. 



16 IOXAS, YITAE COLOIBANI LIBRI II. 

voiorutn diversiias profectui noceret, omnesque, quamvis midti 
essent, ad eum delegavit. qui Deo iuxta altare serviturus 
esset ab Aido episcopo benedictum. Causam propriae ruinae 
iam perspexit eam fuisse, quod omnes adiuvare voluisset vel 
invitos. unde undique impugnatus esset : successorem voluit 5 
prudentiorem se diversitatis morum qualitatumve hominum 
rationem habiturum. cum non omnia omnibus convenire 
monita didicisset: esto, inquit, multiplex acl curain eorum. 
qui tibi oboedierint. Cavit igitur, ne quo una eademque 
ratione omnes tractaverat errore eodem successores impJica- 10 
rentur. Loca autem si placerent. ut in mille milia fratres 
crescerent. vehementissime exoptavit. 

Scribenti illi nuntius supervenit navem paratam esse 
narrans, qua invitus in Hiberniam reportaretur. Xaris 
quaedam. quae Scottorum merces advexerat. omnem ijisius 15 
supellectilem comitesque receperat : undis vero ad Jitus reiecta 
per triduum ibi detinebatur neque veJa in cdtum dare poterat, 
priusquam nauta quae ad sanctum pertinebant res exposuisset 1 . 
Is in hospitium suum iam rediens, nuJJo obstante, pauJo post 
ad ChJotharium Xeustrasiorum rcgem transiit. Custodes 20 
autem sibi gratuJabantur potentissimum iJJum JDei servum 
iJJaesum evasisse, diuque iam fugam eius expectaverant. id 
quod ipse testatus est' 2 : Si. inquit. fugero, nullus vetat 
custos; nam hoc videntur velle, ut ego fugiam. 

Columbanus peregrinationem suam iterum suscipieyis 25 
neque in ChJotharii regno consistere voJens. castigatis quos 
in auJa regia deprehencJerat erroribus. commeatum a rege 
petiit, ut ad Theudebertum perduceretur. ExpuJsus primo 
gentes visitare eisque evangeJium praedicare desideraverat, 
sed de earum tepore certior factus consiJium iJJud paene 30 
abiecerat 3 : tunc in ItaJiam transcendere cupieJ>at, quo papam 
*p. 11. consuJturus iam diu 'cdjiisset. nisi corporis infirmitas et 
cura contubernaJium suorum ipsum retinuisset^. Iter per 
Parisios faciens in oppido 3IeJdensi et in viJJa YuJciaco 
domus nobiJissimas adeo sibi fideique suae devinciebat, ut 35 
non soJum magnis honoribus ipsum reciperent, sed etiam 
Jiberos ei ad benedicendum offerrent, qui postea novis con- 
ditis monasteriis doctrinam reguJamque eius et ipsi propa- 
gaverunt. Theudebertu* rex. ad quem post eius abitum midti 
icun fratres Luxovio se contuJerant, et Joca opportuna ad 40 
consistendum et nationes proximas ad praedicandum ei ob- 

1) V. Columb. I, 23. 2) Cohunbani epistula l 1. p. 169. 3) Ib. p. 167. 
4) Ib. p. 159. 



IONAS, VITAE COLUMJ3ANI LIBRI II. 17 

tulit. Quare Columbanus permotus, mutato consilio, pere- 
grinationem suam ite.rum interrumpere constituit, si forte 'in 
cordibus gentium ricinarum fidem serere valeret' l . Elegit 
oppidum vetustum, olim vero diridum, cui Brigantia nomen 
5 erat, quod ad lacum eiusdem nominis situm binas tangebat 
vias ceteberrimas. Exinde Alamannis paganis fides christiana 
praedicari coepta est. 

Rhenum flurium navigans per urbem Magontiacum 
profectus est, ubi Lesio episcopus alimentis eum instruxit. 

10 Denique ad locum quem elegerat appidit, sed ille minime 

placebat, quamquam ob fidem in gentibus serendam paulisper 

ibi se commoraturum esse spopondit. Suevi qui ibi habitabant 

et pagani et namine tenus christiani simul omnes deo suo 

Wodano ita sacrificare solebant, ut vas magnum cerevisia 

15 plenum in medio positum esset. Columbanus cum agros 
eorum perlustrans sacrificantes deprehendisset, ligamina vasis 
dissolvi cerevisiamque profluere iussit; barbari autem evan- 
gelicis eius dictis castigati multi tunc ad fidem christianam 
conversi sunt aliique qui baptizati iam erant ipsius monitis 

20 superstitionibus se abstinuerunt 1 . Victu necessario monachi 
Scotti egentes per triduum avibus vescebantur, quarto autem 
die episcopus quidam vicinus frumenti copiam eis misit. 
Celhdam quam sibi construxerat Columbanus more suo certis 
temporibus relinquebat, desertumque adiens, sub scopulo 

26 quodam delitescebat , comitante ministro suo, quo munere 
Chagnoaldus tunc fungebatur. Ibi ieiunio corpus conficiens 
cibum sumpsit poma illa silvestria, de quibus dixi. 

Prope Brigantiam Columbanus vix per biennium restitit. 
Cum apud Chlotharium versaretur, lis inter Theudericum 

30 et Theudebertum a. 610/1. exorta est atque uterque Chlotharii 
societatem ambisse videtur' 2 . Anno insequenti, antequam ad 
pugnam ventum est, Columbanus ad Theudebertum accessit 
suasitque, ut sua sponte clericus fieret, ne et regnum et vitam 
aeternam perderet. Quod consilium sane inauditum regi et 

35 circumstantibus risum morit; non enim Merovingorum fuerat, 
regno dimisso, idtro vestem midare. Bellum igitur prope 
Tullum a. 612. mense Maio commissum est alterumque apud 
Tulbiacense castrum; in utroque Theudebertus superatus 
fugam iniit, sed captus et clericatum et mortem subiit 3 . 

40 Denique mortuo Theuderico Chtotharius a. 613. trium re- 
gnorum monarchia potitus est, sicut Columbanus pi'aedixerat. 

1) V. Columb. I, 27. 2) Ib. I, 24; cf. Fred. IV, 37. 3) V. Columb. 
/,28; cf. Fred. IV, 38. 

Ionas. 2 



18 IONAS, VITAE COLUMBAXI LIBRI II. 

Hic post cladem Theudeberti, i. e. a. 612, cum Theuderico 
Brigantia arbs cessisset, relicta Gatlia Germaniaque in 
Itatiam ingressus erat. Cum Alamannorum terra ei displi- 
ceret, primo Winidorum vel Sclavorum fines adire cogitaverat \ 
ut evangetium praedicaret viamque veritatis errantibus mon- 
straret, sed visione commotus, iterum ad Italiam animum 
converterat, expectansque, donec aditus pateret, consilium 
quod ceperat iam executus est. In regnum gentis Lango- 
bardorum ingressum eum Agilulfus rex non solum honorifice 
recepit, sed etiam optione affecit, quocumque in loco voluit, 10 
intra Italiae fines habitandi. Erat quidem rex fidei Arianae 
addictus, etsi filium Adalivaldum instante Theudelinda uxore 
more caiholico baptizari consenserat 2 . Mediolani, ubi tunc 
residebat, etiam Columbanus primo constitit, ut adversarios 
«p.12. fidei catholicae impugnaret, *scilicet et Arianos haereticos, 15 
contra quos libellum 'florenti scientia! edidit 3 , et papam 
ipsum. 

De damnatione trium capitulorum, scilicet epistulae 
Ibae episcopi Edesseni ad Marim Persam scriptae, Theodori 
episcopi Mopsuesteni cum scriptis eius, scriptorum Theodoreti 20 
episcopi Cyrensis, in ipsa ecclesia catholica schisma exortum 
erat. Instante Iustiniano imperatore et in synodo Constan- 
tinopolitana V. a. 553. et a Vigilio papa illa damnata erant, 
licet auctores eorum per concilium Chalcedonense a. 451. in 
ecclesiam recepti essent. Attamen cum complures Italiae supe- 25 
rioris ecclesiae^ tum maxime Aquileienses huius concilii auctori- 
tatem imminui non passi damnationi non consenserunt et a 
communione damnantium se abstimierunt 5 . Cum tanta eo 
certamine confusio in ecclesiam Italicam irrepsisset, ut utra 
pars eligenda esset multi ignorarent, Gregorius M. summis 30 
viribus laborans, ut abstinentes ad communionem compelleret, 
Constantium episcopum Mediolanensem a. 593. obligasse 
videtur, ut facta cautione damnationi consentiret, cum subito 
tres suffraganei cum ipsa Theudelinda regina ab ipsius 
communione recesserunt 6 . Auctoritas ecclesiae catholicae 35 
hac dissensione ita imminuta est, ut Constantio defuncto 
Langobardi proprium candidatum Arianum a. 600. eligerent 
soloque Gregorii interventu a Mediolanensibus catholicw 

1) V. Columb. I, 27. 2) Cf. Greg. ep. a. 603 (Jaffe, Reg. 1925 ~); Paulus, 
H. Langob. IV, 27. 3) V. Columb. I, 30. 4) Cf. Harnack, 'Lehr- 40 
buch der Dogmengesch.' II, 399"'. 5) Suggestio episcoporum Istriensium 
provinciarum a. 591, Gregorii M. Registr. I, p. 18. 6) Greg. Reg. 

IV, 2—4; Jaffe n. 1273— 1275 2 . 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 19 

electus Deusdedit episcopus ordinaretur *. Inter defensores 
trium capitulorum spargebatur , haereticos illos antiquos, 
scilicet Eutychen, Nestorium, Dioscorum, a Vigilio in synodo 
quam dixi Constantinopolitana receptos esse. Sedi igitur 

5 apostolicae tuitio haereticorum imputabatur eorum, qui ana- 
ihemati subiciendi fuissent. Columbanus Italiam adiens 
paene in primo ingressu litteris admonitus erat, ut papam 

. caveret in Nestorii sectam collapsum. Quod ut attonitus 
primo minime credidit, ita re accuratius considerata postea 

io veritatem, diligentius explorare constituit responsumque com- 
ponens papae ad relegendum ac concertandum misit. Omnes 
enim Hiberi solam evangelicam et apostolicam doctrinam 
admittere sibi videbantur atque in eo midtum gloriari solebant, 
nullum haereticum, nullum Iudaeum, nullum schismaticum 

i5 inter se fuisse, sed fidem catholicam, sicut ab apostolorum 
sticcessoribus tradita esset, ita ab ipsis ut Petri et Paidi 
discipulis inconcussam teneri. Praeterea rex ipse Lango- 
bardorum una cum regina Columbanum rogaverat, id ad 
papam causam deferret, ut schisma tolleretur totaque ecclesia 

20 caiholica quam celerrime in unum cogeretur. Agilulfum 
fortasse diutinae discordiae taedebat aid ad fidem catholicam 
iam propensior factus erat, postquam haeresim Arianam 
reges Langobardorum eo usque firmaverunt ; dixisse enim 
fertur, si certum sciret, se et ipsum crediturum esse. CoJum- 

25 banus peregrinus iam Bonifacium papam epistula data in 
arma suscitare conabatur, id vigilaret, omni postposita se- 
curitate, causamque schismatis cultello S. Petri, id est vera 
in synodo fidei professione, incidi voluit. Ipse enim totus 
ad partem adversam transierat eosque laudavit qui papae 

30 resisterent neque cum ipso communicarent iuniores ; filios 
contendit in caput conversos esse, si vera essent ea quae 
vulgarentur, papam autem in caudam. Ei maiorem auctori- 
tatem vindicare noluit, dissentiente se ipso ; suam autem 
opinionem solam veritati respondere imperterritus satisque 

35 importunus demonstrare nitebatur: Non enim, inquit, apud 
nos persona, sed ratio valet. 

Hanc epistulam Mediolani annisque 612/3. conscriptam 
esse patet 2 , cum apud Agihdfum regem sanctus versabatur. 

1) Greg. Reg. XI, 6; Jaffe n. 1796 \ 2) MG. Ep. III, p. 112, l. 30: 
40 Ecce conturbantur gentes, inclinantur regna, quae verba ad res a. 612/3. 
gestas referenda esse perspexit G. Hertel, ' tlber des h. Columba Leben 
und Schriften, besonders ilber seine Klosterregei' (Illgen und Niedner, 
'Zeitschrift fiir die histor. Theologie', Gothae 1875, p. 396 — 454J. 

2* 



20 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI U. 

Is denique solitudinem more suo iterum adire desiderabat, 
cumque cognosceret Jocum ubertate fecundum, aquis irriguum, 
*j>. i3. piscium copia *insignem Bobium 1 nomine in Apennino- 
situm esse ad rivum eiusdem nominis, haud procul Trebia 
illo perfido fluente, eo se contulit basilicamqiie quae ibi b 
extabat S. Petri semirutam prisco decori restituens mona- 
sterium SS. Petri et Pauli construere paravit. Magna z ibi 
monachorum congregatio coniuncta est, de litteris humaniori- 
bus optime merita, monasteriumque celeberrimum a prin- 
cipibus nobilibusque Langobardis possessionibus large di- 10 
tatum vel episcopii nomen denique meruit^. 

Miliaria quattuor ex omni latere basilicae Columbano 
monachisque eius Agilulfus cesserat, licentia habitandi per- 
missa, neque quicquam exceperat praeter putei dimidium, 
quod Sundrarit viro magnifico iam dudum concesserat una i& 
cum lignis ad sales coquendos. Sundrarit esse Sundrarium 
illum ducem Langobardorum . qui rebus bene gestis de 
Agilulfo eiusque successore optime meritus erat 5 , acute con- 
iecit L. M. Hartmann 6 , cumque ipsius vix quisquam memi- 
nerit praeter continuatorem Prosperi Havniensem 7 auctorem 20 
fere ignotum, qui usque ad nostra tempora in scriniis deli- 
tuerat, idem praecepto Agilulfi et quibus illud confirmatur 
duobus Adahvaldi fidem habendam esse recte coniecisse mihi 
videtur. Quae in charta Ludoivici II. a. 860. monasterio 
JBobiensi concessa 8 commemorantur praecepta et Agihdfi et 2& 
Adalwaldi aliorumque regum ad immunitatis defensionem 
spectabant neque inde concludi licet cessionis chartas de 
quibus agitur tunc extitisse. Puteus ille Hartmanno visus 
est fons esse salinus loci Piancasale, cuius sanandi vis 
hodieque magni aestimatur. Alpecella quae appeltatur 30 



1) V. Columb. I, 30. 2) Bobium ad provinciam Alpes Cottias per- 

tinebat teste Paulo, Hfet. Langob. IV, 41: coenobiumque quod Bobium 
appellatur in Alpibus Cottiis aediiicavit, quod quadraginta milibus ab 
urbe dividitur Ticinensi. A monasterio alterum Bobium in Alpibus 
Apenninis situm idem auctor II, 18 distinxerat, qua de causa reprehensus 3& 
est a 77*. Jlommsen, f N. Arch.' V, 87, dum hunc locum prope Sarsinam 
situm esse statuit J. Jung, c Die Provinz der Alpes Apenninae', 'JSlitth. 
d. Instituts f. osterreich. Geschichtsforsch.' ("1902,) XXIII, p. 156. 
3) Paulus, Hist. Langob. IV, 41. 4) UgheUus, Italia sacra IV, 

col. 925 '-'. 5) Cf. L. 21. Hartmann, 'Gesch. Italiens im Mittelalter 40 

(1900> II, 1, p. 204. 6) 'Bemerkungen zu den dltesten langobardischen 
Konigsurkunden' ('X. Arch.' XXV, p. QQSsqq.). 7) Ed. Mommsen, 

Auct. antiq. IX, p. 339. 8) Hist. patr. mon. Chartae I, col. 48; 

MiihJbacher, 'Reg.' n. 1183. 






IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 21 

Pennice (hodie M. Penice) ad possessiones monasterii 
sedente Columbani successore accessit, eamque Adalwaldus rex 
orandi causa Bobium profectus rogatu Theudelindae reginae 
dono dedit ; ipsa enim eam amore sancti olim ascenderat 

6 ad monasterium praevidendum. Omnia denique Bcrtulfo 
tertio abbati ab eodem rege paido ante mortem ipsius et 
post Sundrarit defunctum confirmata sunt. Tres chartae 
ad nos non pervenerunt nisi per apographa multo posteriora, 
in quibus notae temporis aut depravatae aut a librariis 

10 recentioribus immutatae sunt, atque propter haec aliaque 
dubia in suspicionem olim venerant, donec vindex earum 
surrexit K 

Chlotharius rex postquam prophetiam sancti viri im- 
pJetam esse intellexit, ut eum recuperaret, Eustasium qui 

15 monastermm Luxoviense iam gubernandum susceperat alios- 
que legatos sumptibus publicis post eum misit. Columbanus 
peregrinationem suam iam fere concluserat nulloque modo 
ad tantum iter faciendum commoveri poterat, sed id solum 
a rege poposcit, ut socios Luxovii relictos in suam tutelam 

20 reciperet. Qui licet a sancto viro per litteras vehementer 
castigatus esset, tamen supremam ipsius voluntatem diligen- 
tissime executus Luxovienses et annuis censibus ditabat et 
dilatatis terminis omnique conatu ipsis auxilium providebat, 
ita ut monasterii regii privilegio iam fruerentur. Anno 

25 autem transacto in monasterio Bobiensi Columbanus defunctus 
est, scilicet a. 615. p. Chr., die 23. Novembris. Expletus 
anni circulus, cuius lonas meminit 2 , sive a monasterio 
Bobiensi condito seu potius a legatione Chlotharii regis colli- 
gendus est, a. 614. interpositus fuisse videtur; dies autem 

30 testimonio et Ionae et Martyrologii Hieronymiani auctoris 
aequalis confirmatus est 3 . JDies emortualis a. 615. in do- 
minicum incidit, id quod non fugit Wettinum, V. Galli 
c. 26. Sanctus extremam fere aetatem attigit, quam homines 
degere fas est. Peregrinos illos Scottos aetate iam provectos 

35 patria relicta in Gallias advenisse inde colligi licet, quod 
duodecim annis post, scilicet a. 603, veterani senesque erant, 
sicut supra diximus, fratresque decem et septem iam lugebant 
defunctos. Versibus Adoniis quos Fidolio fratri mutui 
officii causa Columbanus misit vigore animi fere iuvenili 

40 conscriptis hos subiecit hexametros 4 ; 

1) Etiam sermonis anttqut vestigia adhuc supersunt: Mediolanio (cum 
Iona), Atalane dat., mereamus, valeamini. 2) V. Columb. I, 30. 

3) Cf. <N. Arch: XX, p. 338; XXIV, p. 314. 4) MG. Ep. III, p. 188. 



22 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI H. 

Haec tibi dictaram morbis oppressus acervis, 
Corpore quos fragili patior tristique senecta, 
Sam dum praecipiti labuntur tempora cursu, 
Nunc ad olympiadis ter senos (senae recte S2. P2) 

venimus annos. 5 
Omnia praetereunt, fugit inreparabile tempus, 
Yive, vale laetus tristisque memento senectae. 
Cum olympias cum spatio quattuor annorum apud Graecos 
conveniat, plerique ex hoc carmine concluserunt, Columbanum 
72 annos tunc natum fuisse K Constat vero a poetis latinis 10 
eam pro lustro accipi solere 2 , sicut utrumque coaequavit 
Ausonius XXII, 4, 6 : 

Fors erit, ut, lustrum cum se cumulaverit istis, 
Confectam Proculus signet olympiadem, 

eoque modo et Columbanum poetam interpretatus est Mabil- 15 
lonius s . Nec ille errasse mihi videtur, nisi quod 18 olym- 
piades plenas lapsas esse credidit, dum de initio duodevi- 
cesimae agitur, quae inter a. 86 — 90 vertitur. Sanctum 
igitur verisimile est paulo ante a. 530. natum. esse. 
*p.u. *Tantam omnium fere rerum labem ruinamque homines 

illius aevi inspectabant, quocumque oculos verterint, ut mirum 
non sit, quod finem mundi appropinquare credebant^. Con- 
fessio autem et paenitentia Columbano praedicante morte 
liberant atque vel parva peccata confiteri opus est. In 
Galliis eousque excessus tantum graviores disciplina eccle- 25 
siastica vindicabantur, ita ut peccatores excommunicarentur 
factaque paenitentia publica in communionem reciperentur. 
Monachis vero ubique vel minutiora peccata una cum ipsis 
cogitationibus seniori celare non licebat, eaque quam maxime 
cavenda erant, nam ut maioribus certisque culpis sanctos 30 
maculare non valet diabolus, ita minoribus occultisque eos 
poUuere studet 5 . Cum tota Scottorum ecclesia more coeno- 
biali instituta esset, etiam privata haec confitendi ratio in 
usum recepta est, atque Columbanus eandem, sicut apud 
magistros 6 suos Hibemicos Usitata erat, in Galliam Italiam- 35 
que introduxit, unde ipse iusto iure liodie institutor con- 

1) E. gr. Ebert, 'Gesch. d. christl.-lat. Literatur' I, 621 2 ; Hauck, 
'Kirchengesch,' I, p. 584 - ; cf. p. 600 3 . 2) Locos citavit Forcellinus 

s. v. olympias. 3) Annales ord. S. Benedicti I, p. 308. 4) Cf. Greg. 
M. Beg. IX, 232 (a. 599>, Jaffe, Reg. n. 1759 2 ; Columbani ep. a. 612/3 40 
(MG. Ep. III, p. 171,): Mundus iam declinat, princeps pastorum appro- 
pinquat. 5) Cf. V. Columb. II, 2. 6) Eos et inprimis Vennianum 
Columbanus citavit, MG. Ep. III, p. 159. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 23 

fessionis secretae in ecclcsia continentis catholica celebratur K 
Doctrina eius in concilio Cabillonensi a. 650. primum sancta 
est, episcopis consentientibus , paenitentiam peccatorum et 
omnibus utilem esse et data confessione a sacerdotibus in- 
6 dicendam 2 . Monachis quoque suis confessionem atque paeni- 
tentiam primo loco imposuit aliasque ab eis leges obser- 
vari voluit, quas ex ipsius regula colligi licet; peccantibus 
vero vel leviter gravissimas poenas constituit. Hegidam, quae 
coenobialis a biographo Desiderii Cadurcensis iam appellata 

10 est 3 , Ionas ipse et citavit et expilavit^ atque de auctoritate 
et fide ipsius lucidentum testimonium praebet de quo supra 
dixi Donatus episcopus Vesontionensis. Cum enim rogatu 
Gauthstrudae omnisque congregationis monasterii a matre 
coyiditi, exploratis regulis vetustioribus, enchiridion virginibus 

15 aptum componeret, praeter regulas Caesarii virginum afque 
Benedicti monachorum hanc ipsam Columbani excerpsit 5 , 
sicut in praefatione testatus est, excerptaque cum ea quae 
superest ita convenit, ut textus ad illam optime emendari 
possit. Monachi nihil proprium possidebant ne minimas 

20 quidem res, sed omnibus omnia communia erant 6 . Confessio 
bis minimum danda erat et ante mensam et ante lectorum 
aditum. Ad mensam benedictionem custodiebant amenque 
respondebant neque vero inter se loquebantur. Cochleari non 
idebantur, nisi quod ante signaverant, neque cidtello mensam 

25 pertundebant ; cavebant, ne micas perderent neve cerevisiam 
effunderent, quae potui sola dabatur. Mensa hora nona para- 
batur, i. e. tertia pomeridiana, post quam nidli in coqidnam 
ire licebat. Cura coquendi vel ministrandi fratribus quibus- 
dam commissa erat providentibus, ne vel paululum effunderent. 

30 Orationem ante opus et post opus perficiebant. Ea de causa 
egredientes domo, i. e. ccllida ~', aid eo regredientes se humi- 

1) Cf. Loning, l Kirchenrecht' II, p. 471 sqq. ; Hauck, 'Kirchengesch. 
Deutschlands' I, p. 275 3 ; A. Malnory, Quid Luxovienses monachi disci- 
puli S. Columbani ad regulam monasteriorum atque ad communem eccle- 

35 siae profectum contulerint, Parisiis 1894, p. 62. 2) Concilia ed. 

Maassen I, 210; Loening, ' Kirchenrecht' II, 476. 3) V. Desiderii 

Cadurc. c. 23 : Nullus — habitum religionis aut regulae cenobialis iter 
intraverat ; secta Columbani procul aberant, instituta Benedicti longe 
distabant. 4) Regulae in V. Columb. I, 10, meminit: regulamque 

40 quam tenerent Spiritu sancto repletus condedit, ipsamque eandem esse 
quam habemus cum ex V. Columb. I, 5. 16, tum ex iis concludi licet, 
quae Agrestius ib. II, 9, contra Columbani regulam obiecit quaeque ad 
regulam coenobialem c. 1. 3. spectant. 5) Quos in unoquoque capite 

Donatus expilaverit fontes, diligentissime investigavit Cointius, Ann. eccl. 

45 Franc. II, p. 758 sqq. 6) V. Columb. I, 5. 7) Ib. II, 9. 



24 IOXAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 

liabant aut curvabant ; accepta benedictione se signabant. 
V i5. Humiliatio etiam in cursu post finem *uniuscuiusque psalmi 
facienda erat; finitis psalmis omnibus genua flectebantur . 
Tussim in exordio psalmi evitabant bene cantantes. Sacrificii 
ordo omnimodo custodiendus erat. Calicem sahdarem dentibus 5 
non pertundebant neque eulogias immundi accipiebant ; anxie 
cavebant, ne chrismal caderet, scilicet vas illud, in quo 
species consecratas monachi circumferebant, neve oblationis 
faciundae ante officium obliviscerentur. Fabulis otiosis 
minime vacabant. Praeterea conversationem inter se ita in- ia 
stituebant, ut humilitati studerent neque contradictioni verba- 
que superba omnino evitarent neque voce uterentur nisi 
suppressa. Correcti veniam postulabant neque se excusabant, 
si forte examinarentur. Fratribus non detrahebant neque 
audiebant detrahentem : opera cum ostiarii, qui horas custo- 15 
diebat, tum aliorum fratrum reprehendere non licebat. Sine 
permissu neque fratres in ceUulis visitare neque saepta 
monasterii relinquere fas erat. Monachi in seniores et 
iuniores dividebantur, quos pater senior, pater monasterii, 
scilicet Columbanus, vel potius praepositus gubernabat. Seniores 20 
maiore auctoritate fruebantur iunioribusque contradicentes 
Jiis verbis: 'Non ita est, ut dicis', impuniti permanebant ; 
ipsi artes docebant operaque imponebant. Iurisdictionem 
totam Columbanus praeposito mandaverat neque monachis 
eo praetermisso patrem appellare licebat. Si quis Jeges quas 25 
constituerat vel levissimas laeserat, ad poenitentiam agendam 
i percussionibus\ i. e. verberibus, castigabatur , eorumque 
numerum ratione delictorum immoderatius augeri iussit, multo 
severior Caesario 1 . Alia paenitentiae genera Columbanus 
pauca tantum admisit, scilicet ut monachi delinquentes in 30 
ecclesia starent nuUum membrum moventes aut aquam biberent 
loco cerevisiae aut in cellula separarentur. Paenitentias 
minutas mensam accumbentibus imponere etiam praeposito 
licebat. Fratribus paenitentibus, quamvis opera difficilia et 
sordida perficerent, tamen capita lavanda non erant, nisi 35 
die dominico 2 . 

1) SS. R. Merov. III, 448. 2) Regula coenobialis cum Donato (ed. 

Hohtenius, Cod. Regul., 1759, VI, 377 sqq., c. 23— 34> concordat ad c.9. 
tantum, eaque quae subsequuntur c. 10 — 15. Columbani esse non posse 
ex sermone intellegitur, cum auctor abbatem oeconomumque (c. 11. 12j 40 
noverit, qui 'patris seniaris' tempore in monasterio certe non reperie- 
bantur, cumque poenam 'verberum' constituerit loco 'percussionum', sicut 
sanctus. Extat etiam regulae recensio prolixior in collectione regularum 
Benedicti Anianensis (cf. Seebass, 'Regelbuck Benedikts von Aniane', 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI IL 25 

*Regula quam examinavi coenobialis poenas fratrum *p.iq. 
delinquentium continet; praecepta autem institutaque com- 
munia a monachis observanda Columbanus in regula mona- 
chorum x collegit, quae in uno Benedicti Anianensis codice 
6 cum altera ita coniuncta est, ut c. 10 (praescr. De diversitate 
culparum^ totius corporis efficiat. Maxima pars regulae 
monachorum mortificatio erat, scilicet spiritualis, ita ut suum 
quisque liberum arbitrium concidcans de ore penderet alterius 
neque cogitaret neque loqueretur propria neque iret quoquam 

10 libere. jDnra hac disciplina securitatem mentis servari auctor 
ratus est, cum qui semper interrogavisset numquam ipse erra- 
turus esset. Monachis igitur ut superba libertas cavenda, 
ita vera humilitas discenda erat. Ad primum verbum senioris 
omnes ad oboediendum surgere oportebat; oboedientia enim 

15 usque ad mortem praecepta erat. Praeterea abstinentia, 
castitas non solum corporis, sed etiam mentis, taciturnitas 
inter virtutes monachorum recensentur. Paupertate et facul- 
tatum contemptu monachi ad primam perfectionem progre- 

'Zeitschr. f. Kirchengesch.' XV, p. 244 sqq.), ubi germana Columbani 

20 verba i senior > , 'pater monasterii' in l abbatem' immutata (c. 8J multaque 
ex aliis fontibus interpolata deprehenduntur . Utramque editor recens 
(Seebass, 'Zeitschr. f. Kirchengesch.' XVII, p. 218 — 234J m unum con- 
fudit, additamenta alterius litteris minutioribus exprimens, parumque 
ex Donato profecisse mihi videtur, qui veram lectionem persaepe solus 

25 servavit, e. gr.x 

c. 7. Qui aliquam contemptionem cum tristitia promit] falso codd. ; 
lege qui aliquid cum contradictione aut tr. pr. cum Donato ; 
c. 8. extra sepem] falso codd.; extra septa recte Donatus. 
Novissimis autem eiusdem auctoris studiis ('Zeitschr. f. Kirchengesch! 

30 XVIII, p. 58 sqq .) me assentiri non posse ingenue fateor. Sane regula 
cuius ipse finem eruit virginum ('Zeitschr. f. Kirchengesch.' XVI, 
p. 464 sqq .) initio cum regula Columbani genuina ad c. 9, sicut Donatus, 
deinde autem cum interpolationibus alterius recensionis (c. 9. 15 ex.) con- 
sentit locosque duos exhibet, qui etiam apud Donatum (c. 19. Ib) extant 

35 neque extant in regulis Benedicti aut Caesarii, sed inde minime sequitur 
eos ex tertio auctore depromptos esse novaque regula Columbanianae 
posteriorem quandam pariem contineri, immo contraria potius opinio 
admittenda est, cum Columbanus meridianam et vespertinam confessiones 
statuerit, Danatus autem in capite expilato 19. tertiam, scilicet matutinam, 

40 addiderit trinamque etiam in monasterio virginum Evoriacensi solitam 
fuisse constet. Loci igitur quibus Seebassius nititur cum Donato con- 
gruentes ab ipso neque a Columbano compositi sunt, id quod ducentis 
annis ante optimus Le Cointe, Ann. eccl. Franc. II, 7(J1, iam probaverat: 
ex Donato auctor regulae novae pendet, ex hoc interpolator Columbanianae. 

45 1) Regulam monachorum, cui in codicibus Bobiensibus c. 10. De per- 
fectione monachi ex Hieronymo additum est, edidit Seebass, 'Zeitschr. 
f. Kirchengesch.' XV, p. 366 sqq. Cf. eiusdem auctoris dissertationem, 
quae inscribitur : l TJber Columba von Luxeuils Klosterregel und Buss- 
buch', Dresdae 1883. 



26 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI H. 

diebantur, ad eilteram vero purgatione vitiorum. Satietas 
atgue ebrietas fugiendae erant, cibusque vilis ex oleribus, 
leguminibus. farina aquis mixta consistebat eum parvo pane 
paocimatio (Germ. ' Zivieback '), ne venter oneraretur et mens 
suffocaretur. De carne igitur Columbanus ne verbum quidem 5 
fecit : cum autem constet Scottos piscatui admodum deditos 
fuisse, non sine causa conclusum est, maiorem victus eorum 
partem piscibus constitisse 1 . Cotidie ieiunandum erat, sed 
cavendum, ne abstinentia modum eoccedens profectum spiri- 
tualem impediret. Inter vitia, de quibus octo principalibus 10 
Columbanus sertnonem peculiarem edidit, quem tertio loco 
'Ordo sancti Columbcun abbatis de vita et actione mona- 
clwrum' continet 2 , quam mcijime abhorrebantur, quibus bona 
omnia interimerentur, vanitas et gloriatio elata. Ad discer- 
nenda bona et mala discrimen monacliis necessarium erat 15 
et inprimis cavendum, ne rebus aut secundis nimium ex- 
toUerentur aut adversis nimium deprimerentur. Denique 
synaxim vel cursum psalmorum et orationum modum canonicum 
ritu seniorum suorum Columbanus ita instituerat, ut primo 
inter reverendissimos dominicos sabbatave atque officium coti- 20 
dianum distingueret, deinde etiam temporum qualitatis rationem 
haberet. Cursus 3 enim longior per longas noctes, brerior 
per breves esse ei visus erat. Quare ex VIII. Jcal. Iul. cum 
noctis augmento sensim crescere coepit, finita autem liieme 
ex VIII. Jcal. Apr. per ver sensim decrescere. Origo cursus 25 
Scottorum proprii ad beatum Marcum saecidis posterioribus 
relata est, sicut auctor ignotus libri de cursuum eedesiasti- 
corum origine testatur his verbis^: 

1) Cf. Rettberg, 'Kirchengesch. Deutschlcuirls' II. 680. 2) Ita auattuor 
Columbani sermones inscripsit editor novissimus Seebass CZeitschr. f. 30 
Kirchengesch.' XIV, p. 78 sqq.). Collectionem sermonum quae titulo 
'Instructiones Colunibcmi' circumferebatur ipsi male attributam esse 
statuerat A. Hauck ('Zeitschr. f. kirchl. Wissensch. und Jcirchliches 
Leben' , ed. Luthardt. Lipsiae 1885. p. 357 — 364J, bene animadvertens. 
qui in instructione secunda CMigne LXXX, col. 233> celebratur Faustum 35 
non esse Comgallum Columbani praeceptoretn, sed Reiensem illum cele- 
berrimum. Attamen per Seebassium -Zeitschr. f. Kirchengesch.' XIII, 
p- 513 sqq.) quattuor quos di.ri sermones Columbano nostro iterum vindi- 
cati sunt , assentiente eodem A. Hauch. 'Kirchengesch.' I. p. 261 y . 
3) Locum difficilem regulae Columbanianae interpretatus de cursus psal- 40 
morum ratione egit G. Morin. 'Explication d'un passage de la regle de 
saint Colomban relatif a Voffice des moines celtiques' ('Revue Benedictine, 
Maredsous 1895'. XII, p. 200 sq.j. 4) Ed. Haddan et Stubbs, 'Councils 
and ecclesiastical docummts relating to Great Britain and Ireland' I, 
p. 139. Auctor, qui vitas Germani, Lupi, Columbani, Eustasii, Athalae 45 
legerat, monachus erat ritui Hibernico addictus aevoque Karolingico 






IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 27 



*Beatus Hyeronimus adfirmat, ipsum cursum, qui * P . n. 
dicitur praesente tempore Scottorum, beatus Marcus 
decantavit. — — (Patricius a Lupo et Germano archi- 
episcopus in Scottiis ac Britanniis positus) ipsum cursum 
5 ibidem decantavit et post ipsum beatus Wandilocus 
senex et beatus Gomogillus, qui habuerunt in eorum 
monasterio monachus cerciter trea milia. Inde beatus 
Wandilocus in predicationis ministerium a beato Gomo- 
gillo missus est et beatus Columbanus partibus Galliarum 

10 distinati sunt Luxogilum monasterium et ibidem ipsum 
cursum decantaverunt, et inde postea percrebuit formam 
sanctitatis eorum per universum orbem terrarum et 
multa cenubia ex eorum doctrina tam virorum quam 
puellarum sunt congregata. Et postea inde sumpsit 

15 exordium sub beato Columbano , quod ante beatus 
Marcus euangelista decantavit. 

JErat episcopi vel sacerdotis, i. e. presbifteri, cui hac 
in re parem auctoritatem Columbanus attribuerat, peccatorem 
paenitentia imposita ecclesiae reconciliare. Munere igitur 

20 fungebatur medici spiritualis , diversosque morbos diversis 
medicinae generibus curans, quas quisque commiserat culpis 
diversis diversas adhibebat paenitentias. Si delicta parva 
vel minima erant, parum referebat, quomodo eocpiarentur ; 
graviora autem ut perfecte et cognoscerentur et sanarentur, 

25 vel publica ecclesiae salus postulabat. Haec ars ut parum 
communis erat, ita Columbano necessaria visa est ad mores 
Jwminum reformandos, cumque ante eum statuta paeniten- 
tialia in Gallia nidla extiterint, ipse primus ea intulit, 
traditiones seniorum suorum secutus. Agitur autem maximam 

30 partem de criminibus capitalibus, quae vel poenam legibus 
sanctam subibant. Paenitentiale Columbani in binas partes 
divisum clericorum monachorumque paenitentias a laicorum 
distinctas exhibet, neque eodem modo in utroque genere 
excessus vindicabantur graviores, utputa homicidia, vidnera, 

35 sodomia, adidterium, fornicatio , periurium, maleficium, 
furtum, sed illi severiorem paenitentiam subibant quam hi. 
Adultcris clericus quoque adnumerabatur, qui clientelam, 
i. e. uxorem, quam laicus habuerat, post conversionem voto 
suo irrito facto cognoscebat fdiumque ex ea gignebat l . 

4o Gulae utrumque ordinem aeque deditum fuisse et clericus 

degebat in Galliis. Locum cum codice Londiniensi Cotton. Xero A II, 
alteri saec. VIII. parti attribuendo contulit W. Levison ; cf. 'N. Arch' 
XXIX, p. 150. 1) V. supra p. 10. 



28 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI U. 

testatur sacrificium per ebrietatem aut voracitatem evomens 
neglegenterque dimittens et laicus se inebrians aut usque 
ad vomitum manducans aut bibens. Convivia cum alibi tum 
iuxta fana ad daemones colendos aut simulacra honoranda 
celebrabantur, in quibus laici quantum poterant et mandu- 5 
cabant et bibebant, mensaeque daemoniorum vel christiani 
interfuisse videntur gtdae vitio commoti 1 . Denique etiam 
haeretici Columbano impugnandi erant, inprimis Bonosiaci, 
erroresque eiusmodi una cum idololatria inter Warascos 
haud procul a Luxovio sitos floruisse constat 2 . Paenitentia 10 
iniungebatur per dies 7 vel 40 aut per annos unum vel 
plures, et erat cum pane et aqua et sale aut absque vino et 
carne. Ad eam aggravandam exilium vel peregrinatio addi 
poterant. Homicidii reum praeterea parentibus perempti 
satisfactionem reddere opus erat, furtumque frequenter faciens 15 
laicus non ante reconciliabatur, quam pauperibus eleemosynam 
epidasque sacerdoti paenitentiam indicenti dedisset. Si quis 
laicus cupiditatis causa peierasset, gravissimam sententiam 
subibat, ut res ipsius venderentur pauperibusque donarentur, 
ipse autem saecido dimisso tonsus usque ad mortem in 20 
monasterio serviret. Laicis tempore paenitentiae uxores 
cognoscere non licebat. Paenitentibus in ecclesia extremus 
christianorum ordo reservabatur aut velut communicantes 
cum Bonosiacis inter catechumenos stare cogebantur, separati 
ab aliis. Absoluta paenitentia, iudicio sacerdotis in commu- 25 
nionem recipiebantur vel altari iungebantur 3 . 

*i>.i8. *Librum humero ferens Columbanus per opaca saltus 

ambidabat* legensque librum reperiebatur et in atrio eccle- 
siae 5 et in eremo, quercus putrefacto trunco 6 sedens. Ln- 
primis commentarios in scripturam sacram sibi compcware 30 

1) De sacrificio Suevorum daemoniaco v. supra p. 17. 2) V. Columb. 
II, 8. 3) Paenitentialis quod Columbani nomine circumfertur maximam 
partem re vera ipsius auctoris esse inter saniores criticos iam constat, 
omnesque cantrariam Schmitzii opinionem fcf. e. gr. 'Arch. f. kathol. 
KirchenrechV XLIX, p. 3 sqq. ; LXXI, p. 436 sqq.) improbaverunt (cf. 35 
Malnory l. I. p. 70 sqq.), quam etiam iti novissimo quod edidit opere 'Die 
Bussbiicher und das kanonische Bussverfahren' , Dusseldorpii 1898, 
p. 146 sqq., pertinaciter defendit. Neque vero totus liber, quem Seebass, 
'Zeitschr. fiir Kirchengesch.' XIV, p. 441 — 448, ultimus edidit, Colum- 
bano attribuendus est, sed complures partes distinguendae sunt a com- 40 
pilatore posteriore in unum redactae. Albertus Hauck, qui in histvria 
Germaniae ecclesiastica I, p. 275 3 , quaestionem perite retractavit, partem 
mediam a Seebassio littera B signatam ad c. 25. omnino germanam esse 
recte mihi statuisse videtur. 4) V. Columb. I, 8. 5) Ib. I, 20. 

6) Ib. I, 28. 45 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 29 

Idborans Gregorium M. , cuius etiam regulam pastoralem 
a. 591. compositam 1 legerat, a. 600. adiit, ut et homilias 
in Esechielem 2 sibi mitteret, scilicet extrema libri exposita, 
et Cantica canticorum, ipsumque adhortatus est, ut totam 

5 Zachariae obscuritatem exponeret. Ipse adolescens huic 
litterarum gcneri se dederat, psalmorum librum elimato 
sermone exponens 3 , eaque expositio in vetustis catalogis 
bibliothecarum et Sangallensis 4 ' (saec. IX): 

Expositio S. Columbani super omnes psalmos vol. I, 

10 et Bobiensis b (saec. X) : 

libros sancti Columbani in psalmos II, 
commemoratur. Codices ipsos iam Patricius Flemingus 
frustra in his bibliothecis quaesiverat nec eos alibi facile 
inveniri contendit; vidit autem in monasterio Luxoviensi 

i5 commentarium super psalmos, in quo verba obsoleta, Colum- 
bano familiaria deprehendisse sibi visus est, sed aeque alterius 
vetusti auctoris ea esse posse concessit, unde nihil certi de 
praefati operis auctore afferre poterat. Attamen Columbani 
expositionem adhuc extare hodie communis opinio est et 

20 creditur esse ea quam Muratorius e codice Bobiensi, iam 
Mediolanensi bibliothecae Ambrosianae C 301, saec. VIII, 
fol. 14 — 146, eruerat^ praescriptione et fortasse etiam prae- 
fatione 7 destitutam, cum folia praecedentia perierint. Ger- 
mana Hieronymi scripta priori codicis parti insunt, unde 

25 librarius saec. XV. et expositionem eiusdem auctoris esse 
coniecit, recentiores autem omnes Vallarsii vestigia secuti 
Columbano potius eam attribuerunt. Codex propter glossas 
Hibernicas saec. IX. adscriptas apud linguae illius peritos 
magna auctoritate non immerito floret, ita ut iam ab uno 

30 eorum ad unguem expressus in publicum prodierit 8 , neque 

1) Cf. Jaffe n. 1094'-. 2) Eas a. 595 6. conscriptas esse statuit 

P. Eivald, Jaffe n. 1401 2 . 3) V. Columb. I, 3. 4) Cf. G. Becker, 
Catalogi bibliothecarum antiqui p. 48, n. 229. 5) Ib. p. 67, n. 216/7. 
6) Muratorii Antiquitates Italicae medii aevi III, 857. Codicem descrip- 

35 serunt A. Reifferscheid, Bibl. patrum Latinorum Italica II, p. 43 ; 
Nigra, l Les gloses irlandaises de Milan' ('Revue celtique' ed. Gaidoz I, 
p. 60 — 65,). 7) Eiusdem ad Ps. 15. his verbis auctor meminisse 

videtur: Multa namque apud Ebreos inveniuntur, quae ex rebus sibi 
insitis accipiunt nomen, quod quidem inter proprietatum collectiones 

40 in praefatione signavimus, ut est hoc de quo sermo versatur. 8) Ed. 
G. I. Ascoli, { Il codice Irlandese dell' Ambrosiana' ( l Archivio glottologico 
Italiano', Romae 1878, vol. V). Particulas expositionis post Murato- 
rium Vallarsiumque (Migne, Patrologia lat. XXVI, col. S6S) publici 
iuris fecerat Zeuss, Grammatica celtica (ed. Ebel 1871 -), in Appendice 

45 p. 1043 — 1048, una cum epistula Hieronymi ad Sophronium, quae in 
priore codicis parte (fol. 2') legitur. 



30 IOXAS, VITAE COLOIBAXI LIBRI H. 

vero adhuc quisquam operam dedit, ut certis argumentis 
verum auciorem investigaret. Antiquarii nonnulti leviores 
argumentationem quam maxime temerariam ex hac expositione 
concluserunt , scilicet Columbanum linguarum non solum 
graecae, sed etiam hebraicae peritum fuisse, immo ex hac 5 
lingua psalterium in latinam transtulisse 1 , unde litterarum 
*p. 19. scientiam Scottorum *eo altius efferre potuerunt- : sed prae- 
fatio qua nituntur potius Hieronymi interpretis est, sciJicet 
tpistula ad Sophronium data 3 . Auctor contra expositionis 
tantum aberat, monente A. Peyron*, ut hebraicam doct u s 10 
esset linguam. ut eam cum syriaca perpetuo confuderit atque 
primigenium textum commemorans non assecutus sit ger- 
manum eius sensum. Columbanum ipsum peritiorem fuisse 
ex interpretatione vocabulorum nonnullorum minime conclu- 
dendum est, quippe quae ex onomasticis Hieronymi aliorum- 15 
que facile colligere potuisset' . At linguae graecae auctor 
ille incognitus scientiam quandam habuisse videtur graecam- 
que Sijmmachi inteipretationem saepe citavit. Erat quoque 
iuris consultus, nam sub lege usurae non ignoravit exac- 
tionem prohibitam esse, atque valde graviter dolebat, quod 20 
iustitia suo tempore facta esset venalis: vitium, inquit. 
quod nostris praecipue diebus increbruit. Yictui humano 
necessaria esse existimabat praeter frumentum etiam vinum 
et oleum. Constat autem Scottos nostros absque reliquarum 
gentium legibus 6 fuisse locoque vini oleique cerevisiam buty- 25 
rumque eonsunrpsisse, dum ea quae protuli argumenta potius 
in auctorem plagae australis convenire videntur. Diligentius 
quidem in rem me non inquisivisse confiteor et spero fore 
ut cultor quidam sancti viri quaestionem retractet iamque 
tandem absolvat. Interim certe dubitare licet, quin Colum- 30 
bani expositio psalmorum adhuc supersit. Praeterea ipsum 
multa alia vei ad cantum digna vel ad docendum utilia 
condidisse dicta auctor est Ionas". Hijmni quidem, ad quos 
haec verba inprimis referenda videntur esse. a Columbano 

1) Ebravd, 'Die ivoschotti^che Missionskirche' p. 83, cum sedatoribus S5 
suis. 2) Etiam Henricus Zimmer, 'Pelagius in Irland', Berolini 1901, 
p. 5, titterarum scientiam studiumque Scottorum, quod ad aevum Colum- 
bani ottinet, iusto piurts e.ristimasse mihi videtur. 3) Psalterium 

iuxta Hebraeos Hievonymi ed. de Lagarde p. 1 sqq. 4) A. Peyron, 

Ciceronis orationum fragmenta inedita jp. 189. 5) E. gr. Columbani 40 

interpretamentum hoc fMG. Ep. III, p. 156, 19) Bargoiua vilis columba 
mamfesto pendet ex Hieront/mi libro interpretationis hebraicorum nomi- 
num (Onomastica sacra ed. de Lagarde p. G0>: Bariona filius columbae. 
6) V. Columb. I, 2. 7) Ib. I, 3. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 31 

compositi minime noti sunt, sed extant epistulae versibus 
hexametris vel Adoniis satis eleganter conditae, quibus anti- 
quorum poetarum flosculos passim intexuit. Doctrinam in 
iis Columbanus profitetur semper eandem, scilicet labente 

5 vita hunc mundum cum illecebris suis, deliciis divitiisque 
nihili aestimandum esse \ poetamque Fidelio fratri rescri- 
bentem versibusque ludentem ad extremam crevisse senectutem 
iam dixi. Novum quod nuper in publicum prodiit carmen 
more celeusmatis antiqui ita compositum, id eodem modo quo 

10 nautae ad resistendum procellis imbribusque sese adhorta- 
bantur et christiani fide firma diabolo resisterent ipsumque 
superarent, vivido certandi ardore dictatum est ab homine 
periculis pelagi assueto, et licet nomen poetae exceptis litteris 
banus iam abscissum sit, tamen nidlus clubito, quin idem 2 

15 sit qui in epistida ad Bonifacium scripsit' 6 : Vigilate, 
inquit, quia mare procellosum est et flabris exasperatur 
feralibus; ideo audeo timidus nauta clamare: Vigilate, 
quia aqua iam intravit in ecclesiae navem, et navis 
periclitatur. Ex commemoratione Bheni fortasse conici 

20 licet poema a. 611. conditum esse, quo ex Theuderici regno 
expulsus flumen illud Colmnbanus navigabat. Bellatorem 
eum vehementissimum fuisse ex epistulis quas supra per- 
lustravi intellegitur. Dolendum autem est magnam earum 
partem iniuria temporum periisse. Ad Gregorium M. non 

25 solum quae superest scripsit epistulam, in qua eius regulam 
pastoralem se legisse affirmat, sed etiam scripta, si biographo 
Salabergae 4 credi fas est, declit, 'quae de pervigili pastorum 
cura elicuit \ *atque etiam responsum papae idem auctor *p.2o. 
legisse vult. Praeterea complura ipsius de paschate scripta 5 , 

30 1) Columbani carmina ed. W. Gundlach, MG. Ep. III, p. 182 sqq., qut 
G. Hertelii dubitationem de auctore bene refellisse mihi videtur, 'N. Arch! 
XV, p. 514 sqq. Artificium poetae examinavit Manitius, l Zu spdtern 
lateinischen Dichtern' ( l Rheinisches Museum' 1889, XLIV, p. 552,); 
( Gesch. der christlich - lateinischen Poesie' p. 390 sqq. 2) Carmen 

35 E. Diimmler, 'N. Arch.' VI, 191, princeps edidit, qui de Columbano 
quodam iuniore cogitavit, at mecum convenit W. Gundlach, l N. Arch.' 
XV, 514. 3) MG. Ep. III, p. 170. 4) V. Salabergae c. 3. 5) Epi- 
stulam paschalem ad venerabilem papam quendam datam, quatn e codice 
Parisiensi n. 16361. erutam sermonis ratione habita Columbano attribui 

40 ( l N. Arch.' X, 88,), meisque argumentis seductus W. Gundlach inter iUius 
scripta admisit (MG. Ep. III, 177 sqq.), re iterum perpensa, cum See- 
bassio ('Zeitschr. f. Kirchengesch.' XIV, 93,) iam consentio potius a 
sectatore Victorii compositam esse, quippe qui immolationem agni, i. e. 
passionem Dornini, ante lunam XIV. ideoque resurrectionem ante lunam 

45 XVI. non passus sit celebrari, auctoritatem sedis apostolicae secutus. 
Eadem moriente Seebassio (Herzog, 'Real - Encgklopddie' IV, 246 % ) inter 



32 IONAS, VITAE COLUMBAXI LIBRI H. 

epistuJae ad Theudericum ChJothariumque reges castigatoriae, 
contra Agrippinum de damnatione trium capituJorum, deni- 
que JibeJJus contra Arianos adhuc Jatent. 

Columbanus in codice quodam SangalJensi 1 traditio- 
num Scoticarum tenacissimus consectator non immerito 5 
existimatur. Ordines in catalogo sanctorum Hiberniae 2 tres 
sibi invicem succedentes distincti sunt, cum unitas ordinis 
primi servata et in missis et in tonsura et in paschate 
desciscentibus his vel iJJis pauJatim decreverit. Secundus 
ordo (a. 543 — 599^), ad quem Columbanus ratione temporis 10 
potissimum pertinet, paucos episcopos multosque presbyteros 
comprehendens, varias celebrabat et missas et regulas, sed 
unum pascha XIV. htna post aequinoctium, unam tonsuram 
ab aure ad aurem servabat mulieresque separabat a mona- 
steriis: tertius (a. 599 — 665), cui extremi ipsius anni ad- 15 
numerandi sunt, in locis desertis habitabat et oleribus, aqua, 
eJeemosynis vivebat et propria devitabat : diversitatem axdem 
extendebat in tonsuram, aJiis coronam, aliis caesariem 
haljentibus , atque etiam in sollemnitatem paschaJem, cum 
alii XIV. Jtinam, aJii XVI. cum duris contentionibus ob- 20 
servarent. CoJumljanus autem a prisco quem a maioribus 
suis acceperat ritu ne unguem quidem transversum discessit. 
Scotti cum rectam fidem soJi conservasse sibi visi essent, 
conversationem cum aliter credentibus effugiebant. Ut 
Daganus 3 Scottorum episcopus ad episcopos AngJorum Ro- 25 
manos veniens cibum cum iis nec in eodem hospitio quo 
vescebantur sumere votuit, ita CoJumljanus non cum omnibus 
sociabatur atque Theuderici regis et domum et dapes re- 
spuens^ fortasse non sotum impietatem , sed etiam fidem 
diversam abhorrebat. Hac separatione Bomani Jaedebantur 30 
epistuJaque ad episcopos ahbatesque Scotticos data Dagani 
CoJumbanique abbatis in GalJias venientis exemplum pro- 

Hieronymi opera a Vallarsio (Migne, Patrol. lat. XXII, col. 1220 sqq.) 
iam edita erat e codice Vaticano n. 642, fol. 89, ubi Hieronymo item 
falso attributa est. Xeque quae Columbani nomine extat brevis de saltu 35 
lunae expositio, incipiens ita: Sanctus Columbanus haec de saltu lunae 
ait, quam P. Gabriel Meier, 'Jahresbericht iiber die Lehr- und Er- 
ziehungs -Anstalt des Benedictiner - Stiftes Maria - Einsiedeln' 1886 7, 
p. 30, e codice Sangallensi n. 250, saec. IX, princeps edidit, germa.nis 
ipsius scriptis addi potest, licet eam Xotgerus Labeo in computo suo 40 
Columbani nomine citaverit, nam auctor cyclum decemnovenalem adhibens 
multis annis post et procul dubio saec. VIII. ex. vel IX. in. degit. 1) Cf. 
Greith, 'Gesch. der altirischen Kirche' p. 295. 2) Ed. Haddan et 

Stubbs l. I. II, 2, p. 292. 3) Beda, Hist. eccl. II, 4. 4) V. Columb. 
I, 19. 45 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 33 

tulerunt, ut demonstrarent Scottos Brettonibus non esse 
meliores, quippe qui utrique iuxta morem universalis eccle- 
siae non ingrederentur. 

Erat autem Columbanus homo vehemens feroxque 

5 natura neque quam passim praedicabat humilitati longius 

insistebat, si quis ipsius opinioni non acquievisset , immo 

summis potestatibus vel papae, etsi eius supremum in causis 

■ ecclesiasticis iudicium ipse agnovit, imperterritus obsistebat 
verbisque non parcebat iustoque iure adversarii superbam in 

10 ipso scribendi praesumptionem l offendebant. Sermone autem 
Hertelio monente utebatur triplici, scilicet vivido in epishdis, 
pio in paraeneticis, sicco in scribendis *legibus. In epistulis *j>.2i. 
exquisitius dicendi genus colebat, argutiis vocabulisque pere- 
grinis adhibitis, ita ut et graecis litteris et hebraicis doctus 

i5 crederetur, dictioque florida speciem praebet parum com- 

munem, ne dicam mirabilem. Carminibus Vergilii, Horatii, 

Ovidii ita studuerat, ut ea haud timide passim expilare 

posset. Ex libris auctorum classicorum latinas litteras 

Scottus didicerat eo melius, quo minus patrii sermonis 

20 affinitate ad soloecismos induceretur, scholisque ipsius pueri 
francogallici non solum ad paenitentiam , sed etiam ad 
puriorem latinitatem educari poterant. De emendandis ec- 
clesiae Gallicanae moribus corruptis atque de Germanis fide 
christiana imbuendis optime meritus est. Eo quod Scottis 

25 insitum est peregrinandi 2 studio actus consilium duplex 
ceperat, ut primo Gallos christianos temptaret, num humili- 
tati paenitentiaeque paterent, si minus, gentes vicinas 3 ; 
easdem expulsus e Theuderici regno visitavit, sicut ipse sibi 
proposuerat 4 -, easdem ut visitarent successores, praeceptum 

5o reliquit idtimum 5 . Itaque concedendum est, eum ad paganos 
converiendos a patria minime exisse, sed postea in propo- 
situm illud declinasse, neque vero propterea locum primarium 
inter praedicatores gentium perdere mihi videtur. Iustiore 
de causa id vitio ipsi vertitur, quod incepta sua persecu- 

35 turus parum praestiterit constantiae 6 . Monasteria aidem, 
quorum ipse vel discipuli eius fundamenta iecerant, hunc 
quem habemus humanum cultum civilemque per longum 
tempus fere sola conservasse posterisque tradidisse constat, 

1) MG. Ep. III, 162. 2) Cf. V. S. Galli auct. Walahfrido II, 46 : 

40 de natione Scottorum, quibus consuetudo peregrinandi iam paene in 
naturam conversa est. 3) V. Columb. I, 4. 4) MG. Ep. III, 

p. 167; cf V. Columb. I, 27. ' 5) V Columb. II, 8. 6) Malnory l. I. 
p. 45. 

Ionas. 3 



34 IOXAS. YITAE COLUMBANI LIBRI II. 

et quaeritur. unde hanc litterarum scientiam artesque quas 
colebant acceperint Scotti in extremo orbe degentes. Fides 
christiana Boma eis certe allata est, caerimoniaeque quibus 
utebantur obsoletae multis saeculis ante ibidem colebantur. 
Cyclum paschalem quem observabant inter a. 312 — 342. 5 
Bomae ut legitimum reeeptum esse demonstravi 1 , eumque 
retinebant, licet ratio modusque interim non semel ibi mutata 
essent. JDe artis picturaeque ratione qua ad codices exor- 
nandos utebantur, monente harum rerum viro 2 peritissimo, 
idem dicendum est, scilicet etiam hanc a Bomanis Scottos io 
didicisse. sed deficientibus exemplis magistrisque postea ab- 
errasse, fortiterque quae nunc iterum pidlulare incipit opi- 
nioni vesanae auctor meus obstitit, quasi ex Aegypto originem 
ipsa traxisset. Chirurgiae quoque peritiam quandam Colum- 
banus habuisse videtur, si ipsius biographo credi fas est, 15 
digitum monachi falce abscisum frontemque alterius cuneo 
laesa?n ab eo curata esse 3 . Denique ipse sociique eius de 
societate humana optime meriti sunt, silvas caedentes loca- 
que deserta colentes, ut culta necessitatibus humanis terra 
iam serviret. Luxovium, Bobium, S. Galli monasteria flo- 20 
rentissima quid ante Scottos fuerint, iusto iure quaeri potest, 
responsumque optimum reddidisse mihi videtur vir ille doc- 
tissimus ex eadem gente prognatus 4 -: Quid, inquit, nisi 
latibula feraruni, quae postea amoeua erant huniani 
consortii diversoria, postquarn ea nostri labore et in- 25 
dustria excoluere ! Quippe Hibernorum labor et parsi- 
monia et pietas hominum traxere f requentiam ; scholae 
amorem auxerunt , disciplinae reverentiam ; unde eis 
eorumque discipulis commissi sunt agri excolendi et 
silvae excidendae ; extructae sunt domus monasteriis 30 
propinquae; deinde villae paulatim crevere; et demum 
immunitatibus regiis opitulantibus , ad civitatum iura 
et dignitates evectae sunt. 
*p.22. *Bella Columbano gerenda fuerant et intestina cum 

sociis et externa cum episcopi?. quaeque sub ijiso exarserant 35 
eadem in successores una cum reliqua hereditate transfudit. 
Qui cum difficultatibus non eodem modo pares essent. tradi- 

1) 'X. Arch.' IX, 167. 2) Springer apud Loofs, De antiqua Britonum 
Scotorumque ecclesia, 1882, p. 119. Inter artem Scotticam et Romanam 
necessitudinem quandam intercedere vel F. W. Unger, 'La miniature 40 
Irlandaise' ('Recue celtique' ed. Gaidoz 1870, p. 8 sqq.) non omnino 
negacit. 3) V. Columb. I, 15. 4) (yCanor, Rerum Hibernicarum 
scriptores vetere-s, Buckinghamiae 1814, 7, p. 225. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 35 

tiones a conditore acceptas integras posteris servare nequi- 
verunf. 

In monasterio Bobiensi, Columbano mortuo , pater 
ynffectus est Athala 1 , cui ex Theuderici regno expulsus 
5 sanctus monasterii Luxoviensis primo commiserat imperium. 
Is e Burgundionum gencre nobili prognatus liberales lit- 
teras a patre didicerat, deinde Arigio episcopo Lugdunensi 
commendatus erat, ut cum sodalibus ad saeculares ecclesiae 
honores praeparareiur ; ad vitam autem coenobialem aspirans 

10 cwn duobus pueris ad Lerinense monasterium se contulerat, 
cumque discipJinam ibi laxatam esse animadvertisset , Co- 
Jumbanum Luxovii adierat , qui suo ministerio adiunctum 
eum disciplinis ecclesiasticis instruere studebat. Iam abbas 
rrcatus exemplo magistri disciplinam regularem fortiter 

15 (xercebat. Subditi nimium novi patris fervorem vix aegre- 
que sustinebant, animoque commoti, cum ab ipso diu casti- 
garentur, libertatem desideratam quaesiere, atque monasterio 
relicto, alii sinus maritimos adiere, alii eremiticam ante- 
posuere vitam, sive commerciis sive natura magis delecta- 

20 hantur : abbati vero detrahere non cessabant. Interim obiur- 
gator veliementissimus mortem occubuit. Quo signo tacti 
plurimi ad se redierunt, praemissaque confessione paeniten- 
tiaque, abbati reconciliati sunt, quique verecundia tunc re- 
tinebantur, aliorum morte perterriti postea in gratiam suc- 

25 cessere. Monachi JBobienses sicut Luxovienses agri culturae 
racabant telluremque ad frumenta suscipienda vomere exco- 
Jebant. Cum frater quidam in reparanda stiva glebae 
asperitate confracta polJicem abscidisset, ipsum quamvis terra 
iam conditum Athala manui adiunxit moreque magistri 

30 sanavit. Frumentum horreis conditum, id in farinam mu- 
tatum victui humano adaptaretur, in moJendinum tradendum 
erat. Erat autem moJendinum monasterii ad Bobium tor- 
rentem situm, eique unus ex fratribus custos praepositus 
munere satis pericidoso fungebatur tempore, quo aquarum 

35 moJes ex montibus deJapsae rupibus arboribusque congestis 
totam officinam demergere nitebantur. AthaJa non soJum 
singulari fervore eminebat, sed etiam quaestiones difficiJiores 
et solvere et opponere poterat, ita ut Arianis haereticis 
fortiter resistere vaJeret. Qui cum praecedente rege quantis 

40 poterant viribus monasterium suJjJevarent omnemque fratribus 

1) V. Columb. II, 1 — 6. Xomen Germanicum ut Athala apud Cassio- 
dorum (Var. XI, \), Athal apud Iordanem (Auct. antiq. V, 1, p. 143> 
audit, ita in melioribus Ionae codicibus Athala et Atala scriptum est. 

3* 



36 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 

reverentiam impenderent, hi insolentiis respondere solebant, 
unde Ariowaldus dux Taurinensis presbi/tero cuidam Bo- 
biensi ab Athala Ticinum misso occurrens, 'iste', inquit, 'e 
Columbani monachis est, qui nobis salutantibus denegat apta 
respondere' ' K Cum in quaestione trium capitulorum papae s 
Columbanus fortiter restitisset, Athala sedis apostolicae vo- 
luntati se subiecit, sublata communione cum defendentibus, 
qua de causa ab Agrestio monacho Luxoviensi epishda per 
Aureum Adalwaldi regis Langobardorum notarium missa 
ipse veliementissime increpabatur 2 . Idololatria autem ne in 10 
Italia quidem tunc extirpata erat , fanumque arboribus 
intersitis haud procid a monasterio in villa ad Iram fluvium 
situm erat, cui Meroveus monachus Dertonam missus ignem 
supponebat 3 . Die vitae supremo instante Athala saepta 
monasterii densabat, tecta sarciebat , equos quiete fovebat, 15 
Jibros ligaminibus fmnabat, supeUectiles ablui, calceamenta 
parari omniaque quae corrupta erant restaurari iubebat, 
quasi iter quoddam suscepturus esset. Obiit autem die 

10. Martii c. a. 626. 4 Socio moribundo fratrum caterva 
adstare solebat, ut animae de vita exeunti supremos honores 20 
psallentes tribuerent 3 . 

* P .23. *Eustasius, item e Burgundionum genere nobili 

ortus, ut erat indigena, a comiiatu sancti Luxovio absce- 
dentis, ut remaneret. avulsus erat, laborante Mietio ipsius 
avunculo. qui ecclesiae Lingonicae episcopus tunc praeerat 1 " : 25 
sed postea cum multis fratribus Luxoviensibus ad Theude- 
bertum regem confugisse 6 videtur, cum inter eos esset, qui 
prope Brigantiam cum sancto versarentur. Idem loco 
magistri. cum Athala ipsum subsequi maluisset neque qui 
alter designatus erat Waldelenus praepositus factus esset, 30 
monasterium Luxoviense gubernabat, patreque defuncto, etiam 
abbatis nomen meruit. Ex Italia reversus "', quo tegatum 
eum a CMothario missum esse supra enarravi. pro communi 
necessitate et fortasse pro Leudemundo episcopo Sedunensi 
deprecaturus , qui perduellionis reus Luxovium ad ipsnm 35 
a. 613/4. confugerat s , ad eundem regem se contulit in 
Neustria residentem. JDomum regressus pracceptum sancti 
implere studebat, ut gentes vicinas fide catholica imbueret. 
Eo autem consilio haud ita longe a monasterio progredi ei 
opus erat. Ad utramque Dubis fluvii ripam Warasci. qui 40 

1) V. Columb. II, 24. 2) Ib. II, 9. 3) Ib. II, 25. 4) Vide ea 
quae ad II, 6. adnotavi. 5) V. Columb. I, 20. 6) Ib. I, 27. 7) lb. 

11, 7 — 10. 8) Apud Fred. IV, 44, nomen Austasius scriptum est. 






IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 37 



tnter Germaniae popidos numerantur, incolebant partim 
haeretici, scilicet Photini Sirmiensis aut Bonosi Narsitani 
erroribus dediti, alii pagani. Quibus ad fidem conversis, 
cum Suevis magister evangelium praedicasset sociusque eius 

5 Gallus in eo negotio persisteret, ipse idtra eos ad Baioarios 
tetendit midtoque labore plurimos eorum christianos fecit. 
Ubi aliquamdiu versatus, relictis viris sagacibus, qui opus 
inceptum continuarent, Luxovium rediit. Ibi exemplo Co- 
lumbani tam monachos quam vicinos ad peculiarem Scottorum 

10 paenitendi modum excitare studebat multosque facundia sua 
erudiebat, qui postea sedes episcopales meriti sunt, scilicet 
Chagnoaldus Columbani quondam minister Lugduni Clavati, 
Acharius Viromandorum et Noviomi et Tornaci, Bagnacha- 
rius Augustae Bauracorum et Basileae, Audemarus Bononiae 

15 et Tarvanae oppidorum episcopi. Cum igitur instituta ma- 
gistri quam maximis viribus propagaret et non solum apud 
Francorum proceres, sed etiam apud regem honore atque 
veneratione frueretur, diversitas ritus episcopos ecclesiae 
Gallicanae ad novum vehementemque impetum incitabat, 

20 quibus ex ipsius monachis socius optatissimus surrexit. 
Agrestius postquam apud Theudericum regem notarii munere 
functus est, compunctione quadam tactus Luxovium per- 
venerat atque se suaque omnia Eustasio patri tradiderat. 
Qui cum gentium praedicator esse vellet neque in religione 

25 satis profecisset, idoneum ad tale opus eum minime esse 
abbas existimans consensum dare noluit; pertinacem vero reti- 
nere nequibat. Primo ille ad Baioarios progressus, pauhdum 
apucl eos moratus est, deinde Aquileiam transiit. Aqui- 
leienses a communione sedis apostolicae trium capitulorum 

30 quaestionis causa se separasse supra commemoravi, eorum- 
que partibus Agrestius adhaesit, epistidam veneno conviciis- 
que plenam ad Athalam conscribens eandem, cuius supra 
memini. Luxovium reversus, cum doctrinas suas profite- 
retur, ab Eustasio primo admonitus, deinde cum resipiscere 

35 nollet, a collegio segregatus est. Iam per Abelenum epi- 
scopum Genavensem ad episcoporum societatem accessit, iique 
coniuncti apud Chlotharium conquesti sunt, quibus quantisve 
molestiis per sectatores religionis regulaeque Columbani ecclesia 
turbaretur. Bex autem ad causam examinandam deciden- 

40 damque synodum convocari iussit, ut tandem aliquando pax 
ecclesiae repararetur. Itaque episcopi Burgundiae, praesidente 
Tretico Lugdunensi, assistente Warnachario maiore domus 
Eustasii adversario, eodem quo concilium Clippiacense cele- 
bratum est anno XLIII. regis, i. e. a. 626/7. p. Chr., in 



38 IOXAS, VITAE COLUMBAXI LIBRI II. 

suburbio Matisconensis urbis consederant die statuto, cum 
subito maior domus morte praeventus interiit 1 . Quo omine 
fiduciam adversariorum et inprimis Agrestii imminutaw 
*p.u. esse credibile est. Accusator enim surgens ea quae * in 
Columbani regulam sibi obicienda erant trementibus labiis 5 
edisseruit. scilicet superflua et canonicae institutioni aliena 
illa contineri. veluti frequentem et signandi cochlearis ct 
benedictionis quaerendae eonsuetudinem-, sanctumque a cete- 
rorum moribus desciscere diversa et missarum celebratione 
et tonsura. Quaestio igitur maxima, qua publicus rerum 10 
ordo turbaretur, paschalis scilicet, a Iona consulto silentio 
praetermissa est, dum tota quae hic castigatur discrepantia 
inter utrumque ritum levioris momenti est. ad intestinas 
tantum pertinens res. Idem de reconciliafione dicendum est, 
quam Ionas ita factam esse statuit, ut Agrestium disciplinam 15 
institutaque magistri detrectantem Eustasius haudquaquam 
patienfer ferens intra praesentem annum in divinum iudi- 
cium vocavisset, quo praesagio terribili partis Agrestianae 
fautores 2^^'culsi concordiam restituissent. Jlanifestum enim 
est, quaestione paschali neglecta, episcopos cum monachis 20 
Luxoviensihus numquam concordare potuisse, ideoque, si pdx 
tunc facta est, id quod non negarim. tamen condiciones a 
parte adversa dictatas eaque occasione non solum regulam 
reformatam. sed etiam antiquam Scottorum supputationem 
abrogatam esse necesse est 3 . Quo facto, cum reliqui Galliarum 25 
episcopi tum Abelenus monachis non solum non obstiterunt. 
sed etiam ad confirmanda Columbani instituta operam con- 
tulerunt. Eustasius autem disciplinam coenobialem mininte 
remittens, qui Agrestio aliisque secedentibus sibi rcmanserant 
eos colligere studebat. JIa.ri?na monachorum mulfitudo ipso 30 
gubernante Luxovium confluxit, ita ut locus vix sufficeret 
aliaque in vicinis locis monasteria consfruenda essent, quae 
sicut Grandivallense Waldebertus eius successor 1 (a. 629 — 
670^) aedificavit. Eustasius ipse, postquam per triginta dies 
aegrotavit, a. 629, die 2. Ajirilis. animam exspiravit' . 35 

1) Ex loco Fredegariano IV, 54, annus concilii Matisconensis accurate 
determinandus est, id quod praetermisit F. Jlaassen, Concilia I, 200. 

2) Regula coenob. c. 1. 3. 3) A. Hauck, 'Kirchengesch. Deutschh^ids' I, 
p. 28-i. 280 :; , Columbano expulso Scottorum supputationem iam abrogatam 
esse voluit, etsi reiiqua eorum instituta usque ad si/nodum Matisconemem 40 
perdurasse traditum est. 4) V. Miracula Waldeberti et Eudasii auct. 
Adsone, SS. XV, 1172. 5) Vide ea quae infra ad V. Cohimb. II, 10, 
adnotavi. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 39 

Ipso sedente Bertulfu8 ] vilatn regularem in mona- 
sterio Luxoviensi diu degii vir genere nobilis, qui ex gentili 
christianus factus. dimissis rcbus omnibus, Arnidfi episcopi 
Mettensis consanguinei vestigia primo secutus erat. Athala 

5 autem cum cx Italia profectus Luxovium quondam advenisset, 
ipsum socium sibi cooptavit, neque Eustasius consensum de- 
trectavit, cum concordissimi ut erant collegae subiectos sibi 
invicem commutarent, sive hic sive ille desiderabatur. Mona- 
sterio Bobiensi iam adscriptus Bertulfus praecepta magistri 

10 tam strenue implebat, ut mortuo Athala tota congregatio con- 
sensu unanimo eum in paternam dignitatem sublimaret, 
primumque ea occasione conventus ius abbatis eligendi liberum 
exercuisse videtur. Attamen Probus episcopus Dertonensis 
abbatem cum monasterio suae iurisdictioni subdere intendens, 

15 eo consilio aulicos pontiftcesque vicinos sibi conciliavit, per 
quos Arioicaldum regem Langobardorum capere vellet; is 
autem iure ecclesiastico probandum esse non ignoravit, utrum 
monasteria procid ab urbibus sita episcopali dominio subia- 
cerent annon, causamque alienam attingere noluit. Bertulfus 

20 cum, quid in se stwsque moveretur, ab aulico quodam certior 
factus esset, et ipse regem ambiens, ad iudicium synodale 
reiectus est. IUud non sine causa perhorrescens litem ad 
sedem apostolicam deferre maluit; rex vero quamvis sectae 
Arianae deditus esset, tamen monachis magis quam adver- 

25 sariis eorum favens sumptu publico eum cum obsequiis Bomam 
perducendum curavit. Honorius papa examinata regulari 
disciplina ipsum cotidie adhortatus, ut pestem Arianam ex- 
tingueret, tandem privilegium optatum a. 628, d. 11. Iunii, 
ei largitus est, quo monasterium iurisdictioni episcopali ex- 

30 emptum dominio papali subdidit, episcopis vel introitum 
interdicens, nisi a praeposito invitati ad missarum sollem- 
nitatem celebrandam asciti essent 2 . Fratres sub Bertulfo 
colendis non solum agris sed etiam vitibus vacabant, vineaeque 
saeptis munitae unus eorum custos tempore vindemiae *prrae- *j>.25. 

35 ponebatur, ne avium bestiarumve incursus damnum inferrent. 
Saepta autem quotannis arboribus densanda erant, in quod 
negotium transigendum 30 monachi iussu abbatis quondam 
incubuerunt 3 . Bertidfus postquam tredecim annos monasterium 
gubernavit, defunctus est c. a. 639. 

40 Winiocus presbyter ex paroecianis ad Columbanum 

visitandum Luxovii saepe aderat, sive vim artificii admira- 

1) V. Columb. II, 23. 2) Privilegium ed. in Hist. patriae monum. 

Chart. tom. I, col. 5; cf. Jaffe nr. 2017 2 . 3) V. Columb. II, 25. 



40 IOXAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 

batur. qua Scotti arbores in silvis caederent 1 , sive miraculo 
stupebat, quo horreum frumento noctu repleretur-. Eius 
filius Bobolenus post Bertulfum abbas monasterii Bobiensis 
electm est, quod centum quinquaginta monachi tunc occupasse 
feruntur. Is maximam curam privilegii confirmajidi am- 5 
pliandique egit illius, quod ab Honorio papa decessor acceperat, 
eaque de causa Botharium regem Langobardorum et Gun- 
dibergam, sub quorum defensione monasterium positum erat, 
adiit, ut apud sedem apostolicam sibi suffragarentur . Eorum 
intercessione Theodorus papa a. 643, die 4. Maii, Boboleno 10 
'presbytero et abbati' optatam privilegii confirmationem con- 
cessit. Patri monasterii totique congregationi episcopum eligere 
licebat, per quem missarum sollemnia celebrarentur aut pres- 
byteri diaconique vel tabulae in quibus missae celebrandae 
essent consecrarentur, eumque monasterium ingressum, officio 15 
sacro absoluto, statim abire nec quicquam pretii postidare 
fas erat. Etiam secretis monasterii ipse prohibebatur, ne 
quieta monachorum vita turbaretur. Praeterea sacerdotibus, 
nisi essent vocati, potestas omnino nidla in monasterio ex- 
ercenda erat neque in rebus neque in personis ordinandis ; 20 
abbas vero post mortem patris is ordinandus erat, quem tota 
congregatio elegisset. Inprimis episcopo dioecesano inter- 
dictum erat, ne privilegium infringeret aut ecclesias deci- 
masque monasterii usurparet. Disciplina intra monasterium 
patri conveniebat, cui monachi tepidi ad regulam corrigendi 25 
erant; sin ipse eam neglexisset, sedis apostolicae iurisdictionem 
subibat 3 . Similis argumenti praeceptum ab ipso Bothario 
rege monasterio concessum videtur esse, eoque inspecto Bodo- 
aldus filius ipsius 'Bobuleno dbbati et presbytero' a. 652, 
die 4. Novembris novum dedit, quod adhuc superest. Epi- 30 
scopi dioecesani potestate sublata, ad sacrandos sacerdotes 
episcopum quemlibet monachis arcessere rex permisit, duas 
vero condiciones adiecit, ut 'deintra regni ipsius terminum' 
eligeretur idque electus in notitiam ipsius perferretur : 
item abbatis eligendi facultatem monasterio denuo obtidit 1 . 35 

1) V. Columb. I, 15. 2) Ib. I, 17. 3) Ea quae praeterea in privi- 
legio papali (ed. in Hist. patriae monum. Chart. I, col. 6; cf. Jaffe 
n. 2053 -) enarrantur, scilicci mitram aliaque pontificalia abbati concessa 
esse, suspectae fidei sunt ; cf. Muratori, 'Annali d'Italia' IV, 92. Apo- 
grophon enim a. 1172. exaratum quam maxime adulteratum est neque 40 
vero inter suppositicias chartam referam, cum formula comparata cum 
genuina Burgundofaronis charta in universum constare videatur. 
4) Praeceptum Rodoaldi (ed. Hist. patriae monum. Chart. I, col. 10) 
ex apographo saec. IX. aut X. editum permulta valde rustici sermonis 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 41 

Bobolenus, si poetae multo posteriori credere fas est, ab ipso 
Columbano edoctus inter fratres fortiter manibus operabatur 
similique curandi gratia pollebat, ita ut monachi artus lapide 
praecisos restituere posset 1 . 

5 Columbanus Theudeberti regnum ingrcssus pagum 

Briegium villamque Pipimisiacum circa duobus milibus ab 
oppido Meldensi distantem attigerat, quam Chagnericus 2 
conviva regis cum Leudegunde uxore inhabitabat. Ab eis 
summo cum gaudio receptus omnique subsidio instructus 

10 benedixerat totam domum liberosque sibi ita conciliaverat, 
ut omnes postea ordinem ecclesiasticum elegerint. Chagnoal- 
dus enim, quem ministrum ipsi apud Brigantiam servisse 
supra commemoravi, ex monacho Luxoviensi postea Laudu- 
nensem episcopatum adeptus est ; Burgundofaro* autem sedem 

15 Mcldensem occupavit. Denique Burgundofaram, quae 
vulgo Fara appellatur, i. e. 'genealogia, generatio' *, filiam 
Columbanus benedicens Domino voverat, sed pater votum 
minime curans eam invitam alicui desponderat. Factum 
est autem, ut Eustasius abbas ad Chlotharium regem pergens 

20 Chagnoaldo comite Chagnerici domum visitaret. Ubi cum 
in puellam incidisset oculorum dolore febribusque laborantem, 
in patrem vehementer invectus, quasi sancti interdictum 
violaturus esset, illo promittente fore, ut votis *puellae non * P .z%. 
amplius obsisteret, ipsam facile ad sanitatem revocasse 

25 vestigia fert, quae neque librarii neque editores intellexisse videntur ; finis 
vero misere depravatus interpolatusque est, nam pro ducibus gentique 
nostrae sicut alibi ita hoc loco scribenclum est ducibus vel agentibus 
nostris (ita praeceptum jyrius Adalwaldi) atque ultima verba admodum 
suspecta sed pro perpetem firmitatem anuli nostri sigillum subter ad- 

30 figi praecepimus nullo modo cohaerent, sed expectantur talia qualia in 
chartis Agilulfi alteraque Adahvaldi ita conectuntur : quatinus pro salute 
et stabilitate regni nostri Dominum valeatis die noctuque deprecare. 
Etiam indictionis numerus (VIIII pro XI) stare nequit atque propter 
temporum notas inter se dissentientes chartam inter spurias reiecit Chroust, 

35 ' Untersuchungen iiber die Langobardischen Konigs- und Herzogsurkh.' , 
1888, p. 187, dum quaestionem in suspenso relinquit L. M. Hartmann, 
'Gesch. Italiens' II, 1, p. 275. Attamen de genuino huius praecepti ar- 
gumento mea opinione dubitari vix licet atque sermo et forma cum veris 
regum Langobardorum chartis haud raro accurate conveniunt, veluti 

40 locis his : l contra hunc nostrum generalem praeceptum', 'anno feliciter 
(lege 'felicissimi') regni nostri primo per indictione [nonaj feliciter', 
unde chartae fidem habendam esse persuasum mihi est. 1) Cf. Versus 
de Bobuleno abbate, Scr. rer. Meroving. IV, p. 155. 2) V. Columb. I, 26. 
II, 7. 3) Burgundofaro pontifex Meldensis urbis una cum WaJdeberto 

45 abbate Luxoviensis coenobii testis aderat miraculi in monasterio Evoria- 
censi patrati, neque vero fratrem eum Burgundofarae fuisse Ionas II, 21, 
meminit. 4) V. Waitz, l VG.' J, 81 3 . 



42 IONAS, VITAE COLUMBAXI LIBRI II. 

dicitur sospitemque matri commendavit, donec a Chlothario 
rediens rcligiosis vestibus eam indueret. Pater rero poJIicita- 
tionis mox oblitus nuptias iam parare decrevit. Quod puella 
comperta cum socia ad basilicam S. Petri Meldensem confugit, 
cumque vel eo ipso loco pueri a patre missi mortem in eam 5 
intenderent, Eustasius regressus ipsam liberavit atque per 
Gundoaldum urbis illius pontificem sacris vestibus induendam 
curavit. Tunc monasterium virginum Evoriacas vel Bri- 
gense \ postea ex sanctae nomine Farae monasterium, hodie 
Faremoidiers appeUatum , in solo paterno aedificatum est 10 
curamque aedificandi Eustasius monachis duobus, Cha- 
gnoaldo scilicet fratri puellae et Waldeberto, commisit una 
cum regula docenda. Domus' 2 , quo tribus ostiis aditus 
patebat, et cellas et dormitorium commune comprehendebat 
neque hortus deerat, in quo olera ad coquinam necessaria ab 
ipsis virginibus colebantur : totum autem monasterium saeptis 
vel vallo cingebatur, quae transiliendo violari non licebat. 
Burgundofara mater virginibus praeerat aliaque ceUariae 
munere fungebatur. Cum abbatissae fama passim per 
Gallias atque etiam per Britannias celebraretur, proceres 20 
non solum Francorum, sed etiam Anglosaxonum filias 
erudiendas ac sponso caelesti iungendas ipsi tradebant 3 , 
ita ut virgines multae eo confluerent, inprimis e familiis 
nobiJibus ortae. Instituta coenobiaJia a praeceptis quae 
monachis suis CoJumbanus dederat parum differebant. Con- 25 
fessionem apud matrem virgines expromehant, quae paeni- 
tentiam ad reguJam peccantibus irrogabat a corpore Domini 
iam segregatis. Etiam cotidiana deJicta in cogitatione, in 
sermone, in opere commissa confiteri oportebat, terque cotidie. 
sicut erat et monasterii et reguJae consuetudo, per con- 
fessionem mens purgabatur*. Cum CoJumbano bina con- 
fessio suffecisset tertiaque a Donato addita esset, huius 
regidam in monasterio Evoriacensi a virginibus observatam 
esse ex hoc Joco concJudi Jicet. Missarum soJJemnia a 
monacho ceJebrabantur, quo munere Ionas quondam funge- 
batur, eisque Burgundofara cum famuJarum coJJegio inter- 
erat. Virgini moribundae reliquae cum matre ad suprcmos 
honores praestanclos aderant psaJIentesque animam exeuntem 



1) Beda, Hist. eccl. III, 8 : in monasterio, quod in regione Francorum 
constructum est ab abbatissa nobilissima vocabulo Fara in loco qui 40 
dicitur in Brige. 2) V. Columb. II, 11—22. 3) Beda, Hist. ecd. 
III, 8. Willesuindae ex gentre Saxonorum Ionas II, 17, meminit. 
4 V. Columb. II, 19. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 43 

comitabantur; triccsimo autcm die commemoratio defunctae cum 
missarum sollcmnitate in ecclesia celebranda erat. Pucllae tam 
diligenti matris custodia intra coenobium cducabantur, ut una 
carum inter sexuum naturam diiudicare nequirct, marcm 

I fcminamque idem esse existimans. Parentcs nobiles fdias 
in universum alicui nuptum dare quam monasterio tradere 
malebant consensumque non dabant, nisi postquam omnes 
eas retinendi conatus ad irritum ceciderunt. Intrantibus 
autem monasterium nobilibus puellis neque diciplina ncque 

to tenuis victus valde arridebat. Complures furtivo cibo gulae 
aviditatem esuriemque satiare aggressae sunt; aliae autem 
et inprimis noviciae illius vitae pertacsae saecidique desi- 
dcrio arreptae fugam iniebant saeptaque per scalam transi- 
liebant, cum diabolo conversari praeferentes quam cum sancta 

15 matre, neque vero inceptum semper prospere procedebat, 
sed in ipso vallo transiliendo dcprehensae libertatis amorem 
confessione paenitentiaque luebant. Agrestium rebus novis 
studentcm, qui post synodum Matisconensem eo se contulerat, 
Burgundofara refellit \ magna cum constantia fraudibus 

20 ipsius obsistens. Monasterii terminos violabat omnemque eius 
familiam persequebatur Aega maior domus, cuius mors 
a. 641. virgines ex aliqua parte relevabat. Burgundofara 
quot annis post vixerit, minime constat. Inter sanctas 
rclata die 7. Decembris colitur apud Usuardum 2 : In pago 

25 Meldicensi sanctae Farae virginis, quocum epitaphium 
quoddam Caroli Calvi *tempore compositum 3 et Martyro- *p.2i. 
logium Evoriacense^ c. a. 1200. conveniunt, dum dies 
III. Non. Apr. in praescriptionibus codicum inferioris 
notae A 16 3,4 Ionae legitur. Abbatissae Burgundofarae suc- 

30 cessere virgines stirpis regiae Anglorum, scilicet Saethryd, 
Annae regis Anglorum orientalium privigna, et Aedilbcrg, 
eiusdem ftlia naturalis ; praeterea carum neptis Earcongota 
eidem monasterio adscripta erat' . Cum fratres permidti 
ibidem consedissent, separatis quidem aedibus, monasterium 

35 altera saeculi VII. parte factum est duplex, idemque cum 
Habendensi coniunctionis eiusmodi prima fuere exempla. 
Quae licet cum Columbani institutis parum conveniret, tamen 
ex ipsis exorta esf. Piis puellis unus alterve ex probatissimis 
fratribus ab abbate Luxoviensi aggregabantur, ut curam in 

40 spiritualibus gererent, sexus midiebris mox alios attrahebat, 
itaque marum monasteria surrexere iuxta puellarum. 

1) V. Columb. II, 10. 2) Ed. Bouillart p. 197. 3) Mabillon, AA. 
SS. Saec. II, 449. 4) Cf. Mabillon, Amwles ord. S. Benedicti I, 434. 
5) Beda, Hist. eccl. III, 8. 



44 IOXAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 

Extat Burgundofarae testamentum x a. V. Dagoberti, 
i. e. 627. p. Chr., d. VII. Kal. Nov. datum, actum autem 
d. VII. Id. Octobr., quo monasterio Evoriacensi in honorem 
Jlariae et Petri aedificato, cum ibi residens diem supremum 
expectaret, quas ex hereditate paterna antea tradiderat 5 
possessiones confirmasse fertur. Formula quidem veris testa- 
mentis non absimiJis est, constructionesque tales quaJes: visa 
sum aedificasse, visa suni accepisse, locum, quod est 
coustructum, ilJius aevi consuetudini optime respondere 
videntur ncque cum charta Burgundofaronis 2 omnino faJsa 10 
testamentum comparari Jicet, ubi Faro Faraqiie appeJJantur 
Burgundofaro Burgundofaraque. SigiJJa quae ab utroque 
documento pendent chartae quoque genuinae postea affixa 
esse possunt. AJiae autem suspicionis causae 3 haud ita facile 
removendae sunt, scilicet virginem a. 610 1. intra infantiae 15 
annos constitutam et post a. 641. defunctam respectu disso- 
Jutionis suae a. 627, vix pJus quam 27 annos natam, testa- 
mentum condidisse, deinde distinctionem inter datum et actum 
in testamentis inusitatam. ChagnuJfi nomen fratri sanctae 
inditum comitis MeJdensis esse potest, cuius in priviJegio 20 
Resbacensi a. 635/6. mentio fitK 

A MeJdorum oppido haud ita midtum progressus CoJum- 
banus in viJJa VuJciaco ad Matronam sita ab Authario 
eiusque uxore Aiga receptus erat materque fiJios teneros 
Jienedicendos ei obtuJerat. Hi aduJti apud ChJotharium et 
Dagoberium reges summam gratiam inierunt neque vero 
gjoriam saecuJi consecuti aeternae oJjJiti sunt. Ado enim 
maior natu monasterium virginum Iotrense, aJter Dado re- 
ferendarius regius creatus cum fratribus, e quiJms Rado 
tf-rtius a Iona praetermissus est, in saJtu Briegensi Besbacense 
ad reguJam CoJumbani construxerunt 5 , quae monasteria haud 
Jonge et inter se et ab Evoriacensi distant. Ex eis maximam 
auctoritatem, quod ad ius ecclesiasticum pertinet, monasterium 
Besbacense consecutum est, cuius privilegia inter formuJas 

1) Ed. Pardessus, Dipl. II, 15. 2) Ib. I, 193. 3) Inter scripta 
apocrypha testammtitm reiecit Mauricius Lecomte, 'Le testament de sainte 
Fare, fondatrice et premiere abbesse de Farcmouticrs' ( l Extrait du 
Bulletin de la conference d'histoire et d 'archeologie du diocese de Meaux' 
1898, p. 321,), dum qui dissertationem eius examinavit Leo Levillain 
( ( Bibl. de Vecole des chartes' 1899, p. 9b) contrariam opinionem defendit 40 
iudex non adeo firmus. Denique H. Auffroi, 'Evolution du testament 
en France', Parisiis 1899, p. 228, n. 4, aucioritatem ei abrogarit. Sane 
exemplar saec. XI. specie autographi compositum suspicione non caret. 
4) K. Pertz, Dipl. I, p. 16. 5) V. Columb. I, 26. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 45 

admissa posteris exempla imitandi facta sunt. Locus, uhi 
monasterium situm erat, ad fiscum regium spectans condi- 
toribus largitate Dagoberti regis concessus erat, qui conditum 
ex eodem fisco partim dotaverat, cum alia fratres una cum 

5 patre contulissent. Monasterio, quod in honorem Petri, Pauli, 
Antonii constructum primo Ierusalem appellabatur, Agilus 
dbbas praeerat, qui monachus Luxoviensis Eustasium quon- 

. dam in JBaioariam comitatus erat l . Bogatu conditorum pri- 
vilegium 2 plenissimae libertatis, scilicet et immunitatis et ex- 

o emptionis ex iurisdictione dioecesana, rex monasterio a. 635/6, 
die 1 . Octobris concessit, quod ad episcopos, duces, Chanulfum 
comitem Meldensem datum Dado ipse obtulit. Singulas autem 
quas monachis, ut quiete ibi residere possent, attribuit liber- 
tates ita plenius descripsit, 

5 *l) ut episcopo nulli quicquam de rebus monasterii 

tollere liceret neque potestatem quandam in eo exercere 

2) neque illud intrare nisi voluntate abbatis aut con- 
gregationis, 

3) ut abbate defuncto, quem ex semet ipsis ipsa con- 
so gregatio elegisset, eum sibi seniorem institueret, t 

4) ut ne iudicibus quidem res usurpare liceret aut ad 
exercendam potestatem iudiciariam monasterium possessiones- 
que eiusdem ingredi, sed omni immunitate ittud cum con- 
gregatione sua frueretur. 

ib Hoc privilegio tota iurisdictio dioecesana episcopo Joci 

extorta est neque quicquam ei remansit, ne summum quidem 
ius instituendi 3 abbatis libere electi; poiestatem autem non 
solum saecularem, sed etiam ecclesiasticam rex removit iure 
fisci, dum, inquit, super nostra est largitate constructum. 

30 Erat igitur monasterium regium, de quo disponendi factd- 
tatem sibi soli reservavit. Verebatur autem ipse, ne quis 
detrahendo aestimaret, eum 'in id nova decrevisse', quare 
affirniare festinabat de canonica auctoritate nihil immi- 
mdum esse, exempla insuper afferens monasteria Acaunen- 

35 sium, Lerinensium, Luxoviensium, S. Marcelli Cahillonensis, 

1) V. Columb. II, 8. 2) Ed. Pertz, Dipl. I, p. 16. 3) Contrariam opinionem 
tuitus est qui in has res ea qua callet sagacitate inquisivit Theodorus 
de Sickel, l Beitrage zur Diplomatik' IV ('SB. der phil.-hist. Classe der 
Wiener Akad! XLVII, 1864, p. 571 sqq.), verbo instituat (Pertz l. I. 
40 p. 17, 29> subiectum attribuens episcopum loco congregationis, idemque 
iurisdictioneni moderatam episcopis semper reservatam esse statuit, vel 
contradicentibus privilegiis. Institutis enim Scottorum non eam quam par 
est auctoritatem vindicasse videtur, unde libertatem monachorum iusto 
minorem fuisse credidit, postea quidem per episcopos coercitam. 



46 IONAS, VITAE COLUMBAXI LIBRI U. 

qaae et ipsa iam inde antiquitus per regalem sanctionem 

sub Jibertatis priviJegio mansissent. Etsi, priviJegiis his 

deficientibus \ de quaJitate Jibertatis singidis concessae iudi- 

cari nequit, tamen ex historia eccJesiastica compertum 

habemus. vel ceJeberrimum Lerinensium monasterium ex 

iurisdiciione dioecesana minime exemptum fuisse-, neque 

ante CoJumbanum vestigium iJJius Jibertatis coenobiaJis in 

GaJJiis deprehenditur. quaJem ipse suo Luxoviensi monasterio 

asseruerat. quaJisque Besbacensi competere videbatur 'ad 

modum Luxoviensis' 3 instituto. Interim cum reJiquorum epi- 

scoporum tum MeJdensis auctoritatem canonicam rex re vera 

imminuerat neque ipsis invitis priviJegium regium ad effectum 

adduci poterat. Unde Dado referendarius cum fratribus a 

Burgundofarone qui MeJdicae eccJesiae tunc praeerat postu- 

Jabat atque rex una cum Canderico patriarcha GaJliarum. 15 

sciJicet episcopo Lugdunensi. aJiisque episcopis parti Scottorum 

addictis eidem scppJicabant. ut simiJi beneficio monasterium 

instrueret, isque constituiionem suam s a. 638 (veJ 637 ?) d. 

1. Martii etiam comprovinciaJibus suis confirmandam obhdit. 

Lam ipse episcopus dioecesanus non soJum ius instituendi 20 

abbatis congregationi contu.Jit verbis hisce: quein unanimiter 

omnis congregatio illa monachorum ex semet ipsis optime 

regulam compertum elegerint, sibi seniorem instituant, 

sed etiam iuri suo circa pontificaJia renuntians. eidem con- 

cessit. ui benedictiones, consecrationes. sacros ordines a quovis 25 

spirituedi pontifice perciperent. ut si quis e monachis more 

Scottico ordinem episcopalem nactus esset. is ea perficere 

posset. atque verbis apertis p>rofessus est, nuJJam se potestatem 

neque in rebus neque in ordinandis personis monasterii 

hcd/ere. discipJinam quoque monachorum totam abbati cedens. 30 

Monasteria Jicet compJura usque ad Karoli J/. 4 tempora 

*p. 29. exemplo Lerinensium. Acaunensium. *Luxoviensium mona- 

chorum instituta sint. Jibertates tamen non eaedem ab epi- 

scopis eis concedebantur, sicut Besbacensi, atque iura potiora 



1) In binis Chlotharii regis (a. 613 — 629> priuihgiis, quorum chrono- 
graphus Acaunensis a. 830. tneminit (G~remaud, 'Origines' p. '!§), sanctum 
erat, ne consuetudo monachorum Acaunoisium immutaretur, neve abbas 
constitueretur, nisi ex ipsis quem fratres elegissent. 2) Cf. Auct. 

antiq. VIII. p, liv. 3) Pardessus 1. I. II, p. 39. 4) Cf. privilegium 
monaderio Acutiano in territorio Sabincnsi sito a Karolo M. a. 775. 
concessum (Duchesne, Script. III, Qb2j : privileaium. sicut cetera mona- 
steria Lirinensium, Agaunensium et Luxoviensium, ubi prisca patrum 
Basilii. Benedicti, Columbani vel ceterorum patrum regula custodiri 
videtur. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 47 

iam Marculfns episcopo dioecesano reservavit, eraso loco ad 
institutionem pertinente l } nam abbatem a nullo promoveri 
voluit nisi ab episcopo 2 . 

Instituta coenobialia Scottorum a discipulis sectatoribus- 
5 que Columbani per totas Gallias pervidgata sunt, matrique 
Luxoviensi filiae surrexere fere innumerae, in quas ius 
coercitionis competebat abbati Luxoviensi 3 . Potentinus Luxovio 
discedentem magistrum comitatus, in regione Armoricana, 
scilicet in dioecesi Constantiensi , monasterium condidit^. 

10 Complura in dioecesi Bituricensi ad Columbani regulam 
monasteria constructa sunt, scilicet a Berthoara femina nobili 
midierum unum in urbe ipsa, a Theudulfo cognomento Babe- 
leno virorum duo in insida Milmandrae fluvii et Gaudiaci 
tertiumque midierum loco qui Carantomus vocatur ad eundem 

15 fluvium sito. Prope urbem Nivernensem idem quartum 
adiecit item mulierum 5 . Mitto Sadalbergam, filiam Gun- 
doeni, quam caecam Eustasius in villa Mosa sanaverat 6 , 
Bomaricum 5 e yiobilioribus Theudeberti regis ' ministris, 
amicum Armdfi episcopi Mettensis 7 , cum Amato, Eligium 5 

20 postea Viromandensem episcopum reliquosque monasteriorum 
conditores ritui Scottico addictos, quorum vitas aut edidimus 
aut edituri sumus. 

Interim instituia illa, qualia Columbanus reliquerat, 
eadem minime permanserant, reformata cum supputatione 

25 paschali tum regula. Multa enim in hac reprehendenda 
esse visa sunt cum Agrestio tum aliis, inprimis nimia se- 
veritas vel in rebus minimis constitutioque parum definitiva. 
Percussionibus duris, quibus peccata levia vel potius nidla 
coerceri voluerat Columbanus, monachi monasteriis expelle- 

30 bantur, caerimoniasque superfluas puerilesque constituens fere 
derisui habebatur magister. E contrario de monasterio ad- 
ministrando atque de disponenda vita coenobiali pauca aut 
nulla in ipsius regula definita erant. Haec omnia Bene- 
dictus optime ordinaverat, cuius regula praeterea humana 

35 moderatione eminebat 8 . Sicut in usum virginum auctore 
Bonato episcopo Vesontionensi ex regidis Columbani, Bene- 
dicti, Caesarii enchiridion compactum est, ita etiam monachis 
Columbani instituta dilatanda erant, assumpta regida Bene- 

1) Privilegium regium apud Marculfum I, 2. 2) Privilegium epi- 

40 scopale ib. 1,1. 3) Correctionem Eustasii Romaricus et Amatus sub- 
iere; cf. V. Columb. II, 10; Hauck l. I. p. 298 3 ; C. Fr. Weiss, <Die 
kirchlichen Exemtionen der Kloster', dissert. Bern. (1893), p. 18. 
4) V. Columb. I, 21. 5) Ib. II, 10. 6) Ib. II, 8. 7) Cf. V. 

Arnulfi c. 6. 8) Cf. Rettberg l. I. p. 678 sqq. 



48 IONAS, VITAE COLUMBAXI LIBRI II. 

dieti. Ionas vero reguJae neque Donati neque Benedicti 
mentionem uJJeim fecit. ipsique si credere fas esset, CoJumbani 
instituta usgue ad sua tempora intemerata perstitissent. 
Monasteria autem et Solemniacense et Besbaeense, quae ipso 
teste ad Columbani reguJam 1 constructa esse feruntur, reguJam 5 
Benedicti et Columbani et exemplum Luxoviensis monasterii 
persequebantur, sicut ex cliartis et Eligii' 2 et Burgundofaronis 
colligi licet, atque in monasterio Evoriacensi, cui reguJam 
Columbani 3 expressis verbis attribuit, potius Donati regulam 
viguisse suis ipeis verbis prodidit trinam confessionem com- 
memorans. Complura postea monasteria ad regidam Bene- 
dicti vel Columbani instituta sunt, quae enumerare longum 
est^, atque inter codices monasterii Fontanellensis per Wan- 
elonem edjbatem (ex a. 1±2) comparatos unus extabat, 'iu 
quo continebeitur regula sancti Benedicti et sancti Columbani 
et martyrologium' 5 , scilicet Hieronymianum, cuius originem 
item ael Scottorum sectatores referendam esse nuper eJemon- 
stravi*. Denique CoJumbanum Benedietus propter virtutes 
*p.3o. quas *dixi victor penitus fugabat. primusque Leudegariu.s 
orelinem vel reguJam Benedicti abbatibus monachisque soJenn 20 
praescripsit '', ex qua monasteriorum saJutem expecteiJjat 
omnem, in GaJJiis incipiens id quod saecuJo insequenti per- 
fecit Bonifatius. 

Columbani discipuJorumque eius gcsta descripsit qui 
inter historiccjs GaJJicanos saec. VII. post FreeJegarium faciJe 21 
primum Jocum obtinet Ionas 8 natione neque Scottus neque 
FrancogctfJxs. sed in summis Itediae finibus sub ijjsis Alpium 
iugis natus Segusione^ in urbe nobiJi, quae ex sede regedi 
regni Cottiani redacta erat in municipium. Monasierio 
BoJjiensi teneris aelliuc annis post CoJumJjani mortem et c. 

a. 618. p. Chr. adscriptus per novem annos ibidem conver- 
satus erat neque vero peirentibus saepe postulantibus per- 

1) I'. Cohunb. II, 10. I, 26. 2) Scr. rer. Meror. IV, p. 747. Locus 

chartae Burgnndofaronis hic: sub regula b. Benedicti et ad modum 
Luxoviensis monasterii, si emendandus est, cum regularum infra iterinn 
aactor meminerit : secundum regulam ipsius b. Benedicti vel b. Colum- 
bani, ipsum ad aJterum emendandum esse existimo, insertis verbis: vel 

b. Columbani. dum A. Hauch, 'Kirchengesch. Deutschh' I, p. 293. 309 ', 
in locum Benedicti Columbanum substituit, ita ut uterque iterum inter 

se dissentiat. Idem ipsum Benedicti nomen charta Soleynniacensi eradere 40 
voluit (ib. p. 291 3 ). 3 V. Columb. II, 11. 4) Loning 1. 1. II, 442. 
5) Gesta abb. Fontan. ed. Lijwenfeld p. 38. 6) 'X Arch.' XXIV, 
p. 294 sqq. 7) Concih Augustodun ., ed. Maassen I, 221. 8) De 

vita scriptisque Ionae disscruit Seebass (Herzog, l Real-Encyklopadie' IX, 
p. 340 7. 9) V. Columb. II, 5. ^ 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 49 

missum domum visendi impetraverat, cum quondam mense 
Fehruario Athala abbas sua sponte ipsi imperavit, ut in 
patriam proficisceretur nullaque mora reverteretur. Itaque 
tempore nimii frigoris, presbytero diaconoque comitibus ad- 

6 ditis ad custodiendam iuvenis sanctimoniam, longum iter 
suscepit, cuius media pars triduo absoluta videtur esse, atque 
summo gaudio a matre fratreque receptus est, sed haud diu 

\. optato aspectu illi fruebantur, nam noctu febribus correptus 
Ionas vehementissime desiderabat, ut quam citissime ad 

10 monasterium rediret. Quo cum advenisset, abbatem iam in 
extrema morte positum repperit, qui die 10. Martii c. a. 626. 
diem supremum obiit. Erat autem lonas ministerio Athalae 
addictus 1 , quem locum apud Columbanum olim Domoalis et 
Chagnoaldus occupaverant, epistulaeque ab abbate perlectae 

i5 eidem asservandae tradebantur, sicut Agrestii litterae 2 , quas 
post multos annos neglegentia perdidit, atque etiam responsa 
fortasse scribebat eaque omnia quae in commercio epistidarum 
coenobiali occurrebant scribenda. Electo Bertulfo abbate, 
idem munus retinebat eratque in ipsitis comitatu 3 , cum pri- 

20 vilegii causa a. 628, mense Iunio, Romam ad Honorium 
papam ille accessit. Abbas aeger ex Urbe progressus, cum 
rediens prope Bismantum castrum iam dirutum vi febrium 
opprimeretur, cumque tensis tentoriis in locis asperis per- 
noctaret, Ionam arcessivit, curisque officii sui occupatus, de 

26 vigiliis nocturnis eum interrogavit , cumque omnia iam 
disposita esse audisset, ante stratum suum per totam noctem 
ipsum excubare iussit. Etiam cum Eustasio abbate Luxo- 
viensi (f 629) Ionas conversatus videtur esse^, sive ille 
Bobium visit, sive, quod malim, ipse Luxovium translatus 

8o est: monachos enim inter abbates utriusque monasterii com- 
mutatos esse ipse testatur 3 . Ante Bertulfi obitum et fortasse 
c. a. 639. apud fratres Bobienses commorabatur^, donec ab 
Amando episcopo adiutor evocatus est, ut in convertendis 
Francis paganis ipsi assisteret. Mox in Galliam Belgicam 

35 profectus, prope Elnonem rivum constitisse videtur, eo procul 
dubio loco, quem monasterium a sancto constructum postea- 
que ex ipso appellatum occupabat, indeque excurrentes prae- 
dicatores gentium per Scarpim Scaldimque lintribus usque 
ad oceani ora navigabant. Quo in negotio gravissimo minimum 

40 triennium perseverabat. Praeterea etiam in monasterio Evo- 
riacensi diutius constitisse videtur, ubi virgine quadam de- 

1) V. Columb. II, 2. 2) Ib. II, 9. 3) Ib. II, 23. 4) Cf. epistulam 
V. Columbani praemissam. 

Ionas. 4. 



50 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI H. 

functa mi ssaru m soltemnia memoriae causa tricesimo die 
more ecclesiastico celebrabat 1 . Denique abbas creatus a. 659. 
mense Novembri iussu Chlotharii regis eiusque matris Balt- 
hildis ad urbem Cabillonensem missus est, itinerisque labore 
fessus per paucos dies in monasterio S. Iohannis Beommnsi 5 
requiescebat. 

Itaque Ionas monasterio Bobiensi relicto huc illuc 
passim vagatus est, ubique eo libentius receptus, quo minus 
litterarum periti in Galliis tunc reperirentur. Desiderio 
enim eodem, quocumque accessit, ecclesiae monasteriaque io 
>.«i. tenehantur, vitae scilicet patroni *possidendae, eique rogatus 
facile satisfecit auctor, de quo agitur. Scarpim adverso 
flumine navigans ad Atrebatum urbem pervenit, ubi Vedastes 
episcopus colitur, huiusque vitam, quae auctori saec. VI. 
ante me attribuebatur, potius Ionae sermone compositam esse 15 
tam certis argumentis probavi, ut vel acerbis&imi studiorum 
meorum adversarii quamvis inviti facere non potuissent, quin 
opuscidum incerti auctoris auctori suo a me recte restitutum 
esse consentirent. Deinde in monasterio Beomaensi commo- 
ratus Vitam Iohannis abbatis a. 659. condidit, cuius textum 20 
primigenium e codicibus erutum princeps edidi. Quibus de 
vitis cum infra agendum sit, iam ad eeleberrimum ehisdem 
auctoris opus transeamus, Vitam scilicet Columbani discipu- 
lorumque eius. 

Fratres Bobienses cum c. a. 639. reviseret, Ionas iussu 25 
Bertulfi rogatuque eorum pollicitus est 2 se Columbani patris 
texturum esse gesta neque vero ante trienniutn ad solvenda 
vota pervenit, cum Amando adiunctus fluctibusque agitatus 
vix otio studioque abundaverit. Interim propositum suum 
etiam ad discipulos magistri eosque extenderat, qui inter 30 
sectatores eiusdem eminere sibi visi erant, neque quac in 
ynonasteriis et Bobiensi et Evoriacensi gesta erant miracula 
singula memoriae tradere praetermisit. Opus abbatibus 
Luxoviensi Bobiensique, scilicet Waldeberto et qui Bertulfo 
interim successerat Boboleno, dicatum in duos libros distinxit: 35 
primus, inquit, beati Columbae gesta perstringit, secundus 
discipulorum eius Athalae, Eusthasi vel ceterorum quos 
meminimus vitam edisserit. Columbani historiam in priore 
libri I. parte (c. 1 — \1) usque ad monasteria in Vosago 
condita perduxit, additis miraculis quae sanctus ibidem patra- *o 
visset: posterior eaque longior huius libri pars (c. 18 — 30^) 

1) V. Columb. II, 12. 2) Cf. epistulam V. Columbani praemissam. 



IONAS, VITAE COLUMBANl LIBRI II. 51 

historiam relegationis novaeque peregrinationis per Alaman- 
niam in ItaJiam usque ad obitum feJicem, i. e. intra paucos 
annos 607 — 615. gesta, comprehendit. Procedente enim tem- 
pore fontes eo uberius fluere coeperunt, quo minus de sancti 

5 primordiis et conversatione Hibernica abundantia fideque 
praestabant, perpauca tantum parumque certa, ne dicam 

( fabulosa tradentes. Ionas utriusque monasterii et Bobiensis 

L et Luxoviensis proximos sancti successores et Aihalam et 
Eustasium testes citare poterat atque etiamtunc superstites 

o quam pJurimos eorum esse affirmavit, qui miracula apud 
sanctum patrata et vidissent et ipsi enarravissent K Auctores, 
a quibus miracuJa accepcrat, saepe nominavit, velut qui 
Columbanum in desertum comitati piscibus capiendis vaca- 
verant, Sonicharium tunc adolescentem adhuc superstitem 

5 atque celeberrimum Gallum illum, quocum diidius conversatus 
videtur esse 2 . Theudegisilus digitum in metendo abscisum 
atque saliva sancti sanatum ei ipse monstraverat 3 , idemque 
etiam de morte alterius Columbani, qui una cum sancto 
ex Hibernia advenerat, ei rethdisse videtur^: fuerat enim 

\o minister illius. Ea quae Winiocus presbyter viderat miracula 5 
fortasse filius ipsius Bobolenus abbas enarravit. Donatus 
episcopus Vesontionensis, de cuius origine et familia I, 14. 
rettulit, etiamtunc inter vivos erat. Inter auctores alterius 
partis, quae maioris momenti est atque etiam ad historiam 

b politicam seribcndam materiam utilem affert, primum procul 
dubio Jocum Athala et Eustasius occupant, quos Luxovii 
relictos de causis exilii optime instructos fuisse oportet. E 
quibus unus ministerio Columbani adiunctus fuerat, aJter, 
scilicet Eustasius 6 , ipsum in Theudeberti regnum subsecutus 

io miraculum prope Brigantiam patratum rettulit, deinde vice 
sancti Luxoviense monasterium gubernans iussu ChJotharii 
legationem iJJam suscejrit, de qua in caJce Jibri relatum est 7 . 
Comes autem itineris iJJius, quo CoJumbanus e Theuderici 
regno *reportabatur, etiamtunc degebat Potentinus 8 , qui in *p.&. 

\b dioecesi Constantiae urbis monasterium condiderat. Inter 
cJericos eccJesiae Magontiacensis Ionas familiares habuisse 
videtur, qui ipsum de coJloquiis Lesionis 9 episcopi certiorem 
facerent. Benique Jiberi Chagnerici iJJius Theudeberti regis 
convivae, in cuius domo per MeJdense territorium profidscens 

K) 1) Cf. epistulayn V. Columbani praemissam. 2) V. Columb. I, 11'. Haec 
nobis supra dictus Gallus sepe narravit. Locus in editione Mabilloniana 
desideratur. 3) V. Columb. I, 15. 4) Ib. I, 17. 5) Ib. I, 15. 17. 
6) Ib. I, 27. 7) Ib. I, 30. 8) Ib. I, 21. 9) Ib. I, 27. 

4* 



52 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI H. 

sanctus requieverat, commemorandi sunt, scilicet Chagnoaldus, 
Burqundofara et sine dubio Burgundofaro. Ex liis Chag- 
noaldus, qui minister Columbani in locum Domoalis 1 suc- 
cesserat, eius conversationem in deserto AJamannico expertus 
erat 2 , et praecipue quae sancto btanditiae per animalia sil- 
vestria exhibitae essent, Ionae curioso enarravit 3 , antequam 
c. a. 632/3. mortuus est. 

Itaque biographus, licet Columbanum ipse non vidisset, 
tamen de rebus ab eo in GalJia Italiaque gestis per testes 
ocidatos optime instructus esse poterat. Discipulos autem 10 
sectatoresque sancti, de quibus in altero libro rettulit, pleros- 
que non solum ipse viderat, sed etiam diidina conversatione 
expertus erat. Materiam huius libri ita disposuit, xd 

c. 1 — 6. de Athala abbate Bobiensi, 

c. 7 — 10. de Eustasio abbate Luxoviensi, is 

c. 11 — 22. de miraculis Evoriacensibus, 

c. 23. de Bertulfo abbate Bobiensi, 

c. 24. 25. de miracidis a monachis Bobiensibus gestis 
disputaret. Sub Athala monasterio adscriptus ministerioque 
abbatis adiunctus historiam Bobiensem usque ad a. 628. per 20 
decennium testis ocidatus memoriae tradidit, ipseque cum 
fratrum reliquorum tum sui ipsius testimonium ad confir- 
manda miracida quaedam attidit^. Ultimam Athalae visi- 
onem per Blidemundum' monachum cognoverat, moribundo 
autem abbati ipse adstitissc videtur. Plura primis Bertulfi 25 
annis monasterium passum erat, episcopo dioecesano insidias 
moliente, conatum autem ope Ionae abbas feliciter reputerat. 
Haec acquisiti privilegii papalis historia ut rei coenobialis 
cognitioni multam lucem affert, ita accuratam biographi de- 
scriptionem pergratam haberi existimamus. In calce Ubri 30 
cum virtutes, quibus monachos Bobienses sub utroque abbate 
abundare viderat, tum extremos halitus fratrum feliciter 
decedentium diligenter descripsit; mortis aidem Bertulfi 
mentionem nullam fecit, nisi fallor, quia interim in Galliis 
vagabatur. Pretiosissimam p?'ocul dubio libri alterius partem 35 
historia Eustasii efficit. Haec a Burgundofara, de qua in 
subsequentibus se narraturum esse auctor I, 26. promiserat, 
et ab origine monasterii Evoriacensis incipit; sequuntur ex- 
peditiones ad propagandam fidem christianam in Baioarios 
aliasque gentes factae; denique discordiae Agrestianae fusius 40 
relatae. Synodi illius celeberrimae Matisconensis a. 626/7, 

1) V. Columb. I, 9. 19. 2) Ib. I, 27. 28. 3) Ib. I, 17. 4) Ib. 
II, 2. 5) Ib. II, 6. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 53 

in qua clerus Gallicanus ultima ausus est contra Columbani 
sectam, quae, nisi vehementer fallor, victori cessit, acta nulla 
supersunt neque quisquam meminit praeter Ionam nostrum. 
Qui cum paulo post Luxovium advenisse videatur, memoriam 

b earum rerum etiamtunc recentem reppererat mortique Eustasii 
(a. 62 9) fortasse ipse interfuerat, cum pluribus eam descrip- 

I serit. Denique ad virtutes in monasterio Evoriacensi patratas 
transeamus, ad quas lectorem auctor (II, 1) his verbis dele- 
gaverat: In quo (scil. monasterio) quantae virtutes postea 

o factae fuerint, si vita comes fuerit, prosequi nitimur. 
Sunt ipso teste signa, quae ad exhortandas vel consolandas 
virgines Dominus demonstrare dignatus est, inprimis visiones, 
quas virgines in extremis positae vidisse sibi visae erant, 
iuvenibus ipsoque creatore apparentibus, caelis apertis, choris 

5 angelicis auditis, eaque quae post mortem in cellulis defunc- 
tarum vel in ecclesia observata sunt, odoribus suavibus 
balsamoque redolentibus * luminibusque visis. Haec mira- *j>.33. 
cula ea quam apud virgines Evoriacenses deprehenderat 
mente parum sana Ionas diligentissime litteris mandavit 

o ipseque obiurgationi eorum iam occurrebat, qui eum 'res non 
necessarias compilare' iudicarent 1 . Certe haec operis pars 
infimum locum obtinet, etsi negare nolo, ea quae de usu, 
vita, moribus virginum in monasterio degentium testis oculatus 
attulit haud parvi momenti esse ad cognoscendum illius aevi 

s non solum ecclesiasticum, sed etiam intestinum rerum statum. 

Sane, ne auctori iniuriam inferamus, monendum est, 
vitas sanctorum eo tantum consilio ab ipso compositas esse, 
ut quomodo a vetustioribus hagiographis 2 priscorum exempla 
imitanda suis temporibus praestita essent, ita ipse recentiorum 

o et vitam laudabilem et miracida posteritati ad imitandum 
proponeret. Consilium igitur adhortativum persecutus est ad 
profectum perfectorum emendationemque delinquentium. Cum 
miracula nonnulla evangelicis simillima Columbano attribuerit, 
eo magis fortasse peccatores exemplo magistri ad perfectionem 

* incitare sibi videbatur. 

Historiae Francorum Ionas ut erat peregrinus non 
adeo magna peritia praestabat. Columbanum enim, qui 
vicesimo anno (= 610. p. Chr.) desertum Vosagi reliquerat, 
eo advenisse statuit Sigiberto regnante, cui duo regna et 
io Austrasiorum et Burgundionum attribuit 3 ; eo autem inter- 
fecto in utrumque regnum Childebertum filium successisse 

1) V. Columb. II, 16. 2) Ib. 1,1. 3) Ib. I, 6. 



54 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 

voluit 1 . Ignoravit igitur Sigiberti dicioni Austrasios solos 
subditos fuisse sanctumque in Vosagum advenisse circa 15 
annis post mortem regis : tunc autem Gunihramnum Bur- 
gundionum regnum tenuisse idque Childeberto demum regnante 
Austrasiorum regno accessisse vi pacti Andelavensis. Cum 5 
de Sigiberti nece et Childeherti primordiis accurate instructus 
esset, nisi faJJor, e Gregorii Hist. Fr. IV, 50. 51. V, \, 
codicem quem habuit suspicor haudquaquam integrum fuisse, 
sed sex tantum priores Historiae Fr. libros continuisse, qui 
classe B continentur. Ea quae de bellis regum Francorum 10 
a. 610 — 613. gestis enarravit in universum cum Fredegario 
conveniunt, qui consensus in hac fontium penuria maximi 
momenti est: ubi autem discrepant 2 , ibi ftdem chronicorum 
anteponendam esse censeo hagiographo Italico. 

Situm locorum multipliciter determinare solebat eaque i§ 
quae ipse viserat optime descripsit. Victoriacum x villam 
publicam in suburbano Atrebatensis urbis sitam esse non 
ignoravit, quippe qui haud procul ab ea apud Amandum 
tunc commoraretur, situsque Vesontionis^ urbis natura for- 
titer munitus ei notissimus erat. Attamen errore fere in- 20 
excusabiU Iotrense monasterium 'intra Iorani 5fl^?/s' 4 situm 
esse credidit, licet ipse haud procul ab eo in monasterio 
Evoriacensi conversatus esset, et monasterium SoUemniacum 
'super fluvium Vincennam' 5 posuit, quod re vera rivo eundem 
influente alluitur, qui Briance appellatur. 25 

Praeterea de aetate sancti sui biographus toto caelo 
erravit. Credidit enim Columbanum vicesimum (tricesimum 
A 4. B) aetatis annum agentem G in Gallias advenisse 
iterumque vicesimo anno Luxovio abscessisse, ita ut circa 45 
annos natus diem supremum obiisset, neque lectione aliorum 30 
codicum medela adhibetur, cum sanctus se ipsum a. 603. 
inter veteranos senesque numeraverit 7 eumque ad summam 
senectutem pervenisse ex carmine ad Fidolium colligatur. 
Falsa illa opinione deceptus imaginem delineavit a veritate 
adeo distantem. ut in restauranda ecclesia Bobiensi 8 trahes s& 
immensi ponderis cum duobus vel tribus sociis humeris suis 
portasse credi voluerit senem decrepitum. 

Inprimis autem id Ionae vitio dandum est, quod ea 
quae non recte sensisse patronum suum credidit aut quae de 
*i>.84. institutis eius interim immutata erant omnia consulto *praeter- 40 

1) V. Columb. I, 18. 2) Ib. I, 24. 29. 3) Ib. I, 20. 4) Ib. I, 26. 
5) Ib. II, 10. 6) Ib. I, 4. 7) MG. Ep. III, 162. 8) V. Columb. 
7,30. 



20 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 55 

misit. Itaque quaestionis paschalis, quam causam principalem 
relegationis sancti fuisse supra demonstravi, in vita eius ne 
verbo quidem mentionem fecit neque inter obiectationes Agrestii 
eam admisit; interim enim et Bobienses et Luxovienses ad 

6 Victorii cursum paschalem conversi erant, Ionamque ipsum 
hanc supputationem secutum esse ex V. Iohannis Beom. 1 
colligi licet. Iam aliam ei causam fingere necesse erat, 

' cumque in V. Desiderii legisset, quantae crudelitatis Brune- 
childis fuisset, eidem totam culpam aitribuit: ab ipsa enim 

10 contendit regis animum in sanctum instigatum, proceres epi- 
scoposque, ut idem facerent, sollicitatos esse. Manifesta haec 
eius commenta ipsius sancti epistulis, quas ad nos pervenisse 
gratulamur, facile redarguuntur. Sanctum autem a rege, 
regina, custodibus lenissime habitum esse, vel ex Ionae nar- 

15 ratione intellegitur, unde comparatio ipsius cum Desiderio 2 
Viennensi risum movet. Suppressit etiam, quomodo in quae- 
stione trium capitulorum opinionem suam sanctus papae 
opposuisset, dum ipsum non relinquit haeresim Arianam 
impugnantem 2, : Bobienses enim sententia mutata in gratiam 

20 sedis apostolicae interim redierant, ut Agrestii communionem 
cum Aquileiensibus iam improbarent^. Denique Trebia 
commemorato Hannibalis quidem quae post pugnam ibi com- 
missam ex hibemis profectus pertulerat damna 5 meminit, 
Romanorum vero notissimam cladem silentio praeteriit, patriae, 

25 nisi fallor, amore ductus. 

Exempla Ionas sibi proposuerat vitas sanctorum cele- 
briores, scilicet Antonii auctore Athanasio, Pauli et Hilarionis 
auctore Hieronymo, Martini a Sulpicio Severo in dialogis 
descriptam, quos tribus auctoribus Postumiano, Severo, Gallo 

30 attribuit, Hilarii, Ambrosii, Augustini auctoribus Fortunato, 
Paulino, Possidio 6 . Vitam Desiderii Viennensis auctore 
Sisebuto et citavit 1 et adhibuit 8 . Gregorii Historiae Fran- 
corum codice classis B ipsum fortasse usum esse supra ex- 
posui. Regulam aliaque magistri scripta ritusque Scottorum 

35 libros, veluti antiphonarium Benchorense 9 , ei praeterea prae 
manibus fuisse vix commemorare necesse est. 

Auctorum latinorum tantam scientiam Ionas in scholis 
Bobiensibus sibi paraverat, quantam vix in alio illius aevi 

1) SS. R. Merov. III, 505. 2) V. Columb. I, 27. 3) Ib. I, 30. 

40 4) Ib. II, 9. Cf. Hartmann, 'Gesch. Italiens' II, l, p. 209. 235. 5) V. 
Columb. I, 30. 6) Ib. I, 1. 7) Ib. I, 27: cuius gesta scripta habentur, 
quibus et quantis adversitatibus gloriosus apud Dominum meruit habere 
triumphos. 8) Ib. I, 29; cf. SS. R. Merov. III, p. 626. 9) V. 

Columb. II, 16. 



r. 1. clues 

v. 21. palmaque poma 



Ionae V. Columbani Ep. 
cluant 
poma palmarum 



56 IOXAS, YITAE COLIBIBANI LIBRI II. 

scriptore deprehenderis. livii sententiam e libro deperdito 
deprotnptam in V. CoJumb. I. 3 citavit, beJJique Punici aJte- 
rius descriptionem ab ipso Jectam esse vidimus. Inter poetas 
inprimis YergiJium coluisse videtur. cuius et Jocum citavit 1 
et dictis nonnuJlis usus est acJ sermonem suum exornandum -. 
Ei Iuvenci evangeJiis versum unum in V. CoJumb. 1. 14 attuJit. 
Ipse quoque poetis adnumerandus est. Kam non soJum 
vitam patroni a versibus exorsus est. -sed etiam versus die 
eius festo ad mensam canendos 3 Jibro priori subiecit, quibus 
hymnum* in eius transitu canendum subdidit, virtutes sancti k 
ceJebrans. Tria carmina qua arte quibusve praeceptis ordi- 
nata sint, me petente examinavit, qui sua artis nietricae 
peritia saepe milii amicissime succurrerat. Ludoicicus Traube. 
Primum versibus compositum est, qui Jicet hexametri esse 
videantur, tamen metri Jegibus minime coercentur : aJterum ifi 
ex lieptasyJJabis trochaice desinentibus. quorum Jocum etiam 
* P . 35. hexasyJJalji 'occupant. tertium ex octosyJJabis iamhicis constat 5 , 
quae metra inprimis a Scottis coJebantur. Unde dubitari 
licet. quin ad Ionam nostrum carmina iure referantur. Et 
primum de insuJa Hibernia re vera aJius auctoris esse eJo- 20 
cutionemque obscuram nimiumque contortam Scottico potius 
poetae cuidam tribuendam esse et mihi persuasum est, sed 
in capite V. CoJumbani a biographo ipso iJJud positum esse 
existimem, qui duos versus extremos addens ad propositum 
suum transiit. Hos enim a reJiquis Jonge distare L. Traube 25 
recte monuisse mihi videtur. AJterum autem carmen tanta 
sermonis affinitate cum Vita CoJumbani et inprimis cum 
epistuJn proJogi Joco praemissa cohaeret : 

Carmen II. 



v. 24. balsama sudas yirga dites balsami lacrimam ex 
Engaddi, Engaddi, 

1) Verg. Eclog. I, 80. in V. Columb. epistula praevia. 2) Verg. 

Georg. II, 117 (Ionae carmen I. post V. Cohonb.); Aen. IV, 584 (V . 35 
Columb. II, 2), XII, 829 (ib. II, h). 3) In codice Bruxellensi n. 7460, 
saec. XIII, ad quem Bollandiani, Catalogus Bruxell. I, 2, p. 12, eos 
ediderunt, lemma ferunt parum consentaneum : Laus sancti Galli abbatis 
in beatum Columbanum rithmice. Cf. Chevalier, Rep. hymnol. n. 3335. 
4) Hymnum e codice Ehisidknsi n. 257 (nobis A la') edidit F. J. Mone, 40 
'Laieinische Hymnen des Mittelalters' III, p. 255, qui poetam Scottorum 
genti attribuit. Cf. Chevalier l. I n. 12299. 5) Meyer, 'Ludus de 

Antichristo und iiber Jat. Rythmeti' (<SB. der bayer. Akad. der Wissensch., 
philos.-philologische C7asse' 1882, p. 95. 91). 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 57 

ut facere non possim, quin eidem auctori et illud attribuam. 
Cum deniquv in tertio virtutvs ita enumervntur, sicut in vita 
ipsa relatae sunt, non est, cur praescriptioni unius codicis 
B \b diffidamuSf scilicet cam transmittendi fuisse causam, 
quod in pravcedente auctor eas praeteriissvt . 

Sermo Ionae quomodo ex vocabulis floribusque auctorum 

classicorum compositus sit, alio loco exposui l . JEtiam Graecis 

vocabulis nonmdlis utebatur (e. gr. agapis, reumaj, ut 

suam quam operose nactus erat ostentaret scientiam litterarum. 

10 In grammativis autem parum exercitatus erat, ipsvque vitae 

describendae imparem se in epishda praevia confessus im- 

peritiam eloquii sui excusavit neque 'doctorum gressibus 

coaequari' voluit, nisi forte hae aliaeque modestiae ostenta- 

tiones potius ad laudes excitandas spectabant. Iam consue- 

15 tudinis quam habebat scribendi exempla nonnulla afferam : 

activum part. futuri loco passivi passim, 

casus non recte adhibiti, scilicet 

acc. loco dat. post detrahere, iinperare, oboedire, 
persolvere, suadere, valedicere, 
ao dat. loco praep. ab post impetrare, poseere, postu- 

lare, precari, 
gen. loco abl. post ditare, privare, 
gen. loco dat. post gratus, incongruus et post adu- 
nare, commendare, inserere, iungere, praebere, 
25 prodesse, subiacere, 

coniug. 3. praes. act. per -ent: accedent, aient, annent 

(= annuunt), conpellent, dicent, incolent, poscent, 

prorumpent, aliaeque inaequalitates deferto (= de- 

lato), meminisceret et imperat. meminiscere, ob- 

3o stasset, recollexit, cetera, 

constructionis ad sensum numerorumque imparium 

usus frequens, 
decl. 4. dat. sing. -u more antiquo: nexu, portu, sinu, 
indecUnabilia sol (e. gr. sol occumbente^), vir 
J5 (= viri, virum, a viro), 

genera passim inter se permutata 

1) masc. pro fem.: aegritudo, arbor, cohors, conpes, 
(h)eremus, frons, gens, natio, ops, salivo vel 
salibo abl. (= saliva), synodus, trabs, villa, 

w 2) masc pro neidr.: curriculus, furtum, legumen- 

tum, lumen, margaritus, meritus, monasterium, 

1) 'Mitth. des Instituts fur osterreich. Geschichtsforsch.' XIV, 437. 



58 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 

munus, oppidum, psalleutium, rete, salum, 
solum, vas, 
3) fem. pro masc. : amor, ardor, auligae (— aidici), 
gen. auligum, acc. auligas, finis, fomes, fons, 
fragor, honor, ignis, latex, poples, sapor, truncus, 6 
*p #3 g. *4) fem. pro neutr.: confectam arvam, corpus, 

ostia per quas, intra septam, qua scisma, 
oratio obJiqua frequenter adhibita, praetermisso verbo 
sentiendi vel declarandi, atque cum directa con- 
stanter permista, pronominibus primae et secundae io 
personae (mihi, tibi, te, tuus) positis neque re- 
flexivis, denique una alterave interrupta, ita ut 
ex obliqua in directam transitus fiat et vice versa, 
acc. c. inf. post cur, quantus, 

praepositiones casui postpositae: se contra, se coram, 15 
se inter, semet intra, semet ipsum intra, fine sine. 
In tot soloecismis aequum arbitrum sinceri illius 
auctoris labores non fugient. Sane manifestum est, Ionam 
sermoni excolendo summam operam dedisse auctoresque clas- 
sicos diligenter imitatum esse, ita ut vel more Liviano cogitata 20 
sanctorum suorum orafione obliqua exponere aggrederetur, 
neque studiis tpsius successum defuisse conatumque et ipsum 
laudandum esse, quamvis ad finem non pervenisset. Igitur 
in eodem auctore et dictiones linguae optimae et exempla 
pessimae (e. gr. ut ne = ne, limitem = limen) vocabulaque 25 
barbara (barriditas, faciditas, gavisio) leguntur. Hagio- 
graphis posterioribus oratio haec variata artificioque quodam 
distincta imitanda apparuit, ita ut in multis sanctorum vitis 
vel midto post conscriptis dictiones lonae propriae deprehen- 
dantur. Sane de litterarum statu in Galliis ex medio 30 
saec. VII. aliquo modo revirescente non solum magister 
optime meritus est, sed etiam biographus ipsius, cui et gloriae 
partem reservari iustum aequumque esse existumo. 

Eo tempore quo Vitae Columbani librum alterum Ionas 
exarabat et Honorius papa 1 (f 638) et Dagobertus rex 2 et 35 
Aega maior domus (f 641) mortui erant sedique Viroman- 
densi Eligius episcopus praeerat 3 : triennio autem, antequam 
mandatum susceperat, Bertulfus ahbas etiamtunc vivebat, 
quem c. a. 639. mortuum esse conieci. Itaque alterum librum 
verisimile est c. a. 642. compositum esse, eodemque auctor 40 
Chronicarum quae Fredegarii nomine circumferuntur de 

1) V. Columb. II, 23. 2) Ib. II, 17. 3) Ib. II, 10. Eligius 
die 13. Maii a. 641. consecratus est ; cf. Scr. rer. Merov. IV, p. 638. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 59 

Columbano disputans (IV, 36j libri prioris c. 18 — 20. magnam 
partem ad verbum exscripsit. Hic autem liber ut ante alte- 
rum absolutus sit necesse est, ita seorsum editus esse potest. 
Eum in capita Ionas satis neglegenter diviserat, nam 

5 laterculus capitum praescriptionesque iisdem mendis gra- 
vissimis inquinata sunt. Itaque ad Sinilem abbatem Colum- 
banum advenisse in titulo c. 4. contendit, dum potius Com- 
mogelli nomen in textu legitur, — in capnit enim praecedens 
aberraverat, — ultimumque c. 30. omnino praetermisisse 

io videtur, cum diversa in singulis codicibus praescripta sint. 
De fide vero latercidi dubitari vix licet, cum is quem V. 
Iohannis Ionas praemisit eodem dicendi genere compositus 
sit. Denique carmina quae librum primum subsequnntur 
monachis aut Bobiensibus aut Luxoviensibas aut utrisque 

i6 unumque post alterum ab auctore transmissa esse, ex prae- 
scriptionibus codicis B lb colligitur. 

Totum lonae opus haud multi codices exhibent nullus- 
que ita, ut auctor illud disposuerat, duobus libris distinctum. 
Vita Columbani in plurimis codicibus optime tradita est; 

20 alterum autem librum pauci tantum perfectum continent iique 
proxima affinitate inter se coniuncti ab haud ita multiplici 
origine orti videntur esse. Huic libro integre conservando 
id obstitisse existimem, quod res a compluribus sanctis gestas 
miraculaque diversis locis patrata in ipso coniunxerat auctor. 

25 Ita enim factum est, ut quem quisque maxime colebat sanctum 
eum sibi eligeret singidasque sanctorum Vitas, scilicet Athalae, 
Eustasii, Burgundofarae, vel potius miracida Evoriacensia, 
Bertulfi, librarii seorsum describerent, dissoluto libro. Vita 
denique Columbani retractationem subiit levem, unde binae 

30 codicum classes distinguendae sunt, retractataeque optimi 
apud Italos asservantur. Codices ita descripsi, ut quae inter 
singulos uniuscuiusque classis necessitudo intercederet mox 
inquireretur, dum de ratione atque auctoritate classium de- 
scriptis libris dissero. 

35 Eodem fere tempore quo idrique V. Columbani libro 

recensendo operam dederam solius prioris codices in ipsa 
sancti patria colligendos, examinandos, cligerendos suscepit 
H. J. Lawlor vir doctissimus, aegre ferens, celeberrimi 
popularis sui res gestas nondum ad fontes optimos editas 

40 esse, atque qua melior rerum ordo praepararetur disser- 
tationem * anno post publici iuris fecit, quam editio mea 

1) H. J. Lawlor, l The Manuscripts of the Vita S. Columbani' ('The 
Transactions of the Royal I?-ish Academy, Vol. XXXII, Sect. C, P. I, 
Dublin, June, 1903'>. 



60 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 

lucem aspexit. Cnm quantum in his studiis auctor profe- 
cisse milti videatur, in aymalibus nostris 1 fusius exposuerim, 
iam monuisse satis erit, ipsum eo optime meritum esse, quod 
in codices Britannicos octo diligenter inquisivit, e quibus 
trcs tantum noti mihi fuerant, liosque aliosque copiosissime 5 
descripsit atque midtorum lihrorum specimina phototypica 
addidit, quae suis locis infra attuli. Interim omnes quos 
citaverat codices vel ii, de quorum teoctu certior factus non 
erat, ita nunc examinati sunt, ut in classes nostras describi 
potuerint, magnumque eorum numerum adieci, qui ipsum 10 
fugerant, atque spero fore, ut vix uUum praetermiserim, qui 
in catalogis editis enumeratur. 

A \a) Codex Sangallensis n. 553, formae octavae, 
p. 227, a pluribus librariis saec. X. in. exaratus, e duabus 
partibus constat, quarum prior CoJumbano discipuJisque eius, 15 
posterior S. GaJJo 2 dicata est, atque etiam in priore duo 
Jibrarii distinguendi sunt, cum Jiber II. liaud ita midto post 
accessisse videatur. Utrumque V. CoJumbani Jibrum ita 
dispositum codex exhibet: 
* P . 37. *P- 2 — 118. F. CoJumbani cum carminibus, quorum 20 

aJterum folio exciso imperfectum est, 

p. 119—132. V. AthaJae (II, 1—6;, 

p. 132—139. V. BertuJfi (II, 23^, 

p. 139 — 150. De rnonachis Ebobiensibus (II, 24. 2b), 
subsequente subscriptione : Explicit libellus de vita sanc- 25 
torum patruni Colurnbani, Atalae, Bertolfi vel mo- 
nachorum eorum. 

Alterius igitur libri pars media desideratur (II, 7 — 22), 
scilicet V. Eustasii cum miracidis Evoriacensibus, cum codex 
ad soJos Bobienses abbates monachosque spectet. Liber primus 30 
a Jibrario paulo vetustiore admodum accurate exaratus est, 
isque in describendo non defecit nisi raro, plura scilicet in 
pi"imis paginis menda committens quam in posterioribus. 
Textus postea correctus est, scriptura primigenia erasa, at- 
que eiusmodi lectiones initio satis midtae paulatim rarescunt. 35 
Sunt autem a pturibus librariis illatae, e quibus unus fere 
aequalis atramento fusciore, posteriores pallidiore usi sunt. 

Scripturae specimen dedit Laivlor tab. I. 

Eaedem Jectiones midtoque plures eiusdem generis in 
codicibus nonidlis libro primario A\a satis propinquis occur-\*& 
runt, cumque interpolatoris mann exarata hic exhibeat voca- 

1) <N. Arch.' XXIX, p. 445—463. 2) Scr. rer. Meroving. IV, p. 240. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 61 

bula alicna aliaque quae in textum illi admittunt, discep- 
tandum erat, utrum illorum proavus ex hoc ortus an hic 
cum exemplari quodam (A \a x ) deteriorum librorum postea 
collafus esset ad textus utriusque propinquitatem adhuc 
5 augendam. Etsi illam opinionem lectiones confirmare mdentur 
tales quales infra collegi: 

I, 7. orationum medicamine] orationu et versu ineunte 
menta pr. m. A \a; o. adiumento A \a (m. 
al.J. a*. (a**) ; sed o. medicamento A \b* ; 
io /,14. etiam] om. A\a (versu exeunte). a*. (a**), 
haec tamen multo pluribus comprobatur : 

I, 17. derelictum] A \a*. (a**) cum rell.; versu exeunte 

om. A \a; 
I, 18. Columbanum] A \a* . (a**) cum relL; om. A\a; 
15 I, 19. Dei] A \a*. (a**) cum rell.; om. A \a; 

ib. ingressusque] A \a*. (a**) cum rell.; que om. A \a; 
I, 20. omnium] A \a* cum rell. ; om. A\a. 

Exemplar unde A \a*. a** pendent (A lcc^) ut permultas 
lectiones pecidiares exhibebat, quae reliquis codicibus non 

20 confirmantur, ita mendis nonnullis immune erat, quibus liber 
A\a inquinatus est. Praeterea inter hunc et illud necessi- 
tudo intercedebat maxima. In utroque medica ante mento 
(I, 1) periit, quod versu ineunte excidit in A \a perditum- 
que coniecturae adiumento causam dedit in A \a, dum 

25 medicamento in A \b* etiamnunc legitur. Item incurre 
vocabulum imperfectum pro incurrere (I, 20^) et in A \a 
(pr. m.) et in A\a* adhuc extat, Ad familiam A \a etiam 
ille codex pertinebat, quo interpolatores libri A\a usi sunt, 
scilicet A \a x , atque ex his quos habemus fratribus eius 

30 consanguineis eidem A\a** similior erat quam A \a* : 

I, 4. venturo] A \a (pr. m.). a* ; futuro A \a (m. al.). 

/O; 

ib. mitemque salum] A \a (pr. m.) ; mitique salo 
A\a* ; et mite salum A\a (m. al.). (a**); 
35 I, 6. dirutum olim] A \a (pr. m.). a* ; o. d. A \a (m. 
al). (a**); 
I, 10. teneri] A \a (pr. m.) ; tenere A \a* ; continere 

A\a (m. al.). a** ; 
I, 21. infit] A \a (m. al.). (a**) ; inquit A \a (pr. m.). a*; 
40 I } 22. adunare] praecipit add. A \a (m. aL). (a **) 
(non A \a*) ; 
I, 27. Chagnoaldum] A \a (pr. m.). a* ; Magnoaldum 
A\a (m. al.). a** : item infra 



62 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 

I, 28. Mervengum] recte A \a* ; M§(e)rungum A \a 
(m. al.J. a**. 
Vel textus primigenii libri A\a menda nonnulla in A \a'* 
deprehenduntur, quibus A \a* vacat: 

I, 4. victoria] A \a cum rell. ; victoriis A la. (a"); 5 
I, 14. nunc usque] nunusque A la (pr. m.J ; numusque 

A \a** (pr. m.) ; 
I, 16. decurrebat] A \a* cum rell.; recurrebat A \a. 

(<**); 

I, 17. preconantis] A \a* cum rell. ; preconcinantis A \a io 

(pr. m.) ; preconcinentis A \a (m. al.J. (a*): 
1, 27. Vodano] A \a* cum rell. ; Vadono A \a. (a*J; 
ib. autumantj esse add. A \a (? pr. m.). (a**J. 
At liber A \a** veram lectionem servavit, labente A \a* aut 
cum A \a aut cum A \b: 15 

I, 12. tempore] A \a** cum rell.; tepore A \a. a* ; 
I, 28. administras] A \a. a** cum rell. ; administrans 
A \a*. b. 
In universum idem liber haud pauca solus exhibet vocabula 
interpolata, veluti coniunctiones autem, ergo, crebro quoque 20 
verba transposito ordine collocat: 

I, 11. sancto] A \a. a* ; vir Dei A \a** ; 

ib. retem] et rete A\a (m. al.). a*; reteque A \a**; 

ib. retro] A \a. a* ; retroque A \a* ; 

ib. reversus] autem add. A \a** ; 25 

ib. patri renuntiat] r. p. A \a**; 

ib. est rete impletum] i. est r. A \a**; 
I, 12. Morabatur] autem add. A \a**; 

ib. Cognovit] ergo add. A \a**; 
I, 13. Inruebant] autem add. A \a**; 30 

/, 17. Quomodo] A \a (m. al.). a ; add. autem A \a** ; 

ib. imperio] A \a. a*; add. non est silendum A \a**, 
atque versus barbari I, 2, sicut in A\a inde a quinto ad 
septimum decimum manu interpolatoris saec. X. deleti sunt, 
verbis margini appositis his : hinc dimitte usque ipsum 35 
signum, ita in illo desiderantur 1 , qui integri leguntur in 
A \a*. Hunc igitur manifestum est meliore fide excellere, 
cumque textum totius familiae auctoritate non pollere nisi 
mediocri infra probaturi simus, libro deteriore carere pote- 
ramus, praesertim cum eum pervolvi non liceat nisi in 40 
ipsa bibliotheca satis remota. Lectiones vero eiusdem pleras- 

1) Lawlor l. I. p. 62. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 63 

que per editorem Bedanum compertas habemus, quem eodem 
aut persimili exemplari usum esse primus monui, hasque 
uncinis inclusas distinxi; nonnullas ex Lawlori libro didici, 
paucas litteris datis ab Edmondo bibliothecario accepi. 

5 A \a) Codex Einsidlensis n. 257, saec. X, de 

cuius fatis SS. R. Merov. III, 629, disserui, p. 237 — 296, 
V. Columbani cum carminibus continet, sed laterculus capitum 
spatio relicto desideratur. 

A ia**) Codex bibliothecae Lindesianae n. 101, 

io saec. X, fol. 42, a matrona Bylands (Longford Hall, Stret- 
ford prope Mancunium) nuper acquisitae, erat inter libros 
quos Libri ille famosae memoriae olim collegerat, cumque 
bibliotheca ipsius a. 1859. ad hastam accederet, a W. et 
T. Bateman emptus est, deinde in armaria comitis Craw- 

15 ford * in vico Haigh Hall prope Wigan (Lancashire) asser- 
vata a. 1893. transiit, tum in possessionem dominae venit 
quam dixi. Praetermissa epistula codex in laterculo capitum 
fol. 1\ incipit: IN NOMINE DNI INCIPIUNT CAPI- 
TULA LIBRI SEQUENTIS, dum praescriptiones capitum 

20 desiderantur, neque quicquam continet praeter librum I. 

Scripturae specimen (c. 1) Catalogus bibliothecae Libria- 
nae (tab. XXI.) exhibet teste H. J. Lawlor, qui p. 6. codi- 
cem minutissime descripsit. 

A la***) Codex Engelbergensis monasterii n. 2 
25 (antea n. l/i), saec. XII, fol. 251' — 264/, V. Columbani 
una cum laterculo capitum exhibet atque in praescriptione 
eadem verba ad libri auctorem spectantia reperiuntur quae 
in A \a, scilicet 2 : qui de vita atque virtutibus sancti 
Columbani abbatis a Iona quondam praeceptore editus 
30 est, neque vero cum genuino huius libri textu convenit sed 
cum correcto, ita ut finis c. 17; Quomodo bestiae incipiat. 
Mendis et libri A la* nonnullis hic codex immunis est: 

I, 17. homines] A \a*** cum rell.; hominum A \a*; 
ib. suoque] A \a*** cum rell. ; et suo A\a* 
35 et libri A \a** caret interpolationibus, minime addens post 
imperio (c. \1) verba non est silendum. 

De V. Berhdfi quae praeterea libro inest v. infra A \b 9 . 

Inspexit P. Gregorius Iacober 0. S. B., monasterii 
bibliothecarius, vir reverendissimus. 

40 1) Cf. R. Priebsch, 'Deutsche Hss. in England, Erlangen' 1896, i, 
p. 189; K. Hampe, 'N. Arch! XXII, p. 699. 2) Cf. B. Gottwald, 
Catalogus codicum mss. Engelbergensium, 1891, p. 6. 11. 



64 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 

A \a f J Codex Londiniensis Mnsei Britannici inter 
Addit. mss. n. 10933, saec. XV, fol. 110—120, V. Colum- 
bani una cum epistula et latercido capitum sed dbsque car- 
minibus continet, singulisque partibus praescripta subscripta- 
que sunt haec: 

Incipit prologus in vitam sancti Columbani abbatis — 

Explicit prologus. 
Incipiunt capitula — (des. in c. 29). Explicit de ca- 

pitulis. 

Incipit vita sancti Columbani a Iona quondam pre- io 

ceptore edita — Explicit vita sancti Columbani 

abbatis. 

Capita numeris quidem distincta sunt, sed praescriptiones 

desiderantur. Versus barbari c. 2. in hoc libro ita pertur- 

bati leguntur sicid in reliquis primae classis codicibus: 15 

v. 3. 4. lux undarum in immanes — — latebras et 
occiduas — — in umbras, 
atque plerumque lectiones eius cum A la*. a** et correctore 
codicis A \a conveniunt : 

c. 17. ex. Cui sic] Quomodo, 20 

c. 20. Nam et hiis usque perduxit. inter quos primus 

Ragamundus erat. Qui cum un., 
c. 22. filo] chilos, 
ib. excubasse exubias] excubias redisse. 
Librarius dum Chagnoaldum in Magnoaldum c. 27. cum 25 
A ld** et corr. A\a midat, praeterea magis cum A\a**' con- 
cordare videtur quam cum reliquis sotusque c. 17. egredientem 
exhibet pro exeuntem. 

A \b) Codex Bruxellensis n. 8518 — 20, saec. X, 
antea Molsheimensis , tum Musei BoIIandianorum Antver- 30 
piensis (f ms. 86), continet 

fol. 1 — 33'. V. Columbani cum carminibus initio mu- 
tilam, cum duobus quaternionibus deperditis textus a verbis 
[ve]hunt. At ille cur inquit (c. \\) incipiat neque quae 
initio extant folia bene conservata sint, 35 

fol. 33'— 43'. V. Eustasii (II. 7— \0), 
fol. 43'— 58'. V. Burgundofarae (II, 11—22;, 
fol. 58' — 67. V. Bertulfi cum miraculis Bobiensibus 
(II, 23 — 2b), cui verba silentia — corde me (II, 23^) 
desunt, cum folium excisum sit. 40 

Libro igitur alteri sola V. Athalae (II, 1 — 6) deest. 

Scripturae specimen dedit Lawlor tab. V. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 65 

A lb*) Codex Heidelbergensis universitatis inter 

libros monasterii B. Mariae in Salem n. 9, 21, saec. XIII, 

praetermissa V. Athalae, eadcm fere atque liber praecedens 

exhibet, sed liber primus integer ibi conservatus est neque 

6 desiderantur nisi carmina laterculique capitum utriusque libri. 

Fol. 2 — 19. V. Columbani textus arta quidem necessi- 
tudinc cunt A \b coniunctns est, omittens 

I, 22. communem, /, 28. clericatus, 
immutansque haec: 
io 1,11. laboravit] laborabat Alb.b*; 
ib. vade cito] cito vade A lb. b*; 
I, 14. praefectus] factus A \b* ; actus A Ib ; 
I, 26. abdicavit] Deo dicavit A \b.K, 
sed ex ipso minime penclet, supplens hiatus complures codicis 
16 vetustioris. Locum * Chagnoaldi Magnoaldus ille fabidosus * p .m. 
iam occupavit, initiumque c. 17, verba scilicet Cui — imperio, 
desiderantur. 

Fol. 19 — 23. Incipit vita sancti Eustasii abbatis 

(ii, 7— io;. 

20 Fol. 23 — 29. Incipiunt revelationes, que in cenobio 

Burgundofore abbatisse vise sunt (II, 11 — 22). 

Fol. 29 — 32'. Incipit relatio de beato Bertholfo 
abbate in Bobio et quorundam fratrum miraculum ibidem 
(II, 23—25/ 

25 Codex comparatus cum Alb multis vitiis laborat, quam- 

que hic praebet accuratam exemplaris vetustioris imaginem, 
in eo frnstra quaeras. Vocabida enim ibi saepe alia trans- 
posita, alia omissa aut pro aliis alia substituta sunt, pro 
enim, ergo, que e. gr. vero, igitur, itaque, multasque et 

30 graves interpolationes cum in reliquis partibus et I. et II. 
libri tum maxime in V. Berhdfi (II, 23) codex passus est, 
quibus rationes rerum planius expedirentur. Ultimi denique 
capitis textus (II, 26) adeo in breve coactus est, ut partim 
conferri nequiret. 

35 A lb 1 ) Coclex Bruxellensis n. 7984, saec. X, olim 

Weissenburgensis, deinde Molsheimensis, tum Musei Bol- 
landianorum Antverpyiensis (P. ms. 20,), ipsam quae in codi- 
cibus praecedentibus desideratur Vitam Athalae fol. 67' — 71'. 
continet ex fonte optimo depromptam. 

4o Codices subsequentes Alb solius alterius libri partes 

continent, plerique scilicet praeter V. Eustasii (II, 7 — JO^ 
finem libri (II, 11 — 2b), ita ut a miraculis Evoriacensibus 
V. Bertulfi minime distincta sit, sed haec illa in eodem 

Ionas. 5 



66 IONAS, VITAE COLUMBAXI LIBRI II. 

versu excipiat. subiuncta clausula: Explicit vita sanctae 
(sanctae om. A 1& 4 ) Burgundafor(a)e virginis A lfr 3 - 4 . In 
recentiore quodam libro A lb'° potius V. AthaJae (II, 1 — 6; 
cum Eustasii coniuncta est, exscrijita e codice persimili Alb 1 . 
omniaque quae lioc aut illis continentur legendaria magna o 
comprehendunt , scilicet praeter Arinsteinense A lb 6 eiusque 
gemellum Alb~ Austriaci illius exemjjlaria nonnulla (Alb^). 
Quae inter hos codices plenioresque A lb.b* intercedat necessi- 
tudo, ex Jocis his coIJigitur: 

11,1. regebat] rell.: recepit Alb 2 - 4 -' - 6 cum Alb.b*:io 
ib. pro communi] A lb 6 cum rell.: pre cum A l6- 4 - 4a 

. cum A lb. b*; 
ib. an-epti] aperti A lfr' 2 - 4 - 5 - 6 cum Alb.b*; 
ib. patre matreque] patre et matre A lb 2 - 3 - r - 4 - 5 - 6 

cum A lb.b*; 15 

iam] vita 6 T itae A lb e ) A lb 2 - 3 - 3 *- 4 - 6 cum A lb. V: 
II 11. ut omnes — vitae exitunr om. A lb 2 - 3 (pr. m.). 4 - 6 

cum A lb.b*; 
II. 25. patratas virtutes] paucis (^pausis A lb 9 : ca A lb 6 - ~) 

A lb 2 - 3 - 4 - 4a - 6 - '• 9 - 10 cum A lb. b*. 20 

Perpauca tantum menda codicum Alb.b* in exemplari non 
redihant. ex quo breviores pendeni omnes. 

A lb 2 ) Codex Tu r i c e n s i s bibliothecae urbanae C, 1 0. i, 
formae maximae, saec. X. ex.. olim monasterii Sangallensis. 
cuius arma intus adhuc videntur, nisi fallor, passionarium 25 
illud maius est, cuius librarius saec. X. in calendario codicis 
Sangallensis n. 566. mentionem fecit. adnotans, quem quae- 
que vita codicem bibliothecae monasterii occuparet 1 . Ut codices 
Sangallenses in universum traditionem meJiorem Jibris Bava- 
ricis Austriacisque exhibent, etsi Gallicos aequiparare neque- 30 
unt, ita et hic subsequentibus antejionendus est, quare doleo, 
quod absoluto demum tertio SS. B. Meroving. volumine in 
cum incidi, neque vero textus primi ordinis ei insunt nisi pauci 
atque ad Ionae opera recensenda codex inutilis est, meliori- 
bus libris extantibus, unde eum non contuli. Iam singulas 35 
quas continet vitas ad j)rop>6situm nostrum spectantes enu.me- 

1) Omnes passionarii maioris vitae in A lb- adsnnt, excepta V. Athalae, 
de qua iibrarius codicis 566. haec adnotavit: 

6. Id. Mar. Attale confessoris in passionario maiore [addente m. al.: 
libro sancti Columbani], eaque re vcra in libro Columbani (= cod. 553, 40 ; 
nobis A la) legitur. Code.r in catalogo a. 1712. Turicum translatorum 
neque redditorum librorum Sangallensium ita descriptus est: Martyria 
plurimorum sanctorum, quo nomine etiam Weidmannus, 'Gesch. der 
Bibliothek von St. Gallen' p. 433, coniecit passionarium maius intellegi. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 67 

rare visum est, quibus numeros ordinis adscripsi, quem in 
codice occupant; folia enim minime numerata sunt. 
Fol. 1'. Incipiunt capitula sequentis libri. 

I. Vita sancti Areleffi abbatis.et presbyteri, cuius 
5 depositio Kal. Iulias celebratur. — — 

XXXIII. Epistola de sanctis pueris septem dor- 
mientibus. 
*Laterculus capitum vetustus imperfectus est, foliis deperditis, * P . 39. 
eademque de causa V. Carileffi initio caret. 
10 I. V. Carileffi a verbis refugii fugiens (SS. R. 

Meroving. III, 391, 23), cui eadem verba atque codici 
Bruxellensi n. 7984 (= \) desunt p. 393, 11. 19. Cf. SS. 
R. Meroving. IV, p. 769. 

II. Incipit vita sancti Eustasii discipuli sancti 
15 Columbani abbatis (et aliorum condiscipulorum eius postea 

add.). Explicit vita beati Eustasii (II, 7 — 10^. Textui 

II, 9. eadem verba desunt atque Alb*, dum maiore hiatu 
laborat Alb: 

Cain qui om. A lb 2 cum A lb*; Cain qui fratrem 
20 zelo velit extinguere, vel etiam novum om. Alb. 

III. Incipit vita beatissimae Burgundaforae. 

Explicit vita sc(i Eustasii et aliorum discipulorum beati 
Columbani abbatis in litura scr.) (II, 11 — 25). 

XI. Incipit passio Floriani martyris, quod est IIII. 
25 Nonas Maias. Codicem signo A 2a distinxi in altera huius 
Passionis editione, 'N. Arch.' XXVIII, p. 366 sqq., ubi 
de ipsius ratione plura invenies. 

XIV. V. Servatii II, ed, SS. R. Merov. III, 89 
(similis codd. 1; cf. ib. tom. IV, p.l§§). 
30 XX. V. Medardi, ed. Auct. antiq. IV, 2, 67 (similis 

cod. Vindob. n. 430, s. XI), quam Fortunati carmen II, 16. 
insequitur una cum hymnis duobus, quos publici iuris fecit 
P. de Winterfeld, 'Ein Hymnus Konig Chilperichs' ('Zeitschr. 
f. deutsch. Alterth: XLVII, p. 73 sqq.). 
35 XXII. V. Aviti, ed, SS. R. Merov. III, 383 (similis 

codd. A 1; cf. ib. tom. IV, p. 768>. 

XXV. V. Germani Paris., ed. Auct. antiq. IV, 2, 11 
(similis cod. Trev. n. llb\). 

XXXVII. V. Arnulfi, ed. SS. R. Merov. II, 432 
40 (similis cod. Vindob. n. 430J. 

XLII. V. Lupi, ed, SS. R. Merov. III, 120 (similis 
cod. \a). 

XLIIII. V. Germani Autissiod, auct. Constantio (cf. 
'N. Arch: XXIX, 104;. 



68 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 

LL. Acta Afrae, ed. SS. B. Merov. LIL, 55 (similis 
cod. A \a: cf. ib. tom. LV, p. 764/ 

LIII. V. Gaugerici, ed. SS. B. Merov. LLI, 652 fsimilis 
Bruxell. n. 7984 == 2a; cf. ib. tom. LV, p. 774j. 

L V. V. Badegundis auct. Fortunato, ed. SS. B. Merov. 5 
LL, 364 (similis codd. 3). 

LXLI. Passio Iuliani, ed. SS. B. Merov. I, 879. 

LXXXL V. Aniani, ed. SS. B. Merov. LLL, 108 
(optimus e codd. 4; cf. ib. tom. LV, p. 167). 

LXXXVLIII. V. Landeberti Traiectensis. 10 

XC. V. Eligii liber L, praefatione destitutus, bonae 
notae (nobis \a; cf. SS. B. Merov. IV, p. 657/ 

XCI. Homilia in S. Eligium imperfecta, folio paenul- 
timo exciso. 

Codex igitur fere ubiaue afftnitate coniunctus est cum 15 
iis quos adhibueram libris Bruxellensi n. 7984, Vindobonensi 
n. 430, Monacensibus n. 18 546 et 22 240 — 44, Treverensi 
n. 1151. 

A\b B ) Codex Monacensis n. 18 546 (Teg. 546. 2) 
saec. X. et XI. a pluribus Ubrariis exaratus, inter cetera 20 
haec continet: 

fol. 78'— 90'. V. Eustasii (LL, 7—\0) saec. XIXL. 
scriptam, cui m. s. XL. praefationem interpolatam (fol. 78' 
— 8 \') praefixit, folio exciso, ita ut textus vetustior a verbis 
LL, 7. (Leu)degimde nomine christiana iam incipiat, 

fol. 116' — 135'. alteram libri secundi partem (LL, 11 
— 2b), his verbis praescriptis : Incipiunt miracula, quae 
gesta sunt in monasterio virginum, quod est Evoriacis. 
Incipit vita Burgundafore virginis, quod est III. Nonis 
Aprilis. 30 

A \b s *) Codex Monacensis n. 22 240, saec. XLL, 
legendarii Windbergensis volumen L, fol. 146 — 150'. V. Eu- 
stasii ex libro praecedente exscriptam exhibet, dum V. Colum- 
bani liber L. ex altero exemplari pendet ; v. infra B \e. 

A \b s **) Codex Monacensis n. 21551 (Weih.-Steph. 35 
n. b\), saec. XLL, olim S. Stephani Wihenstevensis, fol. 124' 
— 131'. Incipit vita beatissimae Burgundaforae virginis, 
quae est quarta Nonas Aprilis (II, 11 — 22), fol. 131' — 
136. V. Bertulfi (II, 23 — 2b) dbsque praescriptione, nisi 
quod manu aequali margini inferiori adscripta sunt: Vita -10 
s. Berhtolfi abbatis Bobiensis coenobii, fol. 136 — 140'. 
Incipit vita sancti Eustasii discipuli sancti Columbani 
abbatis, cuius depositio IIII. Non. April. colitur (II, 7 






IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 69 

— 10)^ scilicet textus integer, sicut in A 17j 4 , cui in A lb 9 
m. s. XI. demum praefatio interpolata accessit. Ultimam 
vitam haud recte in calce collocatam esse librarius non midto 
posterior intellcxit, V. Burgundofarae praescribens : Hic in- 

5 seratur vita s. Eustasii abbatis, quam in sequentibus in- 
venies, Vitae vero Eustasii haec subiciens: Hic vita s. Bur- 
gundaforae subiungatur. 

A lb*) Codex Vindobonensis n. 430 (Salisb. 404^ 
saec. XI, 

io fol. 76' — 83. V. Eustasii praefatione interpolata non 

auctam (II, 7 — 10), 

fol. 83 — 98'. alteram libri secundi partem (II, 11 — 26) 
(praescr. Incipit vita beatissimae Burgundafore virginis, 
quod est III. N. April.) continet. 

15 A lb v ) Codex Vindobonensis n. 339 (Salisb. 11,), 

saec. XIII, olim bibliothecae capituli metrop. Salisburgensis, 
p. 134 — 143 (praescr.: Incipit vita beate Burgundafori 
virginis^ sola Miracula Evoriacensia (II, 11 — 22) continet, 
textum scilicet praecedenti propinquum (II, 11. facibus pro 

20 facilius = A lb A et pr. m. A lb 3 ), cui verba II, 13. inter 
sexuum usque acl II, 14. in. cum extremos desunt, versu 
non interrupto. Praescriptiones desiderantur neque capita 
distincta sunt. 

Alb i& ) Codices monasterii S. Crucis in inferiore 

25 Austria prope Baden siti n. 11 et 12, saec. XII. ex., scilicet 
legendarii magni Austriaci volumina I. et II, dum ultimo 
liber prior inest infra enumerandus (B le 1 ), libri poste- 
rioris partes omnes exhibent ita dispositas: 
n. 11, fol 167—169, V. Athalae, 

30 n. 11, fol. 243' — 245', V. Eustasii non interpolatam, 

n. 12, fol. 8 — 12', Miracula Evoriacensia cum V. Ber- 
tulfi l , 

Lectiones huius familiae propriae et in V. Eustasii (II, 7. 
Evenit autem, ut pcum necessitate^ et in V. Bertulfi 

85 (II, 25. ex. qui huius fidei paucis non creditj occurrunt, 
neque vero in V. Athalae menda ea deprehendimus, quibus 
libri Alb 1 et A lb 5 inquinati sunt (II, 1. neque alienis pro 
abenis neque animo om.). 

1) Haec omnia etiam Zivettlensi n. 13. et n. 24, saec. XII j XIII, et 
40 Admuntensi n. 25. et n. 24, saec. XIII, legendarii illius exemplaribus 
continentur, quibus Mellicense M. 4, alias 674, saec. XV, accedit, 
V. Aihalae destitutum, dum sola prior pars (ad II, 9. obicerent,) Cam- 
pililiensi n. 59, saec. XIII, inest. De magno illo legendario Austriaco 
quae attuli ea ex dissertatione diligentissima deprompsi, quae inter 
45 Analecta Bollandiana, tom. XVII, extat, ab A. Poncelet composita. 



70 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 

Inspexit P. Iohannes TJrban, doctor, vir reverendissi- 
mus ord. Cisterc. 

Alb ib ) Codex Yindobonensis n. 336 (Hist. eccJ. b), 
saec. XIII. in., legendarii eiusdem pars menses ApriJem, 
Maium, Iunium continens, fol. 10 — 13' (praescr.: Vita s 5 
Burgun dare virginis) Miracida Evoriacensia (II, 11 — 22) 
exhibet, quae versu non interrupto V. BertuJfi (II, 23 — 25) 
fol. 13' — 16. excipit. 

A lb'°) Legendarium S. Maximini Tr everic u m 
saec. XIII, cui etiam V. Columbani liber I. inest (v. infra 10 
A 3*), praeterea priorem libri II. partem continet, scilicet 
*pao. *volu7nine altero, codice Treverico bibliothecae urbanae Cat. 
mss. 1151. Num. Loc. 453 (antea n. 962^). 

fol. 71. 72. V. Athalae (II, 1 — 6) non integram, cum 
verba II. 1. beatum Athalam venire velle — II, 4. nt 15 
potuero medio in versu exciderint, 
quarto autem volumine Num. Loc. 455 (antea n. 964^), 

fol. 52'. V. Eustasii non interpolatam (II, 7 — 10). 

A lb 5 *) Codex Trevericus bibliothecae urbanae Cat. 
mss. 1376, Num. Loc. 141 (antea n. 578 et 394), charta- 20 
ceus, saec. XVI. in. exaratus, olim monasterii S. Mathiae 
extra muros civitatis, fol. 21' — 29'. F. Columbani II, 1 — 6 
(praescr.: Incipit vita sancti Athali abbatis a Iona mo- 
nacho conscriptay exhibet, hians eodem loco atque liber prae- 
cedens, verbis quae modo dixi medio in rersu ojnissis. 

A lb~ **) Codex Londiniensis Musei Br ita n n ici, 
Harley n. 3597, anno 1475. per moyiachum quendam dioece- 
seos Trevericae exaratus, qui haec fol. 200 7 . intulit: Scriptum 
per me fratrem Oiswaldum de Welschpilch a. D. milesimo 
CCCC septuagesimo quarto secundum stilum Treverensem 
quinto Kalendas Marcii. Qui legit, emendet, scriptorem 
non reprehendat, oJim 'monasterii beatae Mariae ad Mar- 
tyres prope Treverim super Jitus MoseJJae', foJ. 162 — 166', 
V. Eustasii exhibet e codice depromptam fortasse A lb b 
similique A lb 6 , quibuscum ad amussim consentit, textumque 
ipsius raro ab lioc distingui Jicet veJuti 

II, 7. iam superis] ab hi(i)s A,lb"°. b 5 **: vitae ab his A lb 6 . 
Magnoaldus in Jocum Chagnoaldi II, 8. substihdus est. 

A lb 6 ) Codices Londinienses Musei Britannici inter 
HarJeianos n. 2800 — 2801, saec. XIII, sciJicet passionaJis 
monasterii S. Mariae et S. Nicolai Arinsteinensis fhodie 
Arnsteinj in dioecesi Treverica siti tomi duo, alterum Ionae 
librum hoc ordine exhibent: 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 71 

»,2800, faL 216'— 219'. V.Burgundofarae(II, U—22), 
ib. fol. 2 19'— 221'. V.Berhdfi (II, 2%—2h), 
ib. fol. 245'— 246'. P. JlAia2o6 fiT, 1—6;, 
». 2801, /b/. 10'— 12'. r. Eustasii (II, l—\0). 
5 Tomo primo gesta sanctorum inesse dicuntur a Kal. Ian. 
usque ad VI. Id. Iun. Singidis V. Columbani partibus prae- 
scripta sunt liaec: Incipit vita sanctae Burgundoforae vir- 
' ginis gloriosae, V. Berhdfi niliil, Incipit vita beati Athali 
abbatis, Incipit vita sancti Eustasii confessoris. Textus 
10 V. Athalae et Eustasii arta necessitudine cum altero legen- 
dario Treverico Alb 5 coniunchis est: 

II, 1. ergo] om. A \b 5 ' 6 ; 

II, 1. postposita faleramenta saeculi (s. om. A \b 15 . 
B la)] postpositis faleranientis mundi A lb 6 ; 
15 postposita fallerameta (om. saec^) A lb 5 ; 

11,1. dudum] nomine add. Alb 5 ' 6 ; 
ib. Pipimisiacum dicitur] cum antea villa Pipinusi 
(Pipimisi Alb 6 ) diceretur A lb 5 ' 6 , 
neque vero hiatu illo (II, 1 — \) laborat, quo hoc inquinatum 
20 esse dixi. Etiam Vitam Burgmidofarae ex exemplari eiusdem 
generis pendere ex lectionibus his concludi licet: 
II, 11. ut — exitum] om. Alb 6 cum A\b; 
II, 12. cum se angi puella cerneret] angelica puella 
A\b 6 ; cerneret om. A\b; 
25 ib. ecclesiastico] pristino A \b Ci ; rustico A \b ; 

II, 13. Cumque — privaret] om. A \b 6 cum A\b, 
dum midta codicis A\b menda in hoc libro minime redeunt. 
In universum vero textus ibi admodum immidatus est atque 
cave, ne eiusmodi lectionibus ullam fidem tribuas, e. gr. 
30 iT, 19. Iam mensis fluxerat, ex quo defuncta corp. 
condita fuerant, repperitque interius, 
II, 22. et fecis quae ex cervisae reliquiis] et quae ex 

ceterarum reliquiis, 
II, 25. ex. aut sint — credit] aut sint aut non sint 
35 recipienda, qui non talia abnuit, ac non abi- 

cienda sunt, quae huius fidei canon credit. 

Legendarium cum Treverico vel eo convenit, quod quae 

tomo tertio (n. 2802; inest V. Columbani ex altero exemplari 

pendet, ideoque sicut illud ita etiam hoc bipartiri necesse erat 

40 partemque quae restat infra enumeravi distinctam nota AS^. 

A\b 7 ) Codices Bruxellenses n. 207 — 8 et n. 98 — 
100, saec. XII, qui Passionalis cuiusdam sanctorum partes 
efficiunt primam et secundam, 



72 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 

alter fol. 135' — 137. V. Athalae (praescr. Incipit vita 
beati Athali abbatis^ textum admodum retractatum exhibet 
(inc. Cuni venerabilis Columbanus de hac vita migrasset, 
eius in locum beatus Athala electus est, omni religione 
laudabilis), quem omissis nominibus propriis notisque tem- 5 
poris saepe hiare monuerunt Boltandiani \ 

alter fol. 16—18. V. Eustasii (II, l—\0) et fol. 223' 
— 228',, praescriptis verbis Incipit vita s. Burgundofore vir- 
ginis, posteriorem libri II. partem continet 2 , scilicet II, 11 — 
25, ita ut V. Burgimdofarae fdes. cum A \b, sed nimium retrac- io 
tata II, 22 : Sed postea quantisper convalescens diu febris 
correptione vitam finivit) a Bertulfi minime distincta sit. 

Textus cum libro praecedente accurate convenit (e. gr. 
II, 1. mundi pro saeculij atque in iisdem verbis desinit 
(II, 25 f. canon credit^. 15 

Codices rogatu meo officiosissime examinavit J. van 
den Gheyn S. J., vir doctissimus. 

Alb 8 ) Codex Parisiensis n. 5289, saec. XIV, 

fol. 35 — 37. VI Idus Marcii sancti Athale abbatis, 

fol. 62 — 66. Vitam Eustasii cum prologo interpolato (inc. 20 
Scripturusj exhibet, 

textusque alter manifesta huius classis vestigia continet: 
II, 1. postpositis mundi faleramentis A lb 8 ] postpositis 
faleramentis mundi Alb 6 ' 7 ; 
ib. egregie] egregius Athala A\b 8 ; egregius Alb 1,5 ; 25 
ib. se aiebant] suadebant Alb s cum Alb 1 ' 5 , 
etsi vel classis A 2 lectiones propriae non desunt: 

II, 1. intentu] obtentu Alb 8 ; in obtentu A2, 
alteri vero similitudines multo plures sunt cum A lc. 2 : 
II, 9. properat] Sed postea beatum add. A \b 8 cum 
A lc. 2; 
ib. tondi] A \b 8 cum A \c; 
II, 10. ope] om. A\b 8 cum A\c. 2, 
quam cum A \b: 

II, 9. faciditate] facilitate A \b 8 cum A \b*. 
Mixtam igitur midtiplicem traditionem liber admodum recens 
comprehendit neque locis difficitibus subsidio esse potest: 
II, 9. barriditatis] barritus A \b 8 ; 
ib. colligatim] undique A \b 8 . 
Inspexit H. Lebegue v. c. 40 

1) Catalogus codd. hagiogr. Bruxell. I, 1, p. 145. 2) Ibid. p. 25. 49. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 78 

A lb 9 ) Codex Engelbergensis monasterii n. 2 fan- 
tea n. 1/4), saec. XII, fol. 40' — 43, solam V. Bertidfi cum 
miraculis insequeniibus exhibet, scilicet II. 23 — 25, cumque 

textus ita desinat: dona sint aut sint recipienda, qui talia 

5 abnuit, an abicienda, qui huius fidei pausis(!) non credit 
(subscr. Explicit vita sancti Bertolfi et aliomm mo- 
nacborum s. Columbani), propriam huius familiae naturam 
facile assequeris. 

Textus V. Columbani supra (A \a***) enumeratus est. 

10 Inspexit P. G. Jacober monasterii Engelbergensis biblio- 

thecarius. 

Alb 10 ) Codex monasterii S. Floriani n. III. 8, 
anno 1449. in monasterio Wiblingensi 1 dioec. Constantiensis 
per Georgium Spar et Martinum Imler exaratus, fol. 268' sqq. 

15 eaclem atque p>raecedens continet (praescr. : Incipit vita beati 
Bertulfi abbatis et aliorum monachorum). Textus cum 
passim cum familia A Ib convenit, tum in iisdem verbis 
desinit, quae ex A lft 9 supra attuli, nisi quod paucis pro 
pausis scriptum est, similemque exhibet subscriptionem : Ex- 

20 plicit vita sancti Bertolfi abbatis et aliorum discipulorum 
beati Columbani abbatis. 

Capita quae huic libro insunt verbum pro verbo reddens 
accurate contulit collataque nobis liberalissime tradidit P. Fr. 
Asenstorfer monasterii S. Floriani bibliothecarius. 

25 A\c) Codex Wir ziburgensis universitatis Mp. th. 

f 139, olim S. Stephani monasterii ibidem siti, saec. XII. 
in. exaratus a Lamberto, qui ipse nomen suum posteris tra- 
didit opere ahsoluto fol. 127': 

Hoc Lambertus ego descripto quosque libello 
30 Supplico lectores esse mei memores, 

atqae quicquid descripserat, versibus comprehendit hisce: 

Cum Stephano Petri designo ligamine metri 
Librum presentem, capitella per haec gradienteni 
Ordine non vili: Stas primus, magne Basili; 
35 Bis caput ast sanctis ostenditur inde lohannis. _ 
Remigii miram retinet sors tercia Vitam ; 
Pontifices summam tres quarta catenat in unam 
Agmen ad hoc vinctam. Tu metam posside quintam, 
Binis discipulis te, sancte Columba, secutis, 

40 1) Cf. W. Wattenbach, 'Arch! X, p. 430; A. Czerny, 'Die Hss. der 
Stiftsbibliothek St. Florian', Linzeae 1871, p. 241. 



74 



IOXAS, VITAE COLUMBAXI LIBRI II. 



Attala quis unus, Eustasius est comes huius. 
Yirgineas bacas, quas protulit Evoriacas, 
Querere scriptoris in fine meinento laboris, 

inter cetera haec continet: 

fol. 74 — 102. V. Columbani cion carminibus : absunt 
autem praescriptiones capitum et totum c. 16, praeterea verba 
c. 22. repedaret respondit — in omnibus famulos, folio 
post 94. exciso, 

fol. 102'. Laterculos capitum vitarum insequentium , 
scilicet libri secundi. 

fol. 103—107'. V. Athalae (II, 1— 6j, 

fol. 107' — 116'. V. Eustasii cum praefatione interpolata 

(II. 7 — 10,, 

fol. 116— 127'. Miracula Evoriacensia (II, 11—22;. 

Cum qui praecedit index metricus ad eosdem sanctos perti- 
neat, alteram partem inde a fol. 128. codici postea aggluti- 
natam esse manifestum est. Continet liber quae a codice 
A\a abest mediam libri II. partem, dum qui ibi adest, finis 
libri (II. 23 — 25) hic desideratur : alter igitur codex atterum 
quodammodo supptlet 



10 



15 



20 



A\c) Codex Monacensis n. |1087j 4628 (Bened. 128^, 
saec. XI, continet 

fol. 73' — 108. F. Columbani, exceptis carminibus. 
fol. 10S— 113'. V. Athalae (II 1— 6>. 
Versus Horatii, De arte poetica 14 — 16. 21. 22. 29. 30. 25 
litteris minutioribus spatio illati sunt, quod in transitu a 
c. 1. ad 2. libri I vacuum relictum erat 1 . 

Artae quae inter hunc librum et praecedentem inter- 
cedit necessitudinis argumento sunt c. 16. V. Columbani alia- 
que in utroque praetermissa. e. gr. 30 

/, 14. mihique — tradatis om. A \c. c*. 
Attamen A \c altero plura omisit: 

Ep. ad hoc opusl ad hoc (om. o.) A \c ; ad h. o. om. 

A \c\: 
I. 19. excitatus] suscitatus A \c : om. A \c, 35 

dum hunc superare non videtur nisi perraro: 

I. 7. remeasset] redeasset A \c*: redisset A lc. 
Scripturae specimen dedit Laiclor tab. X. 
A \c**) Codex b ibliothecae 31 a i h ingens i s n. I, 2 
(Lat.). 4°. 6, saec. XII. in., qui })ermissu Caroli principis 40 
ab Oettingen-Wallerstein viri illustrissimi de studiis nostris 



1) Cf. *N. Arch: XXIX, p. 447 sq. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 75 

optime meriti, intercedente G. Grupp 1 viro doctissimo, nohis 
praesto erat, fol. 72 — 114', eadem atque praecedens continet, 
dum ea quae Columbaniana excipit pars (fol. 115 — 1539 cum 
altero codice Benedictoburano, hodie Monacensi lat. n. 46 1 8, 

5 saec. XII, convenit eundemque V. Lupi textum exhibet -. 
De monasterio, ad quod liber olim pertinuerat, fol. 1. manu 
saec. XV. haec relata sunt: Iste libellus attinet mon . . ., 
nomine loci consulto detrito. Interim W. Wattenbach b. m. 
locum Passioni Tergeminorum subiectum (fol. 164^) exami- 

10 nans de reliquiis eorundem sanctorum ibi agi perspexit, quae 
Hamvoldo abbati monasterii S. Emmerammi Ratisponensis 
(a. 975 — 1001J a Winidhario abbate Eleivangensium (a. 978 
— 987^) concessae erant 3 , cumque librarius s. XV. marginibus 
haud raro adscripserit, hanc vel illam legendam Hn magno 

15 jMfsionali' extare, de celebriore quodam monasterio sine dubio 
cogitari necesse est. 

Et latercidi et praescriptiones capitum adsunt. V. Co- 
lumbani c. 16. sicut in A ic. c* ita in hoc desideratur, sed 
praeseriptio eiusdem adest (absque damno, om. effusionis 
20 A lc**), ducens textum c. 17. 

A \c***) Codex Oxoniensis bibliothecae Bodleianae, 
Laud. Misc. n. 163 (olim 1561 et Laud. L. 35 et B. 167J 4 , 
saec. XV, fol. 328' — 359', cuius de fatis fol. 82. haec ad- 
notata sunt: Liber Guilelmi Laude Archiepiscopi Cant. 

25 et Cancellarii Universit. Oxon. 1636, V. Columbani una 
cum epishda laterculoque capitum praescriptionibusque con- 
tinet. Textus cum libris A\c facit eumque his attribuendum 
esse ex fine c. 17. certo certius intellegitur atque hanc ipsius 
condicionem solam animadvertit Latvlor, etsi aliena quaedam 

30 eum non fugerunt. Interim W. Levison socius meus illum accu- 
ratius examinans lectiones plurimas eruit cum classe B con- 
venientes, e. gr.: c. 2. satis est add., c. 6. spopondit add., 
c. 12. sinu] speleo, c. 14. intercessione add., c. 17. prae- 
scriptiones capitum codicis B\a adsunt, c. 30. muneribus orat, 

35 annuis, eademque libri affinitas non solum ex ultimo laterculi 
tihdo concludenda est, sed etiam ex textu c. 16, quod reliquis 



1) Auctor est catologi codicum eiusdem bibliothecae, qui inscribitur : 
'Handschriften-Verzeichnis, I. Hdlfte, Ottingen -Wallersteinische Samm- 
lungen in Maihingen' , Nardlingae 1897. Codicem ibi praetermissum 
40 descripserat W. Wattenbach, *N. Arch.' VII, p. 171. 2) Cf. Scr. rer. 
Meroving. IV, p. 777. 3) Cf. W. Wattenbach, *N. Arch! VII, 620; 

VIII, 369; 'G.-Q.' I, 451 7 . 4) Cf. Coxe, Catalogi codicum mss. bi- 
bliothecae Bodleianae (1858/85) II, p. 150 sq. 



76 IOXAS, VITAE COLUMBAXI LIBRI II. 

huius familiae Jibris dcest. Codex igitur quidam A \e ad 
aJterum exemplar B correctus et ex ipso auctus videtur esse. 

Scripturae specimen dedit Lawlor tab. XVIII. 

A lc****) Codex Monacensis n. 17137 (Sclieftlarn 
n. 131), saec. XII, exhibet 5 

foJ. 178 — 188. V. Columbani librum I (praescr. Pro- 
logus IoDae in vitaui sancti Columbani) absque JatercuJo 
capitum et praescriptionibus, nisi quod I 9 1. praescripta sunt: 
Alius prologus in ipsuin libruin. I, 2. Yita s. Columbani, 
atque praetermissis et subscriptione et carminibus, 10 

foJ. 188—190. F Athalae (II, 1—6; una cum Jater- 
cido ad c. 6 (praescr. Incipiunt capitula libri sequentis 
in vitain sancti Attalae abbatis, qui fuit discipulus sancti 
Coluuibani. Capitula), sed absque praescriptionibus capitum 
(praescr. Vita sancti Attalae abbatis, subscr. Explicit vita 15 
s. Attalae). 

EpistuJae Jocus cum facta — edisserit inter verba (I, l) 
turbines et eorum qui nutante (tuante A'3 ***. 3'***, tnante 
A 3" pro fluctuante) exempJo cJassis A 3 transpositus est 
textusque ad I, 2. iJJi certe attribuendus est, sed inde a I, 3. 20 
ipsius condicio tota mutatur, nam ordo verborum ibi minime 
perturbatus est, atque deineeps nota generis A lc vestigia 
apparent, veJuti c. 16. deest et c. 22. verba: Factum — adisset 
scafam interpoJata sunt. AJterius quoque Jibri textus ad 
eandem famiJiam pertinet. quamvis interpoJatus (II, 1. uti- 25 
litatis] in saecularibus libris add.J. 

Alc^) Codex GueJferbgtanus inter novos n. 404,2, 
saec. XII, membranas de tegminibus Jibrorum detractas con- 
tinens, V. JEustasii interpoJatae particuJas exhibet, incipiens 
a verbis \ virtutes largitus est — , qui in caelis est (Praef. 30 
interpoJ. c. 1), desinens: vel Amatum repedat, ut | (II, 10). 
Cum codice A \c cum aJibi, tum II, 9. ex. discisci] discindi, 
convenit. 

A 1 c H ) Codex B a m ber.gensis E III. 9 (Misc. h ist. 
14 1), saec. XV. ex., opus Andreae abbatis S. MichaeJis 35 
Bambergensis (a. 1483 — 1502^ de sanctis ordinis S. Bene- 
dicti continens. inter particuJas ex Vincentii SpecuJo hist. de- 
promptas foJ. 117— 118'. F AthaJae. foJ. 126—129. Vitae 
interpoJatae Eustasii textus pJenos exhibet, qui e codice quo- 
dam A lc pendent: 40 

II, 9. faciditatej facecia A lc^ cum A lc, 

II. 10. construxit — pollente] onu A lc ++ cum A lc. 



10NAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 77 

A \d) Codex Trevericus bibliothecae ecclesiae cathe- 

dralis n. 5, saec. XII. in., a Ganiberto abbate* (a. 1083 — 

1 1 1 4 y monasterio S. Petri et Faidi Abdinghofemi in sub- 

urbio Patherbrunnensi sito dono datus, ubi haec fol. I. ad- 

6 notata sunt. libro alienato iam erasa : 

Liber apostolorum Petri et Pauli in Patberb. 

Quem si quis abstulerit, anathema sit, 
tum 'ex libris Christophori comitis de Kesselstatt dccani 
Paderbor)icnsis anno 1806' (fol. \), xdrumque Ionae librum 
10 cum praescriptionibus capitum, secl absque latercidis hoc or- 
dine continet: 

fol. 1' — 60. V. Columbani, omissis carminibus, 

fol. 60 — 69. V. Athalae (II, 1— 6J, 

fol. 69 — 85. V. Eustasii cum praefatione interpolata 
15 (II, 7— lOj 

fol.85— 103'. Miracida Evoriacensia (II, 11— 22J, 
ita ut ipsi aeque ac libro A\c sola V. Berhdfi desit. Est 
autem hoc multo praestantior neque c. 16. libri I. praeter- 
misit sicut A \c. Folia 52 — 103. passim servaverunt vestigia 
20 scripturae antiquioris, scilicet saec. X, quae Columbanianis 
cessit dctrita. 

A \e) Codex Oxoniensis bibliothecae Bodleianae, 
Digby n. 112 (olim H\, deinde n. 46 et A \\\)' 2 , saec. XII, 
in praedatores m. s. XVII. fol. 1. praemunitus his verbis: 
25 Vindica te tibi, Kenelme Digby, fol. 75' — 82. V. Eustasii 
(II, 7 — \0) cum praefatione interpolata, fol. 82 — 90'. Mira- 
cula Evoriacensia (II, 11 — 22) continet, illam non distinc- 
tam, haec in capita quidem divisa, sed praescriptionibus 
vacua. Lectiones ipsius maxima ex parte cum A\c et A\d 
30 conveniunt, sed haud paucae hos libros superare videntur 
atque inprimis in miraculis Evoriacensibus grammaticae 
barbarae exempla nonnulla occurrunt digna quae in textum 
admittantur. 

A\e*) Codex Londiniensis Musei Britannici, Harley 

35 n. 624, inter schedas aliquot a Simonds (VEices collectas V. 

Eustasii saec. XII. exaratam fol. 89' — 93'. continet, praece- 

dente praefatione interpolata. Textus affinitatis proximae 

cum A\e intercedentis exhibet exempla luculenta: 

II, 7. in extremis anhelis] A \d ; in extremo anhelitu 
40 A le* cum A\e\ in extremis, om. a. A \c; 

II, 8. Dedit ille operam — lumen habere] om. A \e 
cum A\e (non A \c. d). 

1) Cf. 'Arch.' VIII, p. 606. 2) Cf. G. D. Macray, Caialogi codd. mss. 
bibliothecae Bodleianae (1883) IX, col. \25sqq. 



78 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 

A\fj Codex Sangallensis archivi coenobialis n. 12 
(26), saec. XII, olim Fabariensis, fol. 1' — 34'. V. Cohon- 
bani una citm carminibus, fol. 34' — 40'. V. Eustasii (II, 
7 — lOj continet, quae foliis deperditis mutila in vcrbis: per- 
mixtio; quod quamvis | desinit, subsequente (fol. 41 — &1) 5 
V. Galli auctore Walalifrido. Librarius duobus exemplaribus 
usus est, qaae midtis verbis omissis in breve coegit atque 
suo arbitrio immutavit. Primo enim textus cum libris A\a*. 
a** manifesto facit: 

Ep. -utcumque quivimus] prout potuimus A \f: prout- 10 

cumque q. A \a*; 

rebatur] reprobatur A \f cum A \a ; 

exuberari] exuperari A \f cum A \a*; 

ad partum] ad apportatum A \f; ad portum A \a*; 

Lat. cap. praescr. primi] sequentis A \f cum A \a**; 15 

ib. add. XXX. De ingressu Italiae et renovatione Bobii 

et exitu eius A \f : 
I, 1. praescr. Praefatio libri sequentis A\f cum Ala*; 
I, 2. colore] om. A \f cum A ia*; 
ib. spumea cedunt et litora, sinus] spume accedunt 20 

ad litora. Sinus enim A\f cum A \a* : 
ib. mater] prodire add. A \f cum A \a\ a**. 
Paulatim vero condicio libri haud mediocriter dissentire in- 
cipit a priore parte atque claitsula capiti 17. adnexa cum 
classe A\b convenit neqite cum duobus qttos dixi libris: 25 

De eo quod bestiae A \f cum A \b, 
tantaque inter utrumque deinceps intercedit necessitudo, ut 
e. gr. carminis prioris versitm 24. A \f cum eodem omiserit. 
Textus V. Eustasii (praescr.: Incipit vita sancti Eustasii^) 
neque in capita divisus est neque praescriptionibus distinctus. 30 

A\g) Codex Guelferbytanits inter Helmstadienses 
n. 322 x , saec. XV, fol. 95 — 118, V. Columbani librum pri- 
orem absque epistula exhibet neque vero textum purum, nam 
in priore parte plerumque cum A\d facit: 

c. 16. suco equoquitur] sucis decoquitur A \g cum A \d. 2; 35 
ib. meati in tiprum] meatim in tiprum A \g cum 
A \d. 2, 
quocum c. 17. exeunte accurate convenit, neque vero verba 
c. 2 : et — umbras ibi transposita sunt, sicitt in libris A \, 
atque qui mihi praesto est textus c. 22. manifesta necessi- 40 
tudine cum A 3 coniunctus est: 

furto] furtim A \g cum A 3 ; 

1) Inter universos bibliothecae codices n. 357. distinctus est ; cf. 0. de 
Heinemanti, 'Die Hss. der Biblioihek zu Wolfenbiittel' I, 1, p. 266. 



IONAS, VITAE COLIJMBANI LIBRI II. 79 

beati] Martini add. A \g cum A 3; 
corporis poenas] om. A \g cum A 3. 
Codicem intercedente 0. de Heinemann bihliothecae praefi cto 
examinavit Kbliler vir doctissimus, scholac RevaJensis olim 
5 moderator, nunc civis GueJferbytanus. 

CJassis permagna codicum Gallicunorum, quae simul 
aetate atque auctoritate secundum demum locum occupat, 
postea in tres ramos degeneravit, e quibus surcidus unus in 
Britanniam translatus denuo germinavit. Codex primarius 
10 A 2, qui pravitatis triformis adhuc immunis est, ex per- 
simili exemplari pendet atque alter multo quidem illo deterior 
liber A 2*; utrique enim eadem verba desunt (e. gr. in 
epistula praevia: omnium, etenim^ uterque eodem modo 
immutatus est: 
15 1,1- micantem] radiantem A 2. 2*; 

ib. nostrorum arbiter] commissi operis A2. 2*, simili 

scilicet epishdae loco adhibito: Erit tamen com- 

missi operis. 

Menda quae dixi aliaque nonnulla cum in reliquis huius 

20 classis codicibus, tum in A 2 + minime redeunt. Hic vero 

duobus de quibus disserui codicibus proximus adiungitur, 

cum complures eorum lectiones in nullo praeterea occurrant 

nisi in ipso: 

JEp. videmnt] A2a. c cum relL; viderint A2 f cum A2; 

25 arbitrii] A2a. c cum rell.; arbitris A2^ cum A2*; 

redditos] A 2a. c cum rell. ; redditi A 2 + (^ddi ex- 

cis.J cum A2. 2* ; 
non rite — reppererit frepperit A 2a)] A 2a. c 
cum rell. ; rite — non reppererit (repperit A2*) 
30 A 2 + cum A2. 2*; 

lacrimam] A 2a. c. cum reJL; lacrime A2 f cum 

A2. 2*; 
zepheriis] zephiriis A2c ; zefiris A2a; zephiri J.2 + ; 
zephyri A 2 ; zepheri A 2*; 
35 I, 11. panis fragmentis (fragmenta A 2a; fragmentum 
A 2c. c 1 ) rem.] A 2a. b. c. c 1 cum reJL; (p. om.) 
rem. fra(c)menti A2. 2 + ; 
11,1. antiqui] A 2a cum rell. ; om. A2^ cum A2; 
ib. austeritatem] A\a. 2a; auctoritatem A 2 + cum 
40 A2 et rell. 

Liber igitur A 2 + ex uno eodemque progenitore ortus est at- 
que A2. 2*, sed qui eum exaravit Jibrarius non adeo accu- 
rate negotium susceptum perfecisse videtur: 



80 



10NAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 



Ep. nantes solere, reuma gurgitum fractis] n. solare 

reumate g. fractris A 2 + ; 
I, 1. imitando] immitari do A 2 + ; 

I, 30. VIIII. Kl.] A 2a. b cum plerisque; VIII. Kl. 
A 2. 2c; XI. Kl. A 2 + cum B 2 et e corr. A2a\ 5 
neque aetate sua opinionem eam meretur, quam apud H. J 
Lawlor sortitus est. 

Age nunc videamus, quomodo librarius A 2a textum 

acl grammaticam correxerit suoque ingenio immutaverit, 

vocabulis alienis interpolatis: io 

I, 2. in ortu suo] intus A 2a; 

I, 19. animum [incitarunt add. A 2a\ contra [verum 
Dei — rex ad om. A 2a\ virum Dei. [Qui add. 
A2a}- 
ib. sustentaturum] minaris add. A2a; 15 

ib. dimersurum] dimergendum A2a; 
I, 20. atria ecclesiae] atria templi A 2a (supra atrio 
ecclesiae) ; 
ib. discessurum] ait add. A 2a ; 

ib. subsequentibus] prosequebatur add. A2a; 20 

I, 22. fluvii filo] fluviolo A 2a. a**. 

Comparatus igitur cum A 2 ille midto plura menda com- 
misit, ita ut ab exemplari communi eo longius distare vide- 
atur ; cum vero alter hic defecerit, cdter illic: 
7,28. Tullum] recte A2a. a**; Tullo A2c; Tulbiacum 25 
male A 2, 
utroque collato faciem atavi eo melius cognosci licet, etsi 
in multiplici reliquorum codicum praestantia liber I. lioc 
subsidio vix eget. Ex A 2a codicem A 2a lwdie latentem 
pendere inde conclusi, quod in idroque locus II, 23. undique 
vallati maestitia praetermissus erat, qui librarium A 2a 
in transitu a pagina ad paginam fugerat. Quod argu- 
mentum Jicet in dubium vocaverit H. J. Lauior p. 99, re- 
perto tamen altero eiusdem stirpis libro A 2a**, scilicet Ant- 
verpiensi in editione Henscheniana adhibito, luculente con- 
firmatur. In eo enim non solum verba quae dixi desiderantur 
una cum aliis, quae item A 2a omiserat, sed etiam, quae 
huic postea aut in marginibus aut alibi illata sunt, vocabula 
aliena textui continuata reperiuntur : 

Ep. vehit et Scarbea lintris abacta ascoque Scaldeus] 
vehat (vehit pr. m. A2a) et carabealint (cara bea 
lint A2a) ab (arcro in ras. A2a*\: acto m. al. corr. 
arcto A2a) as quoque Scalteus A 2a** cum A2a; 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 81 

7, 2. Acjuiloneni sequens] aquilonis secedens A 2a** ; 
uquilonem (coit. aquilonis) sedens (m. al. corr. 
secedens) A 2a : 
7,6. loca] aspera essent add. A2a*; haec pr. m. in 
5 mg. s/tppl. A2a; Jiabet Mabillonias; 

1,11 . Cui sic bestiae] Nec mireris cui sic b. A 2a**; 
verba Nec m. m. al. in mg. suppl. A2a; haec 
1/ a bet Mabillonius ; 
77,11. fuisse] narraturum add. A2a* cum m. al. A2a; 
10 habet MabiUonius ; 

ib. tribunal] conspectum A 2a** cum Mab. et in mg. 
suppl. A2a; 
77,22. quia] An nescis quia A 2a** cum Mab. ; nescis 
post an m. al. superscr. A 2a. 

15 Plerasque lectiones Mabillonms in textum suum admiserat 

depromptas sine dubio e Compendiensi quem habuerat codice 

(A 2a), atque quanta affinitate A 2a* cum hoe coniunctus 

fuerit, ex his editionis illius lectionibus colligi potest: 

7,] 4. praefectus] recte A2a; effiectus in litura A2a** 

20 cum Mab.; 

7, 16. preter Scordiscis et Dardanis gentes] pr. Scotacis 
et Dardaniis gentibus (corr. gentes) A2a; pr. 
Scoticas et barbaras gentes A 2a** cum Mab. 

Utrumque vero multo magis quam A 2a immutatum inter- 
25 polatumque csse constat atque etiam alterum exemplar, scilicet 
classis B, ad textum corrigendum librario A 2a** praesto 
fuisse ex his locis colligi licet: 

I, 19. sustentaturum] sustentandum A 2a. a** et add. mi- 
naris A2a, scias A 2a* cum JB \a. 2; 
30 7, 20. Inter quos primus Ragumundus (Ragamundus 
A 2a**) erat, qui eum Nametis (Namiietis A2 a**) 
usque perduxit] recte A2a** cam AS. B la. 2; 
Nam et liis usque perducunt. Inter quos pri- 
mus R. erat, qui cum A 2a et similiter libri 
so plerique. 

Huic familiae ante eum quem olim examinaveram librum 
A 2a*** nunc recentiorem quendam Bruxellensem A 2a**- x 
duosque Audomarenses codices A 2a**- 2 et A 2a**- 3 inserui, 
scilicet ut ii coniungerentur qui sicut A 2a. a*. a** ex duobus 
*o lonae libris faciunt tres ; post illiim vero Duacenses duos 
addidi A 2a f et A 2a +f . Ii qui iam accesserunt codices, 
i. e. A^a** 1 - 2 ' 3 et A2a?. a if , cum A 2a et A2a* convenientes 
verba I, 1: praesulum atque monachorum patrum solertia 

Iouas. 6 



82 



IONAS, YITAE COLUMBANI LIBRI n. 



praetermittunt. ita ut a reliquis facile distinguantur, cumque 
eo hiatu subiectum perierit. Deus inierpolant ; hoc autem 
uno eodemque Joco non coJlocantes in duas partes discedunt. 
ita ut A 2a**' 2 et A 2a**' 3 cum A 2a faciant. A 2a~ et A 2a~~ 
cum A 2a". a** m l : 

I. 1. nobilium condidit] n. Deus condidit A 2a~. a~~ 
cum A2a". a** ml ; Deus antea. scilicet inter ful- 
gore et micantem inserunt A 2a. A 2a**' 2 . A 2a** m 3 . 
Etiam codices e bibliothecis Britonnicis iam eruti A2a u2 - S . 
qui tam arte inter se cohaerent, ut pro uno solo exemplari 10 
existimandi sint parum bonae notae. magis cum A 2a** con- 
nexi sunt quam cum A2a: 
I, 30. ibi Dei consultu actum est] om. A2a 1,2 - 3 cu.m 
A 2a~*: habet A 2a. nam Laivlor p. 122. con- 
trarium asserens fallitur : 15 

ib. habitantium] proficuo add. A2a V2 - 3 cum A2a" 
(non A 2a). 

Sunt autem illo paulo antiquiores neque fieri potest, quin 
ex ipso pendeant. Itaque I, 19. minaris (noveris A 2a 2 ) 
addunt cum A2a Jocumque ad Bagumundum spectantem (I. 20) 20 
ita transpositum exhibent sicut mater neque viam prolis eius 
persequuntur. Cuius discrepantiae causam eandem esse puto 
de qua dixi, scilicet Jibrario A 2a" praeter A 2a aJia quo- 
que subsidia praesto fuisse atque Jocis quos enumeravi hunc 
iam addere Jibet : 25 

I. 3. quem Lagenorum terram] ad terram quam Colle- 
genorum A 2a 1j - - (deficit A 2a 3 ) : Collagenorum 
(m. al. corr. Collaeg^) t. A 2a; quod Lage- 
norum t. recte A 2a". 

Unde id vix mirari Jicet aJibi non soJum codicum A2a 1 - 2 - 3 30 
in eodem redire Jectionem retractatam, sed etiam cum ea 
coniunctam integram codicis A2a: 

I, 9. precibus parens. pie petenti larga subvenit po- 
testas] recte A 2a ; precibus larga potestas 
aunuens, postulata contulit A 2a L 2 (deficit 35 
A 2a 3 ) : precibus pareris. pie petenti larga 
potestas annuens postulata contulit A 2a**. 

Textus Jibrorum ad famiJiam A 2b pertinentium ex- 
emplum unum afferre Jibet, sciJicet exordium c. 2. Jibri I. 
ita contractum. sicut in editione MabiUoniana Jegitur: 

Columbanus igitur, qui et Columba (dicitur add. A2b 1 -' 2 ) 
ortus < v extitit add. A2b; est add. A2b 2 \ est in add. 
A 2& 1 ) Hibernia (Hyb. A2b. b 1 ) insula (in add. A 26 1 * 2 ) 
extremo Oceano (Oceani A 2b lm 2 ) sita. Huius (Cuius 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 83 



A2b 

adversantium exterarum ca- 
5 rens bello nationum. 



A 2b l - 2 ) insulae situs (quia est add. A 2b l ), ut ferunt, 

amoenus (est add. A 26) ac 

A 2b l - 2 
diversarum capax nationum, 
ceterorumcarens(caret^426 2 ) 
bello populorum. 

Versus igitur 2 — 11, i. e. maxima eorum pars, in omnibus 
desiderantur tamque graviter Jii libri a reliquis passim 
discrepant, ut difficile creditu sit, quomodo vel permodica 
10 auctoritas eis ab illis attribui potuerit, qui in edendi arte 
aliquid profecisse sibi visi sint. Princeps eorum quem nunc 
demum nactus sum A 2b propinquos suos aliquo modo superat, 
sed licet non adeo depravatus sit, sicid hi, tamen et ipse 
textum exhibet hic illic valde immutatum : 
i5 I, 2. actum sit] divina praescientia de eo praesigna- 
verit A 2b ; 
ib. teneretur, subito per intempestam noctem] habe- 
retur, cuiusdam intempestae noctis silentio 
A2b. 
20 Soli codices A 2b ex iis qui alteri classi ascripti sunt inter- 
polatione illa I, 22. carent, de qua infra x agendum est, reli- 
quosque libros et inprimis A2. 2a propius inter se coniunctos 
esse etiam ex his exemplis colligi licet: 
I, 14. Novisona] Neevisona A2b\ Navisona A2c x \ (hunc 
25 add. A2a) Visonam A 2. 2o; 

I, 20. se ait iam] (se om.) ait iam A 2b; sicut iam A 2; 
ut iam A 2a ; 
ib. pervenit] A2b cum rell.; om. A2. 2a. 

Librorum ordo, cuius codex A2c princeps est, com- 
30 munibus lectionibus satis multis a reliquis distinguitur, e. gr.: 

Ep. Memini me — flag-itante] M. — me fl. A2c. c 1 - 5 "- b ; 
successores fuerunt] f. s. A 2c. c l ' 5a - b ; 
plerumque] plurimorum A 2c. c 1,5a - 6 cum Mab.; 
praedicti praeceptum] praecepto praedicti A 2c. 

35 c 1.5a.&. 

ad ea texenda] (ad om.) ea t. A 2c. c 1 - 5 "-^; 
abacta] adacta A 2c. c l -'° a - h cum Mab.; 
madefacit] madefaciat A 2c. c 1, ° a ' b ; 
exsequentur] exequuntur A 2c; ex(s)ecuntur 
40 A2C 1 ' 5 "- 1 ; 

reuma] post ima A 2c. c 1 cum Mab. 

I, 1. gesta] ista A2c. c 5a - b ; 
1) Infra 2 ). 117. 6* 



84 



IONAS. YITAE COLUMBAXI LIBRI H. 



C 

5 a. b 
»5 «. 6 • 



5 a. ft • 



*j>. 41. 



• 5 a. 6 



7.1. elucubratae] lucubrat(a)e A2c. 

I, 2. madentern] ardentem A 2c. c 1 
ib. actum sit] sit factum A 2c. c 

7. 17. ferusculam] feram san(a)e A2c c 

Concordat vero cnm A 2b. b 1 post fonte (I, 1) verbum 
potati addens, assentientibus libris A lc. d. 3'. 3*. item cum 
A 2b nonnullisque inferioris notae codicibus, veluti A Vf . 
c. c locum difficilem I, 20. ita in breve cogens: Inter quos 
primus Eagamundus erat. qui (om. A\c. c) cum uni- 
versis, praetermissis verbis N. u. p. Etiam interpolationes io 
codicum A2. 2*. 2 + in ipso redeujit 7, 2. in.: insula (quae 
in) extremo Oceano sita (est), scilicet verba uncinis in- 
clusa, quae a libris A 2a. b absunt. Xova in A2c x menda 
accreverunt : 

Ep. triennium] rell. ; biennium A 2c \ i& 

nova in libris A2c 5a - b , de quibus infra. Huius familiae 
lectiones in editione Mabillonii partim occurrunt. a quo 
codicem A 2c \ tunc Cisterciensem, adhibitum esse constat. 
Etiam libri II. textus cum A2. 2a convenit, e. gr.: 

II, 1. patre nobili] patris studio nobili A2c u * m5 (patris 20 

studio A 2. 2\ 2a), 
qui praeterea ita interpolatus est : 
II, 4. eum privet ab auras] ne isdem languidus, eo 
abscedente. vitalibus privetur auris (viribus 
A2C 5 ") A2C 1 -' 2 -' , s& 

hiatibusque (e. gr. II, 9) deformatus, sicut MabiUonius ipsum 
ad A 2C 1 'emendasse' sibi visus erat. 

A 2) Codex Parisiensis n. 5600, saec. XI. in., 
olim S. Martialis Lemovicensis, continet 

fol. 2' — 45'. V. Columbani exceptis carminibus in- 30 
tegram, nisi quod scriptura paginae primae et insequentis 
evanuit, manu posteriore restaurata, 

fol. 45'. laterculum capitum II, 1 — 10. 
fol. 45'— 53. V. Athalae (II, 1—6;, 
fol. 53 — 62'. V. Eustasii (II, 7—10/ 35. 

Desideratur igitur libri II. pars posterior (II, 11 — 2b). 

Scripturae specimen dedit Laidor tab. IV. 

*A2*) Codex Parisiensis n. 5365 (olim Lemov. 204. 
deinde Reg. 3594 h ), saec. XII, 

fol. 137'— 138'. 144. 140—143'. 145. 139. 146—146'. 40 
V. Columbani librum I. continet absque laterculo capitum. 

A2^) Codex Avennicus nunc bibliothecae urbanae 
n. 276 (antea n. 120), olim capituli ecclesiae metropolitanae. 
saec. XII. ex., eadem atque A 2 continet, scilicet 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 85 

fol. 110 — 124'. V. Columbani cum epishda et laterculo 
capitum libri I, qui ita desinit sicut in A 2, titulo 30. 
addito (habet: Ailulfi et paido post: et de constructione 
Bobii monasterii et obitum b. v.), et subscriptione caret, 
5 foL 124' — 125. taterculum capitum II, 1 — 10, 

fol. 125—127. V. Athalae (II, 1—6), 
fol. 127— 130'. V. Eustasii (II, 7— 10^. 
Epistulae praeviae eadem quae in A 2 praescripta sunt: 
Incipit praefatio (de vita Columbani postea add.) atque 

io etiam praescriptio textus cum eodem libro accurate convenit. 
Laterculus libri II. praescriptione caret atque etiam textui 
lemma mdlum primo inditum erat, sicut in A 2, sed postea 
Incipit vita sancti Atale praescripta sunt. Praescriptio 
capitis I. ante Ergo collocata est, consentiente iterum libro 

io .12. Alterius tibri capita 7 — 10. numerantur 1 — 4. atque 
praescriptiones c.l . et 8. desiderantur, sed c. 7. m. al. prae- 
scripsit, erasis aliis verbis: Incipit de sancto Eustasio, 
eademque sid)scriptionem addidit hanc: Explicit vita scis 
(sic) Eustasii. 

20 Codex e duabus partibus constat, e quibus prior patrum 

ecclesiasticorum opuscula continens saec. XI. exarata est. 
Posteriorem, de qua hic agitur, saeculo X. temere attribuit 
L. H. Labande catalogi 1 auctor, in veteribus scripturis 
diiudicandis parum versatus, neque H. J. Lawlor p. 13, 

25 saec. X — XI. vel priorem saec. XI. partem anteponens, in 

rectam viam rediit, nam scripturae specimen quod adiecit (tab. 

IX) ne duodecimo quidem saeculo attribui potest nisi exeunti. 

A2a) Codex bibtiothecae regiae Hagae- Comitum 

X, 73 (antea n. 284:), olim S. Eertini, saec. XI, cui post 

30 argumenti summarium manu antiqua exaratum (fol. 1) in- 
sunt haec: 

fol. 1' — 12'. Libellus de Eustasii atque Waldeberti abb. 
Luxov. virtutibus auctore Adsone, quem hoc codice usus 
edidit 0. Holder-Egger, SS. XV, p. 1171 2 , 

35 fol. 13' — 16'. V. Eustasii (II, 7 sq.) cum praefatione 

interpotata, sed quaternione deperdito textus idtra verba 
vidisset Eustasium (II, 8) non pervenit, 

fol. 17 — 52'. V. Columbani una cum carminibus, sed 
absque laterculo capitum, 

40 fol. 53 — 58'. V. Athatae (II, 1— 6), 

1) 'Catalogue geneval des mss. des dep.' XXVII, p. 182. 2) Adsoni 
cognomen Heimiricus attribuendam est, sicut codicibus et A2a et B \c 
(Lawlor p. 10,) comprobatur, neque Hermiricus, quod in editione legitur 
(SS. XV, p. 1171, i. 20;. 



8G IOXAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 

foh 58' — 79. libri secumli pars posterior (II, 11 — 25j, 
quae tertium hic librum effcit, secl c. 22. finis inde a verbis: 
Similiter alia puella desideratur. 

Codex ex libris classis A perfectissimus quidem est, 
sed foh 1 — 16. cum V. Eustasii postea accesserunt. & 

Scripturae specimen dedit Laivlor tab. VIII. 

A 2a*) Codex Co mp endiensis, quo Mabillonius usus 
est, omnia fere tribus libris distincta continebat quae prae- 
cedens, scilicet libro primo V. Columbani, secundo V, AtJialae, 
tpvtio miracula Evoriacensia cum V. Bertulfi miracidisque io 
Bobiensibus, sed V. Eustasii desiderabatur. Etiam finis 
c. 22. libri II. ei deerat atque insuper quod in itlo extat c. 25. 

A 2 a**) Codex Bruxellensis n. 7461, saec. XIII. 
in., olim Liber sancte Marie de Valcellis, adnotante m. 
s. XIII (p. 412^, tum BaltJiasaris Moreti, a quo facta 15 
permutatione a. 1637. in possessionem Domus prof. Soc. 
lesu Antverp. (m. s. XVII, p. \) venit, signatus ibi 
P. 160, vitas sanctorum mensium Novembris et Decembris 
continet cum alias tum V. Columbani librum utrumque, sed 
priori et laterculus capitum et carmina in calce desunt at- 20 
que in posteriore V. Eustasii (II, 7 — \0) desideratur eaque 
quae post hiatum sequuntur librum tertium efficiunt, sicut 
in A 2a. Insunt igitur 

p. 90 — 115. V. Columbani cum episkda : Incipit pre- 
fatio in vita sancti Columbani abbatis — — Explicit 25 
prologus. Incipit liber primus vitae sancti Columbani 
abbatis, cuius celebritas est IX. Kl. Decembris. Ruti- 

lantem Explicit liber primus, ubi praescriptiones ca- 

pitum adsunt, sed numeri desiderantur, dum in reliquo libro 
illae desiderantur et hi adsunt, 30 

p. 115 — 119. V. AtJialae (II, 1 — S) cum priore later- 
culi parte: Capitula libri secundi — Expliciunt capitula. 
Incipit liber secundus — — Explicit liber secundus, 

p. 119 — 134. posterior alterius libri pars (II, 11 — 2b) 
cum posteriore laterculi parte, scilicet miracida Evoriacensia 35 
cum V. Bertidfi miracidisque Bobiensibus: Capitula libri 
tercii — Expliciunt capitula (numerata ibi 1 — 19^). In- 
cipit liber tercius, qui non distincta V. Bertulfi ad c. 19, 
i. e. 25. nostrae editionis, continuatur, desinens: Explicit 
liber tercius vitae sancti Columbani abbatis. Caput 22. 40 
libri II. eodem loco Jiiat atque in A 2a. a*. 

Erat olim Antverpiensis domus professae Soc. Iesu 
idem quo HenscJienius ad V. AtJiatae edendam usus est; v. 
infra p. 142. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 87 

A2a** ml ) Codex Bruxellensis n. 11987. chartaceus, saec 
XVI. in. ab Antonio Gentio (f 1513) exaratus, fol. 183 sqq. 
item V. Columbani tribas libris dispositam continet 1 . 

Inspexit I. van den Gheyn S. I, vir doctissimus, con 
5 servator bibliothecae Bruxellensis. 

A2a**- 2 ) Codex bibliothecae civitatis S. Audomari 
n. 715, III et IV, saec. XII. ex., olim ecclesiae S. Audo 

' mari, V. Columbani una cum epistida, sed absque laterculo 
capitum (praescr. : Incipit prologus et vita sancti Colum- 

10 bairi abbatis. — — Incipit vita eiusdem, qui decessit 
VIIII. Kl. Decemb., inc. Rutilantem atque eximio ful- 
gore Deus micantem sanctorum nobilium condidit vitam 
doctorum) exhibet alterque liber in verbis c. 22. debere 
creaturam obedire desinit 2 , ita ut finis capitis ibi desideretur, 

15 sicut in A 2a. a*. a* . 

Inspexit C. Bureau bibliothecae praefectus v. c. 
A 2a**- 3 ) Codex bibliothecae civitatis S. Audo m ari 
n. 716 (4. 10), saec. XIII, olim beatae Mariae de Claro- 
marisco legendarium magnum, cum permultas sanctorum 

20 vitas tum Columbani in tres libros divisam continet, quae 
tomo VIII. inest 3 , atque non solum epistula adest (praescr.: 
Incipit prefatio vite sancti Columbani abbatis, inc. 
Dominis — Boboleno et Waldeberto ei q. s., subscr. Ex- 
plicit prologus), sed etiam laterculus capitum (praescr.: 

25 Incipiunt capitula libri primi) ad c. 29. perveniens (De 
ingressu et in Italiam susceptione ab Agilulfo — Ex- 
pliciunt capitula), post quem c. 1. incipit ita: Incipit liber 
primus vitae sancti Columbani abbatis, cuius celebritas 
est VIIII. Kalendas Decembris. Rutilantem et q. s. 

30 Inspexit C. Bureau bibliothecae praefectus v. c. 

A2a***) Codex Parisiensis n. 5308 (antea Colb. et 
JRegius 3593), saec. XII, olim Chesnianus, fol. 281 — 287', 
V. Columbani continet mutilam a verbis c. 11. tantum e 
fratribus, locum c. 20. ad Bagumundum spectantem ita trans- 

35 ponens, sicut in A legitur, immutansque perduxit (ib.) in per- 

ducunt cum A2a. Sequuntur fol. 287' — 292. V. Columbani 

Hyensis, fol. 292 — 297. Passio Caeciliae, sicut in A2a n *. 

A 2 a f ) Codex Duacensis n. 838, saec. XII l XIII, 

olim monasterii S. Rictrudis Marchianensis ibique signatus 

40 D 792, fol. 92 — 105, V. Columbani una cum epistula later- 
culoque capitum exhibet. Sanctus ipse dextra bacidum 

1) Cf. 'Archiv' VIII, p. 538; 'JV. Arch.' II, p.2o9; Anal. Boll. VI, 
p. 31 sqq. 2) 'Archiv' VIII, p. 415. 3) 'Archiv' l. I. p. 416. 



88 IOXAS, VITAE COLOIBAXI LIBRI II. 

pastorcUe, sinistra Itbrum quendam tenens litteram primariam 
K, c. 1 (Kutilantem) pulcherrime pictam occupat, sed ton- 
sura Bomana ornatus a veterum Scottorum consuetudine 
interim defecisse ridetur. Condicionem textus ex scripturae 
specimine inteJJegi Jicet, quod d.ecJit Lawlor ta~b. VII, qui 5 
librum p. 42 sq. descripsit. 

A 2a n ) Codex Duacensis n. 855, saec. XV, olim 
monasterii SS. Petri et Paidi Hasnoniensis, ibique signatus 
6r 788. D 804, cui eadem atque A 2a*. a** insunt, scilicet 

foJ. 1 — 43'. V. Cotumbani una cum epistida, sed absque 10 
laterculo capitum. 

fol. 43'— 49'. V. Athalae (II, 1— 6), 

fol. 50 — 72. Incipit liber de diversis miraculis, i. e. 
miracula Evoriacensia, (II. 11 — 22y et fol. 63 — 72. V. Ber- 
tidfi una cum miraculis JBobiensibus (II. 23 — 25/. quae 15 
haec subscriptio subsequitur : Explicit liber diversorum 
miracnlorum. 

Ad supplenda ea quae Laivlor p. 43. de Jwc Jibro 
rettuJerat ad eundem bibJiotliecarium Biviere nomine Jitteras 
dedi, a quo iJJe certior factus erat, eademque officiositate 20 
idem mecum communicavit ea quae scire desideraveram. 
Hiat igitur codex ibi ubi A 2a7 (I, 1) eodemque Joco Dens 
exhibet. Etiam in Jibro aJtero cum A 2a convenit : 
11,11. superms fuisse] narratnrum add. A2a if cum Mab., 

m. cd. add. A2a; 25 

II, 23 ex. famulis] om. A2a* f ; versu exeunte om. A2a; 
11,25. patratas] viros patrare has A 2cC ; patrare has 
A 2a, 
cumque vocaJnda exhibeat, quae huic codici postea iJJata sunt, 
cumque omittat id quod versu exeunte Un omissum est, iterum 30 
probatur, hanc famiJiam ex A 2a pendere. 

A 2a fff J Codex Parisiensis n. 5 2 7 8, saec. XIII, 
oJim CoJbertinus n. ll^ deincJe Begius C. 3594. 7, fol. 380 
— 393 (praescr.: Incipit vita Coluuibani Scotensis abbatis 
monasteriorum Luxoviensis atque Eboluensis) Jilrum I. 35 
absque epistuJa et JatercuJo- capitum exhibet. Textus licet 
ineunte c. 1. minime hiet cum Jibris A2a, his tamen pro- 
ximus accedit. sicut ex Jectionibus inteJJegi licet liisce: 
I, 1. refulgentem] refulgentia A2a iff cum A2a. 3; 
/. 2. sequens] sedens A 2a ifi cum pr. m. A 2a; 40 

I. 17. Cloade] doatis A2a7 ff cum A 2a**\ 
Viiam 'adliuc pauca cJe virtutibus sancti Columbani' se- 
guuntur 1 neque vero Bobiensis sed Hyensis abbatis, idemque 

1) Catal. Paris. ed. Bolland. I, p, 477. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 8D 

V. Columhac fragmentum ex Adamnano depromptum eodem 
ordine in A2a*** et AS rehdum est. Columbaniana Passio 
Caeciliae excipit. 

Inspexit H. Lebegue v. c. 

A2a nH ) Coclex Parisiensis n. 5336, saec. XIV, 
olim CoJbertinus n. 709, deinde Begius C. 3863. 12, fol. 84' — 
96 (praescr.: Incipit vita sancti Columbani abbatis 
VIIII. Kl. Decembris), ipso capite "jprimo caret atque ex 
versibus c. 2. non adest nisi primus. Lectiones cocJicis A 2a 
o in eodcm deprehendimus has: 

I, 2. conceptu] conceptus A 2a m+ cum A2a; 
1,11. Cui] Nec mireris cur A 2a HH ; Nec mireris. Cui 
A 2a. 
V. Columbani inter Passiones Eadmmidi ac Caeciliae 
15 locum occupat, sicut in A2b' 2 . c 5a - b . 
Inspexit H. Lebegue v. c. 

Codices originis Pritannicae ad hanc classem perti- 
nentes tres solam Vitam CoJumbani exhibent, omissoque ex- 
ordio, a c. 2. incipiunt his verbis: Incipit vita sancti Colum- 

20 bani (abbatis IX. Kl. Decemb. Beatus igitur add. A 2a 2 ) 
Columbanus qui et Columba (q. et C. om. A 2a 2 ) ortus 
est in Hibernia insula extremo Oceano sita. Hanc Scot- 
torum geus cet., ita nt versus barbari fere toti desi- 
derentur. Praeterea finis eiusdem capitis inde a verbis: 

25 Sic Debbora prec. deest atque maxima capitis 26. pars inde 
a verbis: Progressusque inde desideratur. Exempla docent 
textum quam maxime ab exemplari A 2a degenerasse atque 
Jection ibus eiusmodi : 

c. 11. tantaque piscium copia] copiaque A 2a lm 2 

20 haud magna fides hdlyenda est. Codex tertius (A 2a z ) initio 
mutiJus est. Librarius A 2a 2 reJiquis midto magis inter- 
poJationibus grassatus videtur esse: 

1, 21. recipere] A 2a x - 3 cum rell.; confidimus add. A 2a 2 ; 
I, 30. ex. cui est] A 2a lm 3 ; cum Deo patre et Spiritu 

35 sancto honor et acJd. A 2a 2 . 

Etsi hi libri ad textum recensencJum vix faciunt, certe tamen 
cx his inteJJegitur, quantum textus V. Columbani in Britannia 
a vero aberraverit. Praescriptiones capitum cJesunt. Sub- 
scripitione caret A 2a\ dum in A 2a 2 - 3 haec cJausuJa in calce 

40 Jegitur: Explicit vita sancti Columbani (abbatis add. A2a d ). 
Carmina vitam minime subsequuntur. 

A 2a x ) Codex L o n d i n iensis Musei Britann ici inter 
Cottonianos Tib. D. IV, saec. XII, post magnum bibJiotliecae 



90 IONAS, YITAE COLUMBAXI LIBRI II. 

ndiutn denuo Jigatus et bipartitus, caJamitatis quam vi 
ignis passus est in V. CoJumhani (pars I, fol. 125 — 132) ve- 
stigia servavit non adeo gravia. cum raro unum aut alterum 
vocabuJum Jegi nequeat. 

Scripturae specimen dedit LawJor tab. XV. 

A 2a 2 ) Codex He r e fo r d e n s i s bibJiothecae cathedralis 
P. VII. 6, saec. XIII. in.. ad passwnaJe quoddam sanc- 
torum pertinens, cuius reJiquae partes nunc Jatent, foJ. 90' 
— 102. V. CoJumbani continet. 

ipturae specimen dedit LcuvJor tab. XVI. io 

A 2 a 3 ) Codex Oxoniensis in ter BodJeia n os FeJJ 2 
(antea FeJJ n. 4 et n. S688), saec. XII. ex., olim eccJesiae 
maioris SaJisburiensis. unde cum tribus aJiis codicibus hagio- 
grapliicis Oxoniam transJatus atque FeJJ episcopo commodcdus 
est, ex cuius hereditate a. 1686. in biUiothecam quam dixi 15 
venit 1 . p. 175 — 193, mutilus a verbis per auni (c. 7) incipit. 
foUisque deperd.itis. praeterea exciderunt haec: deferre (c. 9) 

— ex parrochi[anis] (c. lo) et claves (c. 11) — filios 
Theuderici (c. 19). Fa quae lioc Jegendario continentur 
maxima ex parte in codice praecedente redeunt, quem arta 20 
necessitudine cum ipso coniunctum esse patet : in idroque 
V. Trudonis praecedit CoJumbani. 

Scrip>turae specimen dedit Lawlor tab. XVII. 

A 2a\) Codex L n d i n i e n s i s 2Iusei Britannici inter 
Add. mss. n. 343S7, qui fragmenta diversis temporibus ex- 25 
arata comprehendit, foJ. 6 — 6'. saec. XIV, partem V. CoJum- 
bani, sciJicet I. 7 — 9. a verbis: [subijto couspiciunt virum 

— hahueritis fideui sicut granuin j exhibet, qui textus aJi- 
qua necessitudine cum A2a 1,2 - 3 coniunctus videtur esse: 

I, 9. precibus parens, pie petenti larga subvenit po- so 
testas pr. annueus, pie p. 1. s. p. A2a^; pr. 
1. pot. annuens, postulata contulit A2a 1,2 . 
Capitibus nuJJa praescripta sunt. 

A'2b) Codex FruxeJJ ens i s n. 9289, saec. XII, oJim 
Liber saucti Laurentii in Leodio, adnotante manu s. XIII 35 
(foJ. 1959, Jeqendarii cuiusdam pars altera vitas n. XCII — 
CLXXXVIIII continens, foJ. 90 — 97'. CXXVIIII V. 
imbani exhibet, scilicet Jibrum priorem absque epistuJa, 
JatercuJo capitum. carminibus. Incipit igitur I, 1: Prologus 
in vita sancti Coluuibani abbatis. Rutilantem, neque 40 
capitum numeri neque praescripiiones adsunt, sed a Jibrario 

1 Fata ipsius enarravit Laiclor p. 36. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 91 

posteriore argumenta excogitata marginibusque adscripta 
sunt. 

A2J/J Codex Namucensis n. 15, saec. XIII. in., 

oJim monasterii S. Huberti in Arduenna silva siti, inter 

5 permultas sanctorum vitas XL VII. V. CoJumbani l exhibet 

incipientem a c. 2 : Columbaims igitur qui et Columba 

ortus extitit (= A2b) Hybernia insula, extremo Oceano 

' sita. Huius insulae situs et q. s. Textus accuratissime 

cum A2b convenit: 
10 7, 2. actum sit] divina prescientia de eo presignaverit 
A2b. b*; 
ib. teneretur, subito per intempestam noctem] ha- 
beretur, cuiusdam intempestae noctis silentio 
A2b. b\ 
i5 nisi quod quae in hoc adsunt c. 14 — 16. desiderantur. 

De hoc libro A. Oger bibliothecae praefectus mihi 
rescribere numquam defessus est ad ea quae interrogaveram. 

A2b l ) Codices Bruxellensis n. 18018, saec. XII, 

fol. 182' — 194', olini S. Petri Laubiensis, qui V. Columbani 

20 ad c. 28. ministrum vocavit continet, folio ultimo exciso, 

A2b 2 ) Rotomagensis n. 1399 (U 2, antea U 4:8), 
saec. XII, olim Gemeticensis 2 , ibique signatus G I, qui 
inter Vitas Eadmundi et Caeciliae fol. 181 — 185'. Colum- 
bani continet, propter defectum desinens mutilus in c. 15. 

2o omnium, praemissa praescriptione : Incipit prologus in 
(super A 2b x ) vita sancti Columbani abbatis (et con- 
fessoris add. A 26 2 ), a verbis Rutilans atque — micans — 
monachorum doctrina patrumque s. nobilium virorum 
condidit v. incipiunt, ita ut et epistula et laterculus capitum 

3o desiderentur, textumque V. CoJumbani eodem fere modo 
interpoJatum exhibent atque editio MabiJJoniana. 

A 2b B ) Codex Roiomagensis n. 1333 (U 46, antea 
USS), saec. XII, item Gemeticensis z , ibique signatus G2\, 
foJ. 109 — 131', praescr. Incipit vita sancti Columbani 
35 confessoris atque abbatis, quod est XI. Kl. Decembris, 
idem initium habet atque praecedentes, sicid ex scripturae 
specimine inteJJegi Jicet. quod pubJici iuris fecit H. J. LaivJor, 
tab. XIII. 

A2b*) Codex Botomagensis n. 1410 (U 22, antea 
4'i U A§), saec. XIII, oJim S. Audoeni, foJ. 73' — 88', item a Eu- 

1) Cf. Anal. Boll. I, p. 500. 2) 'Catalogue general des mss. des bi- 
lliotheques publiques des dep. N. S.' I, 385. 3) Ib. I, 328. 



92 IOXAS, YITAE COLUMBAXI LIBRI II. 

tilans atque eximio fulgore x incipit atque sicut in A 2b- 
Columbanus Caeciliam praecedit. 

A2b'°) Codex Botomagensis n. 1404 (17 20. antea 
Ud9), saec. XII. olim Fiscamnensis, fol. 115. praetermisso 
capite I. ab eisdem verbis incipit. quibus c. II. in reliquis 
huius familiae Ubris ducitur : Columbanus igitur qui et 
Columba dicitur 2 et q. s. Cum folio insequenti mox altera 
vita ineipiat . V. Cotumbani textum imperfecium esse opus 
est. quae inverso ordine Vitam CaeciHae ibi subsequitur. 

A 2b 6 ) Codex Fotomagensis n. 1415 (U 1 7, antea u 
UQ8), saec. XV. olim Fiscamnensis, fol. 217 — 219. textum 
V. Cotumbani continet decurtatum 3 . 

A2b 7 ) Codex Farisiensis n. 11951. saec. XII, olim 
Sangermanensis h\. 16, postea n. 500/. fol. 145 — 156. 
epistula praetermissa iisdem verbis atque A 2b lm a incipit tex- 
iusque V. Columbani inprimis cum libro A 2b- convenit. 
quocum post fonte (1. 1) addit referti (potati A2b. b 1 ), sed ab 
omnibus huius famihae libris eo differt. quod finis c. 17. ibi 
desideratur, sicut in B, neque alibi legitur. sicuf in A 3. 

Inspexit H. lebegue v. c. 20 

A 2c) Codex 31 n tepes s u I a n u s H. n. 30, saec. 
XII XIII. passionale vetus ecclesiae S. Benigni Fivionensis 
incipiens a Fassione S. Catharinae et dcsinens in Vita 
S. Francisci. postea bibliothecae Buherianae. ibique signatus 
.4 24 <a. JIDCCXXIj, ante Fassionem Caeciliaefol. 20 ±' sqq. 
V. Columbani librum priorem cd>sque laterculo capitum ex- 
hibet. cui haec praescripta sunt : Incipit epistola Ionae 
discipuli sancti Columbani ad Waldebertum atque Bobo- 
lenum abbates directa — — Explicit epistola. Incipit 
prologus in vita sancti Columbani abbatis atque con- 30 
fessoris. 

Inspexit H. lebegue v. c. 

A2c x ) Codex Divionensis n. 383. legendarium mo- 
nasterii Cisterciensis comprehendens. cuius volumina IV. et V. 
sa.ec. XII, reliqua autem saec. XIII. exarata sunt eadem quae 35 
A 2 continet. scilicet 

volumine II, fol. 70' — 72'. V. Athalae fpraescr.: In- 
cipit vita sancti Attali abbatis XIX^), praecedente later- 
culo capitum II. 1—10, 

1) 'Catalogue general des mss. des bibliotheques pubtiques des dep. X. S.' 40 
/, 413. 2) Ib. I, 399. 3) Ib. I, 422. 



IOXAS, VITAE COLUMBANI LLBRI II. 93 

fol. 79 — 82. V. Eustasii (praescr. Incipit vita sancti 
Eustasii abbatis XXII) dbsque praefaUone interpolata, 

vciumine f. fol. 7 — ll'. V. Columbani cum epistida, sed 

folio exciso magna huius libri pars a verbis [de] fer hic. Con- 

5 cito (c. 11) ad ut omneni pa'[ginam] (c. 21) desideratur. 

De tocis nonnullis Guignard bibliothecarium consului, 

senem venerandae canitiei. 

*A2c 2 ) Codex Remensis «.1144 (782. 768), saec. XIII. **.«. 

in., fol. 52 — 55, V. Athalae continet (praescr.: Incipit 

10 vita sancti Attali, cuius festum colitur VI. Idus Maii). 

A 2c 3 ) Codex Parisiensis «.5297 (Colb. 512, Be- 

gius 3593,), saec. XIII, olim Fulcardimontensis, fol. 164 — 

166. V. Eustasii continet (praescr.: Incipit vita sancti Eustasii 

abbatis, cuius transitus colitur quarto Kl. Aprilis XXX) 

15 mediam inter utriusque Iohannis et eremitae et Chrysostomi. 

A 2c*) Codex Montepessulamis H n. 1, saec, 

XIII. in.. legendarium magnum S. Mariae Claraevallensis, 

tom. I, fol. 133 — 144, V. Columbani librum I. absque later- 

culo et praescriptionibus capitum, subsequentibus Miraculis 1 

20 (incip. Incipit praefatio in miraculis eiusdem. Que Do- 

minus noster per merita), tom. V, fol. 180 — 184, V. Eustasii 

textam continet notae inferioris neque vero praefatione inter- 

polata auctum, cui lemma praescriptum est idem, quod in A2c* 

legitur. JDies depositionis huius sancti falsus IIII. Kal. Aprilis 

25 pro IIII. ~Non. Apr. ut praescriptioni irrepsit, ita in calce 

post verba: cum victoriae pace (II, 10 ex.) interpolatus est. 

A2c i3 -) Codex Trecensis n. 1, saec. XIII. in., olim 

S. Mariae Claraevallensis, scilicet legendarii illius de quo 

modo egi tomus III-, V. Athalae continet, incipiens : Cum 

sc ergo venerabilis Columba (II, 1). 

Etiam auctor magni legendarii francogallici saec XII. 
compositi, cuius exemplaria complura aut perfecta aut im- 
perfecta ad nos pervenerunt, ex altero V. Columbani libro 
nihil admisit nisi V. Athalae et Eustasii, ita ut libris A2c 
35 eadem atque codici A2 insint, cumque tota materia sex 
voluminibus disposita sit, Columbaniana hoc ordine sese sub- 
sequuntur. 

Tomus II. menses Februarium et Martium comprehen- 

dens Yitam Eustasii (II, 7 — 10^ absque praefatione inter- 

40 polata mediam exhibet inter Vitas Iohannis et eremitae et 

Clirysostomi, nisi quod A2c^ a - d in ipso Eustasio desinunt, 

textusque idem non solum in eo qui eundem ordinem servat 

1) Bibliotheca hagiogr. lat. n. 1904. 2) Cf. 'Catalogue general des 
mss. des bibl. publ. des departements' , tom. II (seriei priaris), p. 5. 



94 IOXAS. VITAE COLUMBAXI LIBRI II. 

atque ad idem Jegendarium pertinei codice A 2c 3 . sed etiam 
tfi A 2C 1 Jegitur : 

II. 7. affectu et aequo iure — regebat a. directns. 

duin aequo i. — regeret A2c'° a - b - c - d cum A2c V3 ] 

ib. vicina inhabitabat (v. om.J habitabat A2c'° ahc - d 

cutn A 2C 1 ' 3 ; 
ib. huius filium] et suum f . A 2e'° a - b - c d cum A 2c lm : 
difficiJibus vero Jocis medeJa ex ipso vix speranda est : 
71.9. barriditatisl garrulitatis A2c bah - C \ 
ib. colligatim] catervatim A2c 5a - b,c . 
I}ies deposiiionis faJsus: IIII. Kal. Aprilis eodem Joco at- 
que in A 2c l interpoJatus est. 

Tomus III. menses ApriJem usque ad Iunium compre- 
hendens V. AthaJae inter TheobaJdum et Urbanum Lingoni- 
cum coJJocatam continet, praescr.: Incipit vita beati Attali M 
abbatis, cuius festum colitur fest A 2c' oe] VI. Idus Mar. 
Lectiones communes has adnotavi: 
11,1. vitam] ita A 2c 5a - e - f - g : 
II, 5. tempus] scilicet add. A 2e ha € - f - 9 . 

Tomus VI. menses Novembrem et Decembrem compre- *4 
hendens V. CoJumbani librum priorem absque JatercuJo ca- 
pitum continet. praecedente Passione Eadmundi. subsequentibus 
iisdem CoJionbani Miraculis de quibus supra (v. A 2c^) una 
cum Passione CaeciJiae. textusque hoc modo deformatus esi: 
I. 1. micantem] micantem vitam et infra om. patrum 25 

et vitam A2c' oa - h ; 
ib. egregiae nostris eorum ineniorianij ad memoriam 

aeternam nostris esrre^ie A 2c'° a - b : 
ib. exempla 1 exemplaria A 2c'° a - b : 

I, 2. Exterorum c. b. nationum] om. A2c'° a - b . so 

Praescriptiones subscriptionesque Jeguntur anie epistuJam : 
Incipit prologus in vita sancti Columbani abbatis, post 
eam : Explicit prologus, ante c. 1: Item prologus, post 
iJJud : Explicit prologus, ante c. 2: Incipit vita sancti 
Columbani abbatis (XI. Kl. Decembris add. A 2c' ob ). 35 

JDum ex pJerisque exempJaribus singidi tomi supersunt. 
unum integrum ad nos pervenit A2C 00 soJoque tertio tomo 
caret A 2c lb . 

A2c : ") Codices Parisienses saec. XII. ex., 
n. 16732. fol. 185—187', V. Lustasii. 40 

n. 16737. foJ. 131—133, V. AthaJae. 
n. 16735. foJ. 92—100. V. CoJumbani. 
oJim S. Martini a Campis 1. 1 et 1, 6 et 1. 4. 
Inspexit H. Lebegue v. c. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 95 

A 2c 5b ) Codices Parisienses saec. XII. ex. aut 
XIII. in., 
n. 17004, fol. 180—182', V. Eustani, 
n. 17007, fol. 86'— 96, V. Columbani, 
5 olim Fuliensium 58, 2 et 58, 6. 
Inspexit H. Lebegue v. c. 

A 2c 5c ) Codex Parisiensis n. 5352, saec. XIII, 
olim Colbertinus 137, deinde Regius C. 3593. 3, fol. 224' — 
227, V. Eustasii. 
10 Inspexit H. Lebegue v. c. 

A 2c 5d ) Codex Autissiodorensis n. 127 (114), 
saec. XII, 'ex bibliotheca Pontiniacensi' , fol. 210'. V. Eustasii 
non continet nisi mxdilam, desinentem in verbis 1 II, 9. 
Eustasium obiceret. At ille | . 
15 Textus initium (II, 1) rogatu meo magna cum libera- 

litaie descripsit C. Poree bibliothecarius urbis Autissiodorensis 
et archivarius publicus, v. c. 

A2c 5e ) Codex Parisiensis n. 11757, saec. XIII, 
olim S. Mariae de Regali monte, deinde ex dono Antonii 
20 Wionis Herovallis monasterii Sangermanensis (n. 808, postea 
n. 7SJ, fol. 141'— 143, V. Athalae. 
Inspexit H. Lebegue v. c. 

A2c 5f ) Codex Parisiensis n. 14651, saec.XV, olim 
S. Victoris n. 85, fol 63 — 65', V. Athalae. 
25 Inspexit H. Lebegue v. c. 

A 2c 5g ) Codex Parisiensis n. 11885, olim inter re- 
sidua Sangermanensia n. 985, saec. XII, fol. 44 — 46', V. 
Athalae solus ex his una cum iatercnlo capitum exhibet, 
praescr.: Incipit vita sancti Attali abbatis. 
30 Inspexit H. Lebegue v. c. 

Bini ioci in codicibus A 3 transpositi sunt, unus scilicet 
epistulae cuin — ergo fvestro om. A 3. 3*/ transponunt 
A2>'. 3'*. 3**. 3***. 3**". 3*" **; libramine assumpsitAS') in altera 
praefatione (c. 1) post verba turbines (turbi::nes A 3***) et 
35 et ante fluctuante (ita A 3'; tuante A 3'*. 3**\ 3****; tnante, 
in marg. \ rbante A 3**; tumultuante A 3. 3 T . 3 H ; tur- 
bante A &****), alter c. 3. (et om.) pubertas — adolescentem 
in c. 4. consistit. In exemplari enim commnni unde hi libri 
pendent folia bina ioco suo mota esse patet. Interim epistula 
4c ipsa ita truncata non extat nisi in A3. 3'. 3'*. 3*, dum a pleris- 
que libris omnino abest, in aliis aliunde aut prima manu 

1) 'Catalogue general des mss. des bibliotheques puN. des dep. N. S.' 
(1887; VI, p. 54. 



96 IOXAS, YITAE COLUMBAXI LIBRI II. 

A Sx 1 ) aut recentiore (A 3*") suppJeta legitur. Laterculus 
capitum in omnibus desideratur. Sunt autem codices A 3 
praeter tres primos duosque postremos omnes ex dioecesi Tre- 
verica oriundi, ataue inter Trevericos illos longe 2 J) ' aes J( l t 
A3\ quem recta via ex exempJari communi pendere ex Jocis 5 
inteJJegitur, quos supra attuli. BeJiqui igitur propiore neces- 
situdine inter se cohaerent, inprimis A3. 3\ 3" et A3*. A3~: 
plerisque vero cdiorum codicum lectiones illatae sunt. Finis 
c. 17. in A'3. 3'. 3'*. 3*. 3x x . x 2 post c. 15. transpositus est, in 
reliquis suo loco Jegitur atque textus utriusque generis item n 
diversam condioionem servat, cum hi cum A\c manifesto 
conveniant, iJJi vero ab A\c. 2. certe discrepent. Locum igitur 
probcdjiJe est exempJari communi defuisse a diversis Jib/a- 
riis diverso modo suppJetum. Lecttones A\c una aJteraque 
vel codicibus A 3'. 3'\ 3* iJJatae sunt, e. gr. u 

c 17. araator] A3 cum reJJ.; arnatricern A 3'. 3'*. 3*. 
3'\ 3***. 3****. 3 +t cum A lc d, 

Jocusque c. 16. quod — referani in A3. 3'. 3'*. 3x l - 2 . -4. 
B\a, 2 omissus Jegitur in A3\ 3". 3*". 3"". 3\ 3 +t . PJerum- 
que vero reJiqui Treverici Jectiones Alc exlnbent, dum A3. 20 
3'. 3'*. 3' textum exenqjJaris integrum servant. Ltaque Jocus 
c. 20. per Jibros A 3. 3'. 3'' optime traditus est, quibuscum 
fere facit A 3' : Inter quos Rogomundus primus erat, qui 
eum mametis usque perduxit, sed A3** eum ita contraxd 
sicuti A \c. omissis verbis: qui eum N, usque perduxit, 25 
atque A 3"'. 3" '". 3 + . 3 t+ . omissa ita restituerunt. sicut in 
A \a iUa Jeguntur : (qui eum om.). Nam metus (Nametum 
A 3\ 3 ++ ) u. perduxit (perductus est A 3". 3 ++ ). Inter 
quos pr. Raguinundus (Ragamundus A 3\ 3 ++ ) erat cum 
(cum om. A 3\ 3 ++ ). Lectwnes cum A \c consentientes ex 3c 
reJiquis adnotare Jibet has : 

c. 14. praefectus 1 A3. 3\ 3'\ 3*; factus A3". 3"\ 3****. 

3\ 3 ++ cum A \b\ c\ d: 
c. 15. ex parrochianis A3. 3\ 3'* 3*; expers rac(t)ionis 

io". 3***. 3"". 3 + cum A\c\ expar rationis A\d: $1 
c. 19. Brocariacum] Brucariacum A3. 3*; Bocariacum 

A3'. 3'\ 3\ 3"\ 8~\ 3 ++ cum A\c. d: 
ib. ad eum A 3\ 3'*. 3. 3'; ad regem Theodericum 

adeo A3'\ 3'*\ 3***\ 3 ++ cum A \c. d; 

neque libri A3'\ 3 . 3 "". 3~~ ibi hiant ubi A3. 3\ 3'*. 3*, 40 

bentes c. 17. Jocum: sancti sod. amissionem gaudio tem- 
peravit atque paido supra verba: igitur (i. om. A 3****) 
beatus Columbanus (i. b. om., C. qui et C. A 3 ++ ). Qui 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 97 

cum textum contaminatum contineant, ad veram excmplaris 
primarii naturam perspiciendam idonei minime erant. 

A 3) Codex Mettensis n. 523, saec. XI. cx., for- 
mae octavac, fol. L9 — 51, V. Colnmbani exhibet et laterculo 

5 capitum ct pracscriptionibus dcstitutam. Scquitur altera 
Columbani vita (praescr. Vita sancti Columbani abbatis 
genere Scotici qui in Britannia requiescit), quae licet sancti 
nostri verbis (M.G. Ep. III, 176, l. 31) de Columbani nomine 
ahutatur, tamen ad ipsum minime spectat, sed ad Hyensem K 

io Scripturae specimen dedit Laivlor tab. I. 

A3') Codices monasterii Bunensis 2 (JRein prope 

Grativein in Styria) n. 51, saec. XII. ex., fol. 31' — 70, et 

A3'*) Campililiensis n. 74, saec. XV, chartaceus, 

olim, 'monasterii sanctae Mariae ,s , fol. 73 — 88', 

15 cum praecedente, quocum etiam epistulam continent, adeo 

conveniunt, id tres eodem loco hient (c. 2) hiatumque eodem 

modo suppleant (c. 1 2) ; nonnidla vero illius menda ex Ms cor- 

rigi licet liberque recentior vetustiorem nonnumqiiam superat. 

Utrumque librum Wratislaviae tractare potui, faventibus 

20 bibliotliecariis P. A. Weiss et P. Wrba, viris revendissimis. 

A3*) Codex Trevericus seminarii episcopalis n. 36 
(antea R n. I, 12), saec. XIII, legendarii S. Maximini 
tomus mensem Novembrem comprelicndens 4 , fol. 116 — 132', 
V. Columbani textum una cum epistula exhibet eundem ex 

25 quo editio Flemingi pendet, de qua v. infra p. 141. 

A3**) Codex Parisiensis" , 'Nouv. acq. lat.' n. 1836, 
antea Monacensis bibliothecae Goerresianae n. 72, saec. 
XIII, olim monasterii S. Mariae Himmenrodensis ord. 
Cisterc, dioec. Trevericae, fol. 61 — 80, V. Columbani librum 

30 priorem exhibet, incipiens absque epistula et latercido capitum: 
Prologus in vitam sancti Columbani abbatis et con- 
fessoris. Rutilantem (I, 1). Praescriptiones capitum mar- 
ginibus additae per glutinatorem partim perierunt. 

A 3***) Codex Trevericus bibliothecae ecclesiae cathe- 

35 dralis n. 93 a , saec. XII, olim monasterii S. Mathiae ('alias 
M. I. N. 14, modo 308' m. s. XVIII. fol. 2. adnotavit), 
quod primo S. Euchario dicatum erat, unde idtimo fol. 109'. 
haec manu saec. XII. illata sunt: Libellus sancti Eucharii 

1) Cf. Bibl. hagiogr. lat. n. 1889. 2) Cf. Xenia Bernardina II, 1, 

40 p. 35. 3) 'Klein MariazelV ; v. ib. p. 507. 4) Cf. *N. Arch! XVIII, 
p. 628. 5) Cf. H. Omont, 'Biblioiheqne de Vecole des chartes' (1§03), 

LXIV, p. 27, et 'Xotices et extraits des manuscrits de la Bibliotheque 
nationale' XXXVIII, 1 (1903;, p. 363 — 366. 

Ionas. 7 



98 JDNAS, VITAE COLUMBAXI LIBRI II. 

priini Trevirorcim archiepiscopi (superscr. Ludowicus 
abbas. scilicet S. Mathiae c. a. 1169 — 1182 1 ). Si quis 
eum abstulerit, anathema sit, inier vitas sanctorum, quae 
fol. 109. m. s. XII. ita enumeratae sunt : In isto libro 
continentur vitae sanctorum Columbani abbatis, Iohannis 5 
Alexandrini archiepiscopi. Eemacli episcopi, Adalheidae 
augustae, pars quaedam de vita sancti Magni Campaniae 
urbis doctoris. vita Helenae, de adventu sancti Agricii 
patriarchae 2 . primam exhibet Columbani. foJ. 3 — 21, eodem 
modo inscriptam incipientemque atque A 3**, sed quae cJcerat ij 
Ionae epistula m. s. XV. foJ. 2. 2'. item e codice quocJam 
A 3 suppJeta est. cui verba cum facta — ergo vestro de- 
essent. Praescriptiones capitum cJesiderantar. Excisis foJiis 
quattuor post foJ. 20. textus hiat. desinens: super fluviolum 
Eesbacem ex sup | (c. 26), rediensque ' stitutis educaret (c. 30). 15 

A 3****) Codex Trevericus bibliothecae urhanae Cat. 
mss. 1349. Xum. Joc. 91 (antea n. XXXII), saec. XVI. in., 
olim monasterii S. Mauritii ThoJegiensis, deinde 0. de Co- 
hausen Confluentini, qui eum a. 1S19. bibliothecae publicae 
quam cJixi dono dedit, foJ. 96' — 110 7 . V. Columbani Jibrum I. 20 
absque epistula continet, capitibus non distinctis (praescr.: 
Incipit prologus in vitam sancti Columbani abbatis). 
AJtera c. 2. pars incJe a verbis ut fides quam usque ad 
m. sacerdotum ecclesie bis scripta est, sed priora deJeta 
sunt. Cum Jibro praecedente et Jectio c. 1. tuante pro fluc- _. 
tuante convenit et finis c. 17. suo Joco coJJocatus, ubi spiri- 
olum super squirium superscriptum est in A 3***, in textu 
vero Jegitur Jibri A3****. 

A3**'**J Codex Montensis bibliothecae urbanaenr. 26. 
210. 8402, tom. II, saec. XIII, item Trevericis adnume- 30 
randns, quippe qui ex monasterio virginum e in Eiflia prope 
Kilburg' sito (hodie Munstereifet), dioeceseos scilicet Tre- 
vericae, in conventum Montensem Carmelitarum discalcea- 
torum transierit, fol. 190 — 205'. V. CoJumbani (inc. I, 1. 
Eutilantem atque eximio 3 / exhibet, cui c. 23. et 26. 27. 33 
ad verba: ecclesiae sinibus reducebat desunt. cumque de 
ipso relata sint\ prologo, scilicet capiti 1, inserta e.sse ea quae 
epistulae in editis attributa sunt, mox suspicatus sum verba 
eaclem transposita esse quae in praecedentibus. Interim 
Eduardus Poncelet archivarius Montensis, collega doctissimus, 40 

1) Cf. SS. VIII, 226. 2) Codicem descripsit Sauerland, 'Trierer Ge- 
schichtsquellen des 11. Jahrh.', Treveris 1889, p. 58: 'Uber die Doppelvita 
S. Helenae und S. AgriciV. 3) Cf. l ArchJ VIII, p. 473. 4) Anal. 
Boll. IX, p. 269. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 99 

examinato codice, id me non fefellisse eonfirmavit, describens 

locum interpolatum c. 1. ita: Ea ergo, vestro turbante mundo. 

A 3 f ) Codex Londiniensi s Musei Brita nnici inter 

Harleianos n. 2802, saec. XIII, fol. 140 — 147', passionalis 

5 sanctorum Arinsteinensis tomus III (v. supra A W) ideo- 
que cum Trevericis coniunctus, etiam V. Galli continet, unde 
ipsum alibi iam attuleram l . Praescriptiones capitum desi- 
derantur. A praecedentibus huius familiae libris textus eo 
discrepat, quod e locis transpositis alter, scilicet epistulae, 

io quae ipsa omissa est. verba I, 1. aggredimur texere gesta 
neque turbines subsequitur atque quam maxime retractatus 
est : invidiam arrogantium vel inerciam negligentium 
non valde curantes, quorum alii facta aliena magis 
quaerunt reprebendere — vitam edisserit, post quem 

15 librarius verba: Qui etsi nec meritorum — fonte re- 
pleti simus ante Erit tainen iteravit, dum alter eundem 
locum atque in reliquis cognatis occupat. LeCtiones non- 
nidlas cum A 3 consentientes discrepante libro A 3* attulit 
Lawlor p. 85 sq. 

20 Scripturae specimen dedit idem tab. XIV. Ex ipso 

intelh-gitur, librum saec. XIII. in catalogo bibliotJiecae recte 

attrilutum esse, quem Laivlor in praecedens promovere maluit. 

A 3 ff ) Codex Confl u e n ti nus 2 bibliothecae gymnasii 

n. b, saec. XIV, scriptus a 'Godefrido de Andernacho, pres- 

■25 bijtero, capellano altaris sancti Mauricii in ecclesia Mona- 
steriensi in Meyneivelth^ ', scilicet Trevericae dioeceseos loci 
qui hodie vocatur Munstermaifeld prope Mayen siti ('Ileg.- 
Bez. Coblenz'), fol. 271' — 285' 7 eadem atque liber praecedens 
continet eodem modo perturbata atque retractata (cf I, \), 

.30 quare ea quae de illo attideram etiam ad hunc spectant. 

ASx 1 ) Codex Parisiensis n. 5293, olim Peirescia- 
nus, deinde Mazarinaeus, postea Begius C. 3654, saec. XIII, 
fol. 155' — 171, V. Columbani una cum epistida (praescr. 
Incipit prologus Ione in vita sancti Columbani abbatis. 

zb XXXVII) et praefatione (c. 1. praescr. Incipit secundus 
prologus, subscr. Explicit prologus; c. 2. praescr. Incipit 
vita^) continet, subsequente Passione Caeciliae. Versus bar- 
bari in c. 2. non adsunt inde ab Expectatque. Cum finis 
c. 17. post c. 15. transpositus sit, sicut in A 3. 3'. 3'*. 3*, liber 

4o sine dubio huic familiae adnumerandus est, sed epishda ibi 
non hiat neque praefationi locus alienus insertus est. Prae- 

1) Scr. rer. Meroving. IV, 246. 2) Cf. E. Dronke, 'Beitrage z. Biblio- 
graphie u. Litteraturgesch.', Co?ifluenU'ae 1837> i, p. 106 — 110. 

7* 



100 IOXAS, YITAE COLUMBAXI LIBRI II. 

terea tot Jeetiones B in eodem deprehenduntur, ut librum ad 

eiusmodi exempJar correctum esse pateat : 

Ep. conibentia] conventione A Sx 1 cnm JB \a. 2; 
c. 12. sinu speleo A Sx 1 cum B la. 2; 
c. 30. laboris] praemio yires resnmat add. A Sx 1 cum 
B la. 2. 

Inspexit Henricus Lebegue v. c. 

A Sx' 2 ) Codex Mediol a n e n s i s bibJiothecae Ambro- 
sianae B 33 infi (antea Q), saec. XIII, olim YalJis S. 
Hugonis. eadem fere atque praecedens eodem ordine exhibet 
atque foJ. 133' — 14S. Y. CoJumbani una cum epistida (praescr. 
Incipit prologus Ione in vitam beati Colnmbani abbatis 1 '. 
JatercuJo capitum. praefatione (c. 1. praescr. Item alius pro- 
logusy inest 1 . Ineunte epistuJa Bobolino (ita B \b. 2) et 
^lemini ante Jeguntur sicut in ASx 1 atque finis c. 17. ibi 
eundem Jocum occupat, sicut in eodem, sciJicet post c 15. 

Locos nonnuJJos petente me inspexit Antonius Ceriani 
biJjJiothecae Ambrosianae praefectus ceJeberrimus. 

AA) Codex Bernensis n. 48, saec. XI. oJim FJoria- 
eensis teate 31. Petschenig 2 , foJ. 184' — 191'. F. CoJumbani 20 
inde a praefatione (I. 1) Rutilantem ad c. 17. processerat 
exhihet. ita ut foJ. 19 1". minime consumptum sit. LatercuJus 
capitum. rpii praefationem subsequitur nequ.e praecedit sicut 
in reJiquis Jibris. eodem modo atque in A la. c desinit. 
Praescriptiones capitum pleraeque adsunt neque vero scriptura 25 
atramentove distinctae sunt. 

Scripturae specimen dedit LawJor tcd>. II. III. 

A±a, Codex Parisiensis bibJiothecae 3Iazarinaeae 
n. 1712 (1316), saec. XII. in monasterio S. ArnuJfi Cri- 
spiacensi (hodie Crepy-en-YaJois . dep. Oise) exaratus, 30 
deinde S. Jlartini a Campis. foJ. 229. Y. CoJumJ/ani abscpie 
epistuJa (inc. Rutilante I, 1) exhibet, quam Y. Mariae 
Aeggptiacae auctore HiJdeberto foJ. 257' '. subsequitur 3 . Prae- 
scriptiones capitum adsunt minio pictae, dum quem cod< 
praecedens exhibet JatercuJus desideratur. Textus vero uJtra 35 
A 4 porrigitur, additis non soJum fine c 17 ', sed etiam ca- 
pitiJjus 29. et 30. Librarius qui codicem exaravit negJegens 
et stoJidus textum misere corrupit : 

I. 2. mundo late tremulo] dum mundo latet in remulo 

A 4r/. 40 

V\ Cf. Anal. BoII. XI, 222 ; Laxdor p. 45. 2) Ed. Victoris Yitensis, 
Corpus scr. eccl. lat. VII, p. 111. 3) Cf. 'Catalogue gcneral des tnss. 

des bibliothiques publiques de France, Paris, Bibliotheque Mazarine', 
Parisiis 1881. II. p. 187. 




L eof« 
? f D n a r\\/ 






IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 101 

haud pauca verba omisit, qnae in A 4 leguntw, neque ortho- 
graphicis pepercit (phomtiphex pro pontifex). Attamen 
etiam bona haud pauca in hoc libro deprehenduntur, defi,- 
ciente gemello ipsius, vcluti vocabula nonnulla exhibet quae 
5 in hoc desiderantur, immo versum unum vel duos: 

I, 12. inoboedientes — anni] A \a cum rcll. ; om. A \, 
atque ipso reperto de condicione huius classis melius iudicari 
nunc licet quam antea. 

Postquam Armandus d'Artois bibliothecae praefectus 
10 locos nonnidlos rogatu meo exscribendos curavit, de natura 
textus instructus, codicem in usum nostrum conferendum com- 
misi H. Lebegue v. c. 

A\b) Codex Parisiensis n. 5360, saec. XIV, olim 
Mazarinaeus, deinde Regius C. 4197, fol. 19G — 205 7 , V. 
35 Columbani ante Passionem Caeciliae exhibet, praetermissis 
epistula laterculoque, atque capiti I. praescripta sunt haec: 
Prologus in vita sancti Columbani abbatis. Textus 
nonnulla huius classis vestigia praebet: 

I, 1. famam] formam A 45 cum A4. 4«; 
20 ib. flatu] fluctu A \b cum A 4a; 

sed quam maxime immutatus atque interpolatus est: 

I, 1 . plerique aliorum] plerique etiam alii idem aggressi 
sunt opus eorum A 4& ; 
ecclesiae] add. divino suffragante auxilio A 45 ; 
25 I, 2. Expectatque — insule situs] que solis occasum 
spectat et occiduas ponti descendit in umbras. 
Cuius insule situs A 45 ; 
ib. fide praepollet] fidei normam transcendit A 45. 
Finis c. 17. cum Alc. d convenit: 
30 viri] ut viri ^.45 cum A\c. d. 

Inspexit H. Lebegue v. c. 

Codices V. Columbani A b, qui et epistula et latercido 
capitum privati item a praefatione (I, 1) Rutilantem in- 
cipiunt neque carmina continent, mendis propriis inter se 
35 coniuncti sunt his: 

I. 1. praeterita] per certa Aba; pro certo J. 55. 55*. 

5**. b***; 
I, 2. pepulit] reppulit A ba. 55. 55*. 5**. 5***; 
ib. celebrae] crebre A ba. 5. 5** (non A 55*. F*) ; 
40 I, 17. processerant] processit Aba. b. 5*. 5**. b***, 
modoque cum codice A'6 faciunt: 
I, 3. pilis] A ba ciim A 3. B \a. 5 ; pliis B 2 ; bellis A6b. 
5*. 5 4 \ 5*** ; telis A 4 cum A \a. c. d. 2 ; 



102 IOXAS. YITAE COLOIBAXI LIBRI II. 

7. 12. longitas] A 3. B la. 2; longitate A bb. b\ fr\ &***; 
longitudo reJJ.) 
modo cum A 4 : 
I, 2. quo truces] A 3 eum reJJ. : quod cruces A ba (de- 

ficiunt Abb. b\ b*\ b*"j: quot cruces A± (pr. m.j: 5 
/. 4. vicesimum A 3 cum rell. : tricesimum A ba. 

b\ b*\ IT" cum A\. 4a. B la. 2; 
I. 14. Deij intercessione add. Abb. b\ b". b^' cum B la. 2 ; 
intercessionis add. A 4. Aa. 
*p is. *Locus ad Chagnoaldi relationem spectans c. 17. ex. praeter- 10 
missus neque sicut in A 3 in calce c. 15. siippletas est. 

A baj Codex Su e r i nensis bibJiothecae gentis Ka de 
a. 1204. ut videtur, exaratus inter alias legendas, fol. bb' — 
81'. V. Columbani continet 1 , capitum distinctione praescrip- 
tionibusque destitutam. 1» 

Inspexit 0. HoJder - Egger v. c. 

Abb) Codex Coloniensis archivi urbani n. 164 & 
(antea n. 170. et bibliothecae WaUrafianae VI, l\), saec. XV, 
passionalis sanctorum voJumen quartum dies IV. Id. Xov. 
ad II. KaJ. Dec. comprehendens, oJim canonicorum regida- 20 
rium CoJoniensium, foJ. 49' — 65. V. CoJumbani exhibet. 

A bb* et Abb") Codices Traiectini bibJiothecae 
universitatis duo, unus sciJieet 

n. 390 (EccJ. n. 23), antea n. 248 et 288 m, foJ. 87— 
99'. a. 1421. per fratrem Swederum e Carthusiensibus prcpe 25 
Traiectum inferius sitis exaratus, aJter qui ex ipso pendere 
videtur, 

n. 394 (EccJ. n. QS), antea n. 244 c et 2SSh. foJ. 136'— 
157', a. 1463. per manus Ghysberti Berchmaher in monasterio 
canonicorum reguJarium Traiectensi scriptus, iisdem et mendis 30 
et hiatibus Jaborant atque Abb, nisi quod 1,2. celebre 
exhibent neque crebre, sicut A ba. b. 

A bb'*') Codex Ha gae- Comit um L 29 (Weesp 1 4 ), 
oJim 'Liber sororum Sanctae Katerinae Jluden'. a. 1461. 'per 
manus Petri Zu:aninc in Weesp exaratus, foJ. 297' — 308'. 35 

A6) Codex Parisiensis n. 5330, olim CoJbertinus 
n. 2081, deinde Begius C. 3864. 2. 2. saec. XIII, foJ. 52— 
72'. praescr.: Incipit vita sancti Columbani abbatis, que 
est VIIII. K. Decenib.. eadem atque libri A 5 continet, sed 
foJio idtimo deperdito desinit mutdus in verbis c. 30: qui 40 
regi indicavit se in solitudine. Finis c. 17. desideratur 

1) Codicem descripsit Beinhardus KacU, *Jf. Arch.' VIII, 365; SS. XV, 709. 



IONAX, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 103 

atque textus cum classe praecedente necessitudine quarfam 
coniunctus est: 

I, 1. praeterita] posteris ^4 6; per certa vel pro certo 
.15; 
5 ib. qnatiente] concuciente A cum A ha ; 

I, 2. quo truces] quocl truces AQ; quod cruces Aha\ 
I, 3. pilis] A 6 cum A 3. ba. B ; 
I, 4. Vicensimum] Tricesimum A 6 cum A 4. 5. B, 
sicut locum c. 20. ad Bagumundum spectantem librarius cum 
io A 3. 5. I? fewe servavit. Attamen tot peculiaria in hoc 
codicc deprehenduntur, ut ipsum separatim enumerare mallem. 
Post verba c. 1. scientie fonte A 6 addit confessi, nbi alii 
alia interpolaverunt, atque panlo infra texht omnino immu- 
tato idem ita pergit: refulgentem stilo pertenui prae- 
15 sumpsimus adgrecli vitam. Columbanus igitur simplici- 
tatem animi etiam nominis vocabulo signans ortus est 
Hibernia (ita incipit c. 2). Librarius verba persaepe male 
intellegens textum misere depravavit: 

I, 2. nota litora] nataliter ora A 6 ; 
20 ib. candore terras] candor et terras A 6 ; 

ib. calore madentem] calorem ad omnem A 6 ; 
ib. Exterorum] hec tororum A 6, 
alteroque, nisi fallor, parum articulatim dictante codicem 
exaravit. 
25 Inspexit H. Lebegue v. c. 

Classis Italica licet modice retractata sit, aliquot tamen 
locis lectionem veram accuratissime conservasse videtur, magna- 
que eidem auctoritas in rebus grammaticis et orthographicis 
attribuenda est. Huius enim recensionis codices supersunt 

30 et antiquitate praestantes et accurate scripti. At per deos 
immortales dies ater bibliothecae Taurinensi interim illuxit, 
in qua celeberrimi Bobienses illi codices asservantur, cum- 
que de fato eorum pertimescens ad bibliothecae praefectum 
litteras dedissem, eo nimium occupato Carolus comes Ci- 

35 polla vir doctissimus, qui cum aliis universitatis professoribus 
in reliquiis ordinandis et restituendis nunc versatur, re- 
sponsum reddidit, nonnullos e V. Columbani codicibus primis 
post incendium diebus a se visos esse sanos verique non dissi- 
mile esse ipsos vetustiores B la.b adhuc extare quamvis plus 

40 minusve laesos, licet pro certo id affirmare nollet. Signa 
enim libris imposita fere omnia perierunt neque fieri potest, 
ut usui publico ipsi tradantur nisi longo intervallo. Haec 
testis ocidati verba viros litteratos celare nolui. 



104 IOXAS, YITAE COLUMBAXI LIBRI II. 

B \a) Codex Taurinensis bibJiothecae nationaJis 
F IV, 26 (antea n. 20), saec. X. in., olim Liber sancti 
1 1 5 1 | * Columbani de Bobio, sicut m. saec. XIV. in superiore 
marg. fol. 1. adnotavit, utrumque Ionae Jibrum omnibus fere 
numeris perfectum continet. Insunt enim : 5 

fol. 1 — 36'. V. CoJumbani, cui laterculus capitum et 
hi/mnus posterior desunt, 

fol. 36'— 42. V. Athalae (II, 1—6;, 

fot. 42 — 49'. V. Bertulfi (II, 23 — 25J, 

fol. 49'— 58. V. Eustasii (II, 7— 10j, io 

fol. 58 — 70'. Miramla Evoriacensia (II, 11 — 22), 

fol. 70' — 72. Versus de BobuJeno ad hunc librum SS. 
B. Merov. IV, p. 153 sqq. editi. 

fol. 72 — 125. V. S. GalJi auctore WaJahfrido (nobis Sa), 
quam versus subseauuntur hi: 15 

Aeterni genitrix regis, tibi, virgo Maria. 

Hunc Amalfredus librum sanctoque Columbae 

Offert, salvari deprecans munere vestro. 
Scriptura paginae primae evanida manu recentiore restau- 
rata est. 20 

B la*) Codex bibJiothecae comitis de Leicesier in 
HoJhham HaJl (XorfoJJc) asservatae n. 129, saec. XI / XII. 
oJim Iohannis Baptistae de Lignamine episcopi Concordiensis/ 
quo mortuo a. 1455. monachis S. Iohannis in Viridario 
Paduano venit, ideoque ItaJicis adnumerandus, foJ. 35 — 55. 25 
Jemmate praescripto lioc: Incipit vita sancti Columbani 
abbatis medio in capite I, 2, scilicet a verbis Xatus ergo, 
incipit arteque cum B \a coniunctus est. Praescriptiones 
capitum desiderantur solusque Jiber prior codici inest. 

Scripturae specimen dedit LaivJor tab. XI. do 

B lb) Codex Taurinensis bibJiothecae nationaJis 
F IV, 12, saec. X. ex. opidentissime exaratus in monasterio 
Bobiensi, ubi n. 150. signatus erat 2 , primo foJ. I a . l b — 53'. 
Vitam CoJumbani soJam una cum carminibus continebat, textum 
sciJicet libri B \a persimiJem neque vero ex ipso descriptum, 35 

1) Xumerus ad inventarium a. 1461. pertinet; cf. Ottino, l I codici 
Bobbiesi nella Biblioteca nazionale di Torino', Taurini 1890, p. 37. 

2) Folio praefixo haec adscripta sunt : Anno Domini 1620 mo domnus 
Stephanus Martin religiosus in celebri abbatia sancti Petri de Luxovio 

et Gruilielmus Yalot presbyter eius comes, dicti Luxovii familiaris, in 40 
Bobium expresse peregrinati sunt, ut corpus divi Columbani inviserent. 
Huc autem apulerunt die dominica undecima mensis Octobris ut supra. 

Felix Luxovium servans documenta Columbae, 

Felicior Bobium corporis ossa tenens. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 105 

atque qui ibi desiderantur latercidus- capitum hymnusque aJter 
hic adsunt. Etsi liber eandem fidem atgue gemellus non mere- 
tur, hic illic non sine licentia immufatus \ tamen ultimum alte- 
rius carminis versum solus exhibet, qui ab *omnibus quos *p-m. 

5 vidi codicibus A abest. Librarius saec. XI. alterum quoque 
Ionae librum eo ordine quo in B \a continetur addidit una 
cum versibus de JBobideno, ita id codex iam eadem compre- 
hendat ac praecedens, ex quo pars posterior pendere videtur 2 , 
aliique alia libro intulerunt de Columbano scripta: 

10 fol. 64—70. V. Athalae (II, l—§), 

fol 70—78'. V. Bertulfi (II, 23 — 25;, 

fol. 79 — 88. V. Eustasii (II, 1—10), 

fol. 88 — 101'. Miracida Evoriacensia (II, 11 — 22), 

fol. 102 — 103. Versus de Bobuleno. 

15 Sequuntur miracida Columbani m. s. XI / XII. exarata, 
quorum prior pars (fol. 103' — 107^ ad c. 7. m. s. XIV. 
(praescr. Incipiunt capitula libri secundi de - virtutibus 
et miraculis sancti Columbani — — . Incipit praefaci- 
uncula de virtutibus sancti Columbani, inc. Quoniam 

20 gesta et miracula), finis (fol. 206,) a verbis c. 26. paululum 
aque m. s. XV. suppleta sunt, clausida subscripta hac: 
Explicit translatio corporis beati Columbani a Bobio in 
Papia et relatio ipsius corporis a (Papia in Bo evanuerunt) 
bio, ubi per ipsius virtutes, domino nostro Yesu Christo 

25 concedente, multa et magna sunt perpetrata miracula 3 . 

Specimen scripturae inter Monumenta palaeographica 

sacra, auctoribus F. Carta, C. Cipotta, C. Frati, Augustae 

Taurinorum 1899, tab. XV, publici iuris factum est^, quod 

monente W. Levison socio meo alteram latercidi partem a 

30 c. 19 (ibi 2\) ad E-utilantem (I, \) comprehendit. 

B \b* et B \b**) Codices Taurinenses 5 bibliothecae 

nationalis alter F III, 15, saec. XI, olim Bobiensis n. 169, 

fol. 29. V. Columbani solam, alter F II, 10, saec. XI, olim 

Bobiensis n. 7, breviarium monasticum comprehendens, fol. 45. 

35 V. Athalae, fol. 68. V. Eustasii, fol. 145. V. Bertidfi, fol. 145. 

1) V. Columb. c. 19. inlaturam] rell. ; inferendam B \b ; c. 20. rever- 
tisset] rell. ; reversus fuisset B \b. 2) Id quod ex his locis concludi 

licet: II, 22. aggressus antiquus anguis denuo per transgressionis vitiumj 
aggressus vitium (antiqus anguis d. per tr. vitium pr. m. in marg. 
40 suppl.) B\a; aggr. vicium antiquus a. d. per tr. vicium B\b; II, 25. 
dedisset osculum] (pacem m. al. suppl.) d. B\a; pacem d. B \b. 
3) Ed. Rossetti, 'Bobbio illustrato' II, 149 — 181, ubi prior pars ad 
c. 7. desideratur. 4) Cf. L. Traube, 'N. Arch! XXVI, p. 230. 

5) Cf. Ottino l. I. p. 11. 20. 



106 IOXAS, VITAE COLUMBAXI LIBRI II. 

Lranslationem eorporis CoJumJiani. fol. 147. Historias varias 
de primis Bobiensibus monaehis. foJ. 232. V. Golumbani eon- 
tinent. Vtrumque L. Bethmann h. m. quondam inspexit. 

B lc) CocJex Lond iniensi s Musei Brifannici intcr 
Add. mss. n. 21917. saee. XL, foJ. 6— 19' (fol. 1— 5. char- 5 
tacea postea praefixa sunt) librum primum continet initio 
fineque destitutum. Lncipit a verhis c. 10. ex. fuerit prudens 
lector vel auditor, foJioque deperdito, inter c. 20. XII 
[occurrerunt] et c. 21. [interiorein] lumen hians, in verhis 
c. 30. a Theoderico Theodebertum desinit. E Jectionihus, io 
quas rocjatu meo L. H Jeayes Londiniensis officiosissime 
exscripsit, certo certius intellegitur lihrum ad hanc classem 
pertinere. e. gr. : 

c. 20. Inter quos primus R. erat. qui eum Metis (Me- 

metis B Ih) u. p.. u. fr. ; 13 

c. 30. praescr. De ingressu eius in Italia et Agilulfi 
regis honorifica susceptione. immo Arriane per- 
fidiae penes Mediolanium superatione ac mona- 
sterii Bobiensis in signo et virtute miraculi con- 
structione et de legatione venerabilis Eusthasii 20 
a rege Clothario cum supplemento publico post 
beatum Columbanum cum omni honore est di- 
recta. 
Fol. 20 — 26. V. Eustasii (LL,1 — 10) interpolata eodem 
modo atque in A 2a lihrum primum suhsequitur. prae- w 
cedente laterculo 6 capritum, qui mutilus a verhis tertii in- 
cipit his: cum corporis reddito (= lat. LL, 1). Lextus 
ille item folio deperdito hians (desunt c. 10. erant huius 
adsertionis — contemplanda misticorum) accurate cum 
A '2a convenit, qui quaternione defieiente integer ad nos non 30 
pervenit, atque in ea parte plerumque cum A 2 facit, sed 
verha minime praetermisit, quae in ipso praetermissa sunt, 
atque praeter Jectiones communes (e. gr. c. 9. tellicatim, 
tondi) etiam discrepantes exhihet, e quihus has commemo- 
rare Jihet: c. .8. coxit] correpsit; ih. oppidi add. episco- 3& 
pus; c. 9. faciditate] facilitate; c. 10. instruitl instruxit; 
ib. Num] Non; ib. expers] experiens; ib. reddidit] III. 
Kl. Maias add.. etsi Eustasium die 2. ApriJis ohiisse con- 
stat. Haec codicis p)a)'s uf e Jihro quodam A 2a deprompta 
est, ita foJ. 26 — 34. eundem quem hic eontinet LibeJJum de 40 
Eusfasii atque Waldeberti ahh. Luxov. virtutihus auctore 
Adsone. L)e GaJJieana ij)sius origine duhitari vix Jicet. 
Ad V. DeicoJi 1 edendam eum adhihuit G. Waitz b. m. 

1) SS. XV, p. 675. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI H. 107 

Ex scripturae specimine, quod II. J. Lawlor (tab. VI) 
publici iuris fecit, certo certius intellegitur codicem saec. XI. 
negue saec. X. attribuendum esse. 

B ld) Codex Admontensis n. 2, sacc. XJ. litteris 

5 initialibus pulcherrime pictis, cum summa diligentia cxaratus, 

fol. 236 — 247. V. Columbani continet a c. 2 (praescr. 

VIII. Kl. Decb. Incipit vita beati Columbani abbatis, 

incip. C. etenim qui) ad verba c. 21. ruit atque discerpens. 

B 1(7*) Codex Florentinus bibliothecae nationalis 

io inter conventus suppressos, A 1, 1213, saec. XI, olim mona- 
sterii VaUis umhrosae \ fol. 126' — 130. V. Columbani librum I. 
a c. 2. ad verba c. 19. Iiaecce: virum Dei perturbarent 
episcoposque continet, extremo columnae versit vacuo relicto. 
Sicut in codice praecedente ita in Iioc versus barbari c. 2. 

15 inde a verbo Expectatque desiderantur et inter verba Nam 
eius genitrix et iam cum vocabulum additum est, scilicet 
:::ne (m. al. corr. ene) B\d*, Ethne B ld.' Lectiones 
quae mihi praesto sunt c. 19. partim omni aucforitate carent 
(passiam pro Spissiam, ora ante cibis om., spatio vacuo 

20 relicto), partim cum B \a conveniunt (pollicetur pro polli- 
centur, Ortaturque pro oraturque). 

Initium finemque rogatu meo benigne exscripsit Fius 
Bajna, doctissimus ille Florentinus. 

B le) Codices Monacenses n. 22245, saec. XII, 
25 legendarii Windbergensis vol. VI. menses Novembrem et 
Decembrem compreliendens, fol. 12' — 28, 

B\e*) n. 9c>0Q(Ober-Alt.$), saec. XII, fol. 109—120, et 

B le* ¥ ) Lipsiensis 2 bibliothecae senatus n. 196 (Rep. II. 

fol. o9 a ), saec. XII, fol. 14 — 32', olim 'sancti Mauricii 

30 in Altacli inferiori\ foliis deperditis mutilus in verbis I, 30 : 

Litteras casti desinens, quibus m. s. XIV. adscripsit : Hic 

est magnus clefectus, 

V. Columbani textum eundem continent ad classem B 

pertinentem, exemplarque unde pendent lectionem librorum 

35 B la. b. d. ululatu pro eiulatu (ita B 2 cum A) c. 20. 

exhibebat, sed locis nonnullis etiam cum codicibus Bavaricis 

A \c. c* conveniebat : 



1) Cf. f N. Areh* XXVI, p. 325. Etiam alter V. Columbani codex in 
eodem monasterio olim asservabatur (cf. 'ArchJ XII, p. 728) n. 2 ^662^, 

40 fol. 242. item a c. 2. incipiens et desinens his verbis: nocte hac disces- 
serunt. Is in possessionem bibliothecae nationalis transisse minime vide- 
tur, sed quo venisset adiutor studiorum meorum eruere adhuc nequibat. 

2) Cf. Xaumann, Catalogus libr. mss. bibl. civitatis Lipsiensis, 1838, £>• 62. 



10S 



IOXAS. VITAE COLOIBAXI LIBRI II. 



*j>.45. *Epist. plerunique] plerorumque B \e. e. e** cum A\c. c*. d : 
ib. quae qui B le. e*. e** cum A \c. c*. d: 
ib. exuberari] superare B le. e*. e** cum A\c. c (non 

A \d); 
ib. scribere] aliquid scribere B\e. e*. e** cum A \c. c . d: 5 
ib. niolles castaneae porna] poma mollesque casta- 
ne(a)e B \e. e*. e'* cum A\c. c . d. 
Laterculus capitum . quem habent B \e. e**, est classis B 
omnesque cum eadem finem c. 17. libri prrioris praetermiserunt, 
ita ut exemplar quoddam B ad alterum A \c hic illic correc- 10 
tum esse videatur, dum contrariam condicionem A \c*~* subit. 

B \e l ) Codex monasterii S. Crucis in inferiore 
Austria prope Baden siti n. 14, saec. XII, ultimum scilicet 
volumen Jegendarii HJius magni Austriaci. cuius primo et 
secundo etiam alterius libri partes singulae insunt, ex altero 15 
exemplari depromptae (v. supra A \b i& ), fol. 3 — 11'. prioris 
libri textum B exhibet, cum finis c. 17. desideretur atque 
conventione (= B \a. e. e*. 2) in epistula legatur. Haec 
quidem post inscriptioyiem Dominis mutila a verbis: Ante 
hoc ferme triennium incipit, quam versus ad mensam ca- 20 
nendi subsequuntur 1 , in calce libri prioris editi. Lectiones 
cum A \c. c convenientes eaedem in hoc libro occurrunt, 
quas supra ex B \e. e*. e** exscripsi (e. gr. Ep. plerorum- 
que, aliquid scribere, poma mollesque castaneae), etsi hi 
libri adhuc artius inter se coniuncti sunt (e. gr. Ep. ruribus 25 
recte B le 1 ; rudibus B \e. e*. e**). 

Inspexit P. Iohannes Urban, doctor, vir reverendissi- 
mus Sancrucensis. 

B \e 2 ) Codex Monacensis n. 12642 (Banshofen 
n. 4:2), saec. XIV, fol. 213 — 227, V. Columbani librum I. 30 
continet (praescr. : Incipit prologus Ione in vita sancti 
Columbani abbatis) Waldewerto et Boloneno inscriptum 
una cum laterculo, sed absque praescriptionibus capitum, 
textusque initio caret sicut in B \a* (inc. I, 2. Natus est 
ergo). Qui cum passim cum classe B convenit, tum mani- 35 
festas librorum B \e lectiones confert, sed exhibens I, 4. 
Yicesimum neque Tricesimum addensque finem I, 17. ad 
alterum exemplar, scilicet A\c, magis quam praecedentes 
inclinare videtur. 



1) Neque versus neque cajmt 1 ^Rutilantem et q. s.) in altero eiusdem 40 
legendarii cremplari Mellicens i 31. 8, alias 678, alias H 56, saec. 
XV, fol. 196 — 211', adsunt, cui tertiuyn exemplar accedit nwnasterii 
Zwettlensis n. 15, saec. XIII. Cf. Analecta BoUandiana XVII, p. 91. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 109 

B \f) Codex Parisiensis n. 3788 (antea Colb. 801, 
Begins 3863,), saec. XII, fol. 8 — 15'. V. Columbani imper- 
fectam continet, incipiens a c.\. Rutilantem, desinens in 
c. 30. vellet contra. quos, foliis nonnullis deperditis. Liber 
5 quam maxime immutatus interpolatusque item c. 20. ululatu 
pro eiulatu exhibet cum libris praecedentibus. 

B \f*) Codex JRomanus bibliothecae Vaticanae e libris 

reginae Christinae n. 524, saec. XII, fol. 87' sqq. V. Colum- 

bani absque epistuJa laterculoque capitum exhibet, praescr.: 

io Incipit prefatio in vitam sancti Columbani abbatis. 

Textus omnino cum libro praecedente convenit: 

I, 1. eximio fulgore micantem] e. virtutum f. m. vitam 

B 1/: f; 
ib. alma redolerent priscorum exempla] clara eorum 
i5 reniterent e. JB lf. f*. 

Versus c. 2. desiderantur omnes praeter primum et hiatus 
ultra producitur usque ad verba: fecundaretur'. Sed. Ve- 
stigia classis B deprehenduntur haec: 

I, 1. plerique] plurimique B lf* cum B la. 2; 
20 ib. nostris] nostri B If* cum B la aliisque, 

atque cum eadem liber hiat in c. 17. Vita exeunte Ionae 
textus omnino immutatus est: relinquens terre carnea 
membra, celo reddidit animam XI mo Kl. Decembris, 
Christo ei tribuente pro immensis sanctitatis eius meritis 
25 celestia regna, qui cum Deo — — Explicit vita sancti 
Columbani abbatis; cf Laivlor p. 51. 
Inspexit I. Schivalm v. d. 

B lg) Codex Mediolanensis bibliothecae Ambrosi- 
anae B 55 inf, saec. XII. ex., a. 1601. de capitulo ecclesiae 
30 metropolitanae emptus, cui a Piccolpasso archiepiscopo (a. 
1433 — 1443^) legatus erat 1 , inter alias sanctorum vitas 2 
fol. 242 — 243'. V. Columbani particulas continet has: 
VIII. Decemb. Incipit vita sancti Columbani abbatis. 
Rutilantem — coronam (I, 1). Natus ergo hic — robo- 
35 rant (I, 2). De ingressu eius in Italiam ad Agilulfum 
regem. Beatus ergo — Amen. (I, 30). 

Scripturae specimen dedit Laivlor tab. XII. 
Inspexit 0. Holder-Egger v. d. 

B lli) Codex Lucensis bibliotliecae capitidi ecclesiae 

40 maioris A, saec. XIII, olim ( sancti Michaelis de G-uamo 9 , 

fol. 174 — 179'. V. Columbani librum I continet*. Prae- 

1) Cf. Lawlor p. 19. 2) Cf. Anal. Bolland. XI, p. 263. 3) Cf. 

'Arch: XII, p. 708. 



110 



IONAS, VITAE COLUMBAXI LIBRI II. 



10 



scripiio initiumque textus cum codice praeeedente conveniunt 
atqut praeter lectionem satis communem: 

I. 1. linquerent] relinquerent B \h 
nota recensionis B v<:stif/ia observari licet vita exeunte: 

I. 30. animani membris solntam caelo reddidit] anima 
menbris sointa. e. r. spiritum Blh cum B\a. 2. 
Attamen post cliem emortuaJem : ncmo Kl. Decembris codex 
a Iona discrepans gari doxologia desinit: Regnante 

domino nostro Iesu Christo. qui cum Patre et Spiritu 
saucto vivit et regnat in secula seculorum. Amen. 

Initium finemque rogatu meo offU 9cripsit 

Petrus Guidi . rice-liUiotltecarius capituli Lucensis. vir 
reverendissim 

B li) Codex Pari . 3820, olim CoTbertinus 

n. 152, deinde Regius C. 3596. 7. saec XIV. fol. 69—70. 15 
V. Sertulfi (praescr.: Incipit beati Bardulphi abbatis. cuins 
festivitas celebratur XIIII". Kl. Septembris ; exhibet mu- 
. scilicet 11,23. ad verba: Ad cuius imperium hominem 
miserabiliter discrependo iniqua pestifi fugit. inseguente 
Passione Ludoviei episcopi. Sanctus constanter Bardulphus 20 
appetlatus est muUaque librarius parum accurate tradidit: 

aulicas] aliquos B 1/. 

perspexit. nisus est] (p. om. visus est B \i. 

tollendo] tollerando B \i. 

nisu] conatu B \i. 
Verba ad priorem textum spectantiq: cuius superius ^fecimus 
mentionem om. postquam exarare coepit, mox resipiscens 
delevit. NonnuUae Jectiones in hoc codice deprehenduntur 
cum B \a. h convenientes : 

praeclara sintj pr. sunt B \i cum B \a. b; 

nuuc] om. B li cum Alb. B \a. I: 

orbis] urbis B 1/ cum A \l. B \a. b; 

Viaturinum] B \a : Maturinum B 1/. 
Inspexit H. Lel . c. 

B2 Codex B om a n u s JjiUiotliecae Vaticanae e libris 35 
reginae Christinae n. 1025 (antea n. 12^4y. saec. X. ex.. olim 
S. Trinitatis Vindocinensis. sicut m. s. XIII. fol. 1. adno- 
tavit. inter passiones vitasque sanctorum foJ. 157 — 174. 
V. Columbani continet. quam in usum societatis nostrae 
H. Pabst h. m. a. 1S69. diligentissime contulerat 1 . In Jater- 40 
ado capitum tituJi 11 — 17. desiderantur, sed 2 — 17. ante 
vitam iptsarn foJ. 156'. iterati sunt. 



25 



1) Cf. 'X. ArekJ II. 34. Locos aliquot nuperrime examinarerunt ct 
I. Schu-ahn ct C. Schellhass viri dodissimi. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 111 

Bcripturae specimen dedit Lawlor tab. VII. 

Cum idem apparatus in singulis libris recensendis 

minime permaneat neque codices iidem eandem per totum 

opus indolem servare videantur, seorsum de unaquaque parte 

5 inquirere visum est } quae inter codices intercedat ratio, 

quove consilio editio instituenda sit. Ut acl librum priorem 

transeamus, classis A et B ut plerumque vel in rebus mi- 

nimis inter se congruunt, ita gravi Jectionum discrepantia 

haud raro in duas partes discedunt, sermoque tam diversus 

10 locis nonnullis in utraque legitur, ut, utri maior fides 

accedat, non facile decidendum sit. Rem in controversiam 

adducentibus nobis tertius occurrit testis Fredegarius, quem 

maximam c. 18 — 20. V. Golumbani partem in chron. IV, 36. 

eorpilasse monui. Utraque autem classis eo inprimis inter 

15 se differt, quod orationem obliquam, cuius Ionam quam 

maxime studiosum fuisse dixi, praetermissis verbis sentiendi 

rci declarandi A tradidit, admissis iis, B: 

c. 6. Coepit — rex querere, ut — resederet, — oin- 
nia quae eius voluntas poposcisset se paraturum 
20 [esse spopondit add. B, om. A] ; 

c. 19. Vir Dei respondit: 'Si — conaris, — me fore a te 

sustentaturum [scias add. B, om. A cum Fred.] ; 

c. 20. hortantur, ut — consuleret; qui si eum violenter 

non abstraherent, mortis eos pericolum incur- 

25 rere [pro certo sciret adcl. B, om. A cum Fred.}. 

Verba igitur quae dixi in antiquissimo quocl habebat V. 

Columbani exemplari non legerat Fredegarius, eoque sane 

consensu classi A summa auctoritas accedit. F contrario 

altera classis in interpolationis suspicionem venit atque re 

30 vera de orationis partibus agitur, quas in calamo auctoris 

haesisse manifestum est. Idem fere de plerisque reliquis 

additamentis B dicendum est: 

c. 5. Si quempiam his labere in vitiis repperissent, 

[quibus humanum genus solet astringi add. B] ; 

35 c. 18. reginam aulae [regiae add. B, om. A cum Fred.] 

praefecisset ; 

c. 19. Evenit ergo, ut [post add. B, om. A cum Fred.] 

quadam die — veniret; 
c. 20. caelos respicit [et ait add. B] : 'Aeterne', inquit, 
40 'conditor'; 

*c. 30. hortatur, ut sui laboris [praemio vires resumat *p.46. 
add. B] meminisceret [que add. J5J, — erudiret, 
— adunaret — , edocaret [erudire — , adunare — , 
educare B]. 



112 



IOXAS. YITAE COLUMBAXI LIBRI II. 



Ultimo Joco vel temporis inaequaJitate rerbi resuinat inter- 
polatio a textu pritnigenio (meminisceret) facile distinguenda 
est. Cum autem auctor B a.Jtero pauJo melius eruditus esset, 
menda eius grammatica nonnidla sushdit vocabidaque textui 
intuJit aut aptiora aut electiora : 

c. 7. solitudinis ora [s. vastitatem B] adtegit; 

c. 12. in supradicto scopuli sinu [speleo B, sed Ionas 
ipse sinus pro specus accepit, cf. c. 8. concavuin 
in caute sinum] ; 

c. 19. Aient [A cum Fred.: fatentur BJ: 

c. 27. falangas imperavit abire [abire iubet B]; 

c. 28. aientes [A; dicentes B]\ 

c. 30. Omni praesidio s. monasterium munire studet 
[muneribus ornat B, sed praesidio munire con- 
stare videtur. praecedente loco hoc: ut sodales — i 
presidio foveret]. 
Ab ipso incepto suo auctor archetypi B loco insequenti de- 
stitisse videtur, ubi lectio primigenia adhuc iuxta interpo- 
Jatam asservata est: 

c. 11. tantaque piscium [multitudo add. B 2 : 9 Jitt. ras. 
B la] copia est rete impletum, ut vix prae multi- 
tudine trahi potuisset. 
Emendatam lianc V. CoJumbani editionem aevo posteriori 
neque biograplio ipsi attribuendam esse ex hoc argumento 
concJudi Jicet. Adveniente sancto in GaJJias. duabus ex 2 
causis religionem aboJitam esse Ionas affirmavit, sciJicet 
(c. d) vel ob frequentia hostium externorum vel negle- 
gentia praesulum (ita A : priscorum principum B). Prae- 
suJes ab eo inteJJeguntur episcopi abbatesque 1 , iisque reJigionis 
aboJitio in Jibris A vitio vertitur, dum B ipsorum gratia 
'priscos principes' substituit. Manifestum autem est reges 
Francorum saec. VI ex. regnantes vix priscos appeJJari 
potuisse a Iona quinquaginta circa annis post degente pri- 
scosque ipsos muJto magis scriptoribus CaroJingicis fuisse, 
extincta stirpe MerowingicQ. Quare mihi persuasum est. Y. 
CoJumbani ab interpoJatore muJto posteriore retractatam esse, 
certoque certius probasse mihi videor textum primigenium in 
codicibus A asservatum esse. 

InterpoJationes cJassis B facite discernendae essent. si 
adhuc superesset quod auctori eiusdem praesto fuerat ex- 
emjplar A. Quod etsi reperire minime Jicuit, tamen totam 



1) Cf. V. Columb. Ep., I, 1. 4: V. Ioh., SS. R. lleroving. III, 505, 
/. 27. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 113 

codicum congeriem examinans in affinem ipsius classem in- 
cidi A 3, quacum nonnumquam faciunt codices A 4. 4a. Cum 
libro A 3 solo classis B convenit, assentiente Fredegario, 
locis his: 

5 /, 19. [beatum add. Ala. a*. b. c. d. 2. 2a; om. A3. B\a.2. 

Fr.] Columbanum; 

ib. dementiae [se add. A\a. a . b. c. d. 2. 2a; om. 

A3. B la. 2. Fr.]; 

I, 20. Inter quos primus Ragumundus erat, qui eum 

io Nametis usque perduxit, universis] A3. B \a. 2. 

Fr.; N. u. p. (Nam solum habet A\b; nam et 

usque perduxit eras. A\d; haec om. A \c) ante 

verba i. q. p. R. e., qui (q. om. A\c. d.) cum u. 

A \a. a*. b. c. d. 2. 2a. 

i5 Verba igitur Nametis usque perduxit in exemplari (x), 

unde libri A\a. b. c. d. 2. 2a pendent, suo loco mota ini- 

tioque enuntiati suppleta erant; in altero autem exemplari 

(y) ordo rerum intactus relictus erat, talisque condicionis 

codex non solum is erat, qui a Fredegario librarioque B 

2o adhibitus est, sed extat adhuc A 3 atque ex simili exemplari 

lectiones nonnullas pendere necesse est librorum imperfectorum 

A 4. 4a. Ope codicum A3. 4. 4a et classem B interpolati- 

onibus purgari et in codicibus A \a. b. c. 2 menda verba- 

que singula, immo enimtiatum totum dubiae fidei discerni 

25 licuit: 

*I, 16. Patratum deinceps aliud miraculum] ^4 3. 4. 4a. *p.47. 
B\a. 2 (praetermisso verbo auxiliari, velut II, 23 : 
Deinde alia virtus subsecuta) ; quod per beatum 
Columbanum et eius cellerario factum fuit re- 
30 feram add. A\a. a*. b. d. 2. 2a; 

I, 30. eo habentur in loco] A 2a. 3. 4#. B\a. 2 ; coha- 
bentur (A \a. a*; quo habentur A \b. c. d. 2. 3'. 3*) 
in loco rell. 

Neque vero propria exemplaris x omnia reicienda sunt. 

35 Exhibet enim exeunte parte priore (c. 17 ex.) locum illum 
iucundum ad conversationem sancti cum feris silvestribus spec- 
tantem, quem auctor referente Chagnoaldo episcopo Laudu- 
nensi accepisse voluit. Is l postea! demum, id est post rele- 
gationem, Columbani minister et discipulus erat, cum apud Bri- 

40 gantiam ille commorabatur, ita ut narratiuncula in altera libri 
parte (c. 27. 28,) collocanda fuisset, eamque cum praeceden- 
tibus minime cohaerere primo patet aspectu. Sane ea abest 
h. I. non solum a recensione B, sed etiam a codicibus 

Iooas. o 



114 IOXAS, VITAE COLUMBAXI LIBRI U. 

A 3. d, nisi quod in A 3. 3'. 3'\ 3*. Sx 1 . Sx 2 post c. 15. locum 
idm occupat, praetermissis primis verbis. Interim cle inter- 
poJatione cogitari non licet mea quidem opinione, nam verba 
ut mente Ionae dictata sunt, ita comparata cum aliis eius- 
dem auctoris genuina esse probantur : 



I, 17. ex. 

Nam Chaomoalduin 



I, 27. 

Nain Eusthasiuni hoc co- 



cognovimus referentein, qui j gnovimus referentem, qui. 

BeJatio igitur Chagnoaldi in y omissa a Iona ipso Vitae 
postea videtur addita esse, idque eo contigisse potest, quod io 
JiJrrum priorem absolutum auctor a. 641. seorsum ediderit, 
toto autem opere anno insequenti perfecto, suppleverit et ipsum 
quem dixi locum. Tunc demum epistidam praemissam esse 
opus sit, eaque re vera desideratur cum in aliis libris tum 
in A 4. 5, alienae originis est in AS. 15 

Inter libros A\, in quibus verba eadem desunt: 
Ep. Ausoniae] rell. (cf. II 2S) ; om. A la. \a*. \b*. \c. 

\c . \d cum A 3. 3': 
ib. Deo dicati aeterno] rell.; om. A \a. \a*. \b\ \c. 
\c. \d cum A 3 (pr. m.). S'. S'\ S* , 20 

eadem transposita sunt : 

I, 2. et occiduas pontum d. in umbras post latebras 
extant A\a. la*. 16*. \c. lc. ld, 
codex Sangallensis et antiquitate et eximia fide pi~aestat. 

Qui ab exemplari A la profecti sunt codices A \a' et 25 
A \a** cum ipso saepe conveniant atque virtutes libri pri- 
migenii alter melius servavit altero, sed una cum eis etiam 
menda in propaginem transierunt, veluti haec: 
I, 13. dederat] ita recte rell. pro ediderat (cf. I 20 : 

quos sui ortus terra dederat) ; tenebat A \a. 30 
a'. a**; 
I, 14. Siagriumj Agrium A la. a**; S(i superscr.}a.grimn 

A \a*; 
I, 20. vim] om. A la. a*. a**. 
Propria liuius stirpis natura non soJum a reJiquis famiJiis, 35 
sed etiam a textu A \a genuino vehementer nonnumquam 
discrepat, et qiianta his lectionibus auctoritas attribuenda sit, 
iam quaeritur. PJerisqtie sermo auctoris parum poJitus in 
meliorem statum redactus videtur esse, comparatisque et textu 
reliquorum et consuetudine Ionae, discrepantiam huiusmodi : 40 
1,2. conspexit] prodire c. A\a*. a* et m. al. A\a : 
I, 6. non se aliorum opum fore ditaturum] non se a. 
o. f. cupidum A \a* . (a**) et m. aJ. A \a ; sed 
cf. I, 14: se multorum opum esse ditatos; 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 115 

I, 9. in eadem concava scopuli] in e. concavitate s. 
A\a*. (a**) et m. al. A\a; sed cf. I, 11: per 
concava vallis, II, 2: concava alvei; 
I, 19. Aient ille tibi a rege fore directa] A. i. sibi a 
b r. esse d. Ala*. (a**)\ 

I. 20. Eecedite] Rededite pr. m. A \a; Redite A \a*. 

(a* x ) et m. al. A la; 
I, 21. interiorem (interius A Ib. c. cl. 2. 3) lumen] i. 
lucem A \a\ (a**) et m. al. A \a; 
10 I, 22. ad eius excubasse exubias (excubas redubias pr. 
m. A\a)\ ad e. excubias isse A\a\ (a**) et m. 
al. A\a; 
I, 27. quantisper se moraturum] q. me m. promitto 
A \a*. (a**) et m. dl. A \a; 
15 I, 28. rogavit] pr(a)ecepit A \a*. a** et m. al. A \a, 
in suspicionem venire opus est. Constat enim lonam ditare 
cum gen. coniunxisse, acc. in eadem concava accepisse pro 
abl. in eisdem concavis, genus neutrum saepe immutasse 
in masculinum atque librarium A la haec omnia ignorasse, 
20 ideoque cupidum pro ditaturum, concavitate pro concava, 
lucem pro lumen scripsisse neque munere suo fideJiter usum 
esse, sed interpoJationis edidisse exempJum pessimum. Eodem 
consiJio orationem directam obJiquamque 1, 19. 27. Iona 
meJius distinxit, quas ab ipso permistas esse supra 1 dixeram, 
25 eodem esse scripsit pro fore. 

Antequam A la cJe via communi secesserat , altera 

stirps exorta est, sciJicet A\b, nam et ipsa cum A\a ex 

exemptari pendet eoclem (a), quod Jicet accuratissime scriptum 

esset, tamen mencJis nonmdJis Jevioris momenti Jaborabat, e. gr.: 

30 I, 20. Exin] A 2 cum rell. ; Et in A \a. a. b; 

I, 21. infit] A 2 (? pr. m.). B (eodem verbo Gregorius 

utitur) ; inquit A \a. a*. b. 2a; 
I, 22. filo] A 2 cum reJJ.; filios A \a (corr. filos^). b; 
chilos A \a*; 
35 7. 27. visque rapida (rabida A\c. d. 2; rapidam I? 2)] 
A2 cum reJl. ; vasque rapide (rapid:: m. aJ. 
corr. rapido A \a, et sic A\a*) A \a. a*. b. 
IJJud ad ipsius auctoris discipidum quencJam redire, ex Jem- 
mate et subscriptione titriusque codicis et A\a et A\b con- 
40 cJusum est 2 , sed verba iJJa: 'a Iona quondam praeceptord ', 
quibns auctor Jibri appellatus est, mihi parum certa esse 
videntur neque enim Jiquet, ad quem discipuJum praeceptor iJJe 

1) Snpra p. 58. 2) Cf. Lawlor p. 5. 

8* 



116 IONAS, VITAE COLUMBAXI LIBRI II. 

referendus sit. atque fieri potest, ut sola eius titterarum 
scientia eo nomine celebretur. 

Classis primae nova nunc progenies reperta est, cum 
codicum A lc. c* cognatus emerserit multo accuratior, idem 
generis auctori illis propior A \d: 5 

I, 15. ex parrochianis] expar rationis A ld; expers 
rationis A lc. c*, 
qui quae in illis temere immutata aut neglegenter omissa 
erant verba haud raro integra servavit : 

I, 7. frequentare] A \d cum rell. ; frequenter venire 10 

Alc. c*; 
I, 9. vivere] A\d cum relL; om. A \c. c*; 
I, 17. isdem Coluinbaj A ld ; om. A lc. c*; 
I, 19. inetare] metari A \d ; raanere A\c. c '; 

ib. disciscatj recte Ald: se separat A ic. c*; 15 

I, 20. Nametis usque perduxit] nam et usque p. eras. 

A \d: haec om. A \c. c*; 
I, 21. percussurunr Ald cum relh; percutiendum Ala*. 

c. c . 2. 2(7 ; 
/. 29. in omnibus] A \d cum rell. : om. A lc. c* ; 20 

I, 30. meminisceret] recte A \d ; reminisceretur A lc. c*. 

Quod in A \c. c desideratur c 16. in A\d adest neque 
praescriptiones capitum hic omisit sicut Uli, dum latercidum 
capitum carminaque vitae adnexa illi exhibent neque Mc. 
Virtutdius codicis A ld vitia pectdiaria opposita sunt haud 2 
ita multa, quae in propinquis ipsius non redeunt: 
I, 8. iungunt ingerunt A \d : 
I, 15. eratque ille] Erat enim A \d : 
I, 17. mentionenv memoriam A Id; 
I, 20. formidine_ periculo A Id; 30 

ib. ad Coram] ad propria (ex praecedentibus iterata) 
A \d. 
Codicihus vero A\c.d haud magnam auctoritatem tri- 
buam propter duplicem naturam, quae in ipsis distinguenda 
est. Qui cum in priore libri parte manifesto partium codi- 35 
cum A i sint, in posteriore cum codicibus A'2 faciunt: 
I, 11. tantaque piscium] om. A lc. d. 2. 2a; 
I, 17. metu — perculsus 1 mente — perculsus A lc. d. 

2. 2a: 
I, 19. reppererunt Aspasiumque nomeni om. A lc. ch 40 

2. 2a: 
I, 22. metatui suo redire] (ad add. Alc. d.) metas suas 
r. A lc. d. 2. 2a, 






IOXAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 117 

atque cum eisdem post verba I, 22 : Sublato deinde prandio 
vir Dei ad scafam remeat totum enuntiatum inserunt liocce: 
Factum est autem, cum vir Dei Columbanus adisset 
(ita A Id. 2c. et e corr. audisset A lc '; edisset A 2) scafam 
s (adsurrexisset pro a. sc. A 2a) A lc\ d. 2. 2a. c (non A2b), 
subsequentibus verbis : repperitque (ita A2a cum rell. ; que 
om. A lc*. d. 2. 2c) suos multa tristitia depressos. 

Ut alibi verba necessaria neglegenter praetermissa sunt, 
ita Jwc loco textus amplificatus est, cumque pro vocabulo 

io rariore metatus usitatius quoddam substitutum sit, sermonis 
rustici corrigendi studium apparet. Eodem studio locus quem 
dixi additus videtur esse, scilicet sanctum ad scapham non 
solum remeasse, sed etiam ipsam adisse, et certe in textum 
admitti non licuit verba, quae a melioribus libris Ala. b. 3. 

15 B la. 2 omnino absunt nec per omnes libros A 2 confir- 
mantur, veluti A2b iisdem vacat 1 . Cum quae libris Alc. d 
et A 2 communia sunt ea numerum non adeo magnum effi- 
ciant atque praeterea menda alterius partis in altera minime 
redeant, fieri vix potest, ut altera ex altera orta sit, verique 

20 similius est lectiones nonnidlas ex exemplari alieno a librario 
quodam depromptas esse, cumque codices Alc.d praeterea 
manifesta classis A 1 vestigia ferant, proavum eorum com- 
missi reum esse existimem. Exemplar autem, quod ad cor- 
rigendum textum ille ascivit, nonnumquam cum A 2a con- 

25 venit, dissentiente codice A 2 : 

Ep. secando] sectando A lc. d. 2a; 
I, 19. paraturum (pariturum A lc. d)] respondit add. 

A lc. d. 2a; 
I, 21. Mogontiacum] Mosuntiacum A\c. d; Mosontia- 

so cum A2a; Mogontiam A2. 

Alterius fontis vestigia et in latercido capitum et in prae- 
scriptionibus deprehenduntur, atque has ille exemplo librorum 
A 2. 2a perverse disponens, praescriptionem c. 20. medium 
in praecedens, lemmata vero c. 21. 22 in c. 20. 21 promovit, 

35 denique errorem animadvertens c. 23. cum 22. coniunxit, ita 
id a c. 24. omnia inter se conveniant, dum A 2. 2a c. 24. 
cum 23. coniungentes demum a c. 25. in ordinem se referunt. 
Praescriptio ultimi capitis (30) in A ld legitur a reliquis 
discrepans omnibus. 

40 1) Verbo Factum est Ionas raro utebatur (II, 3. Factumque est dein- 
ceps, cum — tellus excoleret, subito — asperitas peremit,), frequentius 
biographus Genovefae aevo Carolingico, qui c. 7. locum persimilem ex- 
hibet: Factum est autem — , cum mater — pergeret, — ilico — per- 
cussa est. 



118 



IOXAS. VITAE COLOIBAXI LIBRI U. 



C( dices A 2 mendis inquinati sunt communihus. veJuti 



liisce 



I, 17. esse sepe solituni (sol. sepe A \bY Ala. b. 3: 
esse om. A 2. 2\ 2a. 2a**. 2a***. 2a 12 . 26 1 . 2c. 



ib. 



±a : esse s. om. A2a lm t euin pro esse A2*) sepe 5 
solitum A2. 2*. 2*. 2a. 2a**. 2a***. 2a 1% . 2b. 2bK 

2c. -\a >esse ante sepe facile excidere poterat); 
velnt catuli solent doininis adolare, exultabant] 
Ala.h.S: velut catuli solent dominis exultare. 
exultabant.4 2. 2'. 2 + . 2a. 2a*. 2a 1 - 2 . 26. 2b x - 2 .c io 
cum A le. d. 4« (at dominis potius adolare 
quam exultare canes solentj : 
I, 20. ferocia animi fortior, fer. (ferociae A 2a) mens 

fort. JL 2. 2a : (f. om.) mens ferocior A2b; 
I, 27. vademonio ademonio ^4 2; a daemonio A2a. b, 15 
auctorque huius familiae tam accurate quam A \a verum 
textum minime tradidisse videtur. etsi altero stemmate ad 
exemjjlar commune x rediens nonnuUas ipsius Jeciiones me- 
Jius servavit priore (a) quamvis raro. In progenie quam 
reliquit Jate diffusa maJa idjerius succreverunt quam bona 20 
nerjue ad textum recensendum adhibui nisi antiquiorem et 
meJiorem librum A2 et qui inter stirpem tripartitam primum 
Jocum occupat quamvis muJto deteriorem A 2a. dum in sor- 
dibus reliquorum uJtra ea quae supra exposui non inhaeresco. 

Ex omnihus Ubris famiJia A 3 veram Jectionem soJa 25 
servavit his Jocis: 

I, 11. per praerupta rupis] A 3. 3'. 3'\ 3*. 3". 3*** et supra 

I, 8 ; p. p. ruris reJJ. : 
I, 27. Ipso itaque in tempore] A 3. 3'. 3'*. 3*: in om. reJJ. : 

sed cf. I. 8. eo in t.; /. 27. Eo itaque in t.. 30 
•p.48. atque *di$crepantihus aJtcrius stirpis y codicibus AS. A4t. 4a 
et inter se* et cum recensione B, ea omnino 2 )ays eJigenda 
erat, cui caJcuJus A3 accessit: 

I, 3. pilis J. 3 cum B la. h: pliis B2\ telis A 4 cum 

A la. a*. b . c. d. 2 (ex praecedentibus : tela 35 
laxare fortasse iteratum) ; 
I, 11. Aliaque vice] AS cum B la. 2 (recte: cf. infra 
c. lo): Alia quoque vice A 4 cum A\a. a*. b. 

c. d. 2 ; 

I, 4. vice v n)simum' A 3 cum A la. a*. b\ c. d. 2; Trice- 40 

simum A ± cum B \a. 2; 
I, 14. viri Dei gratia flagravit] A 3 cum A \a. a\ b. c. 

d. 2 ; post Dei add. intercessionis A 4, inter- 
cessione B \a. 2. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 119 

Neque vero omnes quae in A 3 occurrunt lectiones bonae 
notae sunt, e fonte optimo depromptae, sed multae ibi de- 
prehenduntitr corrcctiones arbitraria* . multi hiatus, neqne 
interpolationes desunt. In Jocum Sigiberti regis librarius 
5 ChUdebertum suhstituif: 

I, 6. Sigiberti] rell.; Childeberti AS. 3'. 3* e coniectura, 
quare ctiam ea immutarc coactus est, quae de regibus Fran- 
corum infra relata erant: 

I, 18. Sigibertus etenim, cuius superius fecimus men- 
io tionem] Siquidem Sigibertus rex AS. 3'. 3*; 

ib. Perempto itaque Sigiberto, Childebertus filius 
eius] Post quem filius eius Childebertus A 3. 3'. 3*. 
Ne Merowvngorum quidem stirpem intactam reliquit: 

I, 28. Mervenguml se (om. AS*) regein A 3. 3*; at 
15 regem Mervengum A S'. 3'*. 

atque passirmn ibi sublaturus, ubi activum reqiiiritur, voca- 
bulum alienum textui intulit : 

I, 19. oraturque] Alloquiturque (que om. AS*) AS. 3'. 3'*. 3*. 
Quod AS. 3' una cum A2 eodem loco hiant : 
20 I, 17. imperavit [sancti — temperavit om. A2. 3. 3'. 3'\ 3*], 
cum verba per homoeoteleuton omissa propinqui huius, scilicet 
A 2a. c, exhibeant, consensum fortuito contigisse existimem. 
Necessitudo vero cum classe B intercedens vel mendo quodam 
communi confirmatur : 
25 I, 20. quem superius direxerat] q. s. dixerat (dixeram 
A 3. 3'. 3'*. B lb) A 3. B \a. b. 2 ; 
in eo enim ex quo pendent exemplari dixerat pro direxerat 
scriptum esse patet. 

Classis A 4. ad quam examinandam novum subsidium 
30 nacti sumus, eruto libro A ±a, ad textum recensendum non 
adeo facit. Be ea enim iam idem dicendum est quod de 
ctasse Alc d, scilicet duo elementa in ea coatuisse, atque 
reliquiis exemplaris y multo plures oppositae sunt lectiones 
classis A 2, ita ut A 4 non solum cum A S, sed etiam cum 
35 A lc. d. 2. 2« necessitudine quadam coninncta sit. Menda 
autem in ea deprehenduntur cum communia librorum A 2. 2a: 
I, 3. exaestuansj dum add. A 2. 2a. 4. 4«; 
jT, 4. carinamquel carinam quam A 2. 2a. 4. \a, 
tum praecipue ea quibus sotus A 2a inquinatus est: 
40 1,1. linquerentj linguerent A 2a (pr. m.). 4a : 

I, 5. humiliat exaltabitur (Luc. 14, 11^)] exaltat humiliabi- 

tur (item ex Scriptura sacra) A 2a. 4. 4a (non A2), 

isque solus lemmata c. 28. 29 cum A 4a consentiens suo loco 

movit et ad subsequentia rettulit. Textus laterculi capitum 



120 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI H. 

et praescriptionum, item finis c. \1, qnem deficiente libro A± 
solus A 4a servavit, classis A 2 vestigia prae se fert. Cum 
auctor generis A lc. d eoclem fonte usus sit, eaedem lectio- 
nes A 2. 2a quae in libros J. 4. 4a et in lios transierunt, 
atque quae consentientibus libris A lc. d. 2. 2a habita est fides 5 
parva aut nidla, eadem illis accedentibus tofi cohorti convenit: 

I, 17. per densa saltus] pergens a saltu A2. 4. 4c : 
pergens ad saltus A 2a; pergens ad saltum (sal- 
tuum A ld) A \c. d; cf I, 30 : inter densa saltus. 
Verbis igitur male aut contractis aut separatis textus hoc io 
loco misere depravatus est. Praeterea libri A 4. Aa suas 
peculiares exhibent interpolationes, locos Scripturae sacrae ad 
Vulgatam corrigentes (I, 4. b) aut textum per se suppleyites: 

I, 6. loca] horrida repperisset add. A 4. 4a. 

Praestantissimus alterius classis codex B \a, quocum 15 
fere convenit ~B lb, ab eodem patre (d) prognatus, quam 
accuratissime exemplar illud retractatum (y) reddere videtur. 
de quo supra egi; peculiaria autem illius menda ope libri 
B 2 tolli poterant, qui alio stemmate ad eundem avum re- 
ferendus est, fidem vero non eandem meretur, verborum in- 20 
primis ordine saepe perturbato. 

Optimos uniuscuiusque classis codices A la. B \a totos 
contuli et totam lectionum variantium discrepantiam ex ipsis 
athdi, sed textum in universum non curavi nisi primigenium, 
unde ea quae in A\a ad aliud exemplar correcta erant 25 
fere suppressi, neque quisquilia omnia posteris tradere meum 
esse existimavi. Lectiones reliquorum codicum latius quam 
in priore editione perscripsi, ubi singularia eorum neglexe- 
ram, librisque quos olim adhibueram A \b. c. 2. 3. 4. B 2, 
quo melius uniuscuiusque generis varietas perspiceretur, 30 
nunc addidi A \a*. c. d. 4a et A3'. 3'*. 3\ collatos illos ope 
W. Levison et H. Lebegue, hos per me. Ex A \a* et A\b 
lectiones discrepantes fere omnes nunc exscripsi, sed libri A\b* 
deterrimi, quo ad c. \\, deficiente codice A\b, usus sum, non 
curavi excessus temerarios atque exinde rationem eius non 35 
habui nisi raro. Codices A\c. c pro uno exemplari accepi, 
proprietatem alterutrius supprimens, cumque etiam libri A id 
cum his comparati menda peculiaria ad fontem communem 
redire nequirent, et ipsa suppressi, quae sane haud ita multa 
erant. Codicibus A2. 2a et A 3. 3' et A 4. 4g eodem modo 40 
usus sum, ut omnia silentio praeterirem, quae a propinquo non 
confirmarentur ; libris A3. 3* inter se discrepantibus plerumque 
calculum A3' assumpsi, rarius A3'\ Lectiones autem com- 
munes librorum etA\c.cetA2. 2a et A 3. 3* et A 4. Aapotioris 






IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 121 



tantum exemplaris signo distinxi brevitatis causa, ita ut, nisi 
forte contrarium dictum est, codicibus A\c et A2 et AS et A^ 
signa deteriorum A\c et A2a et AS* et Aka mente semper 
adiungenda sint. Nihilominus factum est, ut apparatus moles 

6 nimium increverit, multaque iam accesserunt inutilia, vehdi 
formae illae ad grammaticam purgatae, quae barbaris passim 

. in libris deterioribus substitutae sunt. Etiam ex codicibus 
AS. 3* permidtae paleae collectae sunt, quibus maturae 
fruges paene conteguntur. Stirpem vero codicum gradatim 

o degenerantem adhuc longius persequi recusamus, cum satis 
superque demonstrasse mihi visus sim singularum classium 
naturam diversis inter se collatis exemplaribus a posteris 
permixtam atque violentissimo ingenio laesam esse neque 
integram ad nos pervenisse nisi per vetustissimos eosdem 

i optimos codices, quos reliquis praetulimus. In latercido 
capitum hymnisque recensendis, quorum ille in B la, hi in 
JB2 desiderantur, codicem B lb adhibui nec frustra; hos etiam 
cum A lf contuli. Quo facilius quae inter singulos codices 
intercedat necessitudo intellegatur, stemma delineare libet hoc : 

) Archeti/pus 



x 



Qi 



P 



Ala Alcc Alb \ A2 A2a A3 



Ala* Alb* ^-^ X Bla Blb B2 



(Ala x ) Ala** A±. 

In recensenda V. Columbani, libris inter se comparatis, 
lectio x et y primo eruenda, discrepante autem utraque, 
exemplar y in universum anteponendum erat. Haec sane 
ratio etiam in quaestionibus grammaticis saepe locum habere 
poterat, cum usu Ionae observato menda quae ad y referenda 
erant grammatica pleraque genuina esse perspexerim : 

I 6. 14. 17. castrum vel monastermm vel munere, qnemj 
ita A 3 et A 4 separatim aut coniunctim cum 
B la. 2; quod A\a. a*. b*. c. d. 2; at vocabidis 
castrum, monasterium etiam alibi I, 10. 28. et 
10. 30. masculinum genus attribuit idem auctor; 

1,1. tanta ignis] A 3 (pr. m.J. B \a. 2; tantus i. 
A \a. a. c. d. 2. 4 ; 

ib. aequitibus] recte Ak. B \a. 2 (eques pro equus; 
cf. SS. R. Merov. I, 944); (a)equis A \a. a\ b\ 
c. d. 2. 3; 



122 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI H. 

I, 14. se nniltoram opum esse ditatos] recte AS. B\a. 2 
(cf. c. 6 : se aliorum opum f ore ditaturum) ; se 
multis opibus e. d. A la. a*. b. c. d. 2. 4 ; 
I, 17. nomen A \a (pr. m.). 3 (saepe). 4 (pr. m.). B \a. 2 
(et I, 19. Fr.) : nomine A \a. b. e. d. 2. Aa: 
•p.i9. *ib. ultimus alitus carere] B \a; ultimos alitus c. \ 
A 3. B 2 (carere c. acc. apud Ionam); ultimo 
(h)alitu falito A \a) c. A \a. a\ b. d. 2. 4a; 
I, 20. propter eum transirent] B \a. 2 (propter pro 
prope I, 17. 28); prope eum tr. A \a. a*. b. k 
c. d. 2. 3. 
Haud raro autem, neglecta affinitatis ratione, cum Ubrarii 
plerique uno consilio ad emendandum sermonem barbarum 
accesserint, iis potior fides attrihuenda erat, qui robiginem 
primigeniam quam fidelissime servaverunt. Be Ionae opere it| 
hac in parte bonam laudem meriti sunt librarii A \a. B \a, 
iisque consentientihus nonrmmquam tertius testis accessit 
Fredegarius : 

I, 19. vir pro viri A \a. B \a cum Fr.; 
I, 27. vir pro a viro A \a. B \a et alii : 20 

dissentientibus autem iis, calculum suum haud raro codici 
A \a adiecit, cuius lectiones non paucae in textum admit- 
tendae erant, neglectis libris reliquis: 

I, 18. ex honorabilem reginamj pr. m. A\a cum Fr.: 

ex honorabili regina rell. : 
I, 19. intentu frangat, A \a cum Fr.; intentum fr. relL; 
ib. ab conprovincialibus moribus] pr. m. A\a cum 
Fr.; ab (ad, a) conprovincialium m. rell. 
Etiam A \a. b inter se consentiunt, impolitam auctoris con- 
suetudinem reliquis melius servantes: 30 

I, 24. potitus (recte A\a. b; positus A\c. d. 2. 3; factus 
B \a. 2) est triumphus victoriae] potiri c. acc; 
cf I, 26 : gratiae potitus est suppiimentum, 
classe B saepe accedente: 

I, 16. deferto] A\a. b. B\a. 2; defert A 4 (o eras.). ^a; 36 

deferens A \d. 2. 3'. 3'*. 3*; deportato AS; 
I, 24. ob quibusdam erroribus] A\a.b. Bla. 2; pro q. 
e. A\a*. c. d. 2; est (de in mg. suppl.) q. e. A2a; 
ob quodam errore A 3 ; ob quosdam errores 
AS'. 3'*. 3*; 40 

I, 28. cum damna] A\a. b. B\a. 2; cum damno A\a*. 
c. d. 2. 3. 
Ex Jiis exemplis colligi licet, quantam vim textus deteriorum 
librorum passus, quantoque studio barbarus auctoris sermo 






IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 123 



sublatus sit. Codex A\d vel in his rebus exem/plum lihrorum 
meliorum nonnumquam imitatus est: 

I, 27. tanta sapor] A\d cum melioribus ; tantus s. A\a*. 
b. c. 2. 3. 
5 Ftiam A 2 lectiones haud spernendas una cum Fredegario 
exhibet raro: 

I, 19. sol occumbente] A2. B\a. 2 cum Fr.; sole o. relL; 
I, 20. vim] A 2 (alias etiam B \a. 2) cum Fr. et ita 
V. Vedastis c. 5 ; vi rell., 
10 licet cum ipso eodem quoque loco lapsus sit: 

I, 18. passim] parsim A 2 cum Fr.; sparsim A 2*. 
Agmen clauduntA 3. 3'. 3'*. 3* cumFredegario soli consentientes : 
I, 19. quibusque] A3. 3'. 3'*. 3*; quibusquae Fr.; quibus- 
cumque rell. ; cf. I, 27. queque, ubi quaecumque 
15 A3. B2; 

I, 20. Hii] AS. 3'. 3'* cum Fr.; Hi A 3* cum rell, 
atque eximiam lectionem ex eisclem erui licuit hanc: 

I, 30. patebatur] A 3. 3'*; patiebatur A 3'/ patebat A 3* 
cum rell. 
*o Certa igitur lege in diiudicandis rebus grammaticis uti non 
licet nisi ea, quae explorato auctoris sermone constituitur. 

De orthographicis idem fere dicendum est. Praestantia 
codicis A\a iis locis quos expilavit Fredegarius certo certius 
comprobatur, sed ex hoc collatisque Ionae scriptis intellegitur, 
26 etiam veliquis libris haud spernenda inesse, inprimis libro B\a. 
Bucem igitur A\a secutus sum, quatenus auctoritati ipsius 
fides non derogabatur, latercidoque composito accuratius ex- 
plicavi, quibus locis eum Fredegariumque admiserim aut alios 
libros praehderim, uncinis includens lectiones improbatas. 

30 [a pro e: insaniabant, nitabantur pr. m. A \a\ ; 

[e pro a: copiem (cf. cupiem V. Ioh. c* 13J), cruentem, red- 

undebat pr. m. A \d\; 
ae pro e: voc. aetern^, 

dbl. formidinae Fr., mentae A 4, 
35 adv. aeqnae, 

[demonstrset, excitast pr. m. A \a] f 

conquestus A \a. B \a. b (conquestus Fr.), 

aederit A \a, 

Sgestatis A \a (aegentum V. Ioh. c. 8), 
40 aequus saepe A \a. B \a, 

aescas A 2a. B \b, 

esum (aesuriunt V. Ioh. c. 8), 

[-qu^, -quae saepe A \a\, 

[saeveritas A \a. B 2] ; 



124 IONAS, VITAE COLUMBAXI LIBRI II. 

e pro ae odmisij sicut in A\a legitur, atque etiam apud Frede- 
garium occurrunt liaec: 

misere reginae, 
largitatis nostre ; 
ae pro i: quae pro qui n. sing.; 5 

*p.50. *assimilatae sunt praepositiones : 

arnrnonitione, amnionitus, 

[attentius A \a. b, compagem A \a, optemperaret 

A \a. b. 2]; 
in universum autem praepositiones non assimilatae 10 
sunt, consentiente Fredegario : 
adgressa, adlocuntur, adtingunt, conp., obtem- 

perare A \a. Fr. } 
[exconmunicatio A \a]\ 
b pro p: obtio, 15 

[labides, poblitibus, brimi, stibulam A \a\ ; 
p pro b: [palsama A \a\, 

vipurna ; 
b pro t: exubias (exuvias A 3; excubias rell.), 

salibo pr. m. A \a cum V. Iolu c. 10, 20 

[redundabit pr. m. A \a] ; 
[v pro b : narravimus pr. m. A \a\ ; 

c inserta: [dictionis pr. m. A \a (dictione V. Ioli. c. 15; at 
ditionis A \b. B \a. Fr.], 
fauctores A 2, 25 

fructix, fructices A \a ter, B \a bis, fructicum 

semel A 2, 
saepefactus codd. meliores saepe: 
menda falsa ehjmologia exorta ad auctorem ipsum 
referam ; 30 

[c pro g : pervacare pr. m. A 1 a\ ; 

g pro c: auligae pro aulici pr. m. A \a cum Fr., pr. m. 
B\a (auli regiae Fr.; auliregi ^lld), gen. auligum 
A\d et pr. m. B \a cum Fr., 
[elugubrare, exegrare, migare taliaque saepe A \a], 35 
opaga A \a. B \a: 
c pro qu: adlocuntur A \a. Fr. ; 

qu pro c: querqui pro querci pr. m. A \a. B \a et pr. m. B \a, 
quur Fr. et sic scripsi, qur semper B \a cum V. 
I0I1. c. 7 ; 40 

[ci pro ti : attencius, demenciae, forcior, pocior Fr.] ; 

[t ante i loco c codicibus a librariis illata videtur esse atque apud 
Fredegarium legitur : 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI Ll. 125 

perteuaciae, provincias, 
quare libros vel meliores ita errantes non curavi] ; 
d pro t: adque pr. m. A \a cum V. loli., 

inquid ter Fr. cum V. Ioh. et Ved, semel pr. m. A\a, 
5 ter A 2 et B \a, 

idemque, 

reliquid pr. m. A \a et B \a cum V. Ved. c. 8, 
[detenderint A \a]', 
t pro d: repetare A \a (ter). B \a (bis) cum Fr.; at 
io repedare semel A \a. b. B 2. Fr.; 

e pro i: 3. decl. [nom. sing.: pingues, pisces A \a, regales 

proles Fr.] ; 
gen. : dignitates, pociores Fr. } 

lapides pr. m. A \a. B \a, 
15 caritates, flagrantes, fratres, 

labores, pietates, religiones 
pr. m. A\a, 
multitudines pr. m. A 4 ; 
dat.: conditore Fr., 
20 consistente, modolamine A\a, 

corde A 3, 

oratione codd. cum Fr. et A\a } 
religione A\d. 3. B\a. 2 (non 
Fr.) et A \a(f). 2 et A\c. 
25 d. 3, 

*societate pr. m. A\a, *p.5i. 

-e nonnumquam A 3 et A4l\ 
[abl.: singulare pr. m. A\a\\ 
abl. pl.: atrociorebus Fr., 
30 legebus A 4 ; 

pronom. [ille dat. pr. m. A la], 

ille n. pl. Fr. et pr. m. A\a, 
[ipse pr. m. A \a\ ; 
[l. coniug. sotiares A \a\ ; 

35 [2. coniug. vovet pr. m. A \a\ ; 

3. coniug. 2. pers. : canes, capes, 

cernes. diffundes A\a, 
incoles pr. m. A la, 
promes, 
•w [reminisceres pr. m. A \a\ ; 

3. pers. : adtollet, desinet, dicet, in- 
ponet pr. m. A\a, 
inquiret A\a (non Fr.), 



126 IONAS, YITAE COLUMBAXI LIBRI II. 

e pro i: 3. coniug. 3. pers. : occurret pr. m. A\a, 

pellet A \a cum Fr., 
poscet, tradet, trahet pr. m. 

A \a, 
teget A \a (pr. m. deget). B \a ; 5 
[part. : posetiim Fr.) ; 
[4. coniug.: proderet A \a. b. 2, at prodiret B \a. 
2 cum Fr., 
reppereant, venere pr. m. A \a } 
venerit Fr., at veniret rell.] ; 10 

[admenistrata, altissemus Fr.], 

in compositis: 1) -cid.ere, incedere A\a. 2, 2) -didit, 
condedit pr. m. A\a, ededit codd., 
indedit pr. m. A\a, indederat Fr., 

3) -quirere, conquererent pr. m. A\a, 15 

4) -sidere, obsedere pr. m. B \a, 
resedere pr. m. A\a et B\a, 5) -stitit, 
exstetit, substetet pr. m. A \a, 
6) -tinere, detenis pr. m. A \a. B \a, 

defert pro differt A \a. B 2, 20 

defundere, defusa pro diff. A\a, 
delucolo Fr., 

[deminuere, demisere A \a], 
[evigelasset, glescentem pr. m. A\a], 
grates A \a. a ' , 25 

[inlicetis Fr.]. 
-iscere, contremesce, 

itenere Fr. et B 2 bis : iteneris pr. m. A2, 
[menistri Fr.] , 

[munimene A \a], 30 

osteo pr. m. A \a, 
palleum A \a cum Fr., 
[pertenaciae, publecam Fr.], 
relegio Fr. cum Y. I0J1. et Ved., 

[seviretate Fr.), ~ 35 

[selenti A \a, corr.], 
[solamenis Fr.], 
*p. 52. sterelis A \a, 

[uudeque*? pr. m. A \a], 
'vademonium (vadaem. Fr.) semper, 40 

[venerabelis, vegens Fr.], 
vero A\a: verum Fr.; 

i pro e: decl. nom. sing. alis A\b. B\a, 

milis pr. m. A\a, 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 127 

i pro e: decl. nom. sing. prolis A \a. B \a. 2 (prolexs Fr.), 

sobolis A \a. B 2, 
sospis A\a; 
abl. sing. cecitati A la, 
crispanti, 
imitationi, 
lnci A \a, 
urguenti Fr. ; 
nom. et acc. pl. obtemperantis Fr., 

oportunitatis pr. m. A\a, 
optamatis omnis Fr., 
plebis pr. m. A\a, 
proceris Fr., 
regis pr. m. B \a, 
veteris A\a. B \a; 
[pron. illi n. sing. Fr., 

si pro se pr. m. A \a\ ; 

[l. coniug. increpit A \a, 

perturbarint Fr.] ; 

2. coning. preberis A\a. B\a (cf. indigeris V. Ioli. 

c 8), 
[augit, praepollit, refulgit, splendit pr. 

m. A\a\, 
[vidit cocld.], 

[urguitur pr. m. A\a, at urguetur Fr.], 
delituros pr. m. A \a. B \a; 

3. coniug. [crederis pr. m. A \a, bis], 

cerniret Fr., 

siniret pr. m. A\a, 

poscerit Fr. cum V. Ioh. c. 13, 

aederit, praeciderit, tenderit, volverit 

pr. m. A\a, 
avellerint pr. m. A\a; 
[4. coniug. venerit pro veniret ter Fr.] ; 
vellit A\a. Fr. cum V. Ioh. c. 10, 
velit pro vellet A \a. B \a. 2, 
vellint A\a. B \a. Fr. (alias vellent), 
velint optimi, vellent A \b. 2 ; 
[accideret pro accederet Fr.], 
calciamentorum, 
de- in compositis: 

dimersurum codd. cum Fr. ; dimersus 
A\a. B \a; dimergi B \a. b, 



128 IONAS, VITAE COLUMBAXI LIBRI H. 

i pro e : de- in compositis : 

disciscat A\b. 2. Fr.; discisceret A\a. 2. 

B 16. Fr., 
discribere, 

disperantibus A \a. B la, 5 

[distinare saepe Ala, dest. jFV.], 
distruas A \b cum Fr., 
*p- 53 - *[deniget, dinuo Fr.], 

Lherimi A la], 
-escere: aduliscens semper A \a. — inluciscente k 

A \a. b. — pubiscens pr. m. A \a, 
[incrimenta Fr.], 
monastirii Fr., 
[negligentia saepe A \a], 

pavifacti A\a cum Fr., ie 

[signitia pr. m. A \a], 
[seviretate Fr.], 
[sini pro sine A \a], 
supplimentum A \a cum Fr., saepe A \a, semel 

A \a. B \a, k 

[timerario Fr.], 
[vicisimo pr. m. A \a]; 
e pro y : zepherorurn ; 

f pro ph: falangas, faleramenta, scafa plerumque; 
[ff pro ph: scaffa saepe A \a]; 25 

[ph pro f : prophanum A \a. b. 2, non B \a\; 
g pro qu: ligor B \a cum V. Ved. c. 7 (licor et liquor A la); 

geminatio male omissa: 

[c: acommodare B \a, aconimendare et accomodare 

A \a, alias recte, 30 

eclesia Fr., at ecclesia A \a, aecclesia B \a] ; 

[d: redidit A \a]; 
f: dificilium pr. m. A\a. B la, 

defert pro differt A\a. B2 (difert B la), 

defusa pro diffusa pr. m. A \a; 35 

[l : pululent pr. m. A\a, 

solemnis, solemnitatis JLla]; 

m : comeatu ; 

p: [opidum A\a cum V. Vedast. c. 2. 9], 

oportunus A\a cum Fr., 40 

[reperit A \a et A \a. B \a; reperisset A la. b]; 

[s : amisione A \a, cf. V. Ioh. c. 4, 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 129 

geminatio male omissa: 

[s : habisent pro abissent , exusit , fesa, iusis, nece- 
sarius, permisuros, progresu A la] ; 
geminatio male admissa: 
5 [f: aedifficasti A \a\ ; 

[l : exillium pr. m. A\a\; 
[m: commites pr. m. A \a, cf. V. Vedast. c. 5: commitari, 
reumma A \a\ ; 
p : inoppinato A\a, 
10 repperire A\a. B2, repperiunt A\a. B2 cum Fr. y 

repperiebat A \a. 2. B \a, reppertum A \a, 
reppetunt A \a. 2. B \a, 
suppellectilem A\a. B 2 ; 
r: obserrare A \a. 4, 
15 serraculum (non B \a) ; 

h omissa: abenis A 2. B \a. 2 et B \a. b. 2 cmn Fr., 
alitus, 

austu A\a. B \a (austa V. Ioli. c. 17), 
*[erbarum, is A \a\, *p.5±. 

20 [oram, orreum, orrida, ortatur A \a\, 

[anelitu A \a. B \b, alias recte], 
debaccans, 
[pulcritudine A \a] ; 
h addita: [habietibus, habisent pr. m. A \a], 
26 habund- A \a saepe, B \a nonnumquam, 

hac Fr., bis A\a, semel B \a, 
[hanxius pr. m. A \a\, 
heremus semper codd., 
his Fr., alias A2. B \a et B \a, 
30 hisdem, 

[abhominatus A \a], 

[honera A \a; honeratos (A \a). B \a. 2; cf. 

honerari V. Ved. c. 5], 
[hora, exhorta A \a\, 
35 [hostium A\a bis, A 2 bis ; hostiarius A\a. B 2] ; 

n pro m: acc. calmen codd., alias B \a, 

[demun, menbra A \a\ ; 
o pro u: decl. nom. animos, 

cibos A \a; 
40 abl. famulato pr. m. A\a, 

porto A\a. 2, 
rito pr. m. A\a. B \a, 
vomito pr. m. A \a; 
[acc. pl. sumptos A \a\ ; 

lonas. 9 



130 IONAS, VITAE COLUMBAXI LIBRI II. 

o pro u: [coni. largitor pr. m. A la]; 
[commotasti A la], 
[costudiis Fr.] } 
depotatis Fr., 

edocare A \a, B la, 5 

fororeru, iobet Fr.], 
[iocunda A la], 
murmore A la. B la, 

[noncupare pr. m. A la, alias pr. m. B 2], 
[sulforeos, tellori pr. m. A la], io 

-ul- : adolator A la } alias A la. B la, 

cellolam pr. m. A\a cum V. Yedast. c. 4. 8. 10, 
delucolo, famolus Fr., 
modolamen A la. B la, 

parvolus Fr., i& 

paulolum A\a, 
pericolum Fr., 

presole pr. m. Ala cum Y. Yed. c. 1, 
orbem pr. m. A \a. B lb cum Y. loh. prol. ; 
orna codd. ; 20 

[tellori pr. n>. A la] ; 
u pro 0: 2. decl. abl. sing. adversu J. la (pr. m.). 2, 

antedictu A 3, 
collectu A lb, 

dictu, 25 

furtu A la bis, 
austu Ala. B la, 
*p- 55 - *peractu, 

prefatu sinu pr. m. A la. 2, 
visu A la, corr. ; 3a 

acc. pl. ablutus pr. m. A la, 
candidatus A la, 
castigatus B la, 
chorus B \a. b, 

episcopus Fr., 35 

gloriosus, necessarius pr. m. A la, 
medius 14. B la, 
nuncius, parvolus, permotus Fr., 
praepositus A \a, corr., 
rubus A \a. B \a, ■«> 

suus A 4, 
suscepturus Fr., 
triumphus A 2. B la. 2, 
ultimus alitus B la, 



IONAS, VITAE COLUMBANl LIBRI II. 



131 



u pro o: 2. decl. acv. pl. vicinus Fr. : 
[abuminatus Fr.], 

caenubium B \a cum Fr. (semel cinubii) et V. Ioh. 
c. 17 (ubi saepius coenubium), 
5 [costudiis Fr.], 

[lucum pr. m. A la], 
-ori-: perfuncturio B \a. b, 

refecturium A \a cum Fr., 
[permuta Fr.], 
o [prestulantur, scupulorum, turpere pr. m. A \a] ; 

oe pro e: coepit A \a. b. B \a, concoepti A la, 
loetifera A 2. B \a. b. 2, 

poenes Fr. et alias A\a, A\a. 2, A\a. B\a, AA. 
B \a. b (poenis pr. m. A \a; pe,nes B\a saepe ; 
5 paenes V. Ved. c. 7); 

[p inserta : dampno A\a, corr., 
tempnentes A\a. 2]; 

p omissa: depromsimus A\a. B \a; 
ph pro v: stipham (stip:am A\a) A \a. B \a; 
o r addita: frustra codd. cum Fr., alias A\b. 2. B2; 
x pro xs : exilio, existeret, expectare, 

[at exspoliator A \a], 

exulandum ; 
[xs pro s : prolexs Fr.] ; 
5 xs pro x: exsequentur A \a. 2. B \a; 
ex pro s : expectaculum, 

exspreta A \c (cf. exprevit V. Ioh. c. \0); 
y pro i: [cybus, ymber semper A \a\, 

tyro A \a. 2. B 2. 

o Permutationes litterarum e — i, o — u multo plures 

apud Fredegarium quam in coclicibus nostris deprehenduntur, 
verique non dissimile est textum, quem ad Jws solos formare 
potui, quantum ad rationem scribendi auctore ipso paulo esse 
emendatiorem , cum qui extant codices saeculum X. non 

5 superent. Attamen in universum liber I. ita traditus est, 
sicut auctor eum composuerat, dubiaque pauca rehnquuntur. 
Discrepantiam lectionum variantium ad orthographica per- 
tinentem non attuli nisi graviorem. Nomina *autem propria * P ,s§, 
a textu discrepantia apparatui accurate intuli, exceptis usi- 

o tatioribus originis Germanicae, quae collecta praefationi in- 
serere visum est, ne semper eaedem aut fere eaedem itera- 
rentur lectiones. Dum in plerisque codicibus nomina Hild-, 

9* 



132 IONAS, YITAE COLUMBAXI LIBRI II. 

Hilp- per H scribuntur, in uno A 3 orthographia Merowingica 
Child-. Chilp- adhuc superest, ibique etiam -charius saepe 
legitur, clum reliqui -harius vel -arius exhibent. 

Brunichildis] Brunechildis Fr. ; Brunihildis A 1. la . b. c 
(semper). d. 2a. B \a (plerumque) ; Bruniheldis A2a, 5 
raro B\a; Brunicheldis nonnumquam A2a; Brun- 
nihildis A \a (passim). ci (saepe). b; Brunnehildis 
A\a; Brunhildis A\b ; Brunhild A\a; Brunildis 
A \a. b ; Brunnildis A\b. 

Childebertusj A 3 ; Hildibertus A\a. a . b (semel HiltibertusJ); 10 
Hildebertus passim A \c. B \a. 2, raro A \d ; Hilde- 
berthus, Heldebertus B\a. 

Chilpericus] semel A 3 ; alias Hilpericus, Helpericus. 

Chlotharius] Chlotar. A \a* (saepe). c. d; Chotharius non 

raro B\a; Clotharius saepe A\c. 2a. B\a. 2; Chlod- 15 
harius A\a (saepe). b ; Chlodarius, Clodharius A \a ; 
Glotharius B\a; Glodharius A\a; Lotharius A\c. d. 

Sigibertus] Sigiberthus semper B\a. b, raro A\d. 2a. 

Theud.] saepe A\a. d, nonnumcpiam A\a*. 2. 2a. B\a. b. 2 

et sic semper scripsi; Teud. raro A\d. 2a; praeterea 20 
Theod. vel Teod. in codicibus legitur, raro in omnibus ; 
at Theud. et Teud. Fr. 

Theudebertus] A\a (saepe). a. d. 2. 2a. B\b et sic seynper 
scripsi ; Theudeberthus B\a; Theodebertus A\a. b. 2. 
B \a. b. 2; Theodeberthi A\a; Theodeperti A \b ; 25 
Theodoberti frequenter A3. 

Theudericus] Theuderichus nonnumquam, Theoderichus passim 
A\a. 

In libro secunclo recensenclo non eadem qua in priore 
subsicliorum copia abundavimus, cleficiente exemplari y, cle- 30 
ficientibus etiam coclicum praestantiorum x partibus magnis. 
Nam in V. Athalae (II, 1 — 6) codice A \b caremus neque 
Luxoviensis et Evoriacensis historia (II, 7 — 22) in A \a 
legitur, quippe qui Bobiensem tantum contineat; V. Bertulfi 
(II, 23 — 2b) codicibiis A \c. d cleest , ipsa una cum V. 35 
Athalae coclici A\e, tota posterior libri pars (II, 11 — 2b) 
codici A 2. Damnum aidem quod liber A lb passus erat 
codice praestantissimo A lfr 1 reperto facile reparari poterat, 
in quo ipsa quae ibi desideratur V. Athalae legitur. Iam 
quibus in codicibus singidae huius libri partes traditae sint, 40 
ex hoc conspectu cognosci licet. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 



133 



V. Athalae 
(11,1-6) 


Ala 






Alb l Ulc 


A\c* 


Ald\ \A2 


A2a 


B\a 


V. Eustasii 
(II, 7—10; 




Alb 


Alb* 




Alc 




Ad 


A\e 


A2 


A2a 

ad 
c. 8 


B\a 


6 Mirac. Evoriac. 

(II, 11—22; 




A\b 


A\b* 




A\c 




1 
A\d'A\e\ 


A 2o\b \a 


V. Bertidfi 
(11,23 — 25) 


Ala 


A\b 


Alb* 














A 2a\B \a 



Latercidum capitum in plerisque codicibus praetermissum 

10 perfectum solus A lc, priorem partem ad c. 10. etiam A2. 2C 1 

continent atque in A2 subscriptio legitur haec: Expliciunt 

capitula libri secundi. Quare factum est, ut A 2a, addens 

quae ibi desideratur posteriorem libri partem (II, 11 — 2b), 

tertium librum statueret, cui et latercidum praeposuit (In- 

15 cipiunt capitula) et praescriptiojiem hanc: Incipit liber 

tertius. Titidi in laterculo collecti iidem capitibus singulis 

praescripti sunt neque vero capitum praescriptiones omnes 

adsunt, sed A \d II, 1 — 6. 11 — 22, A2 partem textui suo 

convenientem ad c. 9, B la omnium plenissimus totam seriem 

10 ad c. 22. exhibet, dum in posteriore libro (II, 23 — 2b) codices 

omnes deficiunt, ita ut titidi insequentes ad laterculum sup- 

plendi essent. 

*Codex autem B \a, indole sua midata, in libro II. 
neque retractationis arbitrariae, qua sermonem libri primi 

*5 expolitum esse dixi, speciem prae se fert neque condicionem 
peculiarem obtinet, quam ei origo ab exemplari y deducta in 
libro I. asseruerat. Menda enim iam in ipso deprehenduntur 
aperta familiae A 1 neque unum exemplar librarius adhi- 
buisse videtur, sed duo diversae originis. Certe per maximam 

huius libri partem, scilicet per vitas trium abbatum (II, 1 — 10. 
23^ — 2d), B \a cum codice A\b vel Alb 1 in rectis et in 
falsis lectionibus convenit: 

II, 1. saeculi] rell. ; om. B \a cum A lb 1 ; 

tempus [mensis add. A\a; que add. Alc] Fe- 

bruarii [mensis add. B \a cum A\b x \\ 

sed postea beatum adcl. A \c. d. e. 2 ; om. B \a 

cum A\b; 

tondi] A \c. d; totondi A2\ tonderi A\e; prae- 

cidi B\a cum A \b ; 

II, 10. ope] B la cum A \b ; om. A \c. d. e. 2; 



II, 5. 



II, 9. 



ib. 



*p. 57. 






20 



134 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 

II, 24. patrandum opus] recte A \a. 2a et sic codd. 

onmes II, 25; patratum o. B la cum A\b; 
11,25. large dapes] recte B \a cum Alb (infra auxit 
fides — dapes); largitas opes^4.1a; larg:: post A 2a; 
ib. quam — — vulgo vocant] recte B \a cum A 16 5 
(cf. I, 17: quam vulgo homines — — vocant); 
quam — — vulgus vocat A \a. 2a; 
ib. fuit consilii] recte B \a cam A\b (cf. V. Ved. 
c. 5; V. Ioh. c. 3); fuit consilium A \a. 2a. 
In Miraculis autem Evoriacensibus (II, 11 — 22) codex B\a i<* 
manifesto cum A \c. d aut cum A \e facit, consentiente A \b 
cum A 2a, alteraque haec ipsius natura ab ipsa praescrip- 
tione incipit cum A \d accurate conveniente indeque con- 
tinuatur usque ad subscriptionem (II, 22^) hoc modo: 

II, 15. ducturam] recte A \b. e. 2a; ducendam B \a cum 15 

A \c. d; 
II, 17. dulcia modulamina canere] scripsi , comparato 
loco simili II, 16 (infra p. 267 ', 25/; dulci modu- 
lamine c. A\b. 2a; dulci modulatione c. falso 
A \c. d. e. B \a; 
II, 18. segregatura] recte A\b. e. 2a; segreganda B \a 

cum A lc. d; 
II, 19. Iamque menses sex transierant, quo functa cor- 
pora condita fuerant] A \d recte, ut videtur (cf. 
I, 1\: iamque quinquaginta dies transierant/; 
I. q. transierant menses sex, ex quo defuncta 
c. c. f. A \c; transierant om. B \a cum A\e; 
I. q. menses (mensis A 2a), ex quo f. (defuncta 
A \b) c. c. f. A 15. 2a; 
ib. terrae residui] A \b. 2a; terrae om. B \a cum 
A\c. d. e; 
II, 20. omnique anxietatum rnole] A \b. 2a; omnique 
anxietate B \a cum A \c. d. e ; 
ib. Cumque ergo, ut diximus, extremos (extremas 
A2a) expectaret exitus] recte A\b. 2a (cf. supra: 
cum iam extremas praesentis vitae expectare 
amittere horas); Cumque ergo, ut d., extremo 
(expectaret om.) exitus A \e ; Cum quo (e corr 
Cumque A \d) ergo, ut d., extremo (expectare 
om.) exitu B \a cum A\c. d ; 
II, 22. sucus qui (sucos qui B \a cum A\c. d, cf. I, 16 
p. 179, 16; secus quae A\e et pr. m. 2a; feci 
quae m. al. A 2a; feces quae A \b) ex (om. A 1 
cervisae reliquiis proiciuntur (^proicitur A \c. 2a) 






IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 135 

Librarium B \a compluribus exemplaribus usum esse vel ex 
turbato ordme rihtrum concludi licet, nam V. Bertulfi (II, 
23 — 2h) inter Athalam (II, 1 — 6) et Eustasium (II, 7 — \Q) 
locum ibi occupat, ita ut Miracula Evoriacensia iam agmen 
5 claudant. 

Quae cum ita sint, totum libri secundi fundamentum 
ad codices A \ et A2 iam relatum est. Ex his potiorem 
fidem A \a. b l . B \a merentur, qui etiam grammaticam bar- 
baram aut omnes aid singidi integram saepe servaverunt: 
io II, 1. augi] A\a. B \a; agi rell. ; 

ib. intentu] A \a. b 1 . B \a; in tantum A \c . d; in 

obtentu A2; obtectu corr. obtecti A2a; 
ib. e luporum ora] pr. m. Alb 1 ) e 1. ore rell. ; 
II, 5. post — intervallo] A lb 1 . B \a; post — inter- 
15 valla vel intervallum rell. ; 

11,6. a caelestia munera] pr. m. A\b x ; ad caelestia 

munera pr. m. B \a; a caelesti munere rell.; 
II, 10. ob quibusdam neglectis] B \a ; ob qu(a)edam ne- 
glecta A\e. 2 ; pro quibusdam neglectis A \b. c. d. 
20 *Sane vera lectio nonnumquam in nullo reperiebatur, sed *p.58. 
libris inter se discrepantibus ita conicienda erat: 
II, 9. a c. moribus (ita A \c. e. B \a; more A\b. d. 2) 
disciscere] legas: a c. mores d., comparato loco 
hoc I, 19: ab o. s. mores (ita B \a cum Fr.; 
25 moribus A \a. b. 3; more A\c. 2) disciscat; 

ib. ab o. mores disciscere] iterum conicias ; ab o. 
moribus desciscere A \e; ab o. more disciscere 
B\c; ab o. more discisci (descisci A\b*; descisti 
A\b; discindi A\c) rell. 
30 Codex A\a inter reliquos praestare videtur h. h: 

II, 24. loetalibus] pr. m. A\a; loco e talibus (ita B\a; 
et alibus A2a; et talibus A\b) rell. 
Etiam codex A\b licet magna cum licentia immidatus sit: 
11,9. barriditatis] A2; bariditatis B \a; parilitatis 
35 A\c. d. e ; vanitati A\b ; 

ib. faciditate] A2. B 1«; facilitatem A \e\ fa(cundia 

m. al. in litura) A \d; felicitate A \b; facetia A \e ; 

ib. Tretecus] A 2. B \a; Tretecus (Tritecus A \c; Tri- 

cenus A \d) episcopus A \c. d. e; hereticus A\b; 

40 II, 10. expers] A \c. d. B \a; experta A \b. e. 2, 

midtisque hiatibus laboret, tamen inter paleas lectiones quoque 
splendidas exhibet inprimis in Miracidis Evoriacensibus : 
II, 19. praeter favill(a)e (ita A\b. e. B\a; favillas rell.) 
vestigium (ita A\b; vestium rell.); 



136 IONAS, VITAE COLUMBAXI LIBRI H. 

II, 22. ratuni ducinius intimare] A \b (ratum ducere 
elocutio Ionae propria est) : intimari curavimus 
A\e; intimare curabimus (curamus A 2a) rell. 
Librum A lb 1 ad familiam A 1 pertinere e Jocis subsequen- 
tibus intellegitur: 5 

II, 2. vir] om. A 1& 1 . c. d : 
II, -\. opponendis: conponendis A lb\ c. d. 
Inter reliquam primi generis prolem duo maioris auctoritatis 
libri nunc emerserunt A ld et A le, cognatum A\c cum 
clientela ipsius A \c*. c** liaud raro superantes, tresque io 
fratres V. Eustasii praefationem interpolatam praemittentes 
iisdem naevis laborant: 
II, 7. Yillae] quoque add. A\c. d. e; 
ib. adversum contra A lc. d. e: 

ib. felicem fugam — arreptam] felici fuga — ar- 15 
repto itinere (arreptum iter A\d) A\c. d. e : 
II, 9. comeatum] licentiam A \c. d. e, textum male im- 

mutantes; 
II, 12. oret] roget Alc.d. e. 
Deficiente codice A \e textus V. Athalae in reliquis eodem 20 
loco liiat: 

II 2. violento — collis latera] om. A\c. c*. c**. d: 
discrepantibus vero inter se his libris codex A ld minus 
aberravit propinquis: 

II, 5. quiete] que A \d : om. A lc. c*. c**, 25 

et non tantum cum atiis melioris notae codicibus aceusativum 
absolutum accurate servavit ab his praetermissum : 
II, 1. receptas oves] A ld cum A lb l . B \a ; liaec om. 
A \c. c. c**, 
sed etiam solus veram auctoris elocutionem posteris tradidit 30 
hoc loco : 
II, 4. tediebatur A \d : tebatur pr. m. A2; tenebatur 
A la : tegebatur A 2a; terebatur B \a; terre- 
batur A Ib 1 ; tedebat A \c. 
Codex A \e liaud raro a propinquis deerravit, qui propiore 35 
necessitudine inter se coniuncti sunt: 

II, 7. deplorat] in(m)plorat A \c. d, 
immo locos nonnutlos omnino retractatos tradidit (e. gr. II, 
9. 10J atgue interpolationes ipsius facile deteguntur : 
II, 11. hortamina] merita A\e (sed II. 17: hortamina 40 
omnes). 
Sed etsi duce plane certo eo uti non licet, meliorum tamen libro- 
mm lectiones nonnumquam confirmavit, rclicta affinitate sua: 
II, 11. retineret] A \b. e. 2a; teneret A \c. d. B \a, 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 137 

splendidasque idem solus servavit haud paucas, reliquis ab- 
erranttbus omnHhus: 
II, 9. colligatim] A le; collocatim B \a; tellicatim A2\ 
stilliatim A \d ; singillatim A 16; om. A \c, 
5 atque inprimis in Miraadis Evoriacensibus sermonem auc- 
toris parum correctum ex hoc codice semel atque iterum 
melins cognosd licet quam ex reliquis: 
II, 11. coenubio — quem — quemque] A \e ; c. — 
quod — quodque (quod A lc. d) rell. ; 
io ib. cum fluenta] A\e; cum fluentis A\b. c; c. flu- 
enti (fluenti: A2a) A\d. 2a. B \a. 
Haec tota stirps, scilicet A\c. d. e, una cum libro deteriore 
A 2a, qui cum reliquis accurata imitatione certare nequit, 
lectionem archetypi sola servavit h. I. : 
15 II } 12. postulat patri matrique] A\c. d. e. 2a; p. patrem 
matremque (que om. A\b) A\b. B \a. 

Exemplaria ea quae B \a adhibuit nostris codicibus A 1 ut 
antiquiora ita etiam emendatiora fuisse, ex aetate et fide 
huius libri colligi licet atque in V. Bertidfi iclem cum socio 
20 A \b collegium alterum A \a. 2a haud raro superare videtur. 
In universum vera lectio in unoquoque fere codice occurrere 
poterat atque in Miraculis Evoriacensibus fontes nostri ita 
deficiunt, ut non semel ad coniecturam confugiendum esset. 

Libri II. partes singulas cum codicibus A \a. b. b 1 . c. 

25 2. 2a. B \a contuli, cum A\d.e contulit W. Levison socius 
meus. Discrepantiam lectionum variantium plenam e codi- 
cibus tantum A\a et B \a aclnotavi atque reliquorum far- 
raginem sicut in libro I. ita in hoc adhibitis exemplaribus 
similibus purgare nisus sum. Itaque praeter codices A\b 

30 et A\c usus sum A\b* et A\c (II, 1 — 6) ad menda 
tollenda ea, quae in his non redeunt ; consentientes vero hos 
iuxta illos in apparatu critico nominatim minime citavi, quos 
subaudiri licet, nisi contrarium adnotatum est. Deficientibus 
codicibus A\b.b' ad capita 1 — 6 libri alterius recensenda 

35 A 1& 1 ita adhibui, ut fere omnia exscripserim, atque in 
Miraculis Evoriacensibus recensendis codicem A \b s non- 
numquam considui, si codicibus A \b et A\b* inter se dissen- 
tientibus aut aliis difficidtatibus tertius arbiter requirebatur. 
Ad lectiones A\c percolandas praeter codicem imperfectum 

40 A\c* (II, 1 — QJ adhibui et A\d (II, 7 — 22) et A \e, quorum 
menda pecidiaria in universum non curavi; codicis A \c** 
(II, 1 — 6j propioris libri A\c propinqui rationem non habui 
nisi raro. Etiam codicum A2 et A2a discrepantiam lectio- 
num variantium non admisi nisi communem, at deficiente 



138 IOXAS, VITAE COLUMBAXI LIBRI II. 

iJJo kunc ab universitate frequenter ita aberrantem, sieut apud 
Mabittonium Jegitur. pLenms exscrtbendum curavi et graviores 
interpolationes hiatusque omnes attuli. Ortliograpliica et gram- 
matiea coJlatis codicibus admisi ea. quae consuetudini auctoris 
congruere videbantur. 5 

Ad hanc novam editionem parandam non soJum quos 
antea adhibueram codices nonnuJJi iterum pervoJuti pJenius- 
que nunc exscripti sunt, sed etiam novi adhibiU haud pauci 
atque in utraque re strenuus adiutor meus extitit W. Levison 
socius. Etiam ad describendos atque examinandos permuJtos 10 
codices qui nunc demum accesserunt in praefatione enume- 
rati operam studiumque idem diligenter contuJit atque in 
jBritanniam profectus omnes qui in bibliothecis UJis asser- 
vantur adeo percucurrit. ut in cJasses meas distribui possent. 
Qui praeterea de liac editione optime meriti sunt, cJe natura 15 
codicum Jitteris datis certiorem me facientes, eos suis Jocis 
supra attuJi neque singidorum Jaudes repetere Jibet nisi 
Henrici Lebegue v. c, qui molem codicum Parisiacorum 
feJiciter superavit. 

Ionae opus nsque adhuc ab eclitoriJms in vitas singidas 20 
dissoJutum neque, sicut auctor ipse iJJud disposuerat, in Jibros 
duos distinctum, textus autem ad hunc iJJumve codicem inter- 
polatum obiter recensitus aut ex editionilus praecedentibus 
repetitus erat, partesque Jibri secundi (c. 22 ex. et 2d) etiam 
nunc tta iacebant. sicut saeculo XVI. more Suriano retrac- 25 
tatae erant. MabiJJonius ipse iam aegre tuJerat, quod 'ista 
Ionae opuscuJa exhiJjere continua serie sibi haud Jicuit, qui 
sanctorum acta quo quisque discessit anno referre propositum 
habebaf. Xunc demum Jibros iJJos in pristinum ordinem 
primus redegi atque codicibus quotquot nancisci poteram ex- 30 
aminatis diJigenter recensui. Hi autem sunt, qui ante me 
edendis vitis singuJis operam dederunt: 

Boninus Mombr itius, Sanctuarium, Mediolani 1475, 
tom. I, foJ. 207 — 209, Vitam CoJumbani excerptam (incip. 
Butilaiitern^ e cocJice recensionis B edidit (cf. I, 1. plerique] 35 
rett.; plurirnique Mombr. cum B la. 2). 
*p. 59. * No va Jegenda Angl i e . anno 1516. 'impressa Lon- 

donias in domo Winandi de Worde', vitas sanctorum ordine 
Jitterarum digestas continet 1 , dum unde ipsa pendet 'Sancfilo- 
gium AngJiae , a Iohanne vicario de Tynemuthe saec. XIV. 40 
compositum dierum natalium ordinem sequitur, afque qui iJJam 
novissime edidit CaroJus Horst m a n. Oxonii 1901, codicem 
quoque contulit qui hoc servavit. Cottonianum sciJicct, Tiberius 

1) Eas enumeravit Hardy, 'Descriptfce Catalogue' I, 2, p. 736 sq. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 139 

E. I, sacc. XII'. l)> eum ordinem quo editum est opus 
redactum esse coniecerunt. a Iohanne Gapgrave (f 1464) 
fratrum eremitarum S. Augustini in coenobio Cantuariensi 
sodali, postea iUius ordinis provinciali, cuius noniine illml 

5 hodie circiimfciiur. nequi vero in codicibus neque in editione 
principe ipsius mentio fit. Attamen huic auctori 'Catalogum 
sive Legendam sanctorum Angliae' expressis verbis attrtbuit 
Henricus Wharton archiepiscope Cantuariensi a sacris do- 
mesticis expUatamque esse historiam istam addidit 'ex ingenti 

io ac j^dchro admodum volumine eiusdem argumenti, quod in 
bihliotheca Cottoniana 31s. asservatur' K Haec verba ad 
Sanctilogium quod re vera Legendae subesse dixi jproczd 
dubio referenda sunt, cumque talia vix a quoquam excogi- 
tari potuerint, Capgravii nomen titulo radendum minime esse 

15 censeo. Prologi qui praecedit clausulam potius editoris quam 
auctoris operis esse inter omnes constat atque etiam in priore 
textu Jocus depreliensus est, qui in Capgravii aevum con- 
venire non videtur, sive ille totus ab editore additus est sive 
a Capgravio conscriptus, a recentiore interpolatus. Sermonem 

20 interim non negaverunt Capgraviani esse persimilem- atque 
ex eodem prologo intellegitur, auctorem ipsius etiani colli- 
gendis sanctorum vitis operam dedisse, eundem igitur esse 
auctorem operis. Textus vero, qui per Legendam ad nos 
pervenerunt, quam maxime reiractati atque in breve coacti 

25 sunt neque cle V. Columbani, quae fot. 65' — 68'. in editione 

principe, p. 206 — 216. tomi I. in recentissima occupat, iu- 

cunda referre poterat W. Levison socius, hanc ipsam ex- 

aminans in bibliotheca universitatis Bonnensis asservatam. 

Textus (praescr.: De sancto Columbano abbate et con- 

30 fessore) exorclio decurtato incipit, sicut codices Britannici 
A 2a lM 2 - 3 , sciticet a L, 2 : Beatus Columbamis in Hi- 
bernia insula iu occeano sita , quam Scotorum gens 
inhabitat, ortus est, mox vero ad aliena transit haec: 
Hibernia enim antiquitus Scotia dicta est ; de qua gens 

35 Scotorum Albaniam Britannie Maiori proximam, que ab 
eventu modo Scotia dicitur. inhabitans originem duxit 
et progressum habuit, multisque praetermissis et valde im- 
mutatis, ita ut ad Columbanum alterum miracuta bestiarum 
(c. 11) relata sint ad sanctum ijisum spectantia, loco c. 30. 

40 1) H. Wharton, Appendix ad liisioriam litterariam GuiJiebni Cave, 
Genevae 1693, p. 89. 2) Hingeston, Iohannis Capgrave liber de ilh<- 
stribus Henricis (Rerwn Britannicarum medii acri scriptores, Londinii 
1858, tom. VII, p. XLIX), qui prologum ib. p. 195 sqq. edidit. 



140 IONAS, VITAE COLUMBAXI LIBRI II. 

finem exhibet mutto breviorem, eundem fere novum: Coluui- 
barms vero, relicto in Alarnannia discipulo suo Gallo, 
transiens in Italiarn. Bobium cenobium construxit et 
circa annum Domini 615. nono Kal. Decembris obiit. 
Nonnulla quoque famosa cenobia in Alamannia con- 5 
struxit, que usque in hodiernum diem ad monachatum 
solos Hibernicos, ut fertur, admittunt. Etsi haucl multi 
loci cum textu genuino comparandi sunt, tamen auctorem 
Sanctilogii illius e coclice quodam Britannico A 2a l - 2 * 3 pendere 
manifestum est atque ex uno quem socius meus exscripsit loco: 10 
I, 19. sustentaturum] sustentandum noveris Leg. Angl. 
cum A 2a 2 : sustentandum minaris A 2& 1 ' 3 cum 
A2a, 
conclucli licet, exemplar quod Iohanni praesto fuerat Passio- 
nali Herefordensi similius fuisse quam reliquis. 15 

Operum venerabilis Bedae, historica, vitas cdiquot 
sanctorum ac collectanea quaedam complectens, quorum cata- 
logum versa pagina docet, tom. III, Basileae 1563. Editor 
Bedanus cum multa opera aliena collegit, tum omnes quae 
hoc Ionae opere continentur vitas sanctorum primus eruit, 20 
compluribus codicibus A 1 usus, sed orationem pristinam in 
sola V. Columbani servavit, retractatis tibri secundi partibus 
singulis. Recensuit aidem col. 275 — 305. V. Cotumbani, in- 
cip. Rutilantem I, 1, fortasse ad codicem Ala~* (v. supra 1 ), 
adhibito altero Hbro ctassis A3 2 : 25 

I, 19. ut — luant] ut — lavent ed. Bed. cum A3'. 3'*. 3*; 

ut — lavant A 3 ; 
I, 30. remeare] ire ed. Bed. cum A 3. 3' (non A 3*), 

col. 305 — 310. V. Athalae ad codices similes nostris 
aut Alc. d, quibuscum hiat II, 5, omisso loco ad patriam 30 
Ionae spectante hoc Erat — colonia 3 , aut A lb 1 , 

col. 335 — 312. V. Eustasii ad codices similes nostris 
A\b et A \c. d, 

col. 342 — 349. V. Bertulfi et 

col. 356 — 367. V. Buroundofarae ad codicem familiae 35 
A\b, cui in ccdce ad mortem sanetae pertinens locits spuriu* 
additus erat. 

Laurcntius Surius, De probatis sanctorum historiis, 
Coloniae 1571 — 1575, vitas sanctorum ad dies festos disponens, 
Ionae scripta per plures tomos dispersit. 40 

1) Supra p. 63. 2) Id quod perspexit H. J. Lawlor l. I. p. 58; cf. 
'X. Arch/ XXIX, p. 448. 3) Etiam verba insequentia usque ad per- 

venimus in A \c. d desiderantur. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 141 

Tom. VI (1575), p. 484 — 505, V. Columbani 'stylum 
in gratiam lectoris nonnihil cxpolire conatus est f , sed auctoris 
epistulam 'nihil mutata phrasi' c codice quodam A\c adiecit. 
Ceterum Chagnoaldum I, 27. primus restituit, cuius in 
b locum Magnoaldum editor Bedanus substituerat ope codicis 
interpolati A la**. 

Tom. II (1571), p. 92 — 95. 'Vita S. Attalae abbatis, 

edita ab Iona Scoto ahbate eiusque discipulo', codicibus nullis 

adhibitis, ex editione Bedana ad verbum iterata cst, cumque 

10 locus cuius supra memini ibi desideretur, auctorem pro Scoito 

habere poterat expilator. 

Ib. p. 421 — 428. 'Vita S. Eustachii abbatis Luxo- 
viensis, quem alii Eustasium vocant', ab editore more suo 
'plerisque locis in gratiam lectoris' ita retractata, ut inter- 
15 pretatio nonnumquam cum verbis auctoris coniuncta sit \ e 
codice simili Alc pendet, quare etiam praefatio interpolata 
adest, et fortasse ex altero. 

Tom. IV (1573), p. 752—756, V. Bertulfi licet ad- 
modum retractata sit, tamen adhuc perspici potest, praeter 
20 editionem Bedanam etiam codicem illum familiae A lb ad- 
hibitum esse. 

Desiderantur igitur miracida Evoriacensia, quae vitae 

speciem minime prae se ferunt, quamquam et ipsis V. Bur- 

gundofarae nomen postea inditum est. Haec demum in 

25 editione posteriore collectionis Surianae (1618) IV, 45 — 48, 

ex Bedana suppleta sunt. 

Vincentius Barralis, Chronologia sanctorum et ali- 
orum virorum illustrium ac abbatum sacrae insidae Lerinensis, 
Lugduni 1613, 
30 II, p. 83 — 110, V. Columbani, 
I, p. 97—101, V. Athalae, 
una cum notis marginalibus ex editione Suriana deprompsit. 
Thomas Messinghamus, Florilegium insulae sanc- 
torum seu vitae et acta sanctorum Hiberniae, Parisiis 1624, 
35 p. 219 — 239, V. Columbani ex editionibus prioribus *ite- *p.eo. 
randam curavit, bono iudicio textum Bedanum anteponens 
neque ad Surium recurrens nisi in epishda praevia. 

Patricii Flemingi Hiberni Collectanea sacra seu 

S. Columbani Hiberni abbatis necnon aliorum aliquot e veteri 

40 ibidem Scotia seu Hibernia antiquorum sanctorum acta et 

opuscula, per Thomam Sirinum in Lovaniensi collegio 

1) Cf. II, 10: misticorum praeconiorum documenta] scripturae divinae 
mysteria, sive, ut author loquitur, mysticorum praeconiorum documenta. 



142 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 

S. Antonii lectorem iubilatum recens castigata et aucta, Lo- 
vanii 1667 1 , ea continent quae auctor origine et ipse Hibernus 
partim in Italia collegerat, morte vero praematura ereptus 
ipse publici iuris facere nequiverat, unde sodalis in operam 
successit. Flemingo facultas codicis olim Bobiensis , nobis 5 
B lb, adhibendi data erat, ex quo inter 'elogia de S. Colum- 
bano collecta' idrumque carmen in honorem sancti a Iona 
campositum primus edidit, sed ipsam V. Columbani p. 214 — 
24:2. ad codicem 'vetustissimum , monasterii S. Maximini 
Treverici (= A 3*) recensuit, cuius exemplar Heribertus 10 
JRosiveydus ipsi impertiverat, cumque editionem Bedanam vix 
novisse videatur, Surianam iis locis adhibuit, ubi codice 
destitutus erat. Commentarios adiunxit satis prolixos. 

Acta sanctorum a Ioanne Bollando S. I. colligi 
feliciter coepta, ab aliis eiusdem ordinis postea continuata, 15 
cum calendarium subsequantur atque idtra primos Novembris 
dies usque adhuc minime jpervenerint , neque Columbani 
neque Burgundofarae Vitas continent; reliquae autem operis 
partes his tomis insunt. 

Martii tom. II, p. 43 — 45, Antverpiae 1668, V. Athalae 20 
ab Henschenio edita 'ex codicibus mss. Trevirensi S. Martini, 
Audomarensi ecclesiae cathedralis, Bubeae vallis canonicorum 
regularium et Antverpiensi domus professae Soc. Iesu' occupat. 
Codex Trevirensis S. Martini sine dubio is est qui in 
apparatu critico S. Maximini dicitur (nobis A lb 5 ); Audo- 2» 
marensis autem eeclesiae cathedralis et Antverpiensis, qui 
ad diem 21. Novembris non solum V. Columbani ut primum, 
sed etiam V. Athalae ut secnndum atque V. Burgundofarae 
ut librum III. exhibebat. eiusdem fere condicionis sunt libri, 
ille scilicet nobis A2a**' 2 , hic A2a**, et ad hunc editio 30 
potissimum formata videtur esse praeferenda Mabillonianae. 

Martii tom. III, Antverpiae 1668, p. 785—790, V. 
Eustasii orationi primigemae ad codices 'Bertinianum (nobis 
A 2a) et Trevirensem S. Maximini' (nobis A lb 5 ) reddita 
inest, cum tertius qui penes editores erat codex S. Salvatoris 35 
Ultraiectinus eam non contineret nisi passim contractam. 
Praecedit praefatio interpolata conveniens cum codice nostro 
A2a: textus autem genuinus ex Alb'° pendet. 



1) Editionem quae in 'Hist. litt. de la France' III, 510, et alibi com- 
memoro.tur Augastanam a. 1621. paratam numquam extitisse, sed Fle- 40 
mingi opus cum alio confusum esse demonstravit 0. Seebass, 'Zeitschr. 
f. Kirchengesch.' XV, 371. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 14:5 

Augusti tom. III, Antverpiae 1737, p. 752 — 753, V. 
Bertulfi (II, 23,) G. Cuperus ad 'antiquum Musei Bollan- 
dianorum codicem, qui signatur 'f Ms. 86' (nobis A \b), 
edidit, cuius mcnda ope editionis Mabillonianae toltere 

s conatus est. 

Octobris tom. IX, Parisiis 1869, p. 617, Beniaminus 

. Bossue principium c. 25. libri II. ad Meroveum monachum 
spectans e codice A\b oratione primigenia restituta primus 
publici iuris fecit. 

io I Mabillon, Acta sanctorum ord. S. Benedicti, Sae- 

culum II, Parisiis 1669, totum Ionae opus in partes clistri- 
butum edidit, codices adhibens melioris notae nullos. 

P. 5 — 29. V. Columbani ( cum diversis codicibus' con- 
tulit, e quibus tres attidit, scilicet Compendiensem (A 2a*), 

15 Conchensem, Sangermanensem, triumque codicum lectiones 
in ipsius teoctu deprehenduntur. Praefationem (I, 1) versus- 
que barbaros (I, 2) ad librum familiae Rothomagensis 
(A 2b 2, 3 ) manifesto depravavit, quo deinceps potissimum 
usus est; epistulam vero, quae huic cleerat, ad Compendiensem 

20 (A 2a*) et Cisterciensem (A 2c x ) recensuit, quorum vestigia 
etiam in reliquo libro appa,rent x . Praeterea in notis aliam 
Columbani vitam brevius ab anonymo quodam conscriptam 
nonnumquam citavit pro narrationis opportunitate, ut voca- 
bula obsciiriora Ionae interpretaretiir aut solam discrepantiam 

25 inter utrumque auctorem notaret. Eandem codex Pari- 
siensis n. 11759, olim Sangermanensis , saec. XIV, 
fol. 234' — 238', continet incipientem ita: Beatus Colum- 
banus, qui in regno Burgundionuni monasterium fun- 
davit, quod Luxovium dicitur, Hybernia que est extrema 

30 *occeani insula ortus fuit. Quem cum mater utero ge- *p.6i. 
staret, per visionem vidit et q. s. Auctor ille exemplar 
retractavit, quod ad classem A pertinebat, cum vicesimum 
etatis sue annum (I, &) scripserit, atque quod Childebertus 
rex Francorum locum Sigiberti (I, 6) apacl ipsnm occupat, 

35 ita textus in coclicibus A 3 immutatus est. 

P. 123 — 127. V. Athalae 'ex Chronologia Lerinensi, 
Henschenio et codd. mss.' edens, inprimis Cisterciensem 
(— A 2C 1 ) secutus videtur esse, sed codicum quoque Com- 
pendiensis (A 2a) et Regniacensis lectiones adnotavit. 

40 P. 116 — 123. V. Eustasii 'ad mss. codd. Cisterciensem 

(= A 2c x ) aliosque , emendasse sibi visus est. 

1) Cf. 'N. Arch. XXIX, p. 449 sq. 



1U IOXAS, VITAE COLUMBAXI LLBRI II. 

P. 438 — 449. V. Burgundofarae ( ex Beda et Surio 
ad ms. codieem Compendiensem (== A 2a'j emendatis et re- 

stitutis' edidit, cumque codici fnis c. 22. deesset, eum ex 
editione Bedana deprompsit ut adulterinum, dum locus ad 
mortem sanctae pertinens solus falsus est. 5 

P. 160 — 166. V. Bertulf a Surio retractatam ope 
codicis Compendiensis in integrum restituebat, sed eo de- 
fciente in c. 25. ipsam retractationem admittere coactus erat. 

Ipsius editio in Mignii Patrologia latina LXXXVIL 

coJ. 1011 — 10SL iterata est. io 

Denique Benedictus Rossetti , 'Bobbio illustrato'. 
Augustae Taurinorum 1795. 'eodice signato E archivii 
monasterii Bobiensis' (nobis B lbj usus, 

I, p. 13 — 51. V. Columbani. praetermissis laterculo 
capitum capitibusque 1. 2 ad praepollet. et 15 

III. p. 5 — 24. Vitas Athalae (II, 1—6) Bertulfque 
(II, 23) cum omnibus quibus codex inquinatus est mendis 
imprimendas curavit. 

B. Krusch. 



DOMIXIS a EXIMIIS ET SACRI CULMINIS REGI- a 
MIXE DECORATIS RELIGIOXISQUE COPIA EULTIS 
WALDEBERTO b ET BOBOLEXO 01 PATRIBUS 10- 

NAS PECCATOR. 

Memini d me ante hoc ferme trienninm. fratrum e 
conibentia 1 • 2 nagitante vel beati Bertulfi g abbatis im- 21 

Ep. A 1«. a*. b k . c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. B \a. 2. 

F.p. a praescripta sunt haec: Incipit praefatio super librum qui de vita atque 
virtutihus sancti Columbani abbatis a Iona quondam preceptore editus est A\a; In- 
cipit praefatio de vita sancti Colnmbani abbatis A\a*: Incipit prefacio in vitam saucti 
Columbani abbatis editam a quodam Iona preceptore A\b*; Iucipit (om. A\d) pro- 30 
logus in vita (vitam A\c. d> sancti Columbani (monachi et add. A±) abbatis (et conf. 
add. A 4« A \c. d. 3. 4 la; Incipit praefatio A 2 ; Incipit praetatio in vita vitain A 3'. 3*) 
sancti Columbani abbatis (a. o»i. A3*) AZ'. 3*. B\a. 2: praescr. o/n. A\c*; epistulam 
oni. A 4. -ia. Se rip t ur mm paginae primae fere eranidam m. s. XY. restaiuavit B \a ; priore 
codicis parte perdita, in verbis hunt. At illefc.ll,> incipit A\b, tuius loco A\b* contuli. 35 
b) Waldebeto pr. m. A\a ; Waltebertho corr. WaMebertho A\d. c) Bobolene A\a, 

corr.; Bobuleno B\a: Bobolino B\b. 2. d) miniine ante pr. m. A\a; mem(emini 

M. al. iN litura) ante A\a* ; a. om. A2a. e) o>,t. A\a. a*. b*. f) ita A\a. a*. d; 
coniventia A\b*. c. 3'; coniventia m. al. eorr. conibentia A2a: convenientia A 3*: co:)- 
ventia A\c*. 2; conventione B\a. 2 ; conventu^43. g) Bertolfi A\a*. c; Bertholfi A \b*. 40 

1) Watdebertus Eustasii successor monasterio Lu.roviensi a. 629 — 670. 
praeerat ; Bobolenus Bobiense post Bertulfum rexit c. a. 639. defunctum. 

2) Communionem interpretatur Jibrarius B \a infra p. 255, 22. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 145 

perio iubente a , cum apud eos Appenninis b ruribus 
vagans c in Ebobiensem d cenobium e morarer f , fuisse 
pollicitum, ut almi patris Columbani meo studerem stilo 
texere gesta; praesertim cum hii» qui eo fuerunt in 
5 tempore et poenes ipsum patrata viderunt quam plurimi 
poenes vos h suprestis 1 sint, qui nobis non audita sed 
visa narrent, vel quae etiam nos per venerabiles viros 
Athalam k *et Eusthasium 1 didicimus : quorum primus *p.62. 
Ebobiensis, secundus Luxoviensis coenobii, quo vos prae- 

10 sules existitis, eius successores fuerunt, qui magistri in- 
stituta suis plebibus servanda tradiderunt. Quorum vita m , 
utcumque quivimus , inpostmodum depromsimus , seu 
plerumque 11 quos cluentia 0,1 memorabiles reddit. Sed 
quae p supradictorum q fratrum agapis 1 ** 2 vel patris prae- 

15 dicti praeceptum s coniciens* rebatur 11 liquido meatu ex- 
uberari v , multum me ego ad hoc opus w inparem repperio. 
Si enim me in hoc opere nequaquam indignum iudicassem, 
olim iam ad ea texenda temerario quamvis conatu ad- 
gressus fuissem, quamquam x me et per triennium Oceani 

20 per ora y vehit et Scarbea 2-3 lintris 4 abacta ascoque 4 
Scaldeus a-5 molles b secando c vias madefacit saepe et 
lenta palus Elnonis' 3 plantas ob venerabilis Amandi d 
pontificis ferendum e suffragium, qui his constitutus 1 in 

Ep. A \a. «*. b*. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. B \a. 2. 

25 Ep. a) iubentis A3 (pr. m.). b) Apenninis Ala*. 2. 3 (non A3'). B\a. c) ita 

A\a. b*. c. d; vacans rell. d) Ebobiensim pr. m. A \a*; Ebubiensi A2. 3. 3'. 3'*. B2; 
Ebbobiensi 51« (Ebbob. etiani infra); Ebobiense A\c*. d; Ebiboensi A3*; Bobiense 
A \c ; Bobiensi A \b*. e) ita A \a. B 2 ; c(o)enobio A \a*. b*. c. d. 2. 3. B \a. f) me 
add. B\a. 2 (non B\b). g) ita A3; hi rell. h) nos A\c. d. B \a (non B\b); 

30 suos A lfc*\ i) ita pr. m. A\a; superstes pr. m. Bla; supertes pr. m. ^11«*; super- 
stites rell. k) ita A\a. a*. 2; Atalam A\d. 3'. 3'*. B\a. 2 (item infra) ef pr. m. A2a; 
Atthalam A\b*; Attalam A\c. 3* et m. al. A2a; Azalam A3. 1) ita A\a. 2; Eutha- 
sium ^13; Eustasium ^3', 3* cum rell. m) ita A\a et pr. m. A2a; vitam rell. n) ple- 
rorumque A \b*. c. d. o) clientia B \a. 2. p) qui A \c. d. q) supradicto, versu 

35 exeunte, A\a. r) agapes A\a*. s) praecepto A2. t) conitiens pr. m. A la* ; coni- 
tiem m. al. corr. canitiem A2a. u) rebar A\c. d. 2. 3; reprobatur A\a* ; ferebatur 
A\b*. v) exuberare A\b*; exuperari A\a*; superare A\c (non A\d). w) o. om. 
A\c; ad h. o. om. A\c*. x) pagina • prima desinente, scriptura vetusta integra superest 
B\a. y) hova. A\a. d. 2. z) Scabrea A\c; Scrabera corr. Scrabrea A \c*\ Carabea.42. 

40 a) Ua B\a. 2; ascoques (ascoque, sed que in ras. A\a*) Scaldeos A\a. a* ; asquo- 
ques Scaldeus A\b*; asquoques chaldeus A\c; ascoques chaldeus A\d; has quoque 
chaldeus A3; has quoque Scaldeus A3'. 3'*. 3*; a. Scalteus A2; asquoque Scalteas A2a. 
b) mollis .4 3. c) sectando A\c. d. 2a (non A2). d) Amanti A2 (non A2a). e) fe- 
rendus .4 1«. a*. f) constitutis .416*. 2 (non A2a). B \a (pr. m.). 

45 1) Cluentia pro praestcndia accipitur. 2) Agapis i. q. caritas. 

3) Scarbea est Scarpis Scaldim fl. influens, Jiodie 'ki Scarpe'. 4) Lintrus 
i. q. uorozv/.ov. Gloss. Ascus est navicula, scaplia, Anglosaxonibus 
'asc', i. e. fraxinus ; cf. Ducange ed. Favre h. v. 5) Hodie Schelde fl. 
6) Elnon rivus Belgiam Franciamque per 10 kil. terminans nunc prope 

50 oppidum S. Amandi canalem Decours influit ad exsiccandam planitiem 
Scarpis fl. institutum. 

Ionas. 10 



146 IOXAS, VITAE COLUMBAXI LIBJRI II. 

locis veteris a Sicambrorum b errores euangelico mucrone 
coercet c . Erit tamen commissi operis, venerandi patris, 
vestri arbitrii cultus, ut si aliqua d minus rite prompta 
decorem e faciditatis f • x caruerint, vestris faleramentis - 
decorentur, ut legentibus apta fiant: ne dum meam g im- 5 
peritiam in eloquio exhorrent, cum h facta dictis 1 non 
exsequentur k - 3 , sanctorum virtutes fastidiose ferendo non 
imitentur, et cum ad partum 1 opus ovantes m manum 11 
tetenderint , mox sentium asperitate cruentam p nitantur 
subtrahere. Quibus dicendum est, nantes solere 11 , reuma q 10 
gurgituin fractis viribus, ripe redditos, cum alia r de- 
fuerint subsidia, festino conamine sentes adprehendere 
et divitum fauces, cum aliae dapes redundent, saepe 
agrestia desiderare et plerosque. musicorum omnium s 
organis*, scilicet psalterii. eythare melos 11 , aures v oppletas, 15 
mollis sepe avenae modolamine w auditum accommodare x . 
Et si me T quempiam laudare reppererint, qui z ad- 
huc superis 4 iunctus a sit, non me adolatorem putet b , 
sed rei bene geste dissertorein c , nec favere cuique d 
pannigerico e carmine, sed digna memoriae commendare; 20 
nec adeo, si superest 1 , tumescat, si a me sibi largita 
conditoris dona narrata g videat, ne elationis stimolo b 
sincere mentis soliditatem corrumpat. Nulli quippe 

Ep. A \a. a*. b*. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. B la. 2. 

Ep. a) ita Ala. a* (pr. m.). Bla; veteres A\b*. c. d. 2. 3. B2. b) Sicamboram 25 
A \a. a*. c*. c) coher: : : : pr. m., cohercuit m. al. Bla. d) aliquid Ala, corr. 
e) ita Ala et pr. m. A \a*; decore rell. f) m. al. corr. facunditatis A 2a et sic Alb*; 
faceditatis A \c. d. g) mea im n peritia in e. exhorret A lc. d. h) cum — p. 147, 20. 
ergo (y. om. A3. 3* ; libramine as&umpsit A 3*J transposita p. 152, 4. post turbines et 
extant A3. 3'. 3'". 3*. i) om. A3. k) ita Ala. «*. 2. Bla; exe(e)quentur Alb*. d. 2«. 30 
3. 3'. 3'*; exequantur A\c; equentur A3* . 1) portum A\a*. 3; pastum A\b*. m) o(pus 
au pr. m. in ras. )antes A\a; ovantes l« ras. B2. n) om. A\b*. o) detenderint ,41a. 
a* ; iutenderint A \b*. p) cruentatam A2 ; cruentandam A\c. d; om. A\b*. q) reumma 
A\a et pr. m. A\a* ; reuma m. al. corr. reumam A2a; reuinate A\c. d. 2. r) aliud? 
pr. m. corr. alia A\a. s) m. al superscr. A\a* ; om. A2 (non A2a/. t) organi 35 

A\c. d. 3. u) melius A\a, corr.; me(e lis A\c. d; melo A2 (non A2a). v) aure 

op(b)pletos A3. w) ita A\a; modulamine A\a*. b- ; modolamini A2a. B\a; modu- 

lamini A\c. d. 2. 3. B2. x) acommendare A\a. y) om. A3. z) quia a. A\a. 
a*. b*; quid a. B2. a) iunctis pr. m. B\a. b) putent A\c. d. 2. c) disertorem 
A2. 3 (non A2a. 3'). d) cuiquam A3 et m. al. A2a. e) ita A\a. a*. c.3'*.3*. B\a; 40 
pannegerico A \b* ; panagerico A3' ; parnigirico A\d; panigirico A\c*; pannigericho 
m. al. corr. panigerico -4 2a et sic rell. f) superes A3; superis .4 3'. 3'*. 3*. g) nar- 
rare -4 3. h) stimulis -4 3; stimulus A3'. 3'* (us in litura). 3*. 

1) Faciditas t. q. facetus sermo, urbanitas. 2) Faleramentum i. q. 

ornamentum. 3) Sallust., Catilin. c. 3: primum quod facta dictis 45 

exaequanda sunt ; V. Hilarionis auct. Hieronymo : ut facta dictis ex- 
aequentur. Mala litterae x appellatione per xs noli offendi ; cf. 'N. 
Arch! XXIX, p. 454. 4) Superos lonas intellegit superstites homines 
seu vivos, qui comparatione eorum qui iacent in tumulis superi appellari 
possunt. MAB. 50 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 117 

dubium est, quod favor 'adolatorum polluat mentes a v. «3. 
decore plenas virtutum, sicut ad Israel per Esaiam b 
Dominus loquitur : Popule meus, qui te beatum dicunt, ipsi c u. 3,12. 
te decipiunt et vicm gresmum tuorwm dissipant. Sapientem 
5 etenim d , ut vulgo dicitur, falsa laus increpat, vera ad 
meliora tendere e provocat. Adornet* ergo eos in eo 
quod bene gesserint fama laudabilis, increpet°, ne ma- 
culet h amittendo fervorem, tepor vituperabilis x . Cluant k 
aliis, si dignuni imitationi 1 quid gesserint, nec m sibi in- 
10 postmodum perniciose elationis damna adtrahant ex 
commemoratione patrate virtutis. 

Inseruimus ergo illa 11 quae veris assertionibus ex- 
perti sumus fuisse patrata et p praetermittere q neglegen 
tiae 1 " deputavimus, multaque praetermissa s , quae ex 

lstotum* nequaquam meminimus et pro parte 11 scribere 
nullatenus ratum duximus. Quae sunt ergo posita duobus 
libellis intercisi v , ut uno volumine legentibus fastidium 
amputarem w : primus beati Columbae x gesta perstringit 7 , 
secundus discipulorum eius Athalae 2 , Eusthasi a vel ce- 

20 terorum quos b meminimus vitam edisserit. Ea ergo 
vestro libramine pensanda censemus, ut a vobis sagaci 
examinatione probata, a ceteris ambiguitatem pellant d ; 
nam si quippiam e aliquis non f rite g distincta 11 ac de 
industria correcta 1,1 reppererit k , reicienda iudicabit, 

25 praesertim si doctorum facundia fultus, affatim scientia 
oppletus habundet. Noverit tamen nos non ad hoc ve- 
stigia tendere, ut nos putemus doctorum gressibus coae- 

Ep. A \a. a*. b*. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. B \a. 2. 

Ep. a) mentem pr. m. corr. mentes A\a. b) Isaiam A\c*. d. B \a. 2; 

30 Ysaiam A\b*. c. 3'. S*. c) ipse pr. m. A \a. 2a. d) enim A2a; om. A2. e) om. A2 
(non A2a). f) Adornat A\a. a*. b*. c*. g) increpit A\a; increpat A\a*. b*. 2a 
(corr. increpaet,). h) maculat(?) pr. m. A\a. i) venerabilis .43. k) ita Ala. a* 
(pr. m.). d. 3; cluant, ont. aliis A\b*; cluant alii si A\c. 2; clientalis si B\a. 2. 
1) imitatione A \b*. c. d. 2 (non A 2a). m) ita A \a. a*. b*. c. d. 2t. 3. 516; ne rell. 

35 n) ille pr. m. A\a. o) sertiouibus pr. »i. Ala. p) el : : : : m. al. corr. vel A\a, 
et sic ^lltt*. c. d. q) p : : : tere pr. m. A\a\ praetermitti AIc. d. r) negle(i)genter 
non d. A\c. d. s) suut add. A\c. d. X) ita A\a. a* (pr. m.). 3; toto A3'. 3* cum 
rell. u) aliquid add. A\c. d. v) intercisis A2; intercidi A\b*. c. d. w) ampu- 
taremus A 3. x) Columbani A \b*. o. v) perstrincxit A 3. z) Attbale A \a* ; 

40 Attal(a)e A\b*. c. 2a (non A2); Atalae A\d; et add. A\c*. 2. a) : eustasi A\a; 

Eusthasii A 2. 3 (Eusthasi? pr. m.). B\b; Eustasii A2a. 3* cum rell. b) quorum 

Ala. b*. c (non A\a*. c*). c) om. A'6. d) tollant A3. e) qu(a)epiam aliquis 

A \b*. c. d; quempiam aliquis A3' . 3". 3*; quispiam aliquid B\a. 2. f) non ante rep- 
pererit transpos. A2. g) recte B\a (non B\b). h) distincte .4 2« (non A2); distinc- 

45 tum — reiciendum A 3. i) correetum A3; correpta A2a (non A2). Bla.b. k) rep- 
pere | : : rit, ras. re A \a; repperit A2a. 3. 

1) Hanc lectionem defendi 'X. Arch.' XXIX, p. 455. 

10* 



148 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBRI II. 

quari a . Illi rore eloquentiae madentes, virides campos 
flore b pinxerunt ; nobis vix arida tellus arbusta gignere 
novit. Illi dites balsami lacrimam c ex Engaddi d,:L flores- 
que e aromatum ex Arabia; nobis ex Hibernia f vix bu- 
tjrum pinguescit. Illi piper g nardumque sumunt ex 5 
India; nobis pennifera h iuga Pennina 1,2 vaga, quo k 
zepheriis 1 rigescunt m frigora 11 flabris, vix tandem sali- 
uncam 2 praebent. Illi pretiosi lapides varietate glori- 
antur; nobis temerarium p videtur Galliae sucino q 
gloriari 1 '. Illi poma palmarum magnopere s peregrina 10 
dirigunt, nobis Ausoniae* iuxta poetam 3 sunt 11 mitia 
molles v castaneae poma. Valete, almi patres, viri w vigoris 
atque roboris x , Deo y dicati aeterno. Amen z . 

*j,.64. *INCIPIUNT a CAPITULA LIBKI b PRIMI. 

l. c Praefatio libri primi. 15 

2. d De ortu et ostensione solis genetrici per visum e 

ostenso f . 

3> r De sagacitate et b industria et progressu a 

natali solo et magistri institutis 1 . 

Ep. A \a. a*. b*. c. c*. d. 2. 2«. 3. 3*. Bla. 2. Index. A la. c. c*. 2. 4. Blb. 2. 20 

Ep. a) coaequare A 3. b) flores Bla. c) lacrimas A\a*\ lacrima Alb*. 
c. d\ lacrimg A2 (non A2a) d) Ingadi pr. m. Ala. 2a (non A2). e) flore(e)que 
Alc. d. f) Hyb. A 16*. 2; Ib. A 2a. g) pip : : : pr. m. A2a; piger A 2. h) ~pini- 
fera Alb*. c. d. 3. B2 recte. i) ita rell.; P. v. ante iuga superscr. Ala*; iuga 

Appennina vaga A\c. 2. k) nu(a)e Alb*. c. d. ]) corr. zyph. Ala; zephireis 25 

Alc; zephyreis Ald; zephereis B 16. 2; zypheriis .4 16*; zipheriis pr. m. A3; 
ziphereis B la; zipherus A3'*; zipheri A3*; zefiris A2a; zephyri A2: zephyrus 
A3'. m) frigescunt A3. 3'. 3'*; frigrescunt A 3*. n) hic 2 litt. ras. Alc; vel add. 
A\b*. o) ita A\c et pr. m. A2a(?). Bla; labidis A lc* ; labides corr. lapidis 

Ala; lapidis rell. p) temerario A3. q) su:cino^41«; succino Ala*. r) gloriaret(r) 30 
pr. m. A la. s) in add. A\c. d. t) om. A\a. a*. 6*. c. d. 3. u) m. s. A\c (non A\d). 
v) poma mollesque c. A\c. d. w) veri A\c. d. 2. x) et add. B\a. 2. y) Deo — 

aeterno om. A\a. a*. 6*. c. d. 3'. 3'*. 3* et pr. m. A3 (habet A2). z) om. A \a. «*. 6*. 
c. d. 3'. 3'*. 3*. B2 et pr. m. A3; subscripta sunt haec : Explicit A2; Explicit praefatio 
(prefacio ^416*. B2) A\b*. 2a. 3'. B2; Explicat pref B\a; Explicit aepistola B\b. 35 

Index. a) laterculus caput 1. subsequitur Ai (ubi praescr. deest); eum om. 
A \a* (ubi praescr. Capitula, numeri I — XXX, Utterae initiales adsunt, spatio vacuo 
relicto). b*. d. 2«. 3. 3'. 3'*. 3*. 4«. B\a, pro quo B\b contuli; praescr. om., versu vacuo re- 
licto, A\c*. b) 1. pr. om. B2 (habet B\b). c) totum versum om. A\c. 4. B\b. 2. d) 1 et 
sic deinceps A \c. B 16. 2, ubi pars laterculi prior (c. 2 — \1) etiam ante Vitam ipsam 40 
(f. 1569 exstat (B2 W ); numeros om. A4. e) visu .4 4. f) ostensi A\c\ ostensa A 4. 
g) titulos 3. 5. 4 hoc ordine suppl. Ai. h) nec add., sed eras. A\a. i) institut m. 
al. corr. institutione A \a. 

1) Engaddi oppidum Iudaeae haud procul ab Asphaltite situm 'secundum 
ab Hierosolymis fertilitate palmetorumque nemoribus' celebratur a Plinio, 45 
Hist. nat. V, 17, l nunc vero alterum bustum' . Balsamo uni terrarum 
Iudaeae concesso praecipuam gratiam esse lacrimae idem auctor testatur 
l. c. XII, 25. 2) Pennina iuga ad Ionae patriam spectant atque 

saliuncam Alpium aprica gignunt urbiumque Eporedia ; cf. Plin., Hist. 
nat. XXI, § 43. 3) Cf. Verg. Ecl. I, 80 : 50 

sunt nobis mitia poma, 
Castaneae molles et pressi copia lactis. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 149 

4. De adventu eius ad Sinilem a abbatem b , egressu 
Hibernia d . 

5. De ingressu eius e in Galliis f et exemplo g so- 
dalium religiosorum. 

5 6. De Sigiberti regis susceptione et obtione he- 

remi ingressumque 11 in Anagrates 1 . 

7. k De ammonitione quorundarn, qui vero Dei 
sumptus detulere et sospitate mulieris. 

8. De temptatione et probatione et constantia et 
10 secessu tutioris 1 heremi 111 . 

9. De ariditate cibi et aqua 11 ex petra producta. 
10. De inventione Luxovii et monasterio ibi con- 

structo et monachorum concursu p . 

ll. q De progressu eius cum Autierno 1 ' in s heremo* 
15 et supplimento piscium. 

12. De sodalium egritudine divinitus conperto u 
et sospitate oboedientium. 

13. De segete inter imbres v collecta w et viri Dei 
fide pluvia x a segete pulsa. 

20 14. De fecunditate sterelis et v prolis donum z ora- 

tionibus inpetratum. 

15. De Theudegisili a digito secto et Winioci 
fronte sanato c et corvi oboedientia. 

16. De cervisae redundatione absque effusionis d 
25 damna e fluentis. 

17. f De prohibita ursi esca" et h copia frumenti 
horreo aucta et panum 1 multiplicationem k . De 1 voca- 
tione m Columbae 11 oratione viri Dei moratae . 

Index. A \a. c. c*. 2. 4. B 16. 2. 

30 Index. a) ita .4 4. 5 2 w ; Senilem A\a (pr. m.). c ; Synilem B\b; Similem 

B2; m. al. corr. Congellum A\a; Commogellum recte A 2 (e coniectura, ut opinor): in 
praescriptione capitis eodem fere modo codices inter se differunt. b) et m. al. suppl. 

A \a, add. A2. B 16. 2. 2 W . c) de m. al. suppl. A \a, add. B \b. 2. 2 W . d) Hibef 
A\a\ Hyberniae A\c. 2; Iberniae Ai. e) om. A\a. 4. f) Gallias A\c. g) ex- 

35 emplo : :, ras. rum A \a. h) ingressuque A\c.2. B\b.2\ ingressusque B2 W ; gressum- 
que A\c*. i) ita B\b; Anagratis A\a. c. 4. B2. 2 W ; Anacrates A2. k) numeri 

inde constant A \c. 1) et add. A \a. m) hereme A 4. n) aqu(a)e petra pr. B 16. 2 W 
aquae px\ petra B2. o) monasterii (om. ibi — concursu) B 2 (non B2 W ). p) con 
versu Ai. q) titulos 11 — 17. om. B2 (habet B2 W ). r) Authierno A\c (non A\c*) 

40 Aucierno B\b; Autioerno B2 W . s) bis scr. A\a. t) heremum i? 16. u) con(m) 
perta A \c. 2. 4. v) hymbres A 2 ; ym A \a. w) om. A \c. 2. 4. x) pluvi A \a, 
y) et — inpetr. om. Ai. z) dono — in(m)petrato A\c. 2. a) Theudegilisi A2; 

Theodegisili A \c. B 16 ; Teodigisili A 4; Thedo de gisili A\a; Theodesili corr. Thoode- 
silis B 2 W . b) ita A2. 4; Uninuci? pr. m. corr. Winoci A\a- Winiochi 2? 16; Winoci 

45 A \c. B2 W . c) sanata A2; om. A\. d) effusione -4 4. e) dam(p)no A\c. 4 et e 
corr. A2. f) c. 17. et 18. om. .4 4. g) hic desinit B2 W ; redit B2. h) De pro et, 
capite incipiente, B 16, 2. i) panium A \a. k) multiplicatione A \c. 2 (m. al.). B 16. 2. 
1) in De c. 18. incip. A\c; De — Dei demorata post c. 18. transponunt B\b. 2 (in textu 
cod. B\a ordo servatur). m) beati add. B\b. 2. n) C monachi orationibus B 16. 2. 

50 o) morati A2; demorata i?16. 2. 



150 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 

18. a De reverentia Theuderici regis et obiurgatione 
eius et Brunichildis adversitate b . 

19. De adventu eius ad Brunichildem et c Theude- 
ricum et effusione potus ac cl cibi et inf estatione e regia* 
ac expulsione a Luxovio et* damnatorum relaxatione 8 '. 5 
"p.65. *20. De regressu 11 eius ad 1 Luxovium et cecitati k 

satellitum, expulsione 1 regia sodaliumque separatione et 
sospitate vexantium. 

21. De sanitate frenetici et ultioni 111 hominis et 
ceco inluminato. io 

22. n De scafa retenta et furtu patefacto et suppli- 
mento copiae. 

23. De nave referta undis et veneratione adver- 
santium. 

24. De adventu eius ad Chlotharium regem et 15 
gavisione regis. 

25. De transitu eius per Parisius" et occursu q hac 
curatione frenetici. 

26. De susceptione Chagnerici 1 ' et s Autharii 1 et 
benedictione domus eorum ac prolis sacratione. 20 

27. De susceptione Theudeberti et Brigantiae 11 
sessione gentiumque correptione v et adventu alitum w et x 
divisione pomorum et v angeli per visum monitum 2 . 

28. De bello regum et revelatione viri Dei et 
Theudeberti proditione a . 25 

29. De interitu Theuderici et liberorum nece et 
impleta prophetia e Chlothario d- **. 

EXPLICIUNT e CAPITULA LIBEI PRIMI. 

*) Hic caput (21. Blb) novum incipit: De dam(p)natorum re- 
laxatione et foribus ecclesiae per se reseratis Blb. 2. 30 

**) Desinunt tituli A\a, c. 4 (ubi subscr. Expliciunt capitula); 
30. De ingressu eius in Italiam et susceptione Agilulfi regis 

Index. Ala. c. c*. 2. 4. Blb. 2. 

Index. a) 19. et sic deinceps Alc. b) om. B\b. 2. c) et Th. om. A±. 

d) p. accipiet i. A\a\ ac c. om. A4. e) infectatione A4; intestinatione A2. f) re- 35 
gia — relaxatione om. A4. g) relationem corr. rehixione Alc*; relatione A2, corr. 
h) egressu A4. i) a Luxovium -4 1«: a Luxovio A 4. k) c(a)ecitate A lc. 2. 4. 

Blb. 2. 1) exp. — vexantium om. Ai. m) ilaAA; ultione rell. n) titulos 22. et 23. 
om. Ai. o) gavisionis A4. p) Parisios Blb. 2; Parius A4. q) oc|cur^ll«. r) Cha- 
nerici pr. m. corr. Chagn. A 1«; Chagneraci A lc (non Alc*J; Channaerici -44. s) et — 40 
sacratione om. A\. t) Autherii A2, corr. u) Brigaritiae .4 2; Briantiae Ai; Bri- 
grantiae B 2. v) correctione A 2. w) ad litus pro a. A 4. x) a rerbis De divi- 
sione tit. 30. incipit B Ib. 2. y) et — monitum om. A4. z) ita A\a et A\b in 

textu; monitu A\c. 2. B\b. 2. a) prototione Ai. b) (i. om.) prophetie (corr. pro- 
phetia) Ai. c) i add. A\a; in add. A\c. 4. B\b. 2; de add. A2. d)' Lotharium 45 
A\c. e) ita 52; Expliciunt cappitulae libri brimi .4 1«; Expliciuut capitula A\. 

B\b; subscr. om. A\c. 2. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 151 

INCIPIT* LIBER PRIMUS DE VITA SANCTI AC 
BEATISSIMI COLUMBANI ABBATIS ET CON- 

FESSORIS. 

1. Praefatio b libri primi. 

5 Rutilantem atque eximio fulgore c micantem sanc- 

torum praesulum atque monachorum patrum solertia d 
nobilium condidit vitam e doctorum, scilicet ut posteris 
alma redolerent priscorum exempla. Egit hoc a sae- 
culis rerum sator aeternus, ut suorum f amulorum famam f 

io commendaret" perennem utque h praeterita gesta 1 lin- 
querent k futuris exempla et de praecedentium meritis 
vel imitando exemplo 1 vel memoriae commendando ven- 
tura m sobolis 11 gloriaretur. Quorum beatus Athanasius 
Antonii, Hieronimus Pauli et p Hilarionis vel ceterorum 

15 quos cultus bonae vitae *laudabiles reddebajb, Postumi- * P . 66. 
anus q vero, Severus * et G-allus Martini egregiae 1 * nostris s 
eorum memoriam dimisere saeclis 1 : plerique 11 aliorum, 



et optione (r add., sed del.) loci largita et Bobii construc- 
tione et obitu beati viri add. A2; 33 (26. B2). De in- 

20 gressu eius in Italiam et Agilulfi (Agiulfi B 2) regis honori- 

fica susceptione, immo Arrianae perfidiae penes Mediolanium 
superatione ac monasterii Bobiensis in signo et virtute mi- 
raculi constructione, (tit. 27. incip. B2) de legatione vene- 
rabilis Eustasii a rege Clothario cum supplemento publico 

25 post beatum Columbanum cum omni honore est directa add. 

Blb. 2. 

Cap. 1. A\a. a*. b*. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3* i. ia. Bla. 2. 

Cap. 1. a) ita 4 2; I. 1. pr. de om. A\a. d; 1. p. de om. A la* ; Incipit vita 
saucti Columbani abbatis -416*. c. B2; praescr. om. Alc*. 3. Bla. b; de Ai. ia v. supra 

30 p. 144,30. b) haec om. libri, nisi auod Ala* Praefatio libri sequentis, A3' Incipit 

textus eiusdem, A3'* Alter prologus, A 3* Item prefatio sequentis operis exhibent; 
supplevi ex laterculo; De ortu et ostensione solis genitrici per visum ostenso, i. e. prae- 
scriptionem cap. 2, perperam praemisit B\a (non B\b). c) Deus add. et post m. s. 

om. pr. a. m. p. s. A2a. d) sollertiam A3. 3'. 4 (non A3*. ia). e) corr. vita .44, 

35 et sic A3. 3'. ia (non A3*). i) formam Ai. g) commendare(t postea add.) A\a. 
h) ut quae pr. m. A\a. i) pr. m. suppl. B\a. k) linguerent Aia et pr. m. A2a; 
linquerint 4 3. 3'*; liquerint A 3'; relinquerent A\c. d; reliquerent .41c*; reliquerint 
.43*. 1) exempla A\a*. 2. m) ventur(a)e Ai. n) subolis Ai (pr. ni.); suboles 
A\d et pr. m. A\c; soboles A\a*. b*. 2 (non A2a). B \a. o) Iheron. A\b*. c (non 

40 A\c*). 3; Ieron. A3*. p) m. al. suppl. A\a (habet A\a*); om. A\b*. q) Post- 

tumianus A\a, corr. r) egregii A2. 3. i. s) nostri A\a. a* (pr. m.). t) ita 

A \a*. 2. 3. B \a; sedes Aia; s(a)eculis A \a (pr. m.). b*. c. d. 3'. 3*. i. B 2. u) plu- 
rimique B \a. 2. 

1) Sulpicius Severus teste Gennadio (c. 19,) 'conlationem Postumiani et 
45 Galli se mediante et iudice de conversatione monachorum orientalium et 
ipsius Martini habitam in dialogi speciem duabus incisionibus compre- 
hendit', unde etiam Gelasius papa ipsius dialogos pro 'opusculis Postu- 
miani et Galli' accepit. 



152 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 

quos aut fama aut bonorum exempla operum vel vir- 
tutum monimenta commendarunt, ut sunt columnae 
ecclesiarum Hilarius, Ambrosius a , Agustinus b - x , qui 
inter tot saeculi turbidines 0, 2 . et d fluctuante e mundo, 
statum ecclesiae sustentarunt, ne, flatu adversante ini- 5 
quo f hac hereticorum procella quatiente, veram fidem 
adversitas macularet. Quorum nos exempla g temerario 
conatu secuti, qui nec meritorum supplimentum h nec 
facundiae flore suffulti nec elucubrante 1 scientiae fonte k , 
tanti patris nostris 1 saeculis refulgentem m Columbani 10 
adgredimur texere gesta 11 - 3 . Erit tamen nostrorum ar- 
biter dictorum virtutum p largitor inmensus, qui illi et 
gratiae suae munera et vitae perennis largitus est co- 
ronam q . 

2. a De ortu et ostensione solis genetrici per 15 

visum ostenso b . 

Columbanus etenim qui et c Columba, 
Ortus d Hibernia e insula. extremo f Oceano sita, 

Capp. 1. 2. A \a. a*. b*. c. e*. d. 2. 2«. 3. 3*. 4. 4o. B la. 2. 

Cap.l. a) Ambrius JB2; et add. A3. b) ita Ala.b*.2a; Aug. rell. c) itapr. m. 20 
Ala. Bla; turbines rell. d) deinde rerba sitpra p. 146, 6. omissa cum facta non ex- 
equentur — p. 147, 20. Ea ergo vestro fV. om. A3. 3*; libramine assumpsit A3*) sub- 
sequuntur A3. 3'. 3'*. 3*. e) fluctuantem mundum Alc. d. 2« (non A2 pr. m.J; tumultu- 
ante mundo .4 3: tuante mundo Ao'*; tutamine titubante m. st. m. al. in litura A 3' 
(recte A 3*). f) versu exeunte om. A ld. g) suinus add. A \c. d. 3'. 3*. h) supple- 25 
mento A\a*. 6*. e. 2. 3. 4; supplementa Aka. i) ita A4a cum rell. ; elucubrantis A3; 
elucubratae A\c. d. 2. 4: cf. elucubrante praedicationis doetrina infra c. 5: Lmrlor p. 107. 
k) potati add. A\c. d. 26. 6 1 . c. c 5a ' b . 3'. 3* (non A3) ; referti add. A2b-'~; confessi add. 
-46. I) nostri .41«*. 3*. B\a. m) ita A\a (pr. m.j. B\a. 2; refulgente A2 et pr. m. .44; 
refulgentes .4 1c; refulgentis A \a*. b*. d. 3', 3* ; refulgentia A2a.3. n) vitain e coni. 30 
A 2b 2 . B \f* aliique deteriores. o) om. A3 ; commissi operis pro n. a. A2. 2* (non A 2a); 
cf. supra p. 146, 2 : Erit tamen commissi operis. p) om. A 3 (non A 3'. 3*). q) Ex- 
plicit prologus (in vita sancti Coluinbani monachi et abbatis add, Ai) subscr. 4 4. 4a. 

Cap. 2. a) hanc praescr. om. B\a (v. supra p. 151, 32,); omnes praescr. om. A\b*. 
c. 3. 3'. 3*. B2; praescr. Incipit vita sancti Columbani (abbatis add. A4.) A3'*. 3*. 4; In- 35 
cipit vita .4 4«; praescriptiones capitum nonnullae adsunt AA.la. b) ostensi A\d ; 

ostensa .4 4a; praescr. oni. Ai. c) om. B\a. 2. d) oritur m. al. corr. ortus est 

A\a et sic A\a* ; in add. A2.1 (non A2aj. e) Hyb. A\b*. c. 3*; Yb. ^lc*; est 

add. A4:. f) extrema A\a*.c. d; i. quae in e. o. sita est A2 (non A2a). 

1) Vitas Hilarii FoHanatus, Ambrosii Paulinus Mediolanensis, Augustini 40 
Possidius conscripserunt. 2) Turbido i. q. turbo ; cf. Forcellini ed. 

de Vit h. v. 3) Item in epistula praevia Ionas 'almi patris Colum- 

bani stilo texere gesta' voluit, mox vero 'vitam' posuit, et nisi se 
indignum iudicasset, 'olim iam ad ea (scilicet gesta) texenda temerario 
quamvis conatu' adgressus esset. 'Gesta' igitur et 'vitam' eodem sensu 45 
auctor accepit promiscueque adhibuit atque, nisi fallor, etiam supra 're- 
fulgentem' scribens -vitam' adiungere voluit, antequam ad l gesta' aberravit. 
Ceterum biographus Goaris c. 8: Hanc quoque famam vel gestam no- 
vam audiens et q. s., 'gesta' pro singulari primae declinationis accepit, 
sed quin apud Ionam 'refulgentem — gestam' corrigere liceat, dubito. 50 






IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. L58 



Expectatque 51 Titanis b occasuin, dum vertitur orbis, 
Lux et c occiduas pontum' 1 descendit in umbras: 
Undarum el inmanes f moles^ quo truces latebras 
5 Colore h et nimio 1 passim crine crispanti k , 
5 Peplo 1 kana in , raptim quem" dant cerula terga, 
Aequoris spumea" cedunt et q litora, sinus 1 ' 
Ultimus terrarum, nec mitem sinunt s carinam 
Tremulo * petentem salo dare nota litora nobis. 
10 Elavus super haec Titan 11 descendit v opago w 
io Lumine Arcturi petitque partes girando: 

Aquilonem sequens, orientis petit x ad ortum, 
Ut mundo y redivivus lumen reddat amoenum, 
*Sese mundo late tremulo ostendat y * et z igne. *p.6i. 

i5 Sicque metas omnes diei noctisque peractu 
i5 Cursu et a inpletas, suo lustrat candore terras, 
Amoenum c reddens orbem calore madentem d . 
Insulae situs, ut ferunt e , amoenus ac f adversantium 
Exterorum» carens h bella 1 nationum. 

Hanc Scottorum k gens incolit, gens quamquam 
jo absque reliquorum l gentium legebus, tamen in christiani 
vigoris dogmate florens, omnium vicinarum gentium fide 
praepollet. 

Cap. 2. A \a. a*. b*. c. e*. d. 2. 2a. 3. 3*. 4. ia. B \a. 2. 

Cap. 2. a) expectat. Quae A 1«; ex(s)pectat qu(a)e Ala*. c. d; spectatque A2. 

25 b) Tyt. A2 (non A2a). c) et — umbras hic omissa, post latebras posita sunt Ala. 

a*. b*. c. d (non A2. 3. 4). d) poutem A\b-\ ponti A2.4t. e) in add. A\a*. f) im- 
ma : es pr. m. B\a. g) om. A3; molesque trucesque A\b*. h) calore A\b*. c. d; 
colere ^44«. B2; om. A\a*. i) nimium A 3. k) crispante A \c. d. 4. 1) Peblo 

m. al. corr. Pepli ^4 1a et sic -41«*; pe : plo A2. m) kanara? m. al. corr. cano ^41« 

50 et sic ^4 1rt*; kanna corr. kana A 3 ; karna ^4 3'. 3*; cana A\b*. c.d.2; canci AAa; 
caria ^4 4. n) quo A\c.d; que A2.4. o) ceruula? pr. m. B\a. p) spume a ce- 
dunt pr. m, A\a; spumaea cedunt ^4 2 (non A2a); spum(a)e accedunt A\a*. b*. 
q) ad A\a*.b*; om. A\d (non A\c). r) enim add. A\a*. s) sinit A\a*. t) tre- 
inulum — salum (solum A \d) A \c. d; tremulo pertentam solo AS'; tremulam — s. ^4 3*. 

35 u) super T. scr. i. e. sol A 4a. v) distendit .4 1a. a*. w) ita pr. m. B\a. b; 

: pa : co, ras. a et e? A\a; opaco rell. x) petis A 4a et pr. m. B\a. y) mundum 
A3. 3' (non A3*). y*) ostendit A2a (pr. m.). 3 (non A2. 3*). z) om. A\c. d; ex 
pr. m. superscr. A\c, habet A \c* ; in pro et -4 4. a) om. A\c. d. 2a. b) lutrat pr. 
m. A\a. c) amoeno -44; amgnam -44a; r. om. A± (non A4a). d) ardentem A\b*. 

40 2cK e) fert -41c; sierunt, ras. t -41c*; fertur Ao*; satis est (est pr. m. superscr. B2) 
add. B\a. b. 2. f) ad corr. ac A\a; et pro ac adv. i*la. b. 2. g) exterarura A\a* 
c. d. 2a. 3* (non -4 2. 3. 3'). h) om. A± (non A4a). i) ita A3. 3' et pr. m. A\a. a* ; 
balla m. al. corr. bella -4 4; bello A\b*. 2. 3*; bellis A\c.d. B\a.b.2. k) Scotorum 
-416*. 2a. 4. i?la. 2. 1) ita B\a. 2; reliquarum A\a. a*. b*. c. d. 2. 4; ceterorum 

45 ^4 3. 3'*; ceterarura ^4 3'. 3*. 

1) Locum implicatissimum ita expedivit L. Traube v. c. : l (Insula) y ubi 
(= quo) undarum i. moles colore truces et passim nimio crispanti crine 
latebras (scilicet hominum in litore sitas) caedunt (et ubi) spumea aequoris 
cana peplo, quem cerula terga raptim dant, litora (caedunt) , sinus 
50 ultimos terrarum' et q. s. 



154 



IOXAS. VITAE COLUMBANI LIBER I. 



Natus a ergo hic inter primordia fidei gentis illius, 
ut fides, quam infecundam ex parte gens illa habebat, 
suo ac sodalium suorum munimine b cultu uberi fecun- 
daretur. Sed priusquam lucem vitae praesentis caperet, 
quid ante eius ortum actum sit, non est silendum. Nam 
eius genetrix iam c cum conceptu alvo gravida teneretur, 
subito per intempestam noctem sopore d depressa vidit e 
sinu suo rutilantem solem et nimio fulgore micantem 
procedere et mundo magnum lumen praebere. Haec 
genetrix, postquam sopor membra laxavit et caecas 
mundo surgens aurora pepulit tenebras \ semet e intra 
clauso conamine pensare coepit et ancipiti gaudio tantae 
visionis vim f sagaci animo trutinare vicinorumque sola- 
minis supplimentum petit, quos doctrina sollertes red- 
debat, quaerens, ut tantae visionis vim sapientum» corda 
rimarent h . Tandem peritorum libramine responsa re- 
cepit, se egregiae indolis utero tenere virum, qui et 
suae saluti 1 utilia k et proximorum provideret utilitati 
oportuna. Quem mater postquam edidit, tanta custodia 
servavit, ut vix eum vel cognitis 1 parentum reliquorum 
moribus crederet. quoadusque m vita puberis 11 ad boni 
cultus operis 11 * Christo duce, sine quo nihil boni agitur, 
adspiraret. Nec inmerito solem fulgentem suo e sinu 
mater p conspexit, quin q - 2 matris universorum r ecclesiae 
membra s instar Foebi* fulgore micant 11 , Domino v dicente: 
Matth. 13,43. Tunc iusti fulgebunt sicut sol in regno patris eorum. Sic 
Debbora w precantis voce ad Deum, Spiritu sancto mo- 
iudic. 5,31. nente, olim loquebatur, dicens : Qui autem diligunt te, 
sicut sol in ortu suo splendet, sic rutilent x . Aetherea v 



15 



20 



25 



Cap. 2. A 1«. a*. b*. c. c*. d. 2. 2«. 3. 3*. 4. Aa. B la. 2. 



30 



Cap. 2. a) Xatus versum ducit A2. Bla; c. 3. incip. B2: est h. I. add. Alc*. 
d. 4, post ergo Alc. d. b) monitu Alc; monita Ald. c) e. g. cum iam concepto 
Alc. d; e. g. iam cum cepto A 3 (non A3'. 3*); cum e. g. i. c. (conceptus A2a) A2. 
2a. 4. d) s. d. om. A3. 3' (habet A'd*). e) secum et intra clausa conamina -4 4. 

f) cum A\c (non A\d). g) sapientium A\c. d. 2a. 3. 4; sapientia Alb*. h) ri- 35 
marentur A \c. d. 2« et m. al. A 4 (non A ia). i) salutis A 3. k) utilia — provideret 
in marg. suppl. A\a. \) cognatis A\a. a*. b*. 2a et m. al. A2. m) quousque A'6. 
n) pulcris A2a\ pudoris Ai. n") om. A2 (non A2a). o) Christo post duce m. al. 
suppl. A\a. p) m. coaeva add. prodire ^il^, habet A\a*. q) quin? m. coaeva corr. 
quia hic in A\a et sic A\a*; quia m. A\b*. 3; qui in m. A\c. 2a. 4 (non A\d. 2). 40 
r) in mg. suppl. A2a; universalis A 2. s) membris -41a*. t) Phgbi A\c (non A\c*). 
3. B2; Phebi A\b*. u) micavit A\a* et m. al. A\a; micat Ai. v) d. D. A\c. 

B\a (non A\c*. B\b). w) Debopera(?) corr. Debbora A\a; Debo : ra, ras. r ^4 1«*; 
Deb : ra m. al. corr. Deborra A2a; Debora A\b*. 4. B\a. x) rutilant ^4 1«*. 4. 

y) aethere : m. al. corr. aethereus A\a et sic ^41a*; Aetheria ^41c*. 2. 4 (pr. m.); 45 
E(E)theria A\b*. 3' etpr. m. A'd (non A3* ); Aethera pr. m. A 2a ; Aeteherea pr. m. Aia. 

1) Cf. Ov. Met. VII, 703 : Lutea mane videt pulsis Aurora tenebris. 

2) Pro immo. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER J. 155 

etenim axis siderum distinctione flavescens a , de fre- 
quentia celebrae b lucis speciosior est c . Sicut (1 diei lux, 
Phoebi e aucta 1 splendore, mundo amoena refulget, ita 
corpus ecclesiae, cum K conditoris ditata opibus, sanctorum 
b augmentata' 1 numero, et 1 scientiae religione nitescit, ut 
ex frequentia doctorum pullulent k lucra subsequentum 1 . 
Et ut sol vel luna astraque omnia noctem diemque suo 
nitore nobilitant, ita sanctorum 111 merita sacerdotum eccle- 
siae monumenta 11 roborant. 

10 *3. a De sagacitate et industria b et progressu *p. us. 
a natali solo c et magistri institutis d . 

Peractis itaque infantiae annis, in pueritiae aetate 
pubiscens, liberalium e litterarum doctrinis et gramma- 
ticorum studiis ingenio f capaci dare coepit laborem, 

15 quem per omnem» pueritiae vel aduliscentiae tempus 
exercens 11 , usque ad virilem aetatem uberi intentione 
defixit. Sed cum eum formae elegantia 1 praesertim k 
corporis candore 1 et m pubertas nobilis omnium 11 gratum 
redderet, coepit tandem contra eum antiquus hostis 

20 loetifera tela laxare, ut p quem tanto ingenio crescere 
cerneret, suis abenis, si valuisset, inretiret, adgressus q 
lascivarum 1 ' puellarum in s eum suscitare* arnores 11 , pre- 
cipue quas forma corporis perfuncturio decore v horrendo 
desiderio in miseroruin animos solet w inmergere. Sed 

25 cum se egregius milis tantis pilis x undique urgueri con- 
spiceret et micantem sicam callidi hostis se y contra erigi 

Capp. 2. 3. A 1«. a*. b*. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. 4. 4«. B 1«. 2. 

Cap. 2. a) om. A4a (nonA-i). b) celehri A2a. 3.B\a; celebris .4 1«*; cre- 
bre A\b*. c) et add. Alc. d. 3*. 4; m. al. add. A3. d) Sic Alb*. 2a. e) Febi 
30 A \c*. 3; Foebi^4 2a; Phebi:, ras. s A±; Vhebi A\b*. 3*. ia; Vhoebei A 2. f) aucto ^44. 
g) om. A2a (non A2). h) augmentat: (ras. e?) m. al. corr. augmentato A\a et sic A\a*. 
i) om. A\c. d, k) pupulent pr. m. B\a. 1) ita A\a. 2. 3; subsequenti a -4 4; sub- 
sequenti .44«; subsequentium rell. m) om. A2 (noti A2a). n) ita A3 et pr. m. A\a. 
B\a\ munimenta Ab*. c; monimenta rell. 

35 Cap. 3. a) numeros om. B\a. b) eius add. A\a*. c) ut add., sed eras. A\a. 

d) institutus m. al. corr. institutione A\a et sic A\a*. e) librarium .4 2«; liberalibus ^43. 

f) ingenii capacitate recepit lab. A 4. g) ita. A3 <pr. m.). B\a; omne rcll. ; per o. 

om. A\d (non A\c). h) exerens A\d et e corr. A\c (non A\e*). i) ita A\a*. 

b*. c. d; elegantia: ^4 1«; eligantia A 2. 3 (pr.m.). 4; e(e)leganti(a)e B\a. 2; eligantie 
40 pr. m. A2a. k) praesentis A 4. 1) candor : A\a: candor A\a*. 4. m) (et om.) 

pubertas — p. 157, 8. adolescentem transposita , p. 159, 4. inter verba ipsum quoque et 

doctrina leguntur A3. 3'. 3'*. 3*. n) omnibus A \a*. b*. c. d. 3'. 3*. 4. o) om. Aia. 

p) (ut m. al. superscr.) quem — cerneret om. A 2a. q) ergo add. A 16* ; est add. 

A\a, superscr. A\d; est itaque add. A4. r) lasciviarum A\c*. 2a. 4 (pr. m.). 

.45 s) in eum otn. A3. t) ita A\a*. b*. c. d. 2a. 3. 3'. 4; sciscitare .4 2. 3'*. 3*; s : : sci- 

tare m. al. corr. suscitare .41«. i?la; scititare corr. sciscitare B2. u) amore m. al. 

corr. amorem 4 1«, et sic A \a*. b*. v) et add. A \c (non A \d). iv) sole(t m. al. 

add.) (i m. al. in ras.)nmergere 4^1a. x) ita A3. 3'; telis 41«. a*. b*. c. d. 2. 3*. 4; 

se (se om. B2) e. m. t. (se add. B2, eras.? B\a) pilis (pliis B 2) B\a. b. 2. v) c. se 
50 A\b m . c. d. 2«. 



10 



15 



156 IOXAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 

conspexisset a , expertus fragilitatis b huinanae, cito ad 
procliva c labendo dimergi, nt d Livius 1 ait. nihil e esse 
tam sanctum religione tamque custodia f clausum, quo 
penetrari s libido h nequeat 1 . euangelicum k clipeum leva 1 
tenens ensemque m ancipitem dextra ferens, contra in- 
manes cuneos hostium pugnaturus paratur 11 pergere, ne 
frustrato labore, quem potissimo ingenio desudaverat 
in grammaticam p , rethoricam, geometricam vel divina- 
rum scripturarum serieru q , in 1 ' saeculi inlecebris occu- 
paret s ; daturque* adhuc stimulus 11 urguendi. 

Cum haec iam poenes v se volverit, venit ad cuius- 
dam religiosae ac Deo dicatae feminae cellulam. Quam 
cum prius humili voce salutasset, postea castigare w iu- 
venili, ut poterat, hortamine adgressus x . Quae videns- 
gliscentem in aduliscente vigorem: "Ego z , ait. 'utcuin- 
que potui, ad bellum progressa exivi. En quindecim a 
tempora volvuntur, quo et domum b carui et hunc pere- 
grinationis locum expetii c , et numquam deinceps Christo 
cf.Luc. 9,62. praesule, manu d stipham tenens, retro respexi, et nisi 

fragilis sexus obstasset e , mare f transacto», potioris pere- 20 
grinationis locum petissem h . Tu vero aduliscentiae 
flammis exaestuans 1 , natalem k solum incoles 1 ; ad m fra- 
gfiles voces, velis nolis. frao-ilitate adtrahente. aurem 
accommodas et visitare te femineum 11 sexum libere 

Cap. 3. Ala. a*. b*. c. e* d. 2. 2a. 3. 3*. 4. 4a. B la. 2. 25 

Cap. 3. &, conspiceret Alc. d f? eras.J. b fragilitatem humanam Ala*. 

c) corr. proclivia Ala, et sie Alb*. c. d fnon A\a*j. d) i'ut L. otn.) nichil ait t- - 
utulius(!) vel tucius. nil tam sauctum Alb*. e) ita Ala. c. 2. 3. 4; nil Bla. 2. 
t custodi: pr. m. Ala. g) penetrare Ala*. b*. c. d. 2a. 3. h) liquido A2a et pr. 

m. Alc. i) neque ad A 4. k< euangeli cum A2 fnon A2a) ; euangelii A4. \) om. 30 
A\c fnon A\dj ; 1. (dextra A3. 3'; ferens e. q. a. d. (leva A 3. 3') tenens A3. 3'. 3*. 
m) ens(em m. ul. in r<7.s.)que A\a. n) pro par. p. habent progreditur A 4, adgre- 

ditur A±a. o frustato pr. m. A2a. B\a. p) ita A\a. a*. b* ; grammatica (gra- 
matica pr. m. AS . rethorica (theorica ^4 3). geometrica rell. q) serie A\c. 3; serio 
A\d ; seriae ^12; saerie ^12«. r) om. A\b*. s) occuparetur A \c . d. t) que 35 

om. A\a, versu exeunte fhabet A\a*>. u) stimulis A\c. v) ita B\b; poene B \a ; 
penes rell. w) illam add. A\a-. x) adgressa m. al. corr. est aggressus A\a et it" 
^llrt*; aggressa A\b* ; est a. -4.3; a. adgressa A 4«) est A3'. A3*. 4. 4a fnon A3'* . 
y gl. videns B\a fnon B\bJ. z om. Aia. a) corr. XII A\a et sic A\a*. b) ita 
A\b*. B2 et pr. m. A\a. 4; domo -41«*. c. d. 2. 3. 4«. B\a. c) expetivi A\c. d. 4) 

d) ita B\a; manu stip:am (m. al. corr. stivam) -41a; manu stivam A \a*. b*. c. d. 4 ef 
A'2a. 3 e corr. ; manus stivam A 2 ; stivam manu B 2. e) obtasset m. al. corr. obste- 
tisset A 2a; obstaret A\a*. 3*; obstitisset A\b*. c. 3' et m. al. A\d. L mari -42. 3. 4. 
g transito ^tla*. h) expetissem A\a*. i) ita A\a. b*. 2. 3. 4; extuans B\a et pr. m. 
A2a; (a)estuaus A\c. d. B\b. 2; dum add. A 2. 4. k. natale ^la*. b*. c. d. 2. 3. 45 
4 fnon A2aj; nale B2. 1) et add. A\a. a*. b*. c. d. m) et -4 3. n) feniineo 
sexu m. al. corr. femineos sexus -4 2a. 

1) In libris qui supersunt Livianis locus non legitur, neque constat, cu> 
libro deperdito attribuendus sit, unde ipsum inter incertarum librorum 
fragmenta admisit W. Weissenborn, T. Livi ab u. c. libri commentario 50 
instructi, Berolini 1881, X, 2, p. 191 2 . 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 157 

credis? Non reminisceris snasn Evae Jl Adam dilapsum, ci.Gen.8,6. 
Samsonem 1 ' a Dalida c seductum, David a pristina iustitia i^aj. 1 !^ 19, 
pulcbritudine Bersabeae (l 'corruptum, sapientissimum Sa- *p. co. 
lamonem mulierum* amore deceptum?' l Perge', in- s.Reg.n. 

5 quid», 'o iuvenis, perge, evade h ruinam, per quam multos 
conperis corruisse, declina 1 viam, quae inferi k ducit ad 
valvas'. Huius ergo dictis stimulatus aduliscens, et ultra 
quam aduliscentem terreri crederes, grates 1 taliter in- 
crepanti 111 refert 11 , sodalibus vale dicens, iter arripit ; 

10 materque eius dolore stimulata p , precatur, ut se non 

relinquat. At ille: 'Non', inquid, 'audisti: Qui amat Matth. 10,37. 
patrem aut matrem plus quam me, non est me dignus?' 
Obstanti * matri et limitem 1 ' ostii inberenti postulat, ut 
se ire sinat. Jlla eiulans et pavimento prostrata, de- 

15 negat se permissuram s ; ille limitem* matremque tran- 
silit x poscitque matri 11 , se laetam v babeat: illum num- 
quam w deinceps in bac vita x visurum y , sed, quocumque z 
salutis via a iter pandat, se progressurum b . 

Relicto ergo natali solo, quem c Lagenorum 2 terram 

20 incolae nuncupant, ad virum venerabilem nomine d Sini- 
lem e perrexit, qui eo tempore singulare f religione et 
scripturarum sacrarum scientiae flore inter suos pollebat. 
Quem cum vir sanctus ingenii" sagacis esse videret, om- 
nium divinarum scripturarum studiis inbuit, ita tamen, 

25 Cap. 3. A la. a*. b*. c. c*. d. 2. 2«. 3. 3*. -4. ia. B 1«. 2. 

Cap. 3. a) Evae Alc. d (non Alc*J; Aevae A 2a. b) Sansonem .4 2« (pr. 
m.J. ia. c) ita A3'** 3*. Bla et pr. m. Ala*. 2 cum LXX (Aa/.i5d) ; Dadila Ai; Dalila 
,-ell. cum Vulg. d) ita Ala*. c. d. 3; Bersebeae Ai; Betsabeae Ala. B2; Bethsabe(e)ae 
Alb*. 2. ia; Besabae pr. m. Bla. e) ita Ala. 2; Salem. Alc*. d; Salomon. rell. 

30 f) a. m. Ald. 2a. 3'. 3*. g) om. A2a. h) evadere pr. m. Alc*. d. i) Declin^ via 
pr. m. Bla. k) inferni Ala*. 1) gratis A3. m) increpante A3. n) referet? m. 
al. corr. refert et Ala et sic ^4.1«*. o) arripuit Ala* (pr. m.J. d. 2a. p) insti- 

mulata A 3. q) Obstante (corr. ex Obstanti A ld. i) matre et — inherente (corr. ex 
inherenti Ai) Alc. d. i; Obstanti matre et • — inserenti Aia; obstantem matrem et — 

35 inherente A 2 (pr. m.J; obstantem m. et — inherentem A2a. r) lime : : m m. al. 

corr. limini .41«, et sic Ala*. c. d; limite A lb* ; limiti A 2 ; limine Alc*. s) per- 
misurum pr. m. Bla. t) lim::: m. al. corr. limen Ala, et sic Ala*. c (non Alc*. dj. 
u) matrem A 1« (m. al. in ras.J. a*. 2. 3. i. (non A lb*J ; ut add. A lb*. i et m. al. A 2a. 
v) laeta? pr. m. Bla. w) nonquam A2a (pr. m.J. ia. x) om. Alb*. y) vi- 

40 suram Alc. d. 2a. z) quoque pr. m. corr. quocumque ^41«*. a) viam ^4 la. a*. 

b* et pr. m. Alc (non Alc*. d). b) progressuram pr. m. Ald. c) qu : : pr. m. 

Ala; quod Ala (m. al.J. a*. c. d. 2. 3; collagenorum (m. al. corr. collaeg.^ pro q. 
L. A2a. d) om. Alb* . e) corr. Senilem .4 1«, et sic Ala*. c. 2. 3. 4. f) ita(?) 
pr. m. Ala; singulari rell. g) e. s. v. i. ^4 3. 

45 1) Cf. Hieronymi ep. ad Heliodorum (Migne, Patr. lat. XXII, col. 348) : 
licet sparso crine et scissis vestibus ubera quibus te nutrierat mater 
ostendat, licet in limine pater iaceat, per calcatum perge patrem, 
siccis oculis ad vexillum crucis evola. Solum pietatis genus est in hac 
re esse crudelem. 2) Hiberniae provincia ad orientem spectans, quam 

50 hodie Leinster vocant. 



158 IOXAS. VITAE COLUMBAXI LIBER I. 

ut fieri adsolet. cum ludendo magistri discipulos scisci- 
tare* conantar, ut de suo b ingenio cognoscant vel fla- 
ffrantem ubertate c sensum vel nesflegfentiae somno tor- 
pentetn, coepit ab eo ex dificilium quaestionum d materia 
sensus querere. At ille pavido quamquam. tamen sagaci 5 
e e pectore. ne inoboediens magistro appareret, non ceno- 
doxiae x actus 1 vitio. sed magistro parendo g vice versa 
obiecta sibi elucubrabat memor illius psalrnigraphi 11 
P8.80,ii. praeconii: Aperi os tuum. et ego aclimplebo illud. Tantum 

eius in pectore divinarum 1 thesauri scripturarum couditi 10 
tenebantur. ut intra aduliscentiae aetate k detentus. 
psalmorum librum - elimato sermone exponeret, multaque 
alia, quae vel ad cantum 1 digna vel ad docendum utilia. 
condidit 111 dicta. 

4. De adventu eius ad Sinilem a abbatem b , 15 
egressu c Hibernia d . 

Dedit deinde operam. ut monachorum necteretur 
societate e , ad* monasterium cuius vocabulum est» 
Benechor 11 - 3 petiit. in quo presul virtutum ubertate clu- 
* P . 70. ebat *beatus Commogellus 1 , egregius inter suus mo- 20 
nachorum pater. quique et religiones studio et regularis 
disciplinae cultu k praecipuus habebatur. Ibi solis ora- 

Capp. 3. 4. A lrt. a*. b*. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. 4. 4«. B 1«. 2. 

Cap. 3. a) ita Alc. d. 4. £1«. 2: sciscitari Ala. a*. b*. 2. 3. b) : : : pr. 
m., illorum m. al. Ala et sic Ala*. c) ubertatem sensuum ^4 3 (pr. m.J; s. u. .4 4. '25 
d (q. om.) materias A2. e) om. Ala*. b*. d. 3. ±a tnon Alcj. f) aucto pr. m. 
corr. acto. m. al. corr. actus .4 1a; acto Alb*. g) parando pr. m. Ala; pariendo 

p>r. m. Bla. h) ita Ala. a*. b*. c. 3*; psalmi grafi A 2a. 3'; psalmographi rell. 

i) d. scr. th. Alb*. c* ; scr. d. th. A \. k) ita A ia et pr. m. B la ; aetate pr. m. 
Ala*: aetatem rell. \) suut add. Ala*. c. d. m) conderet A lc. d. 30 

Cap. 4. a ita Bla; Senilein Ala Cpr. m.>. d. 2a. 4; m. aJ. corr. Coingelluiu 
.41« et sic Ala* ; Commogellum recte A2, sed Ionas ipse in caput praecedens aberr 
videtur. b) et m. al. add. Ala. 4, add. Ala*. d. 2. 4o. Bla. c) de m. al. add. 

Ala, add. Ala*. Bla; ex add. Ald. d) Hibernia e ^4 2« (extremae Htterae legi 

nequeunt A2). 4«; Ibernia Bla; Iberniae Ai. e) ita pr. m., ut vid., Ala; socie- 35 

tati rell. f) ac Ala* et in ras. A la ; et A 4(i et m. al. Ai. Bla; om. Alc. d (non 
A\c*). g) om. Alb*. h) ita Alb*. c. 2. 4; Ben:chor .4 1«: Benecor A4a; Benchor 
Ala*. 3'. Bla. 2; Bencor A3. i) corr. Comgellus Ala, et sic Ala*. 3' (pr. m.); Con- 
gellus Alb*. 3' (m. ctl.J. 3*; Commogallus corr. Commogellus A 4; Comogellus A3. 
Bla. k) cultui A 3. 40 

1) Cf. V. Ioh. c. 18 : cenodoxiae, id est aelatione. 2) De Columbani 
expositione p>sahnoriun v. supra p. 29. 3) Monasterium Bangor in 

Ultonia situm ComgeUus ipse a. 559. cmididit, a. 601 2. defunctus ; cf. 
0'Conor, Rer. Hibern. script. vet. I, 106 s#. Ht/mnus 'S. Comgilli ab- 
batis nostrV in Antiphonario monasterii Benchorensis (ed. Warrenins 45 
l. I. I, fol. 15') legitur. Comgal nomen Hiberniciun interpretatur H. 
Zimmer confligens, Gall. ' combattanf : cf. 'Zeitschr. f. kirchl. Wissensch/ 
1885, p. 363. 



I0NA8, VITAE COLUMBANI LIBEtt I. 159 



cf. Matth. 
11,30. 



tionibus et a ieiuniis vacare coepit et iugum Christi, quod 
ferentibus leve est, super se ferre semetipsumque sibi 
abnegando ac crucem suam b tollendo Cbristum sequere c , 
ut qui aliorum doctor futurus erat, ipse quod d doctrina 

5 didicerat in suo corpore lnortificationem ferendo uberius 

exemplo monstraret, quid e aliis implenda* fore docuisset. 

Peractis itaque annorum multorum in monasterio 

circulis, coepit peregrinationem desiderare memor illius 

Domini imperii ad Abraham: Exi de terra tua s et de uen. 12,1. 

10 cognatione tua et de domo patris tui et vade in terram, quam 
monstral)O h tibi. Confessus igitur venerabili patri Com- 
mogello 1 cordis ardorem et ignitum x igne k Domini desi- 
derium, de quo igne Dominus in 1 euangelio loquitur: 
Ignem veni niittere in terram™; quam n volo, ut° ardeat, ar- luc. 12,49. 

15 dentem patri patefaciebat affectum, sed non ita in p 
patris repperiebat responsum q , ut sua petitio.anhelabat. 
Erat enim venerabili Commogello arduum tanti sola- 
minis patere 1 ' dispendium. Tandem tamen adspirare 
coepit et corde anteponere, ut non plus suae necessi- 

20 tati s studeret quam aliorum utilitati oportuna* parere u . 
Nec sine omnipotentis arbitrio flebat, qui tyronem suum 
ad bella futura erudierat, ut de eius victoria v gloriosus w 
referret triumphos lautaque x suppellectile de cesorum y 
hostium reportaret falangas 2 . Vocatumque a eum, tristem 

25 licet sibi, tamen b aliis utilem sententiam depromit*, se c 

*) merens, tamen divino nutu instinctus, spondet add. A lb*. 

Cap. 4. A \a. a*. b*. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. 4. ia. B \a. 2. 

Cap. 4. a) et i. om. A3. b) om. A\c (non Alc*). c) ita pr. m. A\a. 

B\a; sequi rell. d) verba ipsum quoque locus supra (p. \5o,\8) omissus sequitur A3. 

30 3'. 3'*. 3*. e) quod A\a*; que A \b*. f) implenda? corr. implendum A\a, et sic 
A\a*. c. d. g) om. Ai. h) monstravero A\a*. c*. 2. 4. JS2; ostendam A3 (recte 
A3'. 3*). i) Commogeldo corr. Comgello A\a; Comgello A\a*. b*; Comogello A3; 
Comegello A3*; Congello A 3': item infra. k) ignem ^4 1« (pr. m.). c*. 3'. 3*; igni 

A 4 (non Aia). 1) D. dicit in euang. (in euang. dicit A 3'. 3*): I. A3. 3'. 3*. m) et 

35 add. A\a*. n) quem A\a*. c*. 3; qu: A\d; t. et quid volo nisi ut a. A\b*. 4, 

textum ad Vulgatam mterpolantes. o) ait A\a, corr. p) om. Ai. q) ita A 3. 4 
et pr. m. A\a; responsa A \d; .responso A3'. 3* cum rell. r) pati A\a*. c. d. 2. 

3'. 3*. B2 et e corr. A\a. 3; pat A\b*. s) necessitatis A\a (pr. m.). a*. b*. d (pr. m.). 
t) oportune Alc. d. 3*. u) ita A\c. d (pr. m.). 3. 4 (pr. m.). B\a (pr. m.) ; pa- 

40 reret B2; pa;:ret m. al. corr. pararet A\a, et sic A\a*. b* et m. al. A4; par(a e 
corr.)ret A2; parare A2a. v) victoriis A\a (non A\a*). w) ita A\a (pr. m.). c; 
gloriosos rell. x) lautaque suppellectili A2 (pr. m.). 2a; lautaque (ras. lineola) 

subpellectili A\b*; lautamque suppellectilem (suppellectili pr. m. AA; supellectini 
-44a) A\a*. 4. 4a; lautumque sup(p)ellectile (suppellectilem A\c) A\c. c*. d. y) dece- 

45 sorum A\a. b*. 3 (non A3'. 3*); decesorum ^lla*; decessorum ^4 4 (pr. m.). 4a. B2. 
z) phalangas A\b*. 4 (pr. m.). 4a/ phalanges ^41c,- falangis Ala* ; phalangis Alc*. d. 
a) Vocatoque eo A\a*. c. d. 2. b) om. A3. c) et se ^4.2 (non A2a); sed et B2. 

1) Locum ignitum — ardeat Ionas, V. Ioh. c. 18, iteravit. 



160 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 



et pacis vinculum et solaminis a supplimentum comites- 
que itineris, quos religio b claros reddebat c , largiturum. 
Collecto sane fratrum coetu, omnium orationum suffra- 
gium postulat, ut venturo d itinere solamen largitor pie- 
tates tribuat. 

Vicensimum e - : ergo aetatis annum f agens, arrepto 
itinere, cum duodecim comitibus Christo duce ad litus 
maris accedent g . Ibi omnipotentis h misericordiam * pre- 
stolantur k , ut, si suae voluntatis 1 inhereat, concoepti 
7i. consilii effectus m *perficiatur. agnoscuntque secum 11 cle- 
mentis iudicis voluntatem adesse, carinamque p ingressi. 
dubias per freta ingrediuntur vias mitemque q salum, 
prosperantibus zepherorum 1 ' flabris, pernici cursu ad 
Brittanicos s perveniunt* sinus 11-2 . Paulisper v ibidem 
morantes, vires resumunt ancipitique animo anxia cordis 15 
consilia trutinantur w . Placet tandem arva Gallica planta x 
terere et mores y hominum ferventi aestu z sciscitare a , 
ut, si salus ibi serenda sit, quantisper commorare c ; si 
obduratas caligine arrogantiae mentes repperiant, ad 
vicinas nationes d pertransire. 20 



Cap. 4. A \a. a*. b*. c. c*. d. 2. 2«. 3. 3*. 4. ia. B la. 2. 

Cap. 4. a) solamine? pr. m. A\a. b) religi pr. m. A\a. c) redderet A 4. 
A3; venturo :: itiueri pr. m. A\a; venturo ei itineri A\b*; venturo itineri 
A\a*. c. d. 2a. 4. B\a; veituro itineri A2; venturi itineris B2. e) Vice : simum, 

ras. n? .4 1«; Vicesimuru A\a*. b*. c. d. 2. 3; Triccsimum .4 4. B\a. 2. f) &g. 25 
anu. A\c. d. g ita soIi>* A 4 (pr. m.>; accedunt A \a cum rell. h) omnipotenti 
pr. m. B\a; Dei add. B\a. 2. i) misericordia B\a. 2. k) praestolatur B\a. 2. 
li voluntati A\a*. b*. c. d. 2a. m, eftec tus postea add.) A\a. n) secundum .4 4. 
o voluutate A2 et e corr. A2a. p) carinam, quam i. A2. 4. q) miteque s. A\b*. 
e. d ; mitique salo A\a*. 2. r) zeppherorum Aia; zephirorum A\c. 2; zephyroruni 
-4 16*; zefirorum A\a*. d. s) ita A\a*. 2a. ia. B\a et pr. m. A\c*. 4; Br : : tanicos 
m. al. corr. Britannicos ^41«; Brittanucos pr. m. A\c ; Britanicos A2\ Brittannicos 
A\b*. d. 3 (ut infra>; Britanuicos B2. t) pervenerunt .4 3. u) sinos A2, corr. 

v Pauliper pr. m. A\a. w trutinant Alc. \a. x) plautam pr. nt.Bla. y; more 
pr. m. A\a. z ita A\a (pr. m.j. c. d. 2a. 4; artu A\b*. 3; arte AS*; actu ?) corr. 35 
astu A\a*, et sic rell.; cf. //,23: vehemens aestus. a) sciscitari Ala*. 2. 3. 3' (non 
.4 3*); suscitare m. al. corr. siscitari B\a. b) (quantis m. al. suppl.)jter A\a. 

ci commorari A\a*. b*. c. d. 2. 3'. 3*; commoraret A4a; commoraretur .4 4. d om. 
A 2 nwn A 2a>. 



1) Cum Columbanus peregrinationem susceperii, postquam per multos 40 
annos in monasterio Benchorensi degit, quo iam adultus se contulerat, 
aetatem ipsius iusto minorem supra indicatam esse manifestum est, ne- 
que quae in aliis codicibus legitur lectione tricesimuni mendum tollitur, 
cum sanctum adhuc multo maiorem natu fuisse ex ipsius verbis concludi 
liceat ; cf. supra p. 54. 2) Britannia Gallica intellegitur neque magna, 45 
de qua post Walahfridum etiam recentiores nonnulli cogitacerunt ; cf. 
infra c. 21: ut Ligeris scafa reciperetur Brittanicoque sinu redderetur. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 161 

5. De ingressu eius* in Galliis b et c exemplo 
sodalium (l rpligiosorum. 

A e JBrittanicis f ergo smibus progressi, ad Gallias^ 
tendunt, ubi tunc vel h ob frequentia 1 hostium exter- 

5 norum k vel neglegentia 1 praesulum 111 religionis virtus 
pene abolita habebatur. Fides tantum manebat" chri- 
stiana, nam penitentiae medicamenta 1 et mortificationis 
amor vix vel paucis in ea° repperiebatur locis. Agebat 
venerandus vir, ut p , quaecumque loca q progrederetur, 

io verbum euangelicum adnuntiaret. Erat enim gratum 
hominibus 1 ', ut quod facundiae cultus adornabat, elucu- 
brante s praedicationis doctrina, simul et exempla vir- 
tutum confirmabant * : tanta humilitatis ubertas, ut versa 
vice, sicut de honoribus homines saeculi conantur u quae- 

15 rere dignitates v , iste cum w sodalibus suis de humilitatis 
cultu alter alterurn** 2 nitebantur v praevenire, memores 
praecepti illius: Qui se humiliat z exaltdbitur ; et illud luc. u,h. 
Esaiae a : Ad quem respiciam, nisi ad humilem et quietum h is. 66,2. 
et trementem sermones meos? Tanta pietas, tanta caritas 

20 omnibus , ut unum d velle e , unum nolle, modestia atque 
sobrietas, mansuetudo et lenitas aeque in omnibus re- 
dolebat f . Execrabatur s ab his desidiae atque discordiae 
vitium, arrogantiae ac h elationis supercilium duris casti- 
gationum ictibus feriebatur, irae ac livoris noxa sagaci 

25 intentione pellebatur. Tanta patientiae virtus, caritatis 

Cap. 5. A \a. a*. b*. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. 4. 4a. B 1«. 2. 

Cap. 5. a) om. A<La; m. al. superscr. A<1. b) ita A2. 4; Gallis m. al. corr. 

Gallias Ala; Gallias A la*. d. 2a. Bla. c) m. al. suppl. Ala. d) sodaliu Bla. 

e) Ab Bla. f) Britanicis A2; Britannicis B 2. g) Galliis A2, corr. h) om. A\ 
30 (non A\a). i) ita Ala (pr. m.). B2; frequentiam rell. k) exterorum A 3. ]) neg- 

legentiam Alc. d. 2a. 3 (pr. m.). &a. Bla. m) priscorum principum pro prae- 

sulum Bla. 2 manifesta interpolatione. n) manebit pr. m. Ala. o) ita A3. Bla. 2; 

illis rell. p) ad Ala (pr. m.). b*; ut ad m. al. A\a, et sic Ala*. c. d. 3*. q) quo- 

cumque in loco Bla. 2. r) oranibus Alc. d. s) elugubrante Ala (pr. m.). a* ; 
35 elugubrat(a)e A lb*. 4 ; elucubratae rell. t) confirmarent A lc. d (ubi rent postea 

suppl.). u) nituntur Bla; nitantur 5 2. v) ita m. al. suppl. Ala; add. Ala*; 

sic add. A 2a. w) consodalibus A lc. 4a. x) alter alterutrum A 4. y) nite- 

rentur Ala*; niteretur Alc. d; nitebatur ^12«. 3'. 3*. z) se exaltat humiliabitur 

A 2a. 4, ad Scripturam sacram textum interpolantes. a) Ysai(a)e A 16*. c; Tsaiae 

40 Alc*. 4. Bla; Isayae B2. b) quietem Bla, corr.; quetum B2. c) omnibus — 

modestia om. AAa. d) esset h. I. add. Alc. d, post velle A3'. 3*. e) m. al. suppl. 

Ala. f) redolebart, ras. n Ala*. g) Execrebatur Ala*, corr.; Execrabantur .4 4. 

h) at m. al. corr. aut A \a. «*. 

1) Columbani Paenitentiale (ed. Seebass l. I. p. 442,) : Diversitas culparum 
45 diversitatem facit paenitentiarum, nam et corporum medici diversis 
medicamenta generibus conponunt. 2) Ibidem c. 5: Ecce verba 
filiorum Dei, si nihil per contentionem, ut ait apostolus, neque per 
inanem gloriam, sed per humilitatem spiritus alter alterum 
existimans superiorem sibi (Philipp. % 3). 

Ionas. 11 



162 IOXAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 

affectus, lenitatis cultus a aderat, ut miteui in niedio 
eoruni Dominum b patule non ambigeres habitare. Si 
quempiam his labere c in vitiis repperissent*, simul omnes 
•p.72. aequo iure neglegentem correptionibus cedere *studebant. 
Communia omnibus omnia d erat e ; si quispiam proprium 1 5 
aliquid usurpare temptasset f , ceterorum consortio segre- 
gatus penitentiae ultione vindicabatur. Nullus proximo 
contrarietatem 2 rependere, nullus asperum sermonem 
proferre audebat, ita ut in humana conversatione an- 
gelicam agi vitam cerneres. Tanta in beatum g virum 10 
gratia redundabat h , ut in quorumcumque domus 1 quan- 
tisper commoraret k , omnium animos ad religionis cultum 1 
defigeret. 

6. De Sigiberti regis susceptione et obtione 
heremi ingressumque a in Anagrates b . 15 

Pervenit ergo fama c Columbani Sigiberti d - 3 regis 
ad aulam, qui eo tempore duobus regnis Austrasiorum 
Burgundionorumque e inclitus regnabat f Francis; quorum 
eximium g nomen prae h ceteris gentibus quae Gallias in- 
colunt habetur l . Ad quem cum vir sanctus cum suis 20 
accessisset, gratus regis k et aulicis 1 ob egregiae doctrinae 

*) quibus humanum genus solet astringi add. B \a. 2. 

Cap. 5. 6. A \a. a*. b*. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. 4. 4«. B la. 2. 

Cap.5. a) a. c. Ai. b) m. al. in htura Ala. c) labe m. al. corr. labi 
A\a, et sic Ala*. b. c. d. '2a. 3* (recte AZ'*j ; labare 3. 3'. d) om. Al*. 3. e) ita 2b 
pr. m. Bla. 2; erant rell. ; r. infra p. 177,4. f) a add. A2a. 3. Bla. 2. g) ita 

Ala*. b*. c. d. 2. 3. 4; beat(um virum iu ras.) Ala; beato viro Alc*. 2«. Bla. 2. 
h) redondebat pr. m. A2a. i) m. al. corr. domibus Alat e, sic Alc. d. 2. 3'. 3*; 

domos Ala*. b* (pr. m.). 3. 4. Bla. 2. k) commoraretur Ala*. c*. d. 2. 3'. 3*; 

commorarentur, exp. n Alc. 1) m. al. suppl. Ala; c. r. .4 2 (non A2a). 30 

Cap. 6. a) ingressuque Ala*. d. 2. B la ; ingresuque A 4a. b) Anacrates 
^4 2 (non A2a) ; Anagratis A ia ; Anagratas Ald. c) beati add. Alc. d. d) Chil- 
deberti ^43. e) ita Bla; Burgundionumque Ala. a*. c. d. 2. 3. 4; Burgundio- 

rumque Alb*. B2. f) r. in Fr. Alc. d; praeerat pro r. Fr. ^4 4. g) egregium 

Bla. 2. h) p teris g. pr. m. Ala. i) habebatur ^4 2. 4. k) ita pr. m. A\a. 2a. 3& 
B2; regi A\a*. b*. c. d. 2. 3. 4. B\a. 1) eius add. B\a. 2. 

1) Columbani Regula coenobialis c. 1. 2 (ed. Seebass l. I. p. 220,): Qui 
(vel Si) dixerit suum proprium aliquid, VI percussionibus cet. 2) Ibi- 
dem c. 5 : Qui fratri aliquid indicanti responderit : 'Non ita est, ut dicis 1 , 
praeter seniores iunioribus dicentes simpliciter, superpositione silentii 40 
aut L percussionibus cet. 3) Ionas historiae Francicae minus peritus 
Childebertum II. in regno Burgundiae praecessisse male opinatus est 
patrem illius, scilieet Sigibertum regem Austr.asiorum, mortuum a. 575. 
Ignoravit itaque, a. 592. demum, Gunthramno defuncto, Burgundiones 
Austrasiorum regno accessisse. Errorem suum repetivit atque fustus 45. 
explanavit infra c. 18. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 163 

copiam a redditus b . Coepit tandem ab eo rex querere e , 
ut intra terminos Galliarum resederet nec eos d ad 
alias gentes transiens se e relinqueret f ; omnia quae^ eius 
voluntas poposcisset se paraturum h . Tunc ille regi ait, 
5 non se aliorum 1 opum fore k ditaturum 1 , sed euangelici 
praeconii, in quantum carnis m fragilitas non obstabat, 
sectaturum exemplum: Qui vult, inquid, post me venire, Luc. 9,23. 
dbneget semet ipsum sibi n , tollat crucem suam et sequatur 
me. Cui talia obicienti rex praebet responsa : 'Si 

10 Christi p crucem tollere et q ipsum sequi desideras, potioris 
heremi sectare quietem, tantum ne, nostrae ditionis solo 
relicto, ad vicinas pertranseas nationes, ut r tui praemii 
augmentum et nostrae salutis s provideas 1 oportuna'. 
Data itaque obtione, obtemperavit u regis persuasionibus v , 591. 

15 heremum petiit w . Erat enim tunc vasta heremus Vosacus x 
nomine, in qua castrum dirutum olim, quem y antiquorum 
traditio 2 Anagrates a-1 nuncupabant . Ad quem e vir 
sanctus d cum venisset, licet e aspera f vastitate solitudinis 
et scopulorum interpositione loca s , ibi cum suis resedit, 

20 parvo alimentorum solamine contentus, memor illius 

verbi, non in solo pane hominem h vivere, *sed verbo vite * p \ 73" ' ' ' 
satiatus, adfluenti dape habundare, quam 1 quisquis k 
sumptam esuriem nesciat in evum. 



Cap. 6. A \a. a*. b*. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. 4. ia. B 1«. 2. 

25 Cap.6. a) copiein Ala, corr.; copia B2. b) corr. redditur Ala*, et sic 

Ala. 2a. 3*; reditus A\d; om. AS (non A%'). c) petere Alc. d. d) om. Ala* 
(versu exeunte). 2a. 3. 4. Bla.2. e) om. Alb*; seque Ald (non Alc). f) linqueret 
Bla. g) o. quoque A& (pr. m.). 4a. h) ita Ala. a*. b*. Bla (pr. m.); pariturum 
rell.; esse (esse eras. Bla) spopondit add. Bla. 2. i) ita Ala (pr. m.) b*. c. 4. 

30 Bla (pr. m.); aliarum A 4« cum rell. k) donis add. A\c (non Ald). 1) m. al. corr. 
cupidum A\a et sic Ala*; ditandum Alc. 2a; om. Ald. m) m. al. suppl. Ala; fr. 
c. Alc. n) et m. al. suppl. Ala; habent Ala*. c*. 3. Bla. 2. o) in litura B\a. 
p) om. Ai. q) si add. A\. r) et m. al. add. A\a; habet A\a*. s) ita ^416* 
(pr. m.). 3. 4. B\a. 2; saluti A\a. a*. c. d. 2. t) praevideas A\c. d. u) ob- 

35 temperans A\a*. v) et add. A3*. 4; heremumque A3 (non A3'). w) petit A\a, 
a*. c. d. B2. x) Vosagus A2. 3. 4. B\a; Vasogus A\c; Vasogus (?) corr. Vosagus 

A\a*. y) ita AA. B\a. 2; quod A\a. a*. b*. c. d. 2. 3. z) traditione 4 \c. d; 
om. Aia. a) Anagratas A\c. d; Anacrates semper A2\ Angrates A\. b) nun- 
cupabat A\b* (ubi cupabat in litura). 3. 3'/ nuncupant A3*; noncupant Aia. c) ita 

40 A 3. 4. B \a. 2 ; quod A \a. b*. c. d. 2. d) Dei A 1«. a*. b*. e) per add. A \c. d. 
f) essent add. A \a* et m. al. A \a. g) horrida repperisset add. A 4 ; aspera essent 
in mg. suppl. A 2a. h) v. h. A \a*. i) quam — sum(p)ta A 3. 4o; qua — sum(p)ta 
A\a*. c. d. 2a. 3. 4; qua — assumpta A3'; quam — sumpserit B\a. 2. k) quisque 
pr. m. B\a et m. al. A2a; quis -4 3. 

45 1) Hodie Annegray villula (cant. de ia Voivre, Haute - Saone). 

11* 



164 IOXAS. VITAE COLOIBAXI LIBER I. 

7. De ammonitione quorundam. qui viro Dei 
sumptus a detulere b et sospitate mulieris. 

Eo ergo in loco viruin c Dei cum suis commorantem, 
subito unum d e e fratribus vel ob probationem f , vel 
qualibet g culpa adtrahente. vis febrium coepit flagellare. 5 
Sed cum nulla alimentorum solamina adessent, nisi cor- 
ticum et herbarum pabula praeberentur. tantummodo 
coepit omnium animos h adspirare. ut pro egri fratres 
sospitate ieiunio omnes et oratione vacarent. Tertia 1 
iam die peracto ieiunio, nihil k habentibus 1 , unde fessa io 
corpora reficerentur, subito conspiciunt virum quendam, 
cum panum m supplimento vel pulmentorum aequos one- 
ratos 11 , ante fores adstare, qui se referebat subita cordis 
ammonitione actum, ut eis ex sua p substantia subveniret. 
qui tantam egestatem pro Christo in heremo sustinerent. is 
Oblatis itaque viro Dei quae detulerat -, coepit cum 
cordis humilitate deposcere. ut vir sanctus pro coniuge r 
sua Dominum deprecaretur. quam per anni circulum 
tanta s ignis febrium urebat, ut iam non crederetur superis 
reddi. Humili et anxio corde poscenti* noluit vir sanctus 20 
denegare solamen; adhibitis simul fratribus, pro u ea 
Domini misericordiam deprecatur v . Cumque ille w cum 
suis orationem conplesset x , statim ea quae periculum 
mortis in propatulo habebat sanitati est reddita. At 
vero cum vir v eius, largita sibi a viro Dei benedictione, 25 
domum remeasset 2 , invenit coniugem suam domi sedentem, 
sciscitatusque, qua hora eam a febrium vis reliquisset, 
repperit ea hora sanatam c fuisse, qua vir Dei pro ea 
Dominum deprecasset d . 

Transactis e itaque deinceps parvo f temporis inter- 30 

Cap. 7. A \a. a*. b*. c. c*. d. 2. '2a. 3. 3*. 4. ia. B \a. 2. 

Cap.1. a) sutnptos Ala: surutus Bla: suptus B 2. b) detulerunt A \d. 

c) ifa Bla. 2; viro — commorante Ala. xt*. b*. c. d. 2. 3. 4. di unum om. Bla. 
e) de Alc. 3* (non A\d. 3. 3'y. fi probatione m m ras. Ala. S) qualibet culpam 
adtrahentem A2: quamlibet culpam attrahentem A2a. 3* <non A3. 3'j. h animus 35 
A-2. 3. 3' (non A2a. 3*>. i Tert c io Alb*. 4. k) nil Bla. 2. I) habentes 

B lo. 2. m ita Ala. a*. b*. c. d. 2a. 3'. 3*; panium Bla. 2: panis Ai: pau e M 

litura) A 3 ; om. A2. n) hnoratos corr. oneratos Ala. o) forejpr. m. Bla. p. bis 
scr. erat Ala. q detulit Ai. r sua coniuge A 3. 4 nwn A 3'. 3*y. s ita A3 

/pr. m.;. Bla. 2: tautus Ala. a*. b*. c. d. 2. 3'. 3*. 4: ris m. al. add. Bla. t) po- 40 
scente:, )~as. m? Ala: poscente Ala*. u) pro ea om. Alb*. v ita A3' cum 

rell.; deprecaretur AZ: deprecabatur A 3*. w) omi. ^4 3. 3' fnon A3*;. x) (im 

m. al. in ras. 'plesset Bla. y om. Ala*. z redeasset Alc*: redisset Alc. 

a) f. eam A3. b) vis f. Ala*. b*. c*. 2a. c om. A2 fnem A2<i/. d M. al. corr. 
D. deprecatus fuisset A 4. et 8ie A3'. 3*; D. depreeavisset A ia : D. deprecairetur hi 45 

-11;": D. deprecatus esset Alc. d. 2. 3: depr. D. B2: D. oravit A lb*. 
e. Transacti .-12; Transacto A la*. b*. c. 2a. 3. 3'. 4. B 2 mon A\d>; Transacta .4 3*. 
f parTi A 4. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 185 

vallo, quo pia il capite b Christo placamenta c ac <l piamina 
mentis, per contritionem carnis iniuriasque e famis morti- 
ficata Deo membra, offerrent ac f inviolatum 8 " religionis 
statum servare studerent, duris acerbitatibus omnis h 
b frangebatur voluptas, nt 1 videlicet predo k virtutum om- 
nium expoliator l criminum foret. Novem iam transierant m 
dies, quo Dei n vir cum suis non alias dapes caperet 
quam arborum cortices p herbasque saltus; sed tempe- 
ravit escae ariditatem pietas virtutis aeternae q monuit- 

10 que per visum abbatem quendam nomine Carantocum r , 
qui monasterio cui Salicis Si1 nomen est preerat, nt fa- 
mulo suo Columbae* intra heremi vastitate 11 consistente v 
necessaria deferret. Expergefactus igitnr Carantocus, 
cellerarium w suum Marculfum x nomine vocat reique am- 

15 monitae causam narrat. At ille : 'Fac', inquid, l ut im- 
peratum est tibi'. Iubet ergo Carantocus Marculfum ire 
et omnia quae posset v parare z beato Columbano deferre a . 
*Oneratis ergo Marculfus vehiculis iter arripit , sed, cum c *p.u. 
solitudinis ora d adtegit e , viam sibi pandi iteneris nequa- 

20 quam repperit. Fuit tandem consilii f , nt si in g hoc Dei 
esset imperium, praemissis aequitibus 11 , imperantis po- 
tentia viam aperiret. Mira virtus ! antecedentes aequi l 
ignotum iter nngula calle k terent 1 rectoque itenere ante 
fores beati Columbani 111 ad Anagrates 11 perveniunt . 

25 Mirans Marculfus, aequorum vestigia subsecutns, ad 
virum Dei pervenit et quae detulerat presentat. Ille 

Cap. 7. A \a. a*. b*. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. 4. 4«. B la. 2. 

Cap. 7. a) i. cu ia ^4 3; i. quo iam -4 3'. 3*; i. copia A 4a ; i. cum copia B2. 

b) ita A 3 ; capitis, ras. s A la ; capiti rell. c) om. A 4a (non A 4) d) ac p. om., 
30 loco vacuo relicto, ac thimiama m. al. in in mg. suppl. Ald. e) iniuriamque -4 4. 

f) ac — voluptas om. A±a (non Ai). g) inviolatam Ala, corr. h) omn:: pr. m. 

Ala. i) om. Ai (non Aiaj. k) pro deo v. AA. 1) expoliatus A2 (non A2a) ; 

spoliator A3. m) transierunt A la. a*. b* ; transierat Bla, corr. n) vir Dei ^41c*. 2 

(corr.j. 3. 3' (non A?>*). o) ceperat Alc. d. p) orn. A3. q) aeterni Bla. 2. 

35 r; Charant. semper ^416*; Caranthocum (Carantho ^4 3*), infra Caranthocus -43'. 3*; 

n. Caranteeuru (Carantem .4 4), qui tunc m. ^44. 4a. s) n. S. erat pr. ^4 3. t) bis 

scr. erat ^41a; Columbano Alb*. 3. 4. u) vastitatem Ala*. b*. c. d. 2. 3. 4. B2. 

v) ita Ala. a* ; consistenti rell. w) m. al. corr. cellararium Ala. 2, et sic Ala*. d. 

2«. 3. 4 (non A3'. 3*). x) Marchulf. passim A la. b*; Marcolf. constanter Alc. 

40 y possit ^4 3. 3' (non A3*) et pr. m. Ala*. z) et add. Ala*, superscr. A3 (non 

A3'. 3*). a) deferret Alc; deferri .4 4. b) arripuit ^4 4. c) ut -4 4. d) oram 

Alc; vastitatem Bla. 2. e) ita pr. m. Ala; attigit Ala*. b*. c. d. 2a. 3. 4. Bla. 2; 

attingit ^4 2. f) ita recte A3 (cf. V. Vedast. c.b; V. Ioh. c. 3); consilium ^4 3'. 3* 

cum rell. g) om. A lc (non A ld). h) ita Ai. B la. 2 ; aequis A la. a*. 2a ; equis 
45 A b*. c. d. 2. 3. i) per add. A lc. d. k) callein A la*. b*. c. 2a. 3* ; callaem A ld. 

1 ita A3. 3'*; terunt ^4 3'. 3* cum rell. m) Columbae Bla. 2. n) Anagrantes 

• A 4 (non A 4o>. o) pervenerunt A 3. 

1) Saulcy, de quo Mabillonius cogitavit, potius Salicetum latine vocatur 
et nescio an magis conveniat Saulx (dep. Haute - Saone). 



166 



IOXAS, VITAE COLUMJBANI LIBER I. 



19. grates conditori rependit, qui sie snis faraulis in deserto 
parare mensani non distulit. Accepta ergo ab a eo bene- 
dictione, Marculfus calle quo venerat repetavit, omnibus b 
rei geste causam patefecit. Coepit exinde frequentia 
populi et infirmantium cohortes ob sanitatem redinte- 5 
grandam ad eum frequentare c et omnium innrmitatum d 
suffragium e quaerere, quorum vota cum revocare a se 
nequiret f , omnium petitionibus parens, orationum medi- 
camine g cunctorum ad se venientium infirmitates 11 , di- 
vino fultus auxilio, curando subveniebat. 



10 



8. De temptatione et probatione et constantia 
et secessu tutioris a heremi. 

Hisdemque in locis evenit, ut per opaca saltus 
inter devia c hisdem d vir Dei e deambularet, et librum 
humero ferens, de scripturis sacris secum disputaret, 15 
subitoque f cogitatio in mentem ruit, quid g elegeret 
melius, in hominum iniurias incedere h an ferarum sevi- 
tiam sustinere? Cumque 1 urgueret cogitationem k inlata 
severitas, crebro frontem 1 signo crucis armans atque 
orans, intra se ait, melius esse ferocitatem bestiarum 20 
absque alieno peccato, quam hominum rabiem sustinere 
cum damna m animarum. Dumque haec animus 11 volveret, 
conspicit XII lupos advenire et dextra levaque medius p 
ps.69, 2. adstare, manebatque immobilis atque dicens: 'Deus, in 

adiutorium meum intende; Domine, ad adiuvandum^ me 25 
festina!' Propius r illi accedunt atque ora vestimentis 
[eius s ] iungunt ; cumque ille * constans adstaret, interritum 11 
relinquunt saltumque pervagantur. Hac temptatione in 
securitate v traiecta w , iter per saltum carpit. Cumque 



Capp. 7. 8. A \a. a*. b*. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. 4. ia. B la. 2. 



30 



Cap. 7. a) ab eo pr. m. superscr. B\a; a Dei viro pro ab eo A \b*. b) oin- 
nibus — patefecit om. A 4m. c) frequenter venire pro fr. A lc (non A \d). d) in- 
firmantium Ala*. e) suffragia Alc. f) nequi::ret Bla. g) menta? m. al. 

corr. adiumento A la et sic A la* ; medicamento A lb*. h) infirmitatibus A 2. 

Cap. 8. a) et add. Ala (non A\a*). b) Isdemque A\a*. 3 el pr. m. A \a : 35 
Eisdemque A\c (non A\c*) ; His denique in ('in om. A3') 1. A 3'. 3*. c) inter de- 
via pr. m. A 4 ; interdium B 2 ; interdum B\a. d) ita A2a. 4a; isdem rell. e) om. 
B\a. 2. f) subitaque A\a. a*. b* ; ei add. A\c. d. 3'. 3*. g) e duobus add. A\a. 
a*. b* (non A\c). h) corr. incidere A3, et sic A\a*. b*. c. d. 2a. 4. B \a. 2. i) que 
om. AB. 3'. B\a. 2 (non A3*). k) cogitat(c)ionum A\c. d. 2a. 4 (pr. m.) ; cogita- 40 

tione A2. 4a. 1) fontem pr. m. A\a*. c (non A\c*). m) ita pr. m. A£. B\a; 

dam(p)no A 4a cum rell. n) ita AZ. B\a. 2; animo AZ' . 3* cum rell. o) 1. ad se 
venire A\b*. 2a. p) ita Ai. B\a Cpr. m.) ; sibi pro m. A\c; medio a. A\b*. d; se 
a. medium A\a*; medium se a. ^4 2; medios A2a cum rell. q) ad (ad m. al. suppl.) 
iuvandum A\a*. r) Protinus pr. m. B\a. s) om. A3. 3'. B\a. 2 (non A3*). 45 

t) pr. m. suppl. B\a. u) interitum A\c (pr. m.). c*. ia. v) securitatem A\a*. 
c. d. 2a. w) transiecta pr. m. B\a; transacta A 4. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 167 

haud procul abisset, audit vocem multorum Suevorum a 
per avia oberrantium b , qui eo c in d tempore hisdem in 
locis latrocinia exercebant ; sicque demum, traiecta per 
constantiam temptatione , pepulit adversitatem. Sed 

5 hoc utrum diaboli fallacia finxerit, an rei veritas gestivit f , 
patule» non agnovit. Rursumque secessit 11 a cellula, 
longiorique via vasta heremi penetrans, repperit saxum 
inmane preruptaque 1 rupis latera, aspera k scopulis 1 terga, 
avia hominibus, ibique conspicit 111 concavum in caute 

10 sinum. Adgressusque abdita perscrutare 11 , repperit in 
interiore sinus p ursi habitaculum ipsumque interius re- 
sidentem. Mitis q *ergo feram 1 ' abire iubet: 'Nec deinceps *p.if>. 
hos', inquid, l repetes s calles'. Abiit* fera mitis nec 
prorsus 11 est ausa repetare v , distabatque ab w Anagrate* 

io locus y plus minusve milibus septem. 

9. De ariditate cibi et aqua a ex petra producta. 

Quo b in tempore cum in eadem concava scopuli 
solitariam vitam duceret, sicut eius erat eonsuetudinis, 
ut cum d dominicis e festis vel quorumlibet sanctorum 

20 sacratae f sollemnitatis adpropinquaret adventus, ab ali- 
orum societate segregatus et abditis locis receptus, vel 
longioris spatii heremi secreta» tutabatur b , ut solida 
mentae 1 et absque curarum inquietudine solius k orationis 
vacaret et religioni omni conatu intenderet, erat cibis 1 

25 ita adtenuatus, ut m vix 11 vivere crederes, nec aliud 
penitus quam agrestium herbarum exigua mensura vel 
pomorum parvulorum, quae heremus ille p ferebat, quae q 

Capp. 8. 9. A \a. a*. b*. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. 4. 4a. Bla. 2. 

Cap. 8. a) ita A2a. 3* cum rell.; Sevorum Alb*. 3'; Sevevoruin A2 ; Sevorum 
30 .4 3. b) oberantium A lc*; operantium .4 4. c) eodeni.4 3. d) ita Ala*. c. d. 2. 3. 4; 

om. A2a cum rell. e) temptationem pr. m. Alc. Bla. f) gestiit A2 (non A2a) ; 

gesserit Ala*. b*. g) patulei»'. m - Bla. h) recessit .44. i) praerupte(e)que A2a. 3. 3' 

(non A2. 3*). k) asperis Bla. 1) scopuH -4 3. m) conspexit A 2. 3. 4 (non A2a). 

n) ita B la. 2 ; perscrutari rell. o) interiori A 16*. 2 ; interiora A 2a. p) sinu 

35 -416*. c. d. 2. 3. 4a. B 2 et e corr. Ala. a*. 2a. Bla; sinum corr. situm .4 4. q) Mitius 

.41c. d; mitem A2 (non A2a). r) ferae .4 3; fera .4 3'* (non A3' . 3*). s) repetas 

Ala*. b*. 2a. 3. 4a. .Bla. 2 et e corr. Ala. 2. t) vero add. Alb*; ergo add. Bla. 2. 

u) deinceps Bla. 2. v) repedare Ala*. c. d. 2. 4; repetere A 16*. 3. w) bis scr. 

Ala, x) Anagrates A3. y) om. A±a. 
40 Cap.9. a) aquae petra Ula. b) Quodam pr. m. Ala; Eodem t. ^43. c) in 

eodem concavo A ld ; in eadem con(cavitate scopuli in ras.) A la et sic pr. m. A la*. 

d) dum Alc (non Ald) et pr. m.A2. e) dominici festi^41c. d. f) sacr(a)e A lc*. 4. 

g) ita A2a. 4 (pr. m.) cum rell. ; secre(to m. al. in ras.) .41a; secreto .4 la*. c. d. 2. 4 

(e. corr.) ; om. Ald. h) tritabatur ^4 3. 3'; sectabatur A 3*. i) in ras. Ala. 

45 k) solius orationi : pr. m. A \a ; solius orationi A 4 ; soli orationi A 16*. 2a ; solus ora- 

tioni rell. 1) ita A3. 4. Bla; cibus Ala; cibo Ala*. b*. c. d. 2. B2. m) vix vix 

pr. m. Ala. n) illum add. Alc. d. o) om. Alc. c* (ubi subsistere m. al. suppl.); 

habet Ald cum rell. p) illa .416*. c. 2 (non Ald). q) quas Ala (m. al. in ras.). 

a*. Ai. 



168 IONAS, VITAE COLOIBAXI LIBER I. 

etiam bullugas a - 1 vulgo appellant; potus aqua erat: ut 
qui semper h in aliorum curis occupatus. haec aequae c 
agere nequiret d . saltim e per intervalla temporum pro 
parte mentis vota patraret. Eratque eius in ministerio 
puerolus quidam nomine Domoalis, qui cum certas f opor- 5 
tunitates monasterii evenissent^, solus patri renuntiaret 
ac fratribus observanda referret. Positus ergo in prae- 
fatu h sinu eminentis saxi. qui aliunde pene 1 aditum de- 
negabat, multis cum iam inibi diebus resedisset, coepit 
supradictus puerolus k sub silenti voce conquerere 1 , cur io 
in promptu m aquam 11 non haberet, sed grandi labore per 
montis ardua, fessis poplitibus, deferre . Cui Colum- 
banus: 'Fili', inquit. 'paulisper saxi terga sciscitare p ; 

cf.Num.20,8. memento, populo Israhel Dominuin de caute latices pro- 

duxisse . At ille patri oboediens rupem cedere adgressus q . 15 
Sanctus itaque vir statim genibus provolutus. orationibus 
Dominum deprecatur r , ut suae necessitati s tribuat 1 opor- 
tuna. Tandem 11 eius precibus parens v . pie petenti larga 
subvenit potestas, moxque latex w producta, fons coepit 
manare x perennis, quae v usque in hodiernum diem z 20 
manat a . Nec inmerito misericors Dominus suis sanctis h 
tribuit c postulata. qui ob suorum praeceptorum imperio d 
proprias crucifixerunt voluntates, tantum fidem e pol- 
lentes f , quae eius misericordiae g postulaverint. impetrare h 

Mauh.i7.i9. non dubitant J ; quia ipse promisit, dicens : Si^ liabueritis 25 
fidem sicut granum sinapis, dicetis monti huic: 'Transi' et 

Cap. 9. A 1«. «*. b*. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. 4. ia. B \a. 2. 

Cap. 9. a) bullogas A lb* ; pullugas Alc; bullucas A2a (e corr.). 3'. 3*. 4. 
52; bulucas ^4 4«. 51«; bulbucas ^4 3. b) se:: m. al. corr. sepe .41« et sic A lb* : 
se p pr. hi. Ala*. c quae Bla. d) nequirit corr. nequiverit ^11«*; nequiverat 30 
Bla. 2. e) saltem .4 4«. Bla: saltum corr. saltim .4 2, et sic pr. m. A2a cum ple- 

risque. f) ita Ala.b*. 3. 3'. B 1« ; cert a e o. Alc. d. 2. 3*. B2; certa oportunitati s 
(corr. oportunitatis) A 2«; certa oportunitas A 1«* ; certe oportunitatis (opornitatis A ±a 
causfa)e m. A 4. 4«. g) evenisset .4 1«. «*. h ita pr. m. .4 1«. 2. 2« : praefata. 

om. s. ^14«. t) om. A 4« (>\on A±>. k) puerulo suo sil. A±; puer isub om.) sil. 35 

Aia. 1) conquirere Ala*. b*. c. d. <pr. ,nj. 3. 4. B 1« ; cumquirere A±a; cum- 

queri corr. conqueri A 2 et sic A 2«. m protu B 1«. n) aqua A 4 ^hom ^4 4«,). o) ita 
A lb* et pr. m. Ala. Bla; deferret rell. pi suscitare ^4 3; scistare B2. q) ad- 
gres(sus est m. al. in ras.) ^41a; adfglgressus est Ala*. c. d. 4. B2; est a. .4 3. 
r) deprecaretur pr. m. Ala; deprecabatur ^41«*. s) necessitate pr. m. A2 (non A2oi. 40 
t tribueret ^4 1«*. u) que add. A\. v ita Ala. a*. c. 2. 4; arens Alb*; inibi 
Bl«. 2; om. A%. w) lat(ice m. al. in ras.) product(o m. al. in ras.) Ala, et sic pr. 
m. ,41«*; latice producta Ald et pr. m. Alc; latex productus ^4. x) manore pr. 
m. A2 (non A2a). y) ita Ala (pr. m.).b*. B2; qui ^l 1«*. c. d. 2. 3. 4. 51«. 

z) otn. Alc. d. a) manet A 4 (pr. m./. 4«. b) om. Aia (non Ai/. c tribu i: 45 
m. al. in ras.) Ala. d) imperium A 1«*. c. d. 2. 3; imperia Alb*. 4. e ride A 1«*. 
b*. c. d. 2. 3. 4. f habentes 51«. 2; ut add. Alc. d. 2«. 4. e miseri cordie 

postea add.) ,41«; misericordiam Alc. d. 2. 4. h) impetrari Alc. d. i) dubitent 
Alc. d. 2a. 4. k) Si h. f. m. al. in mg. suppl. Ala; habet Ala*. 

1) Eas frutices ruhique ferebant; cf. infra c. 27. 50 



IONAS, VITAE COLUMIJAXI LIBER E. 169 

transiet, et nihil inpossibile erit vobis ; et alibi: Omnia Marc.11,24. 

qurcumquc ovantcs petitis* credite quia h accipictis, et venient c 
vobis. 



*10. De inventione Luxovii et a monasterio ibi b 
5 constructo et monachorum concursu . 

Cumque iam multorum monacborum societate den- 
saretur, coepit eogitare, ut potioris loci d in eodem e 
heremo quereret f#1 , quo monasterium construxisset, in- 
venitque* castrum firmissimo olim fuisse h munimine 

10 cultum, a 1 supradicto loco distantem k plus minus octo 
milibus, quem l Luxovium m - 2 prisca tempora nuncupabant. 
Ibi aquae 11 calidae cultu eximio constructae habebantur; 
ibi imaginum lapidearum densitas p vicina q saltus densa- 
bant r , quas cultu miserabili ritoque s profano vetusta 

15 paganorum tempora honorabant*, quibusque execrabiles 
ceremonias litabant; solae ibi ferae ac bestiae, ursorum 11 , 
bubalorum v , luporum multitudo frequentabant w . Ibi re- 
sidens vir egregius x , monasterium construere y coepit, ad 
cuius famam plebes 2 undique concurrere et a cultui reli- 

20 gionis dicare b curabant c , ita ut plurima monachorum 
multitudo adunata, vix unius caenubii collegio sistere d 
valeret. Ibi nobilium liberi e undique concurrere nite- 
bantur, ut, exspreta f faleramenta saeculi et praesentium 

Capp. 9. 10. A 1«. a*. b*. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. 4. ia. B la. 2. 

25 Cap. 9. a) petetis Alc. d. b) qui a Bla. c) veniet Bla. 2; evenient 

Vulg.; larui <*■>'. 

Cap. 10. a) et (sequuntur et — consti m. al. in litura scr. )tuto A 1«; monachorurn 
add. Ald. b) instructo pro ibi c. Ald. c) concursum Bla. d) spatium add. Ala** 
(ubi qu. ante in e. h.); congrua add. Alc.d; station(em abscis.) m. al. in mg. suppl. 

30 A2a; potiorem locum A2. 4. e) ita Ala (pr. m.). 3. 4. Bla; eadem Ala*. b*. c. d. 2. 
B2. f) suppleas quietem? Cf. supra p. 163, 11. g) Invenit(que pr. m. superscr.) Bla. 
h) o. m. c. f. B la. 2. i) a — milibus m. al. suppl. A la*. k) distans A lc. d. 2. 3*. 
1) quaem Aia; que Ai; quod ^41c. d. 2. m) Lusovium A3. n) om. A3 (non 

A 3'. 3*). o) ximo pr. m. A 1«. p) densitates A lc. d. 2 (pr. m. densitate^. 2a. 

35 q) vicini ^4 2; vicino ^4 4; vicinas A 4a r) densabat Ala*. b*. c*. 3. Bla. 2. 

e) ita pr. m. A la. B la ; rituque A la*. b*. c. d. 2. 3. 4. B 2. t) honerabant A la 

(pr. m.). 2 ; honorabunt pr. m. A 2a. u) u(rsorum m. al. in ras.) A la. v) bubu- 
lorum A lc (non A lc*) ; bualorum m. al. corr. buvalorum B 1« ; et add. A 2«. 4. 
w) ita A 2a et (?) pr. m. A lo ; frequentaban corr. f requentabat A ld, et sic rell. 

40 x) egreius Alb*; egreus -43*; egrediens Alc (non Alc*. d). y) m. m. al. in ras. Ala; 
construi .416*. 3. 4; constituere Ala*. z) ita A3. Bla. 2 (cf. 110,3); plebis ^14; 

pleb(p)s ^41o. o*. b*. c. d. 2. 4o (sed b in lilura). a) ita Ai; se add. Ala*. b*. 3. 
B lo. 2 et m. al. in ras. A lo ; et c. se r. ^4 2; ad (superscr. et) c. r. A 2a. b) dicari 
^41c. d; dedicare -4 3. c) curabat A lo*. b*. 4. d) m. al. corr. consistere Ala, 

45 ei sic A lo*. c; sustinere Ald. e) libere? A lo, corr. f) ita recte Alc; ut ex- 

preta f. Ald; ut : : : spret(is in ras.) falerament(is m ras.) Ala; ut exspretis falera- 
mentis (fel. pr. m.) -41o*; ut spreta f. ^4 2. 3. 4; ut et spreta f. Alb*. Bla. 2. 

1) Ionam 'quaerere' c. gen. coniunxisse Lawlor l. I. p. 114. statuit vix 
recte. 2) Luxeuil (dep. Haute - Saone), ubi aquae calidae adhuc fre- 
50 quentantur. 



*p. 76. 



170 IOXAS, VITAE COLUMBAXI LIBER I. 

poinpain facultatum temnentes a , aeterna praemia cape- 
rent. Quod beatus Columbanus cernens, undique ad 
penitentiae medicamenta plebes b concurrere et unius 
caenubii septa c tantum d conversantum e cohortem absque 
difficultate non f teneri g , quamvis mente una et cor h 5 
unurn, tamen conversationis * tante multitudines incon- 
gruum k , alium experimento locum querit, quem aquarum 
inriguitas adornabat 1 , aliumque m monasterium construit, 
cui Fontanas * nomen indedit. Dedit n gubernatores prae- 
positus 0,2 , de quorum religione nihil dubitabatur. His 10 
ergo in locis monachorum plebes constitutas p , ipse vi- 
cissim omnibus intererat regulamque q , quam tenerent 1 ', 
Spiritu sancto repletus s condedit, in quam*. qualis et 
quantae disciplinae vir sanctus fuerit, prudens lector vel 
auditor agnoscit 11 . 15 

11. De progressu a eius cum Autierno b in he- 
remo c et supplimento piscium. 

Eo itaque in tempore quidam frater nomine Auti- 
ernus d pulsare coepit, nt peregrinandi causa in Hibernia e 
perveniret. Cui Columba f ait: 'Pergentes in heremo g , 
*p. 77. *voluntatein Dei probemus, utrum desideratum arripias 
iter, an in coetu fratrum permaneas'. Pergentes ergo h 
simul, tertium aduliscentem nomine Sonicharium x , qui 

Capp. 10. 11. Ala. a*. b*. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. 4. 4a. Bla. 2. 

Cap. 10. a) (con m. al. add.) teinpnentes Ala; contern(p)nentes Ala*. 3. 4. 25 
B2 (non A3' . 3*). b) plebis pr. m. A4: plebe m. al. corr. plebem Ald et sic Alc. 
c) septo Alc. d (non A\c*). d) ita pr. m. Ala. 3. 4. Bla; tantam Ala*. b*. c. d. 
2. 3'. 3*. B2; tanta A 4a. e) conversantium Ala*. b*. c. d. 3'. 3*. f) posse add. 
Ai. g) corr. tenere A3', et sic Ala*. 3 (non AS*J. h) cor(de uno m. al. in ras.) 
Ala et sic -<41«*. i) ita Bla. 2: conversation: m. al. corr. conversationi A la } et 30 

sic Ala*. c. d. 2a. 3; conversatione Alb*. 2. I. k) congruum J.4; erat add. Bla. 2. 
1) adornaret Alc. d. m) aliu:que m. al. corr. aliudque ^41a; aliudque Ala*. c. d. 2 
(non A2a); aliud quoque -4 16*. n) que add. Bla. o) ita pr. m. A la ; praepo- 
sitos rell. p) ita Alb*. c. d. 4; plebea constitutis pr. m. Ala; pl. constitutae -4 2; 
plebe constituta A3; plebibus constitutis A 2a cum rell. q) regulam quae pr. m. Ala. 35 
r) tenerant m. al. corr. teneraent Ala. s) dictante m. rec. in ras. Bla. t) ita 

Ai. Bla et pr. m. A la ; qua rell. u) cognoscit A lc. 

Cap. 11. a) ingressu Ala. a*. b) Authierno Ald; Auterno -4 4a. c) he- 
remum Ala*. d. d) Authernus corr. Authiernus -41c, et sic Alb*. d. 3. 3'; Authi- 
erus .4 3*; Auternus -4 4a. e) m. al. corr. Hiberniam Ala, et sic Ala*. c. d. 2; 40 

Hyberniam ^416*; Ibernia Bla. f) Columbauus Alb*. c. d. 2a. 3. 4. g) heremum 
Ala*. c. d. 2a. 3. h) itaque ^4 4. i) Sognicharium ^4 3; Sognichardum A3'; So- 
narium A 2a ; Soniarium (ia in ras. A la) rell. 

1) Hodie Fontaine - les - Luxeuil (dep. Haute-Saone) locus ad rivum 
l la Roge' situs. 2) Columbanus ad Namnetes abductus Waldelenum 45 

praepositum moyiasterii Luxoviensis elegit, si Aihala ipsum in exilium 
sequi mallet ; cf. MG. Ep. III, 166. 



20 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 171 

adhuc superis a iunctus est, in comitatu b sumunt et ad c 
distinatum in (1 heremo locum pervenerunt, unius panis 
tantum cibo contenti. Cumque iam e duodecimus trans- 
isset dies nec f quicquam panis fragmentis^ remansisset 
5 horaque refectionis adpropinquaret, imperantur h a patre, 
ut per praerupta rupis 1 eant atque ad ima k vallis per- 
veniant, et quicquid ad cibum oportune 1 repperiant'", 
deferant. Ovantes illi per concava" vallis Musella tenus 
advenerunt capturamque piscium olim a pastoribus con- 

10 sertam et undis oppositam cernunt. Accedentesque, 
quinque magnos reppererunt p pisces, sumentesque tres, 
qui adviverant q , patri 1 ' presentandos s vehunt 1 . At ille: 
'Cur', inquit, 'non quinque detulistis?' Respondent 11 , mor- 
tuos v repperisse w duos x , proinde reliquisse y . Ille z : l Ne- 

15 quaquam', ait, 'ex his a comedetis b , nisi, quos dimisistis, 
venerint'. At illi miraculo perculsi de providentia di- 
vinae gratiae, pernici e cursu reppetunt, increpanturque, 
quur repertam d mannam reliquissent, et sic cibos e pa- 
rare f iubentur. Nempe Spiritu sancto plenus noverat 

20 sibi a Domino passim dapes paratas. 

Aliaque s vice cum in eadem solitudine moraretur, 
non h tamen eo in loco, iamque 1 quinquaginta dies trans- 
ierant k , unusque tantum 1 e fratribus cum eo erat Gallus 
nomine; cui ille imperat, ut ad m Bruscam 11,1 eat pisces- 

25 Cap. 11. A 1«. a*. b (cf. n. t). 6*. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. 4. 4a. Bla. 2. 

Cap. 11. a) super his 4 4 et pr. m. A2a. b) comitatum Alc. d. c) a Bla. 
d) in h. om. Alb*. e) iam d. dies tr. Alb*. c* ; i. (om. A\) d. transiret d. -4 4. 

4«; iam XII (XII iam .4 3; iam om. -4 3*) transissent dies (d. tr. A 3) et n. .4 3. 3'. 3*. 
f) nequicquam A2a. 3'. Bla; nequidquam A3'*. g) m. al. corr. fragmenti Ala, et 

30 sic A la*. 4; fracmenti -4 4«; fragmentum Alc. d. 3. Bla. 2; fragmenta A2a; (p. om.) 
rem. fracmenti .4 2. h) imperatur Alb*. c. d. 2. i) ita -4 3. 3'. 3'*. 3*. 3**. 3*** et 
supra p. 167, 8; ruris rell. eodd. k) ima (?) pr. m. A2 (non A2a). 1) oportunum 
A'd. 4; oportuna Bla. 2. m) reperirent ^41c; repperient Ald. n) conca(va postea 
add.) Ala. o) ita Ala*. Bla; Musella (m. al. corr. Musellae^ actenus A2a; Mu- 

35 sellam tenus A3; Musellam tenis corr. Mosella tenus Ala, et sic Alc. d. B2; Mosellam 
tenus Alb*. 2; Mosellam tenens ^4 4; Mosellam ad tellus venerunt A4a. p) reppe- 
riunt Bla. 2. q) qui adviverent A lb* ; qui ad(huc postea add.) viverent Ala; qui 
adhuc viverant (m. al. corr. vixerant) A la* ; quia viverant pr. m. Ai; quia vivi 
erant Aia; qui viverent Alc; quia viverent rell. r) que add. Bla. 2. s) praesen- 

40 tando B 1«. t) in \ hunt incipit A 16 : sumunt B la. 2. u) responderunt A la*. 3. ia. 
Bla. v) se add. B2; 2 litt. eras. (fortasse se) Bla. w) reppe: isse pr. m. Bla. 
x) quos -41c. d. 2. 4; seque ^4 4a. y) deliquisse Alc; dereliquisse ^41c*. z) ita 
Bla. 2; Et ille Ala. a*.b. c.d.2; At ille A3. 4. a) istis .4 3; eis ^4 3'. 3*. b) co- 
meditis pr. m. Ala. c) perniti ^416. 2a, corr.; pernia pr. m. Ai; proprio Aia. 

45 d) rep(p)ertum manna A lc. 2. 3 (non A2a); reperta manna Ala*. d. Bla. e) cibo 

pr. m. Bla. f) praeparare ^4 3. g) ita recte 4.3. 3'. Bla. 2 (cf. infra c. Ib) ; Alia 

quoque vice -4 3* cum rell. h) non — transierant om. A3. i) que eras. Ala, om. 

. A la*. B 1«. 2. k) transierunt A la. a*. b. 1) e fr. t. A lc. d. m) a 4 Aa et pr. 

m. A 2a. n) Pruscam A \b (non A lb*) ; Pruscam pr. m. corr. Bruscam B la. 

50 1) Breuchin rivus influens Lanterne /?. 



10 



172 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 

que capiat. Ille abiit ratumque duxit, ut ad Lignonem a - x 
amnem pergeret. Quo cum pervenisset b , retem c in al- 
veum d iactavisset, aspicit e tantam multitudinem advenire 
nec prorsus retem f tenere, sed, velut in parietem inpin- 
gerent, retro revertere g . Laboravit 11 itaque 1 per totam 5 
diem neve k unum capere quivit ; reversus, patri renuntiat 1 
de frustrato m labore. Ille inoboedientem increpat, cur 
non ad denuntiatum 11 locum properasset, aitque p de- 
nuo: 'Vade q cito r et ad denuntiatum perge s locum'. 
Pervenit itaque et undis rete opposuit, tantaque 1 piscium 11 
copia v est w rete impletum, ut vix prae multitudine trahi 
potuisset x . Haec nobis supra dictus Gallus sepe narravit. 

•p. 78. *12. De sodalium egritudine divinitus con- 
perto a et sospitate oboedientum . 
Morabatur c alia vice in supradicto scopuli sinu d , 15 
a quo ursum expulerat, diuque ibi e oratione et ieiunio 
corpus adflixerat. Cognovit per revelationem, fratres 
qui poenes Luxovium erant diversis morborum generibus 
vexari f nec amplius remansisse, quam qui egrotis ad- 
ministrabant. Egressus itaque de specu, ad Luxovium g 20 
venit; cumque omnes adflictos cerneret, imperat, ut 
omnes surgant atque h messem in area virga 1 cedant. 
Surrexerunt ergo, quorum conscientiam k oboedientiae 
ignis 1 urebat, ad areamque venientes, virga m messein 11 
cedere cum fidei gratia adgressi sunt. Videns ergo 25 

Capp. U. 12. Ala. a*. b. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. 4. 4a. Bla. 2. 

Cap. 11. a) Ligonem A 1«. a*. b) et add. Ala*. 2. 3. B 2 (non A2a) et 

,ii. al. Ala. d; ac add. -4 4. c) rete Ala*. d. 2. 3. 3'. 4 (non AAa); retum -4 3*; 

retemque Alc; reteque Alc*. d) alveo A2a. 4. Bla. 2 (non A3). e) aspexit 

Alc. d. 3. f) rete tenere -4 3. 4; reti tenere A&a; reti (corr. rete Bla et sic B2) 30 
teneri Alc. d. 2a. Bla. 2; a rete teneri Ala*; retineri A2. g) ita AS'* cum 

rell. ; reverti ^41«*. 3*; vertere Alc.d. 3'; vertit ^4 2 (non A 2a) ; redire-4 3. h) La- 
borabat ^416. i) ita -44. k) m. al. corr. ne vel unum Ala, et sic A3' '. 3* (pr. m.); 
nec vel unum Alc. d. 3; neque unum .4.4. Bla. 2. 1) nuntiat Ala*. 3. 4; nuntiavit 
A 4«. m) de frustato B 1« ; defrustatum loborem corr. defrustratum laborem A la*, et 35 
■sic e corr. m. al. Ala. n) destinatum Bla, corr. o) p. 1. -41c. d. p) Aitque 

(Atque ^4 3') — perge locum om. A3 (non A3'. 3*). q) cito vade Alb. r) ait 

add. A 3'. s) |ge |cum (per et lo perierunt) Alb; 1. p. pr. m. corr. p. 1. A 2 (non A 2a); 
1. p. ^4 4. Bla. 2. t) t. q. p. om. Alc. d. 2. u) multitudo add. B 2 ; 9 litt. ras. 

B la. v) copiose (que add. Alc, non Alc*) est Alc. d. w) i. est rete -4 4; haec 40 
ante p. c. posuit A4a. x) corr. potuissent A 4 et sic Aia. 

Cap. 12. a) comperta Ala*. b. d. 2. 4. b) ita Bla: oboediu -4 4; ob(o)e- 
dientium A 4a cum rell. c) Morabantur A lc. d. d) speleo B la. 2. e) se add. A 4. 
f) vexare A 2«. 4. g) Loxorium A lb, corr. h) utque Bla; ad add. A la. a* (? eras.). 
i) virgas Ala*. k) om. A3. 3'; cor h. I. add. A3', post ignis A3 (non A3*). 1) m. 45 
al. add. A lc m) virgam B la et pr. m. A 4a. n) om. A 4 (non A 4a>. 

1) Lignonis nomen hodie corrupte sonat L'Ognon, qui Ararim influit 
amnem; cf. Joanne, l Dict. de la France' p. 3033. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. |73 

pater fidem in a filiis et b oboedientiae gratiam habundare, 
ait d : 'Sinite', inquit, 'fessa egritudine membra a labore 
reficere f '. Mirantur de sospitate oboedientes, nullum ff 
doloris vestigium remanente, mensasque parare iubet, ut 

5 uberi h gaudio omnes reficerent 1 . Increpantur deinde in- 
oboedientes k , ignavia fidei arguitur, longitas 1 egritudinis 
denuntiatur. Mira ultio ! nam supra" 1 metam anni 11 in- 
oboedientes egritudinis poena ita vehementer exussit , 
ut vix mortem evaderent; impleverunt p mensuram poeni- 

10 tentiae q de suscepto inoboedientiae tempore r . 

13. De segete inter imbres collecta a et viri 
Dei fide pluvia a segete pulsa. 

Interea tempus evenerat , ut copia segetum hor- 
reis conderentur d , nec prorsus vis ventorum nubes con- 

15 pilare cessabat. Urguebat sane necessitas, ne maturae 
messis spica f in stipulam s , germine emisso h , periret. 
Eratque 1 vir k Dei apud Fontanas 1 coenobium, ubi et 
messium copiam novus ager locupletem ded.erat m * K In- 
ruebant ventorum flabra cum vehementia imbrium nec 

20 omnino nubila caeli dare terris pluviam quiescebant. 
Quid inter haec vir 11 Dei ageret, anxio corde pensabat; 
armavit mentem fides, docuit impetrare oportuna arces- 
sivitque omnes ac p segetem praecidi q iubet. Mirantur 
illi patris imperium nec tamen 1 * quisquam s patri cogi- 

25 tatum depromit. Venerunt omnes falceque inter diffu- 
sionem* imbrium secant u segetem patremque v , quid 
agat w , conspiciunt. Ille quattuor plenos x religione viros 

Capp. 12. 13. A 1«. a*. b. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. 4. 4a. B la. 2. 

Cap. 12. a) iu f. om. Alc* (non A\c). b) om. Ai (non Aia). c) post 
30 gratiam ras. a: Ala. d) ita Ala. a*. b ; om. rell. e) egritudine A 4 (non Aia). 

f) refieire Alb. g) ita A3 (pr.m.). Bla. 2; nullo d. vestigiuni (corr. vestigio A la. \) 

Ala. 2. 4. 4a; nullo d. vestigio J.3'. 3* cum rtll. h) ubere Alc. d. i) ita A3. 

B la. 2 ; refieerentur rell. k) inoboedientes — anni om. A 4 (non A 4a>. 1) ita 

A%. Bla. 2; longitudo rell. m) etiam pro s. m. Aia. n) anni: Ala. o) ex- 
35 cussit A 3 ; incussit A4. p) ita A3. Bla. 2; que add. rell. q) pro p. habent in- 

oboedientiae A 4, obedientie Aia. r) ita Alc. d. 2. 3. 4. Bla. 2; tepore rell. 

Cap. 13. a) om. Ald. 2. 4. b) venerat Alb. 2. c) s. (segetes 2?la) c. 

Bla. 2. d) ita A3. Bla; condirentur A±; conderetur rell. e) copilare A 3*. 4a; 

conpellare pr. m. .Bla; conpellere B2. f) ita A3. Bla. 2; spica — perirent ^4 4; 
40 spicae — perirent rell. g) stipula Alc. d. 2. 3 (non A2a). h) ita A3. Bla. 2; 

inmisso -4 4; misso rell. i) que om. Ala*. k) viro^Llc. 1) Funtanas pr. m. A 2a. 

m) tenebat A la. a*. n) a. vir (ageretur pro a. v. pr. m. A ld) D. A lc. d. o) ita 

A 2. 3. 4 et pr. m. Ala; accersivitque Ala*. 3'. 3*. 4a cum rell. p) s. ac Alb. 

q) praecidere A3. 3' (non A3*). r) om. ^41c*. 2a (non Alc. 2). s) quicquam? 

45 pr. m. B la. t) diffusione A 2. Bla (non A 2a). u) secunt A \d (? corr.) et pr. 

tn. Ai (non Aia). v) que om. Bla. 2. w) agatur Alb. x) pleno Ala, corr. 

1) I. e. ediderat; v. infra I, 20, et swpra p. 114. 



174 IONAS, VITAE COLUMBAXI LLBER I. 

per quattuor angulos inessis a praeponit b , Comininum c 
et Eunocum d ac Equonanum e ex Scottorum f genere 
quartumque g Gurganum h genere Brittonem 1 . His ordi- 
natis. ipse cum reliquis medius messem praecidebat. 
Mira virtus ! fugebat k imber a segete 1 et undique 111 
pluvia diffundebatur ; medios tantum messores solis ardor 
torrebat u aestusque vehemens. quousque messem con- 
derent, afflavit. Sic fides et oratio meruit. ut, pulsa 
pluvia, aestum inter imbres haberet. 

*p. 79. *14. De fecunditate sterelis a et b prolis donum c 10 

orationibus inpetratum. 

Eratque d enim tunc temporis dux quidam nomine e 
Waldelenus^- 1 , qui gentes qui g intra h Alpium septa et 
Iurani 1 saltus arva incolent k regebat. Huic sobolis nulla 
erat, ut 1 Iuvencus 111 - 2 de Zacharia et Helisabeth 11 ait: 15 

Gratius ut donum iam disperantibus esset. 
Hic cum coniuge sua Flaviam p nomine et genere et pru- 
dentia nobilem q ad beatum Columbanum ex Yesontio- 
nense r oppido s pergit*. precantes simul. ut pro eis Do- 
minum 11 deprecaretur : se multorum v opum esse ditatos, 20 

Capp. 13. 14. Ala. a*. b. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. 4. 4a. Bla. 2. 

Cap. 13. a) messi -4 la. a*. b. b) proponit Bla. e) Coniniininuin A la*. 
2a tcorr.t; Cominium Alc. ±a fuon AldJ ; Cominum A 2 : Cumininnm -43' : Cumminum 
AS; Cuminium .4 3*. d> Eunochuru A3: Eunucum .4 4. e) itaAlc. d. 4. Bla. 2: 
Equonanum A3'. 3*; Equonunum? corr. Equononum -41a et sic Alb; Equonocum 25 
corr. Equononum _41a*; Eqonnum .4 3'*: Aeconanum A 2a : Econanum .4 2: Euga- 
nanum .4 3. fi Scot:torum Ala; Scotorum JLla*. 4. Blu. 2: Cothorum m. al. corr. 
Scothorum ^4 2a. g) que om. Bla. 2. h Gurgarum B2. i) Brettonem .41c fnon 
Alc*t; Britonem A2. 3'. 3*. 2?la. 2 (non A2a>. k ita pr. ,n. Ala; fugiebat reil. 

1) segetem Bla. m unde pr. m. Bla. n) terrebat pr. m. Ala. o) que om. 30 

.4 3. 3' (non A3*j. 

Cap. 14. a) pr. et st. jBla. b) et — inpetratum om. A2a. 4. e) dono o. 
impetrato ^41a*. d. 2. d) que eras. Ala; oni. Ala*. c. d. 2. 3. .Bla. 2: Etenim t. .44. 
e) om. Alb. f Waldalenus A2. 3 fnon A2a,; Waldolenus .43': Valdolenus .43*. 

e ita pr. m. Ala; quia)e rell. h) inter .41a* et m. al. Ala. i Urani .416. k ita 35 
fortasse pr. m. .Bla: incolum corr. incolunt ^41a; incolunt rell. I) ut — esset om. 
Aia. m luventus pr. m. A\.. n) Elisabet Alc : Elisabeth Ala*. c*. d. 2a. Bla.2: 
Elizabet 4 3*. o) Gr. - esset iti inf. pag . sttppl. A2. p Flavia -41a*. c. d. 2 (e 
corr. fluvia). 3. 4. Ula. 2. q nobili .41a*. c. d. 2. 3. 4: nobiles .Bla. 2. r) Veson- 
tionensi -41a*. c. d; Vesuntionense -4 4a: Bisontionensi A 2 : Vesoncioni -4 2a. s; opi- 40 
phido? A\a, corr. t venit A3 fnon A3'. 3*y : pergunt 2?la. 2. u'i Domino .42a. 
v ita A3. Bla. 2 fcf. supra p. 163, b) ; multis opibus .41a. a*. b. c. d. 2. 4. 

1) De Waldeleno duce praeterea nihil constat. Inter Alpes et Iuranum 
saltum })agus Lltraiuranus situs erat, cui Wandahnarus dux tun-c prae- 
erat (Fred. IV, 13). Hic vero pagus cis Iuram situs intellegitur, scilicet 45 
territorium Sequanorum, cuius caput erat Vesontio. 2) Iuvencus, 

Libri evangel. I, 8. 9 : 

Xec fuit his suboles, iam tum vergentibus annis, 
Gratius ut donum iam desperantibus esset. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 175 

sed, cui hereditatem post obitum linquerent a , heredem b 
non habebant c . Quibus vir sanctus: 4 Si (1 \ inquit, l voti e 
vestri est, ut largitoris donum eius nomini f consecretis 
mihique s ex lavacro suscipiendum tradatis, pro vobis ego 

5 Domini clementiam implorabo, ut non solum eum quem 
Domino vovetis 11 habeatis, verum etiam 1 , quantum k vo- 
lueritis, post pignora suscipiatis'. At illi laeto animo 
promittunt se eius imperiis parituros l , tantum pro ipsis 
Domini misericordiam non m desinat implorare. Spondet n 

10 vir Dei° muneribus plenus se in promptum p habere q , 
tantum ne pacti foedus studeant violare. Mirum r dictu ! 
vix domi s remeant, donum creatoris alvo gravida mater 
futura expectat. Editum* ad virum 11 sanctum defert, 
suis orationibus largitum munus demonstrat, grates con- 

15 ditori agit v , qui sic ad petitiones famulorum suorum 
quesita dona largitur w . Quem vir sanctus suis manibus 
receptum sacravit sacroque lavacro x ablutum y ipse sus- 
cepit Donatumque * nomen inponet z matrique ad nutri- 
endum reddit a . Qui post alitus b in eodem monasterio 2 , 

20 sapientia inbutus, Vesontionensis c pontifex praefectus d , 
nunc e usque superest, eandem f cathedram regens. Qui 
post in amore beati Columbani ex ipsius regula mona- 
sterium virorum construxit g , quem h *Palatium 3 nuncupant *p. w. 

Cap. 14. Ala. a*. b. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. 4. 4«. Bla. 2. 

25 Cap. 14. a) relinquerent Alc. 3 (non Ald. 3'. 3*) et m. al. A2a. b) om. Ai. 

c) ita A3' cum rell. ; haberent ^41c (ras. nt>. 3* (non Ald) ; habere A2a; habituros A3 
et e corr. Bla; habiturum Bla (pr. m.). 2. d) s. inquit(d) : Si v. v. est .4.3'. 3*; 
s. ait: V. est v. AS; s. ait: Si v. v. est Bla. 2. e) vo::ti Ala. f) nomine ^44. 
g) mihique — tradatis om. Alc. h) voveatis .41«*. i) om. Ala (versu exeunte). a*. 

30 k) ita Alb; quant(a m. al. in ras. mai.) Ala; quanta ^Lla*. c. d. 2. 3. 4. Bla. 2. 
1) pariturus A2, corr. m) m. dum n. d. i. ^42; m. indesinenter inploraret Bla. 2. 
n) Spondit ^41a (pr. m.J. 4. Bla; Spondeat ^41o\ o) Domini? Ala, corr. p) ita 
Ala (pr. m.). a* (pr. m.). c. 4;_proptum Ald; prom(p)tu rell. q) haberi Alc. d. 

r) ita A%' cum rell.; Mir: dictu pr. m. AS (non A3*J ; Mirum dictum ^43'* et pr. m. 

35 jBla; Miro dictu ^44. s) domi : : rem : : eant (pr. m. dominare,) ^42; domi:: ^4 2a. 

t) e(e)ditumque (tumque m. al. in litura A%) A3. 3'. 3*. u) s. v. ^41c; v. Dei d. 
^4 2a. 4a. v) ait Alb. 2a. Bla; reddit A4a. w) largitor pr. m. Ala. x) bap- 
tismo -44; babtismo -4 4a. y) ablatum Alb. z) ita fortasse pr. m. Ala; imposuit 
^lc. 3; inponit rell. a) "dedit .Bla. 2. b) altus Ald. 2. 3. 4. Bla (non B2j; 

40 om. Aia; et add. Ai. c) ibisontionensis -4 2 (corr. in BisJ; Vesontionensi A2a. 4«. 

d) factus Alb*. c. d; actus -41fe. e) nunusque pr. m.Ala; numusque -41a** (pr. m ). 
f) eadem .Bla^ corr. g) construit JBla. h) ita -43 (pr. m.). 3'. Bla. 2; quod Ala. 
a*. b. c. d. 2. 3'*. 3\ 4. 

1) Donatus episcopus Vesontionensis conciliis Clippiacensi a. 626. aut 627. 

45 et Cabillonnensi inter a. 639 — 654. intererat; cf. Concilia ed. Maassen I, 
p. 201. 213. Cum episcopum ordinari non liceret ante tricesimum aetatis 
annum, ex priore subscriptione colligitur, ipsum post a. 596/7. minime 
natum esse. 2) Locus ad mo?iasterium Luxoviense referendus videtur 
esse, licet supra de Fontanensi agatur ; cf. infra c. 17: in eodem caenu- 

50 bio Luxovio. 3) Quod Palatium Ionas vocari dixit, monasterium est 



176 IOXAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 

ob veterum monimenta murorum. Addiditque a post eum 
bonitatis largitor famuli sui promissum b alium filium 
Chramelenum 0- x nomine, qui nobilitate et sapientia 
pollens, post patris d obitum in eius bonore est suffectus e . 
quanivis seculari habitu. tamen in creatoris amore vigil. 5 
Nani et ipse in amore beati viri in saltum f lorensem 
super Novisona° fluviolum monasterium ex eius regula 
construxit 11 , in quo Siagrium a abbatem praefecit. Addi- 
ditque adhuc duas filias pristino munere k et 1 seculo 
nobiles et in m Christi timore 11 deditas. Post ista munera 10 
mater ipsorum Flavia post mariti obitum monasterium 2 
puellarum in supradicta urbe Vesontionis construxit, 
omni p munimine q roborans 1 *, multarum puellarum con- 
tionem s adunavit. Tantuni* in eis 11 viri Dei v gratia 
flagravit, ut omnia faleramenta w praesentis vitae tem- 15 
nentes x , ad omnipotentis [Dei y ] cultum anhelarent. 

Cap. 14. A 1«. a*. b. c. e*. d. 2. 2a. 3. 3*. 4. 4«. B la. 2. 

Cap.lA; a) que om. Ala. a*. b) prornisso Alc. d. c) ita A3. Bla. 2: 
Cramelenum .4 3'. 3*; Ramelenuni ^4 1a. a*. b. c. d. 2. 4. d) patri Bla, eorr, e) sub- 
fectus A 4« ; subvectus .4 3*. f) ita Bla; saltum Iurensein A 4. B2; saltu Iurense 20 
< lorense pr. m. Ala; lorensi A2. 3'. 3*; Iurensi .41a*. c.d.2.3) Ala. a*.b. c. d. 2. 
3. 3'. 3*. g) ita Alb. 3. 3'. Bla; Novisonam fluviolam m. al, corr. N. fluviolum 

Ala, et sic pr. m. Ala* ; Novisona fluinolum B2; Novisonem fluviolum Ald; Novi- 
sonam fluvium Alc; Novisanum fluvium.4 4; Novisona fluentum .4 3*; hunc add. A2o 
Visonam fluviolum A2. 2a. h) ita Alb* cum rell.; construit Alb.3. 4 <pr. m.j. Bl«. 25 
i) Agrium ^41a. a**; S(i superscr. )a%ri\xm Ala*. k) ita A2: muueri rell. \) in add. Alr. 
m> eran. Ala; om. Ala*. c*. n) timori Ala*. o) Vesontione A2a. 3 et m. al. A3': 
Vesontionense pr. m. A3'. p) que add. Alc. d. 3* et m. al. A2a. q munime pr. 
m. Bla. r) r. p. m. Alb; roboratum multarumque ibi p. A±, si ita A3' . 3* cum 
rell.; contione .43. 3'* et pr. m. Bla. t ita Ala*. c. d. 2. 3. 4. B2: tautum? m. 30 

al. corr. tanta Bla; tantam corr. tanta .41a, et sicAlb. A3' . u) eos .44. v) iuter- 
cessionis add. -44; intercessione add. Bla.2. w) falleramenta .41a; fallaramenta 

. A3: feramenta A\ (non AiaJ. x) tenentes.B2; mentes m. al. corr. contem(p)- 
nentes .41a, et ita Ala*. b*. 4. y) ita Ala. a*. b. 2; om. Alc. d. 3. 4. Bla. 2. 



S. Pauli, quod hodieque moenibus civitatis adiacet, quibus a Dubi flumine 35 
dirimitur. I. Chiffletius. In eadem ecclesia Donatus ipse sepultus est 
teste catalogo episc. Vesontion. (SS. XIII, SISJ: Donatus aedificavit eccle- 
siam sancti Pauli, in qua etiam in Domino requievit, et Iussanum 
monasterium cum matre sua Flavia, que ibi sepulta est. 1) Chramne- 
lenus 'ex genere Bomano' dux a. 636/7. contra Wascones profectus (Fred. 40 
IV, !§), a. 6-42. inter eos erat, qui in Willibadum patricium Bur- 
gundiae conspirantes pugna commissa eum interemerunt ; cf. Fred. IV, 90. 
2) Monasterium scilicst, quod in catalogo episc. Vesont. (v. I. 38) Iussa- 
num appellatur, hodie ecclesia S. Mariae ('Xotre Dame') ad vicnn 
S. Vincentii sita, ubi Flavia ipsa sepulta esse dicitur. Post ipsius mortem 45 
ex regidis Caesarii, Benedicti, Columbani Donatus virginum regulam 
collegit eamque 'virginibus Gauthstrudae omnique congregationi in coeno- 
bio a famida Dei Flavia constituto' dicavit, corporali infrmitate detentus, 
senxusque obtusi caligine vix permittente, aine dubio, quia grandaevu* 
erat; cf. Hohtenii Cod. Begul. VI (1759,), p. 377. 50 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 177 

15. De Theudegisili a digito secto et Winioci b 
fronte sanato c et corvi oboedientia d . 

Si vero aliqua inserere nitimur, quae parva homi- 
nibus videantur, erit e obtrectatorum latratibus patens; 
5 conditoris tamen largitio aeque in minimis, ut in magnis, 
misericorditer adspirat nec defert f in modicis aurem 
pietatis accommodare s , sicut in maximis exaudit vota 
petentis. Quadam etenim h die cum vir egregius [Colum- 
banus 1 ] ad precidendam messem cum fratribus poenes 

10 calmen k - * quam Baniaritiam 1 vocant *venisset m et n , blando *j>. si. 
commodoque austro flante, falce segetem secarent, evenit, 
ut p unus eorum Theudegisilus q nomine digitum falce 
praeciderit, nec prorsus hereref preter pellis parvae s 
retentaculo * . Itaque stantem vir Dei u Theudegisilum 

i5 a longe cernens, imperat, ut cum sodalibus coeptum 
opus perficiat. At ille rei gestae causam promit v . Celer 
ille ad ipsum properat digitumque inlitum w salivo x pri- 
stine statim sospitati y reddit 2 ; imperat, ut celer ad 
coeptum opus vires augeat a . Coepit cum gaudio gemi- 

20 nare laborem ac pre ceteris ad praecidendam stipulam 
uberius urguere, qui b dudum de preciso membro animum c 
meroris d subderat. Haec nobis ipse e Theudegisilus nar- 
ravit digitumque monstravit. 

Et in supradicto caenubio Luxovio f tale quiddam 

25 vice alia simile gessit. Nam quidam presbiter ex g 

Cap. 15. A la. a*. b. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. 4. 4a. B la. 2. 

Cap. 15. a) Theod. Ala. a*. b. d; Teud. A2a. Bla; Teugili corr. Teudegili 
A2; Theodegesili Aia; Teogisili J.4. b) ita Ala*. 2. 4. .Bla; Winoci ^41a (pr. m.). 

b. d. 2a (pr. m.) ; m. al. corr. Winnoci A2a. c) ita Ala* cum rell. ; sanat(a m. al. 
30 in ras.) .41a; sanata Ald. 2 (pr. m. corr. sanato^. 2a; om. ,4 4. d) oboedientie .4 4, 

corr.; obedientiam Aia. e) erunt (versu ex. om. Ald) — patentia Alc. d. 

f) ita Ala (pr. m.). B2; difert Bla; differt Ala*. b. c. d. 2. 3. 4. g) sed add. 

Alc. d. h) om. Alc. d. 2. i) Columbanus habent Ala. a*. b. c. d. 2. 4; om. A3. 

Bla. 2. k) ita Ala*. 3. JSla; calmem rell. (e corr.? Ala); cf. infra c. 17. 1) Ba- 
35 niariciam ^41c. d. 2a. 4; Bamaritiam ^4 2; Bemaritiam B2. m) venissent pr. m. Alb. 
n) et om. A2 (non A2a) ; et — secarent om. A4a. o) blandoque, om. c. A 2 (non 
A2a). p) unus ut Alb. q) Theod. Ala*. b*. 3; Teud. ^4 2a; Theodigisilus Alb. 

c. d; itetn infra. r) ::hereret Ala. s) parvo Alb. 3*. B2 et m. al. A2a. t) re- 
tentaculum Ala*. c (non Ald). u) om. Alb. v) depromit Bla. 2. w) post sal. 

40 Alc*. 3. x) ita Alc. d. 3. Bla. 2; saliva Ala. a*. b. 2. 3*. 4. y) sospitate Alc ; 

sanitati Ala*. b. 3. z) reddidit -41c. 2. 3; et add. Alc. d. 3. a) augeatur ^416. 

b) cui Bla. 2. c) animo pr. m. Alc*. Bla. d) merori: sub(di m. al. add.)deT&t 

Ala; merori subdiderat Ala*. b; nierori subdebat Jllc. d. 2; merore subdebat^.3. 4; 

meror tenebat Ula. 2. e) om. ^Llc* (non Alc). i) Lu(x m. al. in ras.)ovio Ala. 
45 g) expar rationis Ald; expers rationis ^41c. 

1) Calmen est ager frumentarius, calamis obsitus (Gall. { chaume' ; cf. 
Diez, 'Etym. Worterbuch' II, 245 -) saepibusque fortasse munitus, una 
cum casulis paucis, cui nomen villare (Germ. i weiler f , Gall. 'hameau') 
postea inditum est. 

Ionas. 12 



178 IONAS, VITAE COLOIBANI LIBER I. 

parrochianis, pater Boboleni a , qui nunc Ebobiensi b ce- 
nubio praeest, Winiocus c nomine ad beatum Columbanum 
venit; eratque ille d in saltum e cum fratribus ob lignorum 
oportunitatis f parandas g . Cumque supradictus Winiocus 
venisset miransque aspiciret h , quanta vi truncum quer- 5 
qui 1 cuneis k arieteque 1 partirent m , elapsus e n trunco 
cuneus medium frontem secavit p hac venarum profluas 
sanguinis undas produxit. Vidensque p * [vir q Dei] Colum- 
banus 1 ' detectum s os, sanguinem 1 fluentem, statim in 11 
terram v orans ruit w , surgensque x salibo v inlitum 2 sanum 10 
reddidit, ut a vix cicatricis vestigium remaneret. 

Aliaque c vice cum ad cibum capiendum veniret 
[beatus igitur d Columbanus] in sepefacto e caenubio Luxo- 
vio f , tegumenta s manuum, quos h Galli wantos 1,1 vocant, 
quos ad operis labore k solitus erat 1 habere, supra lapidem 15 
qui ante fores refecturii erat deposuit; moxque, quiete 
reddita, corvus alis m rapax advolavit, unumque ex n eis 
rostro ferens, abstulit. Peracta refectionis hora, foris 
vir Dei rediens p , tegumenta q manuum requirit. Cumque 
omnes inter se conquererent r , qui s abstulisset, vir sanctus 20 
ait, nullum alium esse, qui sine* comeatu 11 aliquid ad- 
cf. Gen.8, 7. tingere presumpsisset, nisi alitem, qui a v Noe dimissus, 
ad arcam non remeavisset w ; addiditque se x nullo modo 

Cap. 15. A 1«. «*. b. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. 4. ia. B la. 2. 

Cap. 15. a) Bobolenuni? A la, corr. ; Bobeleni .4 4«; Babolini B2. b ita 25 
A3. B 2 ; Ebbobiensi B 1« : Bobiensi rell. c) Winiochus constanter Bla; Winocus 

(Winnocus infra) Alb; Wininocus semper Aia. d om. Alb. e) ita A3. 4. Bla; 
saltu rell. f) ita pr. m. A\a. g) parand:s pr. m. Ala. h) ita Alb ; aspiceret rell. 
i) ita pr. m. Ala. Bla; quercui B2; querci Alb. d. 2. i; quercus Ala*. c. 3; cum 
add. A3. k) om. A2a (non A2). 1) arteque Ai. in) partirentur Alc. d. 30 

n) (e trunc m. al. in ras.)o .41«; et runco pr. m. Alb. o c. huius medii Alc. d. 
3'. 3*; c. mediam Alb. 2a. 3. 4 (non A2. ia?) p) secuit Alc. d. p*) Videns (q 
postea snppl.) Ala*. q) v. D. om. A3. 4. Bla. 2. r) Columba Bla. 2. s) (et add. 
Ald) secatum os Alc. d; detecto osse .4 2. t) que add. Alc. «"; sanguine fluente .4 3: 
sanguinis fl. Bla. 2. u) om. Aia (non Aij. v) terra .4 3. w) fuit? pr. »i. Bla. 35 
x) que m. al. suppl. ^41«*. y) saliva .43. z) ita add. Alc. d. a) ut vix om. Alb. 
b) cicatricum vestigia remanerent .4 3. c) Aliaq::: corr. Aliaque Ala; que om. A3. 
d) ita Alb; m. al. expunxit .41«; i. om. Ala*. b*. c. d. 2. i; i. C. om. Bla; b. i. C om. 
AZ. B 2. e) ita A2. 4. Bla (pr. m.); sepe dicto ^41c. d. 4a; supra dicto .4 3; 

s(a)epefato A2a cum rell. ; in add., sed eras. Ala. f) Luxuvio AS (non A3*); Lu- 40 
sovio.4.3'. g) tegmenta A la*, corr. ; tegimenta A lc. d; tegementa A lc*. h) qu(a)e 
.4 2« (pr. m.). 3. i) wantes .4.3. 3'; wantones .4 3*; gantos Aia. k) ita pr. m. Ala; 
labores .4 2; laborare pr. m. Bla; laborem .4 2« cum rell. l.i h. e. A lb. m) ita 
Alb. Bla; ales .41«. a*. c. d. 2. 3. 4. B2. n) eius pro ex eis A 3. o) foras 

-41c. d. 2. 3. p) remeans .4 3. q) tegimenta .4 1c; tegimenti .41a\ r) conqui- 45 
rerent .41«*. b. d. 3. 4; cuquirerent pr. m. A2a; conquererentur .4 2; requirerent .41c; 
inquirerent Aia. s) ita Ala (pr. m.). 2; quis rell. t) se Alb. u) comitatu 

A ld (non Alc); iussione Ala*. v) m. al. suppl. Ala*. w) remeasset .41c. 3* 

(non Ald. 3. 3); remeavisse Bla. x) se om. et infra fovere pro aliturum £1«. 2. 

1) Hodie Gallis 'gant' ; cf. Diez, 'Etym. Worterbuch d. rom. Sprachen' 50 
/, 230 2 . 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 179 

suos pullos a aliturum, si rapacem b furtum celeri volatu 
non referret. Expectantibus c fratribus, in medio d om- 
nium corvus advolat e , male sublatum furtum rostro re- 
portat nec se pennigera conatur eripere fuga, sed mitis 
5 ante omnium conspectum, oblitus ferocitatis f , ultionem 
expectat, quem» vir sanctus abire imperat. mira 
aeterni iudicis virtus! qui tanta suis famulis prestat, ut 
non solum hominum h honoribus, sed etiam avium oboe- 
dientia clarescant*. 



10 



*16 a . De cervisae redundatione absque effusi- *p 82. 
onis damna b fluentis c . 



Patratum deinceps aliud miraculum, . [quod d per 
beatum Columbanum et eius e cellerario f factum fuit, 
referam»]. Cum hora iam refectionis adpropinquaret et 

15 minister refecturi h cervisam administrare conaretur, — 
quae ex frumenti vel hordei sucos 1 equoquitur k , quamque 
prae ceteris in orbe terrarum gentibus preter Scordiscis l ■ * 
et Dardanis 111 gentes quae Oceanum incolunt usitantur 11 , 
id est Gallia, Brittania, Hibernia, Germania , ceterae- 

20 que p ab eorum moribus non disciscunt — , vas quod 
tiprum q ' 2 nuncupant ad cellarium deportat et r ante 

*) Nam et Chagnoaldum — vir testabatur hic inserunt AS. 3'. 
3'*. 3*. Sx 1 . Sx 2 , quae ad codd. A \a. a*. b. c. c*. d. 2. 2a. 4a 
in calce c. 17. edidi. 

25 Cap. 15. A 1«. a*. I. c. e*. d. 2. 2«. 8. 3*. 4. 4a. Bla.2. Cap. 16. Ala. 

a*. b. d. 2. 2a. 3. 3*. 4. 4a. B 1«. 2. 

Cap. 15. a) pullo(8 postea add.) Ala. b) rapax Ala*. c. d. 3 et m, al. Ala; 
raptum A2a. c) Spectantibus fr. A2 (non A2a) ; Ex(s)pectantium (fr. om.) A3; fr. 
postea add. Bla. d) medium Alc. d. e) advolavit Ala*. f) ferocitatem jBla. 2. 

30 g) quem — imperat m. al. in mg. snppl. Ala*. h) om. Alc. d; hon. hom. Bla. 2. 

Cap. 16. a) totum c. 16. om. Alc. c* (non AldJ; praescriptio deest, versu vacuo 

relicto, A2a. b) damno Ala*. d. 2.4. c) om. Aka(nonA±). d) quod — referam 

om. A3. 3'. 4. Bla. 2 (nonAS*). e) bis scr. erat Ala. i) m. al. corr. cellararium 

Ala. b, et sic pr. m. Ala*. d; corr. cellerarium Ald, et sic A2. 3*; cellarario pr. m. 

36 A lb. g) referem pr. m. A la. h) ita pr. m., m. al. corr. refectorii Ala, et sic Ala*. 
2. 4a (non A2a) ; refecttorii, ras. i -<41a"; refectu(rus in litura) Alb; refecturis -416*; 
refecturii rell. i) ita pr. m. Alb; sucis A\d. 2. 3. 4; suco A2a et e corr. Alb cum 
rell. k) ita A3. 3'*. 4 (pr. m.) ; (ex m. al. in ras.)coquitur ^41a; excoquitur -41a*. b (pr. 
m. in mg. suppl.). 3'; exquoquitur -<4 2a. 3*; decoquitur Ald. 2. Bla. 2. 1) Scordiscas 

40 ^lla*; Scordiscos .Bla; Scorditis m. al. corr. Scoticis AS; Scotticos corr. Scotticas Ald. 
3'; Scoticas .4 3'*. 3*; Scotticis A 2 ; Scotacis A 2a ; Scottis corr. Scottos Aia et sic A4; 
ScotosJB2. m) Dardaniis A 2 ; Dardanas ^41o\ 3*; Dardanos Bla. 2. n) utsitantur 
pr. 7>i. ^41a; usitant ^41a* et m. al. Ala. o) om. A2a. p) quae add. Ald. 4. Bla. 2 
(non AS) ; et cetere qu(a)e -4 2. q) cyprum semper ^41a*. r) et — adponit om. Ai. 

45 1) Scordisci gens a Gallis oriunda atque Dardani in Moesia, Illyria, 
Pannonia habitabant. 2) De gillone, i. e. lagoena aut vitrea aut figu- 
lina, auctor V. Columbani anonymus (cod. Paris. n. 11759, fol. 236, v. 
supra p. 143,) cogitavit: In eodem Luxoviensi cenobio vir Domini Colum- 

12* 



180 IONAS, VITAE COLUMEAXI LIBER I. 

vase a quo b cervisa condita erat adponit c , tractoque ser- 
raculo d nieati 6 , in tiprum currere sinit f . Quem subito 
[beati g Columbani] patris h imperio alius e fratribus vo- 
cavit. At ille oboedientiae igne ardens, oblitus meatum 1 
obserrare k , pernici cursu ad beatum pergit virum, serra- 5 
culum 1 quem duciclum m vocant manu deferto 11 . Post- 
quam sibi vir Dei quae voluerat imperata p deprompsit, 
recordatus neglegentiae, celer ad cellarium rediit, coni- 
ciens, nihil in vase q de quo r cervisa s decurrebat 1 reman- 
sisse. Intuitus supra tiprum cervisam crevisse et ne u 10 
minimam stillam foris cecidisse, ut crederes in v longi- 
tudine tiprum geminatum w esse, ut quali x et quanta 
rotunditas infra tipri y inerat corona 2 , talis in altum 
crevisset a orna. Quantus imperantis meritus, quanta c 
oboedientia obsequentis! ut sic utriusque d tristitiam Do- 15 
minus voluisset avertere e , ne, si fratrum substantiam et 
imperantis et oboedientis ardor diminuisset, ambo se a 
licitis alimentis f abdicassent s * *. Sicque aequus arbiter 
occurret h , ut 1 utrorum k culpas ablueret 1 , quas m illi, si, 



Cap. 16. A la. a*. b. d. 2. 2a. 3. 3*. 4. 4a. B la. 2. 20 

Cap. 16. a) vas: Ala; vasem B2: vas Ala*.d. 2a. 3. 4a. b) qua pr. m. 
Ald. c) om. A2 (non A2a). d) serreculo? corr. seraculo Ala et ita Bla; sarra- 
culo A2 (non A2a). 3* (corr. serr.^. e) tn. al. corr. meatiin Ala. b, et sic Ala*. d. 
2. 3* ; meatum -4 4. f) sinat Alb. g) beati Columbani habent Ala. a*. b. d. 2. 

h) om. A2a. i) meat Bla. k) ita Ala <pr. m.). 3. 3'. 4; observare Alb; ob- 25 
serare Ala*. b*. d. 2a. 3*. J51a. 2; obserere A2. 1) seraculum JBlo ; seraculo -41a*. 3 
(non A 3'. 3*^. m) ita A2. 4. B la. 2 ; duciolum A la. a*. b (e corr. duceolum) ; 

ducidum ^41«". 2a. 3*; duccidum^43. 3'; duciculum ^4 4a. n) defert -4 4 (raa. o). 4a; 
deferens Ald. 2. 3'. 3*; deportato -4 3. o) om. A3. 3' (non AZ*). p) imperavit, 
oni. depr. A3. q) vas: corr. vase A la ; vas A 4. r) qua Ald. s) cervisam pr. 30 
m. Ala; cervesa ,4 4. t) recurrebat Ala (non A\a*). u) nec A2a. 4a. v) (in 
om.) longitudinem A 3 ; in longitudinem ^4 4. w) geminasse ut -4 3. x) qualis Alb. 
d. 2. 3. 4. y) tripri ^416/ m. al. corr. tiprum Ala, et sic A 2 et e corr. piprum 

A2a (sic vel pibrum pr. m. supra) ; cvprum Ala*. z) coronam Ald. 3. 4 (non AS'. 
3*. 4a>. a) crevisse o. videretur. Q. Bla. 2. b) Quantum i. merito A2a; (O add. 35 
^4 4) Quantum i. meritum Ala*. d. 2. 4; Quantis i. meritis corr. Quantum i. meritum 
B la ; Quanta i. merita B 2 ; Quanta i. virtus A 3. c) tanta corr. quanta B la. 

d) utrisque -4 4. e) averteret Alb; evertere -4 4. fj (a m. al. in ras. (limentis Ala. 
g) abdicarent Bla. 2. h) ita pr. m. Ala; occurrit rell. i) bte scr. erat Ala; ont. 
Bla. k) que postea add. Ala. Bla, habent Ala*. 2a. 3. 4a. .B2. 1) abluere Bla. 40 
m) quae (corr. quas) — fuisset (m. al. corr. fuissent) patratae A la* ; Quod A 2a. 



banus cellerarium ad se vocari praecepit. Qui ea hora in cellario 
gillonem, quo fratribus in refectorium potum portare consueverat, 
vasi quod vulgo tonna dicitur apposuerat et eo liquore qui cervisia 
dicitur recipiebat. 1) Regula coenobialis c. 3: Vel certe si multum 45 

est, quod effudit, quantos metranos de cervisa aut mensuras qualium- 
cumque rerum, intercidente negligentia, effundens perdidit, supputans 
tot diebus illud quod in sumptus proprios rite accipere consueverat, 
sibi ea perdidisse sciat, ut pro cervisa aquam bibat (ed. Seebass l. I. 
p. 221;. 50 






IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 181 

casu a veniente vel Domino permittente, fuisset patratum, 
ambo suis noxis b evenisse adseruissent. 

*17. De prohibita ursi esca et a copia frumenti *p. 83. 
horreo b aucta et c panum d multiplicationem 6 . 

sDe f vocatione Columbae^ oratione viri Dei 

moratae 11 . 
Eodemque 1 in tempore actum est, ut per k densa 
saltus vipurna 1 fructicum m solitudinis amator 11 , quae 
propter Fredemungiacas p calmen p * erat, vir Dei ambu- 

10 laret, repperitque q cadaver cervi, quem luporum feritas 
perimerat r , ursum devorare velle, cuius iam sanguinem 
lambens s exiguam carnis partem voravisset*. Ad quem 
vir Dei accessit, increpans, ne corium, quod ad u usus 
calciamentorum necessarium erat, lederet. Tunc bestia, 

i5 oblita ferocitate v , mitis esse coepit, et contra naturam 
absque murmore blandiens atque colla submittens, ca- 
daver reliquid. Quod vir Dei w ad fratres rediens x indi- 
cavit, in eo y loco ut irent et e z cervi cadaver a corium 
avellerint b . Abeuntes ergo fratres, repperiunt c undique 

20 rapacium alitum procul multitudinem d abesse e nec f 
cadaver supra g viri Dei h interdictum accedere audere 1 , 
diuque k expectantes a longe, si vel fera vel avis audaci 
conatu prohibitae escae urgueretur 1 praedam capere, 
conspiciunt ad odorem cadaveris adventare, et procul 

25 adstantes, acsi mortiferum aliquid m ac loetale deviare 11 
et celeri fuga omittere . 

Cap. 16. A 1«. a*. b. d. 2. 2a. 3. 3*. 4. 4a. B 1«. 2. Cap. 17. A \a. a*. b. c. 
c*. d. 2. 2a. 3. 3*. 4. 4«. Bla. 2. 

Cap. 16. a) cisu Ald; : csu pr. m. A 2 (non A2a). b) noxiis Ala* (pr. m.). 

30 b. 3. 4. B2. 

Cap. 17. a) De copia — multiplicatione ante verba Moransque alia (p. 182, l. 1) 
praescripta sunt B la. b) hordeo A \d. c) et — moratae om. A 4. d) panium 
Ala (non A\a*). e) multiplicatione A\a*. b. d. 2. B\a; et add. A\d. 2a. f) De — 
demorata ante verba Cuni quodam (p. 183, l. 2b) praescripta sunt B \a. g) v. beati C. 

35 monachi orationibus B\a. h) morata A\b. 2a; morati A\a*. d. 2; demorata B\a. 
i) om. A\c. k) ut pergens a saltu A 2. 4; ut pergens ad saltus A2a; ut pergens ad 
saltum (saltuum A\d) A\c. d. 1) viburnam A\c. 3'. 3*; : : burnam A\d; viburniam 
A\c*. m) ita A2 etpr.m. A\a. n) amatricem A\c. d. 3'. 3*. o) prope^ilc. d. 2. 3*. 4. 
p) Fredemungiagas A<\; Fredemundiacas Ad. B\a (non B 2) ; Frendemundiacas A2a. 

40 p*) culmen A\a*. q) que om. A\c. 2a; eras. A 2. 3 (non A3'); repperiret A 4a. 
r) ita 3* et pr. m. A\a. a* ; peremeret pr. m. A2; pmerat ^.4a. s) lambiens -4 3. 
t) voravit A\a*. u) om. A-k (non Aia). v) ferocitatem A2a. 4 (pr.m.). 4a; fero- 
cita(te m. al. add.) ^4la; ferocitatis ^41a*. w) postea add. B\a. x) rediens — fratres 
pr. m. in mg. suppl. A\d. y) eum locum ^41c. d. 2a. 3'. 3*. z) ita A\a. a*. b*. c. 

45 2. 3. 4; a ^L 4a et pr. m. add. B\a; om. A\d. 3'. 3*. B 2 et fortasse A\b (ubi membrana 
perforata est). a) ita pr. m. ^tla; cadaver e(t m, al. add.) A\b; cadavere A\a* (e 

corr. cadavere?). b*. c. d. 2. 3. 4. B \a. 2. b) evellerent A 3 (corr. avj. 3'. 3*. 4. 
c) reppererunt J.la*. B\a. 2. d) multitudine B\a. e) adesse -41c*. 3. f) ad m. 
al. add. A\a, habent ^41a*. c. d. 2. 3*. 4. JB2 (non Aia?) ; ne (ad superscr. B\a) c. -43. 

50 B\a (non A3'). g) super AS. h) om. A\b. i) audebant B\a. 2. k) Denique 
A Yb ; Expectantesque diu a A \a*. 1) urguerentur -4 4. B 2. m) aliquod A \b. 

n) devitare A\a* (it in litura). b. c; vitare A\c*. o) emittere A\c. d. 2.4. 



182 



IONAS. VITAE COLUMBANI LIBER I. 



Moransque a alia vice penes Luxoviuin [coenobium ] 
Columba c , Winiocus d presbjter, cuius superius 1 fecimus 
mentionem, ad eum venit, sequebaturque e Winiocus 
Columbae vestigia, quocumque iret, veneruntque ad 
horreum, quo frumenta condebantur. Aspicit Winiocus, 6 
parvique f pendens copiae exiguitatem, ait g , se non habere 
panis habundantiam, quo tanta multitudo alatur h , quur- 
que 1 segnitia k torpeat quaerendi frumenta 1 , increpat. 
Cui beatus Columba m respondit: 'Si rite n conditori suae 
deserviant plebis p , numquam per aeva q esuriem r sciant s ; 13 
pb. 36, 25. sic enim preconantis* vox psalnrigraphi 11 concelebrat: 
Non vidi iustum derelictnm v nec semen eins, quaerens panem. 
Perfacile farre w horreum replet, qui x de y quinque panibus 
hominum quinque milia satiavit'. Manente denique 
nocte illa ibi z Winioco a , viri Dei fide et oratione hor- 15 
reum repletum est c . Maneque consurgens Winiocus d , 
iuxta horreum transiens, inoppinato horreum apertum e 
cernit clavigerumque simul ante ostium adstantem. 



cf. Matth 
14, 21. 



Sciscitatus, quis hoc direxerit, aut quae plaustrorum» 
congeries n haec frumenta devexerint 1 ; cui horrei custos 
*i>. 8i. ait : l Non ita est, ut putas, *nam cerne, si k vestigia plau- 
strorum vel iumentorum telluri 1 inpressa pareant? Ne- 
quaquam m enim clavis 11 a me hac nocte discesserunt ; 



so 



Cap. 17. A \a. a*. b. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. 4. 4a (ad l. 2). Bla. 2. 

Cap. 17. a) a Moransque caj>. (19. B2) incipit B la (ubi De copia — niulti- 25 
plicatione praescr. ; v. supra p. 181, l. 3\). 2; k. m. al. marg. adscr. A 1« ; Moransque 
versu ineunte Alc. b) c(o)enobii A\a (pr. m.). d. 3*; om. A3. 3'. jBla. 2. c) Colum- 
banus et infra Columbani ^4 4. d) Winiochus A 3 (non A3'J; W. — p. 183,26. com- 
moraret om. AAa. e) eum add. Alb. f) parvi penden(tis m. al. add.) ^lla; parvi 
pe(n superscr.)denti$ ^41a*; parvi pendens ^llc. d; parvisque pendes (pr. m. corr. 30 
pendens) ^41fe; parvipendemque Alb*. g) e. avenisse non .Bla. 2. h) aleretur 
^4 4. i) qua -4 3. k) signitia : pr. m. ^4 1«; segnitiae pr. m. corr. segnitia A 2 ; 
segne : : cia corr. segnicia A2a. 1) frumenti .4 3. m) Columbanus ^.lc. d. 3. 4. 

n) recte -4 2. 4. o) suo .4 2. 3. 4. .Bla. p) ita pr. m. Ala. q) corr. aevuni 

^4 1a*; eva m. al. corr. evum A2a, et aic Alc. 4. B la (m. al.J. 2; eum pr. m. Bla; 35 
per aeva om. A3*. r) esuriam pr. m. A2; esurieut pr. m. A2a. s) scient -41c. d. 
2« (pr. m.) ; : : sentiant [ras. & ?) A 2 ; sent(c)ient A2a (m. al.). 4. t) ita Ala* cum 
rell. ; preconcinantis m. al. corr. preconcinentis Ala. ui ita Alc. 2a. 3; psalmigrafi 
Ala*. d. 3'. 3*; spalmigraphi Alb; psalmograti ^4 2; psalmographi rell. v) om. Ala. 
B 2 (non A la*j. w) farre A 4. x) m. al. sttppl. B la. y) m. al. superscr. A la*; 40 
om. A3. Bla; quinque m. h. de q. p. B2. z) inibi ^4 3. a) 1'binioco (?) corr. 

Winioco -41a: Vuinicoso ed. Bed. b) oratione: -41a. c) m. al. suppl. Ala. d) post 
Winiochus 5 litt. ras. Bla; et add. (B2). e) est? add., sed eras. Ala. t) m. al. 
corr. sciscitatur A2a, et sic Ala*. 2. g) pl : ustrorum pr. m. -41a; (plaustro in litu- 
>a)rum -4 4; plaustorum A2a. 3 (non A3'. 3*). Bla (ut infra). h) congeries — l. 21. 45 
plaustrorum pr. m. in mg. suppl. A3 (habent A3'. 3*). i) deduxerint ^41o*. k) om. 
Alb (non Alb*) ; cernis v. B2. 1) tellori pr. m. Ala. m) nequa:quam, ras. m -41a. 
ni ita pr. m. A2a; claves rell. ; cl. hac n. a me d. Alb; clavis a me in hac (in h. 
superscr. A3) n. discesserit (discessit A3'; discesserat ^4 3*) A3. 3'. 3*. 



1) Supra c. 15. 



50 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 183 

sed, obserato horrei a osteo, divino solamine frumento 
repletum est horreum'. Coepit de industria ille, intentis 
oculis, terrain b respicere et c deferentium vestigium d dili- 
genti examinatione e cognoscere f . Cumque nihil horum g 

5 simile 11 quid repperisset, ait: 'Potens est Dominus servis 
suis parare uiensam 1 in deserto'. cf. pb. 77, 19. 

Traiecto exin k temporis 1 intervallo 111 venit [beatus 
igitur 11 Columbanus], isdem Columba ad Fontanas p 
caenubium repperitque q fratres 1 * sexaginta sarculo terram 

10 excolere et semine s futuro confectam* glebis arvam pa- 
rare. Cumque vidisset magno labore glebas scindere, 
ait: 'Sit vobis 11 , o fratres, a Domino conlata refectio'. 
Quo audito, minister ait: 'Pater mi, non sunt nobis 
amplius v quam duo w panes et paulolum x cervisae' y . Ille: 

15 'Vade', inquit, *et defer z hic' a . Concito ille gradu per- 
rexit duosque panes et parum cervisae detulit. Intuens 
caelos, Columba ait: 'Christe Iesu, unica c spes orbis, 
tu (1 hos panes et hunc potum multiplica, qui de quin- 

•u • S J.-9 -v • u ' -a/t- cf. Matth. 

que panibus quinque satiasti e miha 111 heremo . Mira 14,21. 

2ofides! f Satiati s sunt omnes, potuque 11 austu 1 , prout 
voluntas cuique fuit, dupla minister fragminum spolia 
recollexit k , potusque duplicavit 1 mensura m ; sicque intel- 
lexit, plus merere 11 fidem digna divini p muneris lucra, 
quam disperationem q , quae solet diminuere etiam conlata. 

25 Cum r quodam tempore in eodem s caenubio Luxovio 

vir Dei commoraret*, accidit, ut unus e 11 fratribus, 

Cap. 17. Ala. a*. b. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. 4. 4a (a l. 2<6). B\a. 2. 

Cap. 17. a) om. Bla. b) o. dil. ex. t. r. atque veritatem cognoscere A3. 
c) ut A\c (non Ald); om. Bla. d) vestigia Alc. d. 2a. Bla. 2. e) exanimatione 

30 pr. m. Ala*. 4. f) m. al. corr. cognosceret Alc* et sic Alc. g) eorum B\a\ in 
horreo B 2. h) m. al. suppl. A \a. i) ita A 3. 4. B \a. 2 ; mensas rell. k) parvi 
add. A3. 1) tempores pr. m. A2. m) inte : vallo pr. m. A\a. n) ita A\d ; m. 
al. expunxit A\a, post Traiecto habet A\b, post Col. A\c*\ i. om. A\a*. c.2\ b. i. C 
om. A3. 4. B\a. 2. o) idem Columba A\b. 3*; i(s)dem Columbanus A3. 3'. 4; haec 

35 om. A \c (non A \d). p) Funtanas A 2a. q) que om. A \a (non A \a*). r) LX 
fr. A3. s) ita Ai\ semini rell. t) confectam gl. arva A3'. 4 (pr. m.). B\a\ con- 
fectum gl. arvum ^4 1«*; confecta gl. arva A\c. d. 2. 3*; confectis glebis arva A2a. 
u) nobis A\a*. v) om., m. al. superscr. plus Ai. w) duos, ras. s -41a. x) paulolum 
pr. m., parvum m. al. in mg. A \a \ parum A 16. y) At add. A3\ Et add. A 4. 

40 z) defer: Ai. a) huc A\a*. b. c. d. 2. 3. 4. b) Columbanus A\c*. 3. 4. c) sp. u. 
o. A3. 3'; u. salus o. ^4 3*. d) duos p. A4t. e) q. m. s. in h. ^41c. d. 2a. 3* 

(non A3'); q. m. hominum (in heremo superscr.) 8. A 3 ; q. m. (hominum add. B 2) in 
h. s. .Blo. 2. f) ita A3. B\a. 2 et pr. m. AV (cf. I. 23. fidem) ; res A\a. a*. b. c. d. 
2. 3'*. 3*. 4 et m. al. A3'. g) saturati A\b. h) potoque .44; potumque A\c* (pr. m.). 

45 B2. i) ita A\a (pr. m.). B\a\ (h)austo rell. k) recolexit m. al. corr. recollegit 
A\a, et sic A\a*. b. c. d. 2. 3'. 3*, recolle: : : m. al. corr. recollegit B\a. 1) duplicatam 
A\c. d. m) mensuram A\b. c. d. 2. 3. 4. B\a. n) ita pr. m. B\a\ mereri rell. 

o) fide A\c. d\ fide digna corr. fide digna .4 4. p) divina A\c. q) desperatione 
A\c. d. 3*. 4; disperatione pr. m. B\a. r) verba De vocatione — demorata praescr. 

50 sunt B\a (v. supra p. 181, 33,); k. m. al. in mg. A\a. s) eoruni .4 4. t) ita A\a. 
b. 3. 4; commoraretur A\a*. c. d. 2. 3'. 3*. B\a\ commorasset A\b*. B2. u) de 
-Bla. 2. 



184 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 

nomen a et ipse Columbanus, febre correptus adque in 
extremis positus, felicem postulabat b exitum. Cumque 
iam ultimus c alitus carere vellit d , fidus e de caelesti 
munere, quem f longo famulato g quaesierat, vidit ad se 
virum fulva luce amictum accedere sibique h dicere: 'Non 5 
te modo 1 a corpore ducere possum, quia orationibus k 
et lacrimis patris tui Columbani praepedior'. Cumque 
haec Columbanus audisset, merens 1 , acsi m e somno evi- 
gilasset, suum ministrum Theudegisilum 11 , cuius supe- 
rius 0,1 mentionem fecimus, clamare coepit: 'Festina p '. 10 
inquit, 'perge et patrem communem Columbanum ad me 
venire q conpelle . Concito ille gradu venit ac r beatum 
Columbanum in ecclesia positum s flentem repperit; 
postulat, ut ad egrotum* festinus accedet 11 . Venit ergo 
perniciter v et, quid vellit w . interrogavit. At ille causam 15 
*p. 85. obicit x : 'Quur me y '. inquid, 'tuis orationibus in *hac z 
erumnosa vita detenis? a Nain adsunt, qui me ducere 
volunt, si b tuis fletibus et precibus c non praepediantur. 
Betentationis d solve obstacula, ut mihi iam pateant 
caelestia regna'. Tum e metu f Columba g perculsus, signo 20 
tacto h , omnes adesse imperavit, sancti 1 sodalis amissione k 
gaudia temperavit k *; corpus Christi abeunti de hac vita 
viaticum praebet 1 hac m post extrema oscula functionis 11 
cantus implevit. Erat enim ex eodem genere quo et 

Cap. 17. A lo. a*. b. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. 4. ia. B 1«. 2. 25 

Cap. 17. a) ita A la* (pr. m.j. 3. 4 (pr. m.j. B la. 2 ; nomine A la. b. c. d. 
2. 3'. 3*. ia. b) m. al. corr. pstolabatur A 2a ; postabat Ai, corr.; postulavit A lb ; 
postularet Alc. 2. 3*. ia. c) ita Bla; ultimos (h)alitus A3. 3'. B 2 ; ultimo alitu 
(alito Ala; halitu Alb. d et m. al. A la* ; habitu A2a et pr. m. Ala*) Ala. a*. b. d. 
2. 2a. 3*. ia et e corr. Ai; halitu ultiuio Alc. d) ita pr. m. Bla; nollet A 3 ; vellet 30 
A3'. 3* cum rell. e) m. al. corr. ridens Ala et sic A la* ; foedus A2 (non A2a). 

f) ita A3. Bla. 2; quam Ai; quod Ala. a*. b. c. d. 2. 3'. 3*. g) ita pr. m. Al>>; 
famulatu rell. h) et sibi A la*. i) p. m. a c. d. A 3 ; ni. a c. p. d. A3' ; m. d. 

a c. p. A 3*. k) oratione A 3. 1) aestuans B la. 2. m) si e eras. B la. n) Theo- 
digis. Alc. d. o) om. A2a. p) Festine A2a; Festinans Ai. q) om. A2 (non A2aj. 35 
r) ad Alb. s) om. A3 (non A3'. 3*). t) egrotem pr. m. Ala; egrum A3. u ita 
pr. m. Ala; accedit pr. m. A2. ia / accedat A2a. i cum rell. v) ita Ala. a*. c. d /e 
corr.j. 2. 3. i (cf. infra c. 19y; perneciter Alb; pernice Bla. 2. w) ita Bla; vellet 
rell. x) obiecit A 3. 3'. Bla. 2 (non A 3*). y) om. Alb. z) hanc erumnosain 

vitam A3. i (non A3'. 3*). a) ita pr. m. Ala. Bla: detines rell. b) si — pre- 40 
pediantur m. al. in mg. suppl. A 1«*. c ; orationibus A 3. d) pater add. A 3 tnon 
A3'. 3*). e) Tunc A2a. ia. f) mente^lc. d. 2. g) Columbanus A3. i. h) taetu? 
pr. m. Bla. i) sancti — temperavit om. A2. 3. 3'. 3* (habent A2a. c. 3**. 3***. 

3****. 3+t^. k) ita Alb; amisione gaudia pr. m. Ala; amissione gaudio Ai; amis- 
sionem gaudio A la (m. al.J. a* cum rell. k*) et add. A 16. 1) praebuit A 2. 4.;. 45 
m) ita A 4 ; haec A la (pr. m.). b. 2a ; m. al. corr. ac Ala; hac corr. ac A lb*, et 
sic Ala*. c. d. 2. 3. 4«; et Bla. 2. n) f. (funationis A3) o. finem i. ^4 3. 3'. 3*. 

o) om. Ald (non AlcJ. 



1) Supra c. 15. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 185 

beatus Columbanus a unoque comeatu b et nomen c ex 
Hibernia processerat (l . 

[Cui e sic bestiae ac volucres f viri Dei parerent ff 
imperio? Nam h Chagnoaldum 1 - ! Lugduno Cloade k pon- 

5 tificem, qui eius et minister et discipulus postea 1 fuit, 
cognovimus" 1 referentem, qui 11 se testabatur sepe vidisse, 
cum in heremo 1 ' vel ieiunio vel oratione vacans q deam- 
bularet, esse 1 ' sepe s solitum* feras, bestias ac aves ar- 
cessire 11 , quae ad imperium eius statim veniebant, quas v 

o manu blandiens adtrectabat w : ita fere avesque gaudentes 
ac x ludentes y laetitia uberi, velut catuli solent dominis 
adolare 7, , exultabant a . Et b feruscnlam c , quam vulgo ho- 



Cap. 17. ad v. 2. A \a. a*. b. c. c*. d. 2. 2«. 3. 3*. 4. 4«. B 1«. 2. 
*>. 3—12. A \a. a*. b. c. c*. d. 2. 2«. 4« et post c. 15. A 3. 3'. 3'*. 3*. 3xK 3x 2 . 

15 Cap.Yl. a) Columba B\a. 2. b) ita A\a. a*. 2. 3; comitatu A\b. c. d (pr. 

m. columtu). 2a. 4. B\a. 2. c) ita A 2. 3 ; nomine A2a. 3'. 3* cum rell. d) ita 

A\a. a*. b*. c. d. 3'. 3*. 4 (hic desinens) ; processerunt A\b ; processerant rell. e) finem 
capitis vm. B\a. b. 2, post c. 15. ponit A3; locus cum textu praecedente minime cohaerens 
ab auctore ipso suppletus videtur esse. — Cui sic eras., m. al. superscr. Quomodo A \a 

iO (ubi k. m. al. in mg.) ; Quomodo — imperio litteris miniatis praescripta sunt, in tng. add. 
cap A\a*; 18. Deo(!) quod bestiae ac A\b; Nec mireris m. al. in mg. add. ante verba 
Cui sic A2a; Cui — imperio om. A\b*. 3. f) ut add. A\c. d. g) pararent A\b ; pare- 
bant A \c. d. h) et add. A 3. i) ita A\b. 3 ; Chagnoldum A 3' ; Camnoaldum — 

pontificem — referente .4 4«; Caagnoaldus — pontificem — referentem A\a. a*; Chag- 

25 noaldus (Chanoaldus A lc*) — pontifex — referente A\c. d; Chagnoaldo — pontifice — 
refente(!) A2; Chagnoaldu: (m. al. corr. Chagnoaldo) — pontificis (m. al. corr. pon- 
tifice) — reserente A2a; Magnoaldum (e corr. Magnoaldus) — pontificem — referentem 
A\b*. k) ita A2 (cf. II, 8); L. Cloatis A\a. a* ; Ludcino Cloatis m. al. corr. Lug- 
duno Clavatis A2a; Lugduni Clavatis ^4 4o; Lugduni Clavati (e corr. Cluati A\b*) 

30 A\b. b*. c. d; Lauduni Clavatis (Clavati A3. 3'*) A 3. 3'. 3'*. 3*, qui episcopum atque 
addunt. 1) om. A2. 4«. m) quo novimus A\c.d; qui (m. al. corr. quem) novimus 
A\a; quem novimus A\a*. n) quae A\c. o) sepius A\a*. 3 (non A3'. 3*). 
p) here(mo postea add.) A\a. q) vagans pr. m. A\a. r) esset A\c. d; om. A2. ±a. 
s) sepe post sol. A\b. t) solitus ^41c; solitus :::: (ras. erat?) A\d. u) ita A2; 

35 arcersire ^41« (pr. m.). 4«; accersire A\a*. b. c. d. 2a. 3. v) quae pr. m. corr. quas 
-4 3; ac eas pro quas .4 3* (non -4 3'). w) adtractabat .41« (pr. m.). 4a. x) ad 

A 4a. y) laudantes pr. m. A \a. z) exultare A \c. d. 2. 4a. a) exultabunt pr, 

m. A\a*. c*. 2 (non A2a). b) quique ^41c. d; om. A2. 4a. c) ferusalam A 4a. 



1) Chagnoaldus ex patre Chagnerico, matre Leudegunde natus, qui fundos 

40 suos prope Meldorum urbem sitos inhabitabant, frater Burgundofarae, 

Columbanum per Meldorum urbem proficiscentem a. 610/1. minister et 

discipulus secutus est Brigantiam; cf. infra I, 2G. 27. 28. Episcopus 

Laudunensis post Rigobertum, qui a. 614. concilio Parisiensi intererat, 

creatus concilio Clippiacensi a. 626. aut 627. subscripsit; cf. Concilia ed. 

45 Maassen, /, p. 192. 201. Eius nomen inter subscriptiones chartae Eligii 

legitur, quae monasterio Solemniacensi X. kal. Dec. a. X. Dagoberti 

(632, Nov. 22) data est; cf. Scr. rer. Meroving. IV, p. 748. Defunctus 

autem est non multo post. Paulus enim episcopus Virdunensis Desiderio 

Cadurcensi scripsit, 'Chainoaldum episcopum ictuatum et iam fati munus 

50 implesse', quam epistulam (ed. MG. Ep. III, 209,) ante Sigibertum a. XI. 

Dagoberti (= 633/4 p. Chr.) regem Austrasiae creatum datam esse 

Cointius a. 632. recte coniecisse mihi videtur. 



186 IOXAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 

ruines a exquiriuin b • * vocant, sepe de arduis arborum c 
culminibus arcessitum d manuque receptum e suoque f collo 
inpositum g sinuque h ingredientem ac exeuntem 1 sepe vi- 
disse k supradictus vir testabatur]. 

* 2 >. 86. * 1 8 a . De reverentia Theuderici r e g i s et obiur- \ 
gatione eius b et Brunichildis adversitate. 

Creverat c iam passim d fama sancti e viri in universas 
Galliae vel Germaniae provincias, eratque omnium ru- 
more f laudabilis, omnium cultu venerabilis, in tantum 
ut Theudericus rex, qui g eo regnabat in tempore, ad 10 
eum saepe veniret et orationum suarum sufrragio h omni 
cum humilitate deposcerit 1 . Sigibertus k etenim, cuius 
superius 2 fecimus mentionem, apud Yicturiacum 1 villam 
publicam, quae in suburbano Atravitensis m urbis sita est 3 , 
Hilperici 11 germani sui dolo, qui apud Turnacum oppi- 15 
dum p tunc erat, quem Sigibertus usque ad internitionem 
persequebatur, interfectus est. Perempto q itaque Sigi- 
595. berto, Childebertus filius eius regni sceptra suscepit 4 , 
annuente matre Brunichilde. Mortuo deinde Childeberto 
intra r aduliscentiae annos, regnaverunt filii Childeberti 20 
duo Theudebertus et Theudericus cum avia s Brunichilde * : 

Cap. 17. A\a. a*. b. c. c*. d. 2. 2a, 3. 3*. 4a. Cap. 18. A \a. a*. b. c. c*. 

d. 2. 2a. 3. 3*. B la. 2. 

Cap. 17. a) horninum -41a*. b) ita A3. 3'; exquirunt A 3* ; exquiriunt A3'*; 
squiriuin rell. c) hominum m. al. corr. ornis A3 (non A3'. 3*). d) ita A2; arcer- 25 
situm Ala (pr. m.). 3. 4a; accersitum Alb. c. d. 2a (pr. m.). 3'; accersitam Ala*. 3* 
et m. al. Ala. 2a. e) receptam ^11«*. 3* et m. al. ^lla; perceptum Alc. d. 2. 4a. 

f) et suo ^41a*. g) impositam A3*; positum ^41a (pr. m.). b; positam Ala* et m. al. 
Ala. h) ita A2a cum rell. ; sinumque Ala*. c. d. 2. i) exuntem pr. m. Ala. 

k) vidis(se m. al. add.) Ala. 30 

Cap. 18. a) XVIIII, ut ridetur, A\b, et sic deinceps; c. 18 — 28. om. Aia. 
b) eius — adversitate om. A \d. c) a Creverat incip. Fr. IV, 3G. d) parsim A 2 
(non A 2a) cum cod. 1 Fr. e) is civitatis suae in u. Gallias Fr. f) rimore Fr. 

g) qui — regnabat om. Fr. h) suffragia A\b. c. d. 2a. 3; suffragium ^ila*. 2. B2 et m. 

al. A\a. i) deposcere B\a; poscerit Fr., qui hic deficit ; deposceret rell. k) Siqui- 35 
dem S. rex, om. c. s. f . m.. quia c. 6. nomen Childeberti interpolatum est, A3. 1) Vic- 
toriacum A\c. d. 2. 3. B2. m) Atravatensis B2; Araviensis A\d. 2; Aravensis A\c: 
Atrabatensis A'd; Atrabetensis ^4 3'; Attrabetensis A3'*; Attrebetensis A 3*. n) Hil- 
prici ^41a; Hilberici A\b; Helperici A\c. B\a; Helberici A\d. o) Tornacum A\c. 
d. 2. 3. B2. p) t. o. ^4 3. q) Post quem fil. eius Child. regni ^43. r) intra — 40 

Childeberti om. A 16. s) sua add. A \a. a*. b. t) Brunnihilda A \a*. 

1) Latinis sciurus, Gallis 'V ecureuil' , nobis est 'Eichhorn' ; cf. Diez, 
{ Et//m. Worterbuch' I, 372 -. 2) Supra c. 6. Sigiberti finem auctor 

procul dubio apud Gregorium, H. Fr. IV, 50. 51, legerat; is vero a 
Fredegunde sicarios instigatos esse narravit. 3) Vitry farr. Arras, 45 

dep. Pas-de-Calais) villa ad Scarpim pZ. haud procul ab urbe Atre- 
batensi sita est (cf. Longnon, l Geogr. de la Gaule' p. 414J, atque in 
eadem regione se degisse Ionas ipse in epistula praevia testatus est. 
4) Ex Greg., H. Fr. V, 1. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 187 

regnum a Burgundionorum b Theudericus potitus d , 
regnum c Austrasiorum Theudebertus suscepit regendum 1 . 
Theudericus ergo f , quia infra^' terminus regni sui beatum 
Oolumbanum 11 haberet, gratulabatur. Ad 1 quem saepis- 

5 sime k cum veniret, coepit vir 1 Dei eum increpare, quur 
concubinarum 2 adulteriis misceretur et non potius legi- 
timi coniugii solamina 111 frueretur, ut regalis prolis ex 
honorabilem 11 reginam prodiret et non potius ex lupa- 
naribus 1 ' videretur emergi. Cumque iam ad viri Dei im- 

10 perium regis sermo obtemperaret et se omnibus inlicitis 
segregare q responderet, mentem Brunichildis aviae, se- 
cundae q *ut erat Zezabelis 1 ', antiquus anguis adiit eamque cf.3.Eeg.2i. 
contra virum Dei s stimulatarn* superbiae aculeo excitat u , 
quia cerneret viro Dei Theudericum oboedire v . Vere- 

i5 batur enim, ne si w , abiectis concubinis, reginam 3 aulae x 606/7. 
praefecisset y , dignitates w atque honoris suae z modum 
amputasset a . 

*19. DeadventueiusadBrunichildemet *p.m. 
Theudericum et effusione potus a ac cibi et 
*o inf estatione regia c ac expulsione a Luxovio 
et d damnatorum relaxatione. 

Evenit ergo, ut e quadam die beatus Columbanus 
ad Brunichildem veniret. Erat enim tunc apud f Bro- 

Capp. 18. 19. A lo. a*. b. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. Bla. 2. 

J5 Cap. 18. a) regno Ala*. c. d. 2a. 3* et m. al. Ala; regni A3. 3'. b) Bur- 

guudianorum Alb; Burgundiorura A lb*. 3. B 2 ; Burgundionum Ala*. c. d. 2 (non 
A 2a). c) Theud. — regendum pr. m. om. A 2. d) potitur A la* ; positus A lc. d. 
e) vero add. B la. 2. f) versu exeunte om. A 2a. g) inter minus pr. m. A la ; in 
terminos m. al. corr. in terminis ^la*, et sic Alb. c. d; iuter minos pr. m. corr. inter 

J0 terminos A 2 et sic A2a; intra terminos A 3 ; infra terminum Bla. 2; cf. I, 24: intra 
sui regni terminos. h) ita Ala* cum rell. ; om. Ala. i) At pr. m. Ala; in Ad 
redit Fr. k) cum s. A3. 1) eum vir D. A3. m) solamine ^Lla*. c. d. 2. 3. n) ita 
p,\ m. Ala cuni Fr. ; honorabili regina rell. o) ita ^la*. c. d. Bla. 2 et m. al. Ala 
cum Fred. ; proderet A la (pr. m.). b. 2 ; om. A 3. p) lupanari A lb ; luparibus A ld ; 

J5 laparibus B2; lupinaribus Fr. q) ita Ala*. b. 2 et m. al. corr. Ala; segregari rell. 
q*) secunda A\b. r) lezabelis Alc. d. 3 et m. al. Ala* ; Gezabaelis B2; Zezebelis Fr. 
s) superscr. Bla. t) stimulatum Alb. u) ita Ala. a*. b. c. d. 2. 3 cum Fr. ; exagitat 
.Bla. 2. v) optemperari ^.3; obtemperare A3'. 3*. w) om. Bla. 2 (habet Fr.). 

x) regiae add. Bla. 2 (non Fr.). y) praeficeret -4 3 (non A3'. 3*>; perfecisset Fr. 

10 z) sui -41a*. c. 3* et m. al. Ala cum Fr. a) amputaret -41c. 

Cap. 19. a) potu pr. m. Ala; pot Bla. b) infestinatione pr. m. Ala, et 
A2 i>i laterculo. c) regis A lb. d) et d. r. hic om. Bla. b, sed v. infra p. 191,24; 
haec om. A \d. 2 (habet A 2a). e) post add. B la. 2 (non Fr.). f) om. A lb. 

1) Cf. Fred. IV, 16. 2) Theuderico annis 601/2. 602/3. 603/4. 606 7. 
15 quattuor e concubinis filii nati sunt, annosque XIV. natus gaudiis pa- 
ternis iam fruebatur. 3) Ermenbergam, filiam Betterici regis Wisi- 
gothovum, Theudericus a. 606/7. in matrimonium duxit, sed anno post 
( instigantibus verbis Brunechilde ava et Teudilane germana' invisam 
factam ipsam in Hispaniam remisit, ihesauris ereptis ; cf. Fred.IV,30. 



188 IOXAS, YITAE COLOIBANI LIBER I. 

cariacum*- 1 villain. Cuinque illa eum in aulam venisse b 
cerniret, filios Theuderici, quos de adulterinis permixti- 
onibus c habebat, ad d virum Dei adducit ; quos cum vi- 
disset, sciscitatur, quid sibi vellint e . Cui Brunichildis 
ait: 'Regis sunt f filii; tu eos tua g benedictione robora'. 
At h ille : 'Nequaquam . inquid 1 . l istos regalia k sceptra 
suscepturas scias 1 , quia g de lupanaribus m emerserunt . 
Illa 11 furens parvolus abire iubet. Egrediens vir Dei 
regiam aulam, dum limitem transiliret, fragor p exorta 
totam domum quatiens omnibus terrorem incussit nec 10 
tamen misere feminae q furorem conpescuit. Paratque 
deinde insidias molire r : vicinus 8 monastirii per f nuntius 
imperat, ut nulli 11 eorum extra monasterii terminos iter v 
pandatur w . neque receptacula monachis eius vel quae- 
libet subsidia tribuantur. Cernens beatus Columbanus 
regios animos adversum se permotus, ad eos properat, 
ut x suis monitis misere y pertinaciae intentu z frangat; erat 
enim tunc temporis apud Spissiam a " 2 villam publicam. 
Quo b cum iam sol c occumbente d venisset, regi nuntiant, 
virum Dei inibi esse e nec in f regis g domibus metare h ' 3 20 
velle 1,4 . Tunc Theudericus ait. melius esse virum Dei 
oportunis subsidiis honorare k . quain Dominum ex ser- 
vorum eius offensam l ad iracundiain m provocare. Iubet 
ergo regio cultu oportuna parare Deique famolo dirigi 11 . 

Cap. 19. A \a. a*. b. c. c*. 2. 2a. 3. 3*. Bla. 2. 25 

Cap. 19. a) ita Ala. a*. b*. 2a et m. al. A2 cum Fr. ;.Bocariacum Alc. d. 3'; 
Brucariacum A 3. £ 1«. 2 et pr. m. A2; Prucariacum Alb. b venise pr. m. 

A2a; venire Alc (twn A\c*>. Fr. c) admixtionibus Alc. d ad v. D. m. al. 

in mg. suppl. A la*. e) velint A la*. b. 3 ; vellent A lc. d. 2. B 2. Fr. f) f. s. 

Alb. s om. Fr. b Ait ille Alb. i om. A3. 3': istos inqu. inquit A lc 30 

Alc. 3*. k regia A2a. Bla. 1; om. A3. m lupinaribus Fr. n 111: pr. m. 
Bla. o limen Alc; limitatem Alc, corr. p, fragor exhortajw. M. Ala; fragor 
exortus Ala*. c. d . 2. 3 : fragore exorto (exoto B2 Bla. 2; fragor ex om. orta — 
omaibus t. Fr. q) famulae Alb. v mulieri r,i. al. corr. moliri Bla, et sic Ala*. 
c. d. 2. 3. s Ua Fr. ; vicinos Ala. c*. d. 3. Bla. 2: vicinis Ala*. b. c. 2. 3'. 3". 35 

X) per — monasterii om. Alb. u nullo Ald oton Alc). v) om. A2 (tuyn A2aj. 
v,- pand eretur t;i. al. in ras. Bla. x et Fr. y miserat Fr. z ita Ala fpr. 
>,■./ eum Fr. ; intentum Ala*. b*. 2. 3. Bla. 2: in tantum Alb; intentionem Alc. d. 
Spisciam A 2« ; Spissam A lc*. B 2 ; Spinsiam Fr. b /'/( ras. A la ; quod B 2. 

B ita A2. B\a. 2 ettm Fr. ; sole A\a. a*. b. c. d. 2a. 3. d occumbentem Fr. 40 

e esset Fr. i o„>. Fr. <z regiis A\c. d. 2a. h) ita B2 cum Fr. ; metase? corr. 
metare B\a; metari A\a. a*. b. d. 2. 3; mittare corr. intrare A2a; manere A\c. 
i vellit Fr. k) honorari A \c. d. 1 ; ita pr. m. A \a. 2« cum Fr. m) iracundia 
^1«. n dirigere? pr. m. A2. 

1) Brut/eres-le-CJuitel (dep. Seine-et Oisej. 2) Epoisses (dep. Cote- 45 
d'Or). 3) /. e. devertere. 4) Regis cum facinoribus tum fide diversa 
commotus erat, sicut Daganus episcopus Scottarum ad Laurentium coe- 
piscoposque eius veniens 'y\ec in eodem hospitio quo vescebantur cibum 
sumere voluit' ; cf. Beda, H. eccl. II, 4. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 189 

Itaque venerunt et iuxta imperiunr 1 regis oblata offerunt. 
Quae b cum vidisset dapes et pocula cultu regio admini- 
strata, inquiret c , quid sibi de d ista vellint c . Aient f ille ff , 
tibi h a rege fore directa. Abominatus ea, ait: 'Scriptum 

5 est: Munera impiorum reprobat altissimus; non enim dignum E«eii. 34, 23. 
est, ut famolorum Dei ora cibis 1 eius polluantur, qui 
non solum k suis, verum etiam k aliorum habitaculis 1 
famulis Dei aditum deneget m '. His dictis 11 , vascula 
omnia in frustra disrupta sunt, vinaque ac sicera p solo 

10 diffusa q ceteraque r separatim dispersa s . Pavifacti mi- 
nistri rei* gestae causam regi nuntiant. Ille 11 pavore 
perculsus, cum *avia delucolo ad virum Dei v properant w , •>. 88. 
precantur de commisso veniam ; se inpostmodum x emen- 
dare pollicentur y . His pacatus 2 promissis, ad monaste- 

15 rium rediit. 

Sed polliciti vademonii iura non a diu servata b vio- 
lantur; exercentur miseriarum incrementa, solitoque c a 607/8. 
rege adulteria patrantur. Quae d audita, beatus e Colum- 
banus litteras ad f eum verberibus plenas direxit com- 

20 minaturque excommunicationem, si emendare dilatando g 
non vellit h . Ad haec rursum permota Brunichildis, 
regis animum adversum 1 Columbanum excitat omnique 
conatu perturbare intendit oraturque k proceris 1 , auligas m , 
obtimatis 11 omnis, ut regis animum contra verum Dei 

25 perturbarent, episcopusque l sollicitare adgressa, et° de 

Cap. 19. A \a. a*. b. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. B la. 2. 

Cap. 19. a) r. i. A3. b) ita Ala (pr. m.). B\a; Que Fr.; quo corr. qui 

B2; qui Ala*. b. c. d. 2. 3. c) ita pr. m. Ala. d) (de om.) ista Ala* et m. al. 
Ala; de istis A\c. d. 3*; haec om. A3'. e) velint Ala*. b. c. d. 3. B2; vellent A 2. 

30 f) ita Fr. ; ai : nt m. al. corr. aiunt Ala; aiunt Ala*. b. c. d. 2. 3 ; fatentur B\a. 2. 
g) ita Fr. ; illi rell. h) ita Ald cum rell.; tibi om. Alc; m. al. corr. sibi Ala; sibi 
a r. esse d. A la*. i) cib(is m. al. in litura) A la ; cibus eius polluat A 3. k) in 

add. A lc. d. 1) habitacula B lo. 2. m) denegat A lc. d. 3. B la. 2. n) dicta Fr. 
o) frusta A\a*. d. 3. p) acsi cera A\b. q) defusa B\a. r) cetera quae A\a; 

35 cetareque pr. m. corr. cetaraque A \b. s) dispersam Fr. t) regi pr. m. A \d. 2a 
et m. al. A\b; regi g. c. rei -4 3 (non A3'. 3*). u) Illi Fr. v) om. A\b. w) pro- 
perat A\c. 2a. 3 et m. al. A\a*. x) in pr. m. suppl. Ala; in eras. A \a* ; inposmodum 
pr. m. B\a. y) pollicetur B\a. z) m. al. corr. placatus A\a, et sic A\a*. d; pacatis 
A\b. 2a. 3 (non A3'. 3*). a) non om. A\a. a* ; diu in ras. A\a. b) servata : A\a; 

40 sevata B 2. c) solitaque A la*. c. d. 3. d) Quae (m. al. corr. QuoJ audito A \a* ; 
Quibus auditis A\c. d. 3'. 3*. e) om. B\a. 2. f) ad eum om. A\b (non A\b*) ; ad 
regem Theudericum v. A 2 ; ad regem Theodericum (Theud. A \d) adeo v. A \c. d. 
g) dilantand : pr. m. A \a ; differendo A \c. d. h) ita A \a cum Fr. ; velit A 3 ; vellet 
A\a*. b. c. d. 2a. B\a; nollet pro non v. A2. i) adversus A\a. a*; beatum add. A\a. 

45 a*. b. c. d. 2. k) Horaturque A2\ Ortaturque B\a (non B2); Hortaturque A\b. c. 2a; 
Orabatque A\a* ; Alloquiturque (que om. A3*) A3. 3'. 3*. 1) ita Fr. m) ita pr. m. 
A\a cum Fr. ; aulicos A\a*. c. d ; om. A3; aulicas rell. n) optamatis omnis Fr. 

0) ut A \a*. c. d. 2a. B \a. 2. 

1) Ionas quaestione paschali omnino suppressa, qua recta sancti sui fides 
50 in dubium venire potuisset, sola Brunichildis culpa episcopos sollicitatos 

esse finxit. 



190 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 

eius religione detrahendo et a statum b regulae, quam suis 
custodiendam monachis indederat, macularet c . Obtem- 
perantis d igitur e auligae f persuasionibus miserae reginae, 
regis animum contra g verum Dei perturbant, cogentes, 
ut accederet hac relegioneui probaret. Abactus h itaque 5 
rex ad virum Dei Luxovium 1 venit; conquestusque k cum 
eo, cur ab 1 conprovincialibus moribus discisceret m , et 
intra 11 septa secretiora omnibus christianis aditus non 
pateret. Beatus itaque Columbanus, ut erat audax at- 
que° animo vigeus, talibus obicienti p regi respondit, se 10 
consuetudinem non habere, ut saecularium q hominum 
et relegione r alienis famulorum Dei habitationes pandant s 
introitum 1 ; se u et oportuna v aptaque loca ad hoc habere w 
parata x , quo omnium hospitum adventus suscipiatur. 
Ad haec rex: 'Si', inquid, 'largitatis nostrae munera et 15 
solaminis supplimentum capere cupis, omnibus in y locis 
omnium 2 patebit introitus'. Vir Dei respondit: 'Si, quod a 
nunc usque sub regularis b disciplinae abenis c constrictum 
fuit, violare conaris, nec tuis d muneribus nec quibus- 
que e subsidiis me fore a f te sustentaturum s . Et si hanc 20 
ob causam tu hoc h in loco venisti, ut servorum Dei 
caenubia distruas et regularem disciplinam macules, cito 1 
tuum regnum funditus ruiturum et cum omni propagine 
regia dimersurum'. Quod postea rei probavit k eventus. 
Iam enim temerario conatu 1 rex refecturium ingressus 25 



Cap. 19. A 1«. a*. b. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. Bla. 2. 

Cap. 19. a) om. Ala*. c. d. 2; eras. Ala. b) statutum pr. m. Ala\ statini 
Fr. c) niaculari »>. al. corr. macularent Ala; macularet pr. m. corr. macularent 

Bla, et sic Ala*. 2a. 3. B2. d) ita Fr. ; Ob(p)temperantes Ala. a*. b. c. d. 2. 3; 

Obtemperant Bla. 2. e) pr. >». suppl. Bla. 1) ita A3; aulige? m. al. corr. aulici 30 
Bla; aulicae Ala (pr. nu). b. B 2 ; aluce m. rec. corr. aulice A2; aulice corr. aulici 
A 2a, et sic Ala*. c. 3*; auiiregi p. Ald. 3'; auli regiae p. Fr. g) animum incitarunt 
C. virum Dei. Qui L. venit, mediis omissis, A2a. h) ita Alb. c. d. 2. 3 cum Fr.; 

(Co m. al. in ros.)actus Ala; Coactus Ala*. Bla. 2. i) Lussovium Fr. k) est 

add. B2. 1) ita pr. m. Ala cian Fr. ; corr. ab conprovintialium Ala, et sic Ala*. 2a; 35 
ab con(m)provincialium Alb*. 3; ad conprovincialium Bla; a conprovincialium fconpro- 
vint. Alb. d) Alb. c. d. B2; cum a provincialium pro ab c. A2. m) descisceret Alb; 
discesserit Bla. 2 (non Blbj ; discisserent A3. n) inter Fr.; i. scepta Bla. oj aui- 
mo atque Alc. p) obiitientibus A3; obicientibus A3* ; obiectionibus ^13'. q) s(a)ecu- 
laribus hominibus Alc. d. 3. r) religione Ald. 3. Bla. 2; relegioni Fr. : religioni rell. ; 40 
religionis Alc. s) pandantur Alc. d; panda A3 (non A3'. 3*); pand(ant restaurata 
A2; pandat A2a. Bla. 2. t; introitu Alc. d. u) sed Ala*. b. c. d. 2,:. 3'. 3*. B 2 : 
et om. A 2. v) et add., sed eras. B la. w) haberi A lc. d. x) patrata A lb. 

>mt. A3. z) omnibus Alc. d. a) quid Ala* tpr. m.j. b. b) regulari B 2 ; regu- 
lare Fr. c) abinisjsr. m. B2; advenis pr. m. Bla. d) om. A3 (non A3'. 3*). e) ita 45 
A3; quibusquae Fr. ; quibuscumque rell. f) ad Fr. ; a te om. Alc* (non Alc). g) ita 
A 3' cum rell. ; substentaturum ^4 3*; sustentaturo .4 3; sustentatum >>i. al. corr. su- 
stentantium Bla (non B2); sustentandum Alc.d.2; minaris add. A2a; scias «dd. 
Bla. 2. hj hoc in lo(co superscr.) Ala; hunc in locum Alc.d; in hunc locum 

Alc*. 2a. \) m. al. corr. scito Ala, et sic Ala*. b. c. d. 2a. 3. B2. k) probabit Fr. 50 
lj conatur pr. m. A2; conveutu ^416 (non Alb*j. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 191 

fuerat. His il ergo b territus dictis, foris c celer repetat d . 
Duris e post haec vir f *Dei increpationibus rex urguetur; */>. 89. 
contraque* Theudericus ait: 'Martyrii coronam a h me 1 
tibi inlaturam k speras'; non esse tantae dementiae 1 , ut 

5 hoc tantum 111 patraret scelus, sed potiores consilii se 
ageret 11 utilia paraturum 1 ', ut qui q ab r omnium saecu- 
larium mores s disciscat*, quo 11 venerit v , ea via repetare AV 
studeat. Auligum x simul consona voce vota prorumpunt, 
se habere non velle his in locis, qui omnibus y non so- 

10 cietur. Ad haec beatus z Columbanus se dicit de 
caenubii septa a non egressurum, nisi violenter abstra- 
hatur. 

Discessit ergo rex relinquens virum quendam pro- 
cerern nomen c BaudulfumA His e enim cum reman- 

15 sisset, virum Dei* a monasterio pellet» et poenes h Veson- 

tionensem 1 oppidum ad exulandum k perducit, quoadus- 

que ex eo regalis 1 sententia quod m voluisset decerneret 11 . 

Commorans* ergo inibi, audit carcerem eo in loco 

plenum p esse damnatorum hominum, mortis damna ex- 

20 pectantium. Ad quem vir Dei properat, ingressusque q 
ostium, nullo obstante, verbum Dei damnatis depromit, 
spondentque r illi s , si liberentur*, emendaturos et de 

*) Hic in codd. B caput novum incipit, prctescriptione addita hac : 

(21. B\b; 23. B2, ubi praescr. deest) De damnatorum re- 

25 laxatione et foribus aecclesiae per se reseratis (distinctione 

carent A \a. a*. b. d.2; littera maior versum ducit AS, non 

A3'. 3*;. 

Cap. 19. A 1«. «*. b. c. c*. d. 2. 2«. 3. 3*. B 1«. 2. 

Cap. 19. a) Hic pr. m. Bla. b) om. Alc. c) fores Bla. 2; foras A 2. 

30 d) repediat corr. repedat Alb, et sic Ala*. b*. d. 3; repedavit Alc; repedabat A2a; 
repetit A 2. B2. e) Diris Fr. f) m. al. corr. viri A 1«, et sic A la*. b. c. d. 2. 3. 
B2. g) ita Alc*. d. 2. 3. 3' cum Fr. ; que superscr. A la* ; Contra hec ^4.3*; Contra 
quae Alc. 2a cum rell. h) eras. Ala* ; om. Alc. d. 2. i) versu ex. m. al. suppl. 
Ald. k) in(l)laturum Alc. d. 2a; ih(l)laturo Ad. 3'* (non AS'. 3*). 1) clementi(a)e 

35 Alc* (pr. m.J. 3* (non A3. 3'J ; se add. Ala. a*. b. c. d. 2 ; om. Alb*. 3. Bla. 2 cum 
Fr. m) territum A 16. n) corr. agere A la. 2 et sic A la* ; agere et A le (non 

AldJ; otn. A2a. o) utilibus Alc. d. p) pariturum Alc. d; respondit add. Alc. d. 
2a. q) quia A la* et m. al. A 1«. r) om. A lc (non A lc*). s) ita B la cum Fr. ; 
moribus A la (m. al. suppl.). a*. b. 3 ; more A lc. d. 2. t) dissentiat A3; se separat 

40 pro d. Alc (non Ald). u) m. al. corr. qua^ila. 2«, et sic Ala*. 3. v) ita Alc. d. 2. 
Bla cum Fr. ; venerat Ala. a*. b. c*. 2a. 3; venit B2. w) ita Ala. Bla. Fr.; repe- 
dare Ala*. b. c. d. 2. 3. B2. x) ita Ald et pr. m. Bla cum Fr.; aulicum rell. 

y) hominibus A lc. z) om. B la. 2. a) septis A la*. c. d. 2 ; septo A 3. b) procere 
Bla; procerum B2. c) ita Fr. ; nomine codd. d) ita Ala*. c. d. 2. 3. 3'. Bla cum 

45 Fr. ; Baudolfum Ala.b; Baldulfum A 3*. B 2. e) ita Fr. f) om. A la (non A la*) ; 
vi add. Bla. 2. g) ita Ala (pr. m.) cum Fr. ; pallit pr. m. A2; pelli -41o"; pellit 

rell. h) ita Fr.; penes codd. i) ita Alb. 3. Bla; Verontionensem? m. al. corr. 
Vesontionense Ala, et sic Ala*. c. d. 2a. 3'. 3*. B2; Bisontionense A 2 ; Vesoncionem 
Fr. k) exculandurn ^Llft. 1) regali s. Bla cum Fr. m) quid^ila*. 3. n) discer- 

50 neret A la* ; deficit Fr. o) om. A lc. p) plenam B la. q) que om. A la (non 
Ala*). r) spopondentque B2. s) se h. I. add. Alc. d. 2a. Bla. 2, post liberentur 
A 3. t) m. al. corr. liberarentur A \a, et sic A 1«*. c. 2 ; liberaiitur A ld. 



192 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 

commissa noxa penitentiam acturos. Beatus itaque Co- 
lumbanus post haec ministro Domoali a , cuius superius * 
fecimus b mentionem, imperat, ut manu ferrum quo con- 
pedes inretiti c erant atque innexi d adprehendat ac 
trahat. Quem e ille adprehensum trahet f et veluti fructix f 5 
putrefacta^ per partes 11 comminuitur; egredique carcerem 
damnatos, solutis conpedibus, iubet, peractoque 1 euan- 
gelici cultus officio, pedes lavit linteoque abstersit. 
Imperatque deinde, ut ecclesiam petant et commissi k 
sceleris penitendo ac fletibus abluendo culpas luant 1 . 10 
Properantes ergo nl illi ecclesiae fores 11 obseratas repperiunt. 
Tribunus ergo° militum cum vidisset virtutem p Dei per 
beatum Columbanum damnatorum conpedes fractos q et 
vacuum sibi tantummodo relinqui ergastulum, insequi 
calces damnatorum, acsi a somno excitatus r , cum mili- 15 
tibus coepit. Ille s vero* pos tergum adpropinquare sa- 
tellites videntes et fores ecclesiae obserratas 11 cernentes, 
gemina vallati angustia, virum Dei v conpellant, ut 
eruantur w . Anxio ille anhelitu x sursum caput adtollet 
precaturque Dominum, ut sua virtute ereptos e v ferro 20 
non sinat denuo tradi satellitum nexu z . Nec morata 
auctoris bonitas foris a firmis obseratas claustris reserat, 
in angustia b positis aditum pandit, pernicique cursu in- 
*p. 90. grediuntur ecclesiam ; 'fores vero post damnatorum in- 
troitum in oculis militum absque humana manu obse- 25 
rantur, acsi custos c usu clavigero perniciter et reserasset 
et obserasset. Perveniens ergo beatus d Columbanus 
cum suis simulque et e tribunus cum f militibus g , fores 
obserratas h reppererunt 1 Aspasiumque nomen k custodem 
querent * , ut claves largiatur. Qui cum venisset, clavi- 30 

Cap. 19. A la. a*. b. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. B la. 2. 

Cap. 19. a) Domoaldi Alb (non Alb*); Domo B2. b) m. f. A 2a ; memo- 
riam fecimus Alb. c) in(r)retitae Alb. c. d. 3 ; inreti(ti m. al. add.) Bla. d) ita 
A la*. 2 ; innexae rell. e) Quod A la*. b. c. d. 2a. 3. f) ita pr. m. A la. g) putre- 
f actam A \a, corr. ; putrefactum B 2. h) parte B la. i) que om. A lc. k) com- 35 
missi :, ras. s Ala. 1) lavant A3 et pr. m. A2 ; lavent A3'. 3* et m. al. A2. m) illi 
ergo Alc. n) foras pr. m. Ala. o) igitur Alb. p) corr. virtute Ala, et sic Ala*. 
b. c. d. 3. 3' (non A3*)\ virtutum A 2 (non A2a). q) fractas Alc. d. r) suscitatus 
Alc; om. Alc*. s) ita pr. m. Ala. t) ergo Ala*. u) ita pr. m. Ala; obseratas 
rell. v) m. al. suppl. A la ; Columbanum add. B la. 2. w) eruentur A la, corr.; 40 
eruant Alb (non Alb*). x) anelatu pr. m. Ala*. y) om. Alc. d; a A3'. 3*. 

Bla (non Blb). z) nexui Alc. d. 2. 3. a) ita pr. m. Ala. b. d; fores rell. b) angu- 
stias Alb; angustiis Alc; angustus Ald. c) iustos usi ^4 1«*. d) om. Alc. d. 2. 
e) om. Alc.d.3. f) om. Alb. g) ad add. Alc. d. h) ita pr. m. Alc; obseratas 
A lc* cum rell. i) ita A la. a*. 3 ; repperererunt A lb ; rep(p)eriunt A lb*. B la. 2 ; 45 
r. A. q. n. om. Alc. d. 2. k) ita A3; nomine A3'. 3* cum rell. 1) quaerent corr. 
quaerunt A 2, et sic A 2a cum rell. 

1) Supra c. 9. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 193 

geroque a usu fores reserare volens b , ait se numquam 
diligentius obserata claustra invenisse. Nec quisquam c 
post ausus est damnatis iniuriam inferre, quos divina 
virtus eruisset. 

5 20 a . De b regressu eius ad c Luxovium et ceci- 

tati d satellitum c , expulsione regia sodalium- 

que separatione f et sospitate g vexantium. 

Post h haec vir Dei cernens, quod nullis custodiis 

angeretur a nulloque molestiam * ferret, — videbant 

io enim omnes in eum k Dei 1 virtutem" 1 flagrare, ideoque 
omnes ab eius iniuriis segregabantur, ne socii culparum 
forent, — ascendit ergo dominica die in verticem ardui n 
cacuminis montis illius, — ita enim° situs urbis habetur p : 
cum domorum densitas in diffuso latere proclivi montis 1 

15 sita sit q , prorumpent r ardua in sublimibus cacuminibus, 
qui undique abscisi s , fluminis Dovae* alveO vallante u , 
nullatenus commeantibus viam v pandit w , — ibique usque 
ad mediam diem expectat, si aliqui x iter ad monasterium 
revertendi y prohibeat z . Et cum nullus contrarius a exi- 

20 steret, ipse per mediam urbem cnm suis ad monasterium v 
regreditur. Quo b audito, Brunichildis ac Theudericus, 
quod scilicet ab exilio revertisset, atrociorebus irae acu- 
leis stimulantur iubentque militum cohortem, ut rursum 
virum Dei vim d abstrahant et ad pristinum prorsus 

25 Capp. 19. 20. A la. a*. b. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. B la. 2. 

C ap. 19. a) que om. A lc. b) voluisset, ait A la* et m. al. in litura A la. 

c) quicquam A 3. 

Cap. 20. a) titulus ante verba Oraturque (p. 189, 23) positus est Ald. 2. 2a. 

b) Degressu m. al. corr. De egressu A2a. c) a Luxovio A2a. d) cecitatis m. al. corr. 
30 cecitate A la, et sic A la*. b. d. 2. B 1«. e) et add. A la*. 2 (pr. m. superscr.). 2a et 

m. al. ^lla; expulsioneque Ald. f) tione m. al. suppl. Ala. g) sopitate pr. m. Ala. 

h) in Post redit Fr. i) molestia A2 (non A2a). k) ita A3. Bla. 2 cum Fr.; eo 

Ala. a*. b. c. d. 2. 3'. 3*. 1) om. Alb. m) virtute Ala*. n) a. (a. om. AS) m. c. 

A3. 3'. 3*. o) om. Ala. a*. p) habebatur pr. m. A la*. q) est Alb. r) pro- 
35 rumpunt A la*. c. d. 2 ; prorumpant A 2a. s) abscissi pr. m. A lb. 2a. t) Duvae 

^13 (non A3'. 3*). u) valecnte pr. m. ^Lla; vallente pr. m. A2 (non A2a). v) iter 

A 3. w) pandet B la. x) aliquis A la*. b. c. d. 2. 3. y) redeundi A lb* ; rev. — 

monasterium (l. 20) om. Alb; habet Alb*. z) prohibeant Bla. 2. a) se add. Bla. 

h) Qui pr. m. A la. c) que mil. — intentionis (p. 194, 22^) om. Fr. d) ita pr. m. A 2 ; 
40 om. A la. a* ; vi A 2« cum rell. 

1) Situm Vesontionis oppidi Ionas recte descripsit, sed eundem elegantius 
et fortasse lucidius exposuit Caesar : flumen Dubis (hodie Doubs) ut 
circino circumductum paene totum oppidum cingit ; reliquum spatium, 
quod est non amplius pedum sexcentorum, qua flumen intermittit, 
45 mons continet magna alitudine, ita ut radices montis ex utraque parte 
ripae fluminis contingant. Hunc murus circumdatus arcem efficit et 
cum oppido coniungit (Bell. Gall. I, 38,). Ea quae hodie montem illum 
occupat arx a Vauban celeberrimo illo praefecto fabrum constructa est. 

Ionas. 13 



194 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 

exilium revocent. Venientes ergo milites a cum tribnno, 
peragrantur septa monasterii, virum Dei perquirunt; resi- 
debat enim ille in atrio ecclesiae librumque b legebat. 
Ubi cum sepe venissent et propter c eum transirent, ita 
ut nonnulli in eius pedibus suos offenderent et vesti- 5 
mentis suis eius tangerent, obcecatis luminibus, ipsum 
nequaquam viderent d , eratque e expectaculum pulcherri- 
mum: ille ovans cernebat quaerentes, nec omnino vide- 
batur f ; illi g in medio eorum positum g , cum viderentur, 
non videbant. Yenitque tribunus, intuitusque h per fene- 10 
stram, vidit 1 virum Dei inter k ipsos laetum residere et 
legere, cernensque 1 virtutem Dei, ait: 'Quid tam intente 
atria ecclesiae peragratis 111 nec omnino repperitis? Ne- 
*p. 91. quaquam amplius insaniae errore *cor vestrum decipiatur; 
non enim poteritis vos invenire quem virtus teget 11 di- 15 
vina. Recedite ab hac intentione, et regi properemus 
nuntiare, quia eum minime repperistis'. Daturque p 
manifeste intellegi, tribunum militum non sponte ad 
patrandam q viro Dei iniuriam venisse et ideo ad eum 
videndum lumen meruisse. 20 

Renuntiantibus illis auribus regiis 1 *, illi s , aucto 
furore miserae intentionis, Bertecharium 1, x comitem ad 11 
eum attentius perquirendum virorum cum praesidio si- 
mulque et Baudulfum v , quem superius 3 direxerat w , de- 
stinarunt x . Quo cum venissent, beatum Columbanum 25 
in ecclesia positum psallentioque y ac z oratione deditum 
cum omni congregatione fratrum repperiunt, sicque 
virum Dei a adlocuntur: "Vir Dei, precamur, ut tam 
regiis quam etiam nostris oboedias praeceptis, egressus- 
que, pergas c eo itenere quo primum his d adventasti in 30 

Cap. 20. A 1«. a*. b. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. B 1«. 2. 

Cap. 20. a) ont. Alb. b) librumque om. Alb (non Alb*); que o»i. A2; et 
libruui A2a. c) ita Bla. 2; prope Ala.a*. b. c. d. 2. 3. d) videruut A lb. e) qne 
om. Alc. d. f) videbantur pr. m. Ala; ab eis add. Bla. 2. g) Ille — positus Bla. 
b) et intuitus Alc. d; que om. A3. i) videt Alb. k) in pr. m. Ala*. 1) Cernens (q 35 
postea suppl.) Ala*. m) peragratos pr. m. A2 (nonA2a). n) ita Ala*. Bla; deget 
m. al. corr. teget Ala; tegit Alb. c. d. 2. 3 ; tetigit B2. o) Rededite corr. Redite 
Ala et sic Ala*. p) que om. Ala. a*. q) ita Alc. d. 2. Bla. 2; paraudam Ala. 
a*. b. 2a. 3. r) regis A la*. b. c. d. 2. 3'. 3*. B 2. s) m. al. corr. ille A la, et sic 

A la*. 3 ; illic A lc. d. i) ita A 3 : Bertharium rell. cum Fr., ut infra. u) ad deum 40 
pr. m. Alb; haec om. Fr. v) Baldulfum A3*. B2. w) dixerat Bla. 2; dixerani 
-4 3. Blb. x) destinavit A 3. y) ita Ala. a*. b*. 3; sallentioque Fr. ; psallentique m. 
al. corr. psallentemque Bla; psallentemque Alb; psalleutem A2. B 2 ; psalmis Alc. 
d. 3'. 3*. z) in add. Alb; a correptione A 2 ; orationique A2a. a) om. Ala (pr. 
m.). b ; habent A la*. b*. b) regis A la*. c (non A lc*). c) perge A 2 (non A 2aj ; 4.5 
om. Fr. d) hic Bla (non Blb). 

1) Bertharius cubicularius a. 612. Theudebertum insecutus captum Theu- 
derico regi Coloniae exhibuit; cf. Fred. IV, 38. 2) Cf. supra c. 19. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 195 

locis'. At ille: l Non enim a ', inquid, 'reor placere con- 
ditore b , semel c natali solo ob Christi timorem relicto, 
denuo (l repedare '. Cumque nullatenus cerneret f sibi 
virum Dei obaudire^, relictis quibusdam, quibus ferocia h 

5 animi 1 fortior inerat, Bertecharius abscessit k . Hii 1 vero 
qui remanserant 111 virum Dei hortantur, ut illis misereatur, 
qui ad tale opus patrandum infeliciter fuerant relicti, 
eorumque periculo consuleret"; qui si eum violenter non 
abstraherent, mortis eos pericolum incurrere . At ille 

10 se ait p iam sepius testatum q esse, nisi vim r abstrahere- 
tur s , se non discessurum * . Illi gemino vallati periculo, 
undique urguenti 11 formidinae, palleum quo v indutus erat 
adtingunt; aliigenibus provoluti, cum lacrimis precantur w , 
ut pro tanti x sceleris culpam y illis ignosceret, qui non 

15 suis desideriis 2 , sed regiis a obtemperarent praeceptis. 

Videns itaque vir Dei pericolum aliorum fore, si 
suae severitatis satisfaceret d , cum omnium e eiulatu f 
atque merore egreditur, depotatis custodibus, qui, quous- 
que g ditionis suae regno pelleretur, non h eum relin- 

2oquerent z . Inter k quos primus Ragumundus 1 erat, qui 
eum Nametis 111 usque perduxit n , universis fratribus velut 
funus subsequentibus; nam p meror omnium q corda reple- 
verat. Anxius pater tantorum *membrorum dispendia r *p. 92. 
caelos respicit s : 'Aeterne', inquit, 'conditor rerum, tu 

25 Cap. 20. Ala. a*. b. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. Bla. 2. 

Cap. 20. a) om. A 3 (non A 3'. 3*). b) ita Fr. ; conditori rell. c) semul 
Fr. d) otn. A2a. e) ita Ala. a*. b*. c. d. 2. 3. B2 cnm Fr. ; repetare Bla; repe- 
diare pr. m. Alb. f) m. al. corr. cernerent Ala, et sic Ala*. 2a. 3. g) ita Alc. d. 
2. 3. 3'. Bla. 2 cum Fr. ; oboedire Ala. a*. b; obtemperare A3*. h) ferociae A2a\ 

30 ferocitas .4 3. i) ita 4 3'. 3* cuin rell. ; animo pr. m. B\a; nimis .4 3; mens A2. 

k) recessit Alc. d. 1) ita A3. 3'. Fr. ; Hi .4 3* cum rell. m) remanserat pr. m. 
A \c*. d. n) consulerent pr. m. Alb; p. subveniret, quia si A 3. o) incurre(re m. 
al. suppl.) Ala; incurre Ala*; incurreret A3; pro certo sciret add. B la. 2. p) ita 
A 1«. a*. d. 3 cum Fr. ; ait se A lc ; ait om. B la. 2 ; iam om. A lb (non A \b* ); iam 

35 post sepius .4 3; sicut (ut A2a) iam pro se ait iam A 2. 2a. q) testatus est A2a (non 
A 2). r) ita A 2 cum Fr. ; vi : -41«; vi rell. s) abstrahatur A 3. t) ait add. A 2a 
(non A2). u) ita Fr. ; urg(u)ente rell. v) quod B2. w) ita rell. cum Fr.; precant 
pr. m. A la*. x) tanti : , ras. s A la. y) culpa A la*. b. c. d. 2. 3. z) votis A 3. 
a) regis A la*. c. B la (non A lc*). b) pericolorum fore Fr. ; al. om. A lb. c) ita 

40 pr. m. A la. B la ; seviretate Fr. ; severitati A la*. b. c. d. 2. 3. B 2. d) satisfacerent 
A\a, corr. e) omni A3* cum Fr. (non A3. 3'). f) ululatu B\a. g) (quo postea 
add.)usque B\a. h) non eum bis ser. erant A\a. i) relinqneret pr. m. A\a. k) ita 
A 3. B \a. 2 cum Fr. ; Nam et his usque perduxit, inter quos primus (primos pr. m. 
A \a) Ragamundus erat, qui cum universis A \a. a* ; (nam et usque perduxit eras.). 

45 Inter quos primus Ragumundus erat cum universis A\d; Namnetis usque perducerent, 
inter quos primus Rogomundus erat, qui cum universis A 2 ; Nam et his usque per- 
ducunt. Inter quos primus Ragamundus erat, qui cum universis A2a; Nam in(ter 
postea add.) quos primus Ragamundus erat, qui cum universis A\b ; Inter quos primus 
Ragumundus erat cum universis, reliquis praetermissis, A \c. 1) ita B \a. b cum Fr. ; 

50 Ragomundus -4 3. B2 et m. al. A3' ; Ragamundus pr. m. A3'; Rogomundus ante pr. 
-4 3*. m) ita A 3 (pr. m.). B \a cum Fr. ; Namnetis B 2 ; Memetis B 15. n) desinit 
Fr. o) f u : nus A \a. p) om. A 2 ; subs. prosequ(eb m. al. superscr. )atur, quorum 
meror 4 2a. q) om. A\a (non JLla*;. r) dispendia : .41«; dispendio Alc. d. 2. 3*. 
.Bla. 2. s) et ait add. B\a. 2. 

13* 



196 IONAS, VITAE COLUMBANI LLBER I. 

nobis locum praepara a oportunum, qno tibi tuae famu- 
lentur in secula plebes'. Consolatur deinde b universam 
simul cohortem, ut spem ne c praecedant d , sed omni- 
potenti Deo inmensas laudes rependant; se e hoc f non 
ob g dispendium suum vel suorum habere, sed ob multi- 5 
plicandas monachorum plebes hanc esse b datam occa- 
sionem. Quicumque enim se sequi velint 1 , promptissimo 
animo ad sustinendas secum k iuiurias venirent; qui vero 
in supradicto coenobio remanere voluerint 1 , securi in 
hoc loco remanerent: cito Dominum de eorum merore 10 
ultionem daturum. Sed cum m equo animo de custodia 
pastoris 11 segregari non vellint , custodes regii p inquiunt q , 
nequaquam hinc r se sequi alios permissuros, nisi eos 
quos sui ortus terra s dederat, vel qui e* Brittanica 11 
arva ipsum secuti fuerant; ceteros v , qui Gallico w orti 15 
solo, preceptis esse regiis x inibi remansuros. Hoc cum v 
egregius pater cerneret, vim z a se sua membra discerpi, 
tam suus quam etiam membrorum suorum dolor multi- 
plicatur; pro a tanti b sceleris pondera Dominum omnium 
consolatorem deprecatur, ut quos a se d regia pertinacia 20 
segregabat, ipse sua e custodia tueretur f . Inter quos 
venerabilis vir, qui post g in eodem monasterio pater 
exstetit, Eusthasius b - x discipulus et minister sancti viri 
violenter avellitur, intendente super eum Mietium 1 avun- 
culum eius, qui Lingonicae k ecclesiae pontifex erat 2 . 25 

Cap. 20. A \a. a*. b. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. B la. 2. 

Cap. 20. a) o. pr. Alc. d. b) om. A2a (non A2). c) non Alb. 2a. 3* 

(non A3. 3'). d) ita pr. m. Ala cum V. Ioh. (SS. R. Merov. III, 510, 21); pr(a)e- 

cidant Ala*. c. d, 2 (e corr. praecident,). 3. Bla. 2; perdant Alb. e) Sed Ala*. 

2a. 3. f) om. A lc*. g) om. A 3*. h) d. e. A 3. i) vellent A \b. c. d. 2. 30 

k) om. Ala. a*. 1) vellent Alc. d. m) m. al. suppl. Bla. n) se add. B\a. 2. 
o) ita pr. ni. Ala; velint pr. m. B\a; valent corr. vellent A2, et sic A\a*. b. c. d. 
2a. 3. B2. p) regi Bla; regis A\c. q) autumant B\a. 2. r) hunc AS'; om. 
AS (non A3*J. s) om. A\c, t) a A \c r 2 (non Ata); de A\d (in litura). B\a. 2. 
u) Brittanic : arv : pr.m. A\a; Britannica (Brittannica AB; Brittafiia A \b ; Britannia 35 
A \b*) arva A \b. b*. 3. 3'. B2 ; Brittannico arvo A 3* ; Brittan(n)icis arvis A\a*. c. d. 2. 
v) cetoros B \a. w) ita A\a. a*. c. d. 2. 3; Callico m. al. corr. Gall. A\b; Galliae 
B\a. 2; essent add. A\c. d. x) ita A\a. a*. c. d. 2. 3. 3'; regis A\b. 3*. B \a. 2. 
y) : um pr. m. A\a. z) ita A2. B\a (pr. m.). 2; vi A\a*. b. c. d (eras.). 3; v(i a 

se m. al. in ras.) A \a. a) pro — deprecatur om. A 2a. b) tanti:, ras. s A \a. 40 

c) pondere A\a*. b. c. d. 3. B2; ponderet pr. m. A2. d) pr. m. om., a se m. al. 

superscr. A \a*. e) om. A 2 (non A 2a). f) tueatur B \a. 2. g) postea A 3. 

h) ita A\a*. B\a. 2; Eustasius rell. i) ita A\b. d {pr. m.). B\a; Meetium pr. 

m. A\a; Mietio A\a*. c. 2a. 3. B 2 ; Migetio A 2 ; avunculo A\a*. c. 2. 3. B\a. 2. 
k) Ligonicae pr. m. B \a. 45 



1) Postea tero Columbanum Eustasius Brigantiam secutus est; cf. infra 
I, 27. 2) Miechius episcopus Lingonensis concilio Parisiensi a. 614. 
subscripsit; cf. Concilia ed. Maassen I, 191. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 197 

Egressus ergo vir sanctus cum suis vicesimo l anno eio. 
post incolatum heremi illius, per orbem a Vesontionum b 
Agustidunumque c ad Avallonem d - 2 castrum pervenit. 
Sed priusquam Avallonem e perveniret, in via ei custos 
5 equorum Theuderici occurrit lanceaque virum Dei tra- 
icere e * voluit, sed f malivolam animam ultio mox digna^ 
praevenit h . Nam, dextra 1 quam k adversum 1 Dei leva- 
verat virum torpente, lancea m ante suos pedes 11 humo 
defixit; ipse° demone correptus, ante vestigia viri Dei 

10 ruit p . Quem cernens ille se q coram ultione 1 ' percussum, 
die illa nocteque s *penes se tenuit, cumque sequens rursus *p. 98. 
dies inluxit*, ad se arcessivit 11 ; Deoque favente curatus 
a v peste, ad w propria remeavit. Deinde ad Coram x-3 
fluvium properans, ad domum cuiusdam nobilis et reli- 

i6 giosae feminae Theudemande y pervenit 2 . Quo cum esset, 
XII occurrerunt viri pleni rabido a demone, furentes at- 
que ruentes in terram, quos vir Dei protinus oratione 
curavit. Eademque b die ad vicum quem Coram 4 vocant 
venerunt, ibique d quinque frenesi e vexati obvenerunt f , 

20 ubi et g mox sanati sunt. Exin n Autisiodorum * prope- 

Cap. 20. A 1«. a*. b. c. c*. d. 2. 2«. 3. 3*. 4. Bla. 2. 

Cap. 20. a) ita pr. m. Ala. B\b. b) Visontionum A2a-, Bisontionum A2; 

Yesontionern A 3. c) ita A la*. B la ; Ag. pr. m. corr. Aug. A 2 ; Augustudunumque 

A\b. c. d. 2«; Augustidonumque B 2 ; Augustidunumque rell. d) ita Ala. a*. c*. d; 
25 Avallone A \c; Avalonem A3; Cavallonem A \b. 2a\ Cavellonem m. rec. corr. Cavillonem 

A2; Vallonem B \a. 2. e) ita A\a. a*. c. d. B \a. 2; ad Avallonem A3'. 3*; ad Ava- 

lonem.4 3; Cavallonem A\b.2a; Cavellonem A 2. e*) traiecere B la. f) in add. A3. 

g) divina A \b. 3 (non A 3'. 3*) et m. al. B \a. h) pervenit A 3. i) dextera A \a. a*. c. 

3 (non A \d). k) qua B la. 1) a. virum D. 1. virum t. pr. m. A \a; a. virum D. 1. t. 
30 A 1«*. m) ita A 3. B \a. 2 ; lanceam rell. n) om. A 2 (non A 2a). o) a add. A la. a*. b. 

p) corruit A\b. q) coram se B\a. 2 et m. al. A\a (non Ala*). r) ultionem pr. 

m. A\a(?). s) noctuque Alc. d. 2. 3'. 3*. t) illuxisset A\a*. 3. u) accersivit 

A\a*. b. c. 2a. 3'. 3* ; acersivit B2. v) ita Ala*. 3'*. 3* cum rell.; ab peste : (ras. 

m?) A\a; a peste pr. m. superscr. A3' '; aperte A3. w) a B\a. x) Choram, ut 

35 infra A2a; ad. propria (v. supra) pro ad C. A\d (non Alc). y) Theodemande A\a*; 

Theodemandae A lb ; Theodomande A 3. z) om. A 2 ; pr. m. in mg. suppl. A \d. 

a) ita A \a*. b. c. d. 2. B\a; rapido !l 1« (pr. m.). c*. 3. B 2. b) Eodemque A \b ; que 

cn. A2a. c) vocat pr. m. A\a; dicunt A 3 (non A3'. 3*). d) ibque pr. m. Ala. 

e) frenes(i m. al. add.) A \a\ frenexi pr. m. A 2 (non A2a); frenetici B\a. 2. f) venerunt 
40 viri, ubi A3. g) om. A2a. h) Et in A\a. a*. b; Postea in litura pro Exin A 16*. 

i) Autissiodorum A\d; Asi : : d : rum m. al. corr. Atisiodorum B \a. 

1) Cum ecc insequentibus intellegatur, triennio, antequam Chlotharius 
monarchia a. 613. potitus est, Vosagi eremum a Columbano relictam 
esse, cumque vicesimo anno tunc ibi moraretur, ipsum patria relicta in 

45 Gallias accessisse oportet a. 591. 2) In Itinerario Antonini (ed. 

Parthet/ et Pinder p. 112) haec sese subsequuntur loca: Augustodunum 
(Autun), Sidoloucum (Saulieu), Aballone (Avallon), Autesiodorum 
(Auxerre). 3) Cure affluens Icaunae fl. (VYonne). 4) Cure locus 
prope Domecy - sur -Cure (dep. Yonne) situs, ubi abbatiae S. Benedicti 

50 saec. XII. institutae adhuc supersunt reliquiae. 



198 



10XAS, VITAE COLUMBAXI LIBER I. 



ravit, ibique allocutus Ragumunduni a est, quia ipse eum 
yia qua ibat duceret b : 'Memento', inquit, l o Ragumunde c , 
Chlotharium, quem nunc spernitis, intra triennium do- 
minum habebitis'. At ille : 'Quur', inquit. "talia, domine 
mi, ais d ?' Illeque : 'Videbis prorsus quae dixi, si tunc 5 
vitam cum superis feras e '. 

21 a . De sanitate b frenetici et ultione hominis 
et ceco inluminato. 

Progressus exin ab Autisiodoro c , conspicit iuvenem 
a demone correptum pernici ex adTersu d currere cursu; 10 
XX etenim e milibus totis viribus cucurrerat. Quo visu f , 
substetit, quousque saucius homo demonis arte veniret, 
veniensque, ante virum Dei ruit g discerpens; quem vir h 
Dei orationibus curavit patrique sospitem reddidit. 
Deinde ad Nivernensem 1- : oppidum venit, custodibus 15 
antecedentibus ac subsequentibus, ut Ligeris k scafa k * reci- 
peretur Brittanicoque l sinu m redderetur. Ubi etiam cum 
venissent n et tardo conamine scafam insilirent , quidam 
e custodibus, arrepto remo, unum eorum qui Lua dice- 
batur percussit, virum p sanctissimum et in q omni reli- 20 
gione deditum. Quod vir Dei intuens, sua r coram se 
membra cedi s : 'Quur', inquid, crudelis, addis merori* 
merorem? An non sufficit ad vestram ruinam patrati 
sceleris malum? Quur fessa Christi membra cedis? 
Quur contra mitem inmitis appares? Quur saevitiam in 25 
mansuetis 11 praetendis? Memento te v a divina ultione 



Capp. 20. 21. A \a. a*. b. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. B la. 2. 

Cap. 20. a) ita A \c. d (e corr.J. 2a (pr. m.). B \a ; Raguinundo A 3 ; Rag-omundo 
A2>'\ Ragauiundum A\a. a*. b. d (pr. m.). 3* et m. al. A2. 2a, ut infra; Ragomundum 
A2 (pr. m.). B2. b) ducere(t m. al. add.) A\a; ducebat B\a. 2; deducebat A\a*. 30 
c) ita A\c. d. B\a; Ragamund(a)e A\a. a*. b. 3*; Ragomunde e) A2 (pr. m.). 3. 3'. 
B2. d) n». al. in ras. A\a; agis A2a. ' e) feres A\c. 2. 3\ 3* (non A2a). 

Cap. 21. a) titulus locum obtinet eum qui vicesimo convenisset et sic deinceps 
A \d. 2. 2«. b) te m. aJ. suppl. A \a. c) Autissiodorum(?, m. al. corr. Autissiodoro A \d 
et sic pr. »i. A\a; Autisiodro A2; Autisiod : ro pr. m. B\a. d) ita A\a (pr. m). 35 
2 (non A2aj ; averso B\a. e) enim B\a. f) vir Dei add. B\a. 2. g) d. r. A 3. 
h) ita A\a. a*. b. 3 ; v. D. om. A\c. d. 2. B\a. 2. i) ad Nivernense A\b. c. d. 3*; 
ad Niversensem A3; ad Niversense A3'; anniverneuse A2; ad iuuernense A2a. 
k) Ligeres A \b, corr.; Ligeri B\a. k*) scafam A\b. 1) Brittannicoque AXb.c.d. 3. 
B 2 : Britaniquoque A2 (non A2aj; Britauicoque sinu redd. m. al. versu exeunte suppJ. 4) 
A\a*. m) sinui A\c. d. 2a. n) venisset A\c. B\a. 2. o) insilerent A\a* , corr. 
p) om. A2a; per add. A 2 (non A2a). q) (in om.) o. religioni A\a* . c. r)suam>4 1fe. 
s) dixit add. B 2. t) merore pr. m. A 2 (non A 2a). u) mansuetos A \c. v) a d. te 
A\c. d; M. a divinitate u. A2\ te post ultione ^13; a eras. A\a; om. ^11«*. 2a. B\". 

1) Xevirnum ad aliam viam, scilicet Augustoduno Lutetiam versus, 45 
situm erat; cf. Itin. Anton. ed. Parthey et Pinder p. 1034. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I, 199 

in hoc loco percussurum*' 1 , in quo Christi rnembrum 
furens percussisti!' Probavit inlatae sententiae poenam a * 
ultio mox subsecuta. Nam ut subsequenti vice rediens, 
ad eundem portum b transiturus venit, divinitus per- 

5 cussus, in eodem est c loco dimersus. Qnid enim fuerit, 
ut iustus arbiter eandem ultionem inpostmodum dila- 
tasset, nisi ut tunc sancti obtutus * de eius vindicta non 
macularentur d ? 

*Indeque ad Aurilianensem e urbem venerunt. Quo *p 94. 

10 cum nec aditum ecclesiarum sibi ex regiis* praeceptis 
pandi g videret, cum grandi merore super ripam Ligeris 
tentoriis contentus 11 paulisper quiescit. Cumque iam 1 
snmptuum necessaria k indigerent, duos in urbe 1 direxit, 
ut necessaria quaererent, quorum unus erat m Potentinus 

15 nomen", qui adhuc superest et Armoricana in loca in 
suburbano Constantiae urbis x monachorum cohortem 
adunavit. Cumque lustrantes urbem nihil repperissent, 
quia regio timore omnium corda perculsa manebant, via p 
qua urbem intraverant repetaba.nt q obviamque habent 1 ' 

20 mulierem in platea ex genere Sirorum s - 2 . Quae cum 
eos vidisset, sciscitata est, quinam essent. Illi, rei* 
veritate 11 digesta, aiunt se necessaria quesisse nec prorsus 
repperisse v . Illa infit w : 'Accedite, domini mi x , ad me- 
tatum y famulae vestrae, et quae sunt necessaria vobis- 

25 cum vehite. Nam et ego advena sum ex longinquo 
Orientis 2 solo'. Illi ovantes eam sunt caice secuti; 
venerunt ad domum eius, sellaque subposita, quieverunt, 
donec detulit, quid a ab eis evectum esset c . Eratque 

Cap. 21. A \a. a*. b. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. B \a. 2. 

30 Cap. 21. a) percut(c)iendum Ala*. c. 2 (non A\d). a*)poenaAlb. b) potum 

A \a, corr. c) 1. est d. A 16; 1. demersus est A lc. c*) obitus A la*, corr. ; optutibus 
Alb. d) macularetur A\b. 2a. Bla; ignoratur add. A\c. d. e) Aurel. A la*. b. c. 
2a. 3. B2. f) regis A\a*. b (pr. m.). g) om. A\d. h) eontenti : : m. al. corr. 
contentis A\a et sic A\a* ; om. A \b ; contenti p. quiescunt A lfe*. i) om. A2 (non 

35 A2a). k) necessariis A\c. d. 3'. 3*. 1) ita AS. 3'. B\a. 2; urbem ^13* cum rell. 

m) om. A\b. n) ita AS; nomine A3'. 3* cum rell. o) Armonicana in 1. B\a; 

Armouicana (Armor. A\b*) in loco A\b. b* ; Amnoricana incola A2a; Arinoricano in 
loco A2. p) viam A\b. 3. B2. q) ita pr. m. A\a; repedabant A\a*. c. d. 2. 3 ; 

repetebant A\b. B\a; reperebant B2. r) m. h. A3. s) Syr. A\a*. b. d. 2. 3. B 2, 

40 ut infra. t) ei v. d. (degesta pr. m.) A2; v. rei d. ^4 2«. u) veritatem digesta 

B \a; veritatem digestam B2. v) (p. om. AB. 3') invenisse A3. 3'. 3*. w) ita 

A 2 (? corr. inquit). B \a. 2 (verbo etiam Greg. utitur); inquit A\a (m. al. in mg. aJi 
infit). a*. b. 2a; ait A\c. d. 3. x) ita A\b. 2. 3. 3'; m(ei m. al. in ras.) A\a; mei 

A\a*. c. d. 3*. B\a. 2. y) meatum A 3. z) orientali A3. a) quod A\a*. 3. 

45 b) pr. m. om., m. al. suppl. ad victum A\a et sic A\a*; quod ab eis evectum esset 
m. al. suppl., pr, m. om., spatio relicto A\c; evestum A \c* ; subvehendum A 3. 
c) est B \a. 2. 

1) Coutances (dep. la Manche). 2) De hoc loco egit P. Scheffer- 

Boichorst, 'Zur Geschichte der Syrer im Abendlande' ('Mitth. d. In- 
50 stituts f. Osterr. Geschichtsforsch.' VI, 535J. 



200 IOXAS. VITAE OOLUMRANI LIBER I. 

simul in consessu a vir eius. olim iam luminibus orbatus b . 
de quo sciscitati sunt. quis esset. Illa inquit : l Vir 
meus c ex eodem Sirorum genere. sicut et ego. quem d 
per multorum circulo e annorum lumine f privatuni 
traho". Illi inquiunt. si Christi famulo g Columbae h ob- 5 
tutibus praesentetur 1 . suarum k interventu orationum 
lumen posse 1 recipere. At m ille promissi muneris fidei 
nexibus mentem roborat. surgensque. eorum est prose- 
cutus cum duce vestigia. Xarravit ergo Potentinus 
hospitalitatis munus in peregrinis. nec prorsus verba 10 
iinpleverat. cecus adstabat. precatusque 11 Dei virum, ut° 
suis orationibus eius p lumen restituat. Yidens ille 
fidem q . omnes poscet 1 , ut pro ceco orent. pronusque 8 
diu supra humum iacuit. surgensque. manu oculos ad- 
tegit* hac u post crucis signum postulatum lumen red- 15 
didit v . Gaudens ille w . reddito luinine, domi x rerneavit v . 
ut z videlicet qui a interiorem lumen c in hospites d habere e 
non omiserant f . exteriorem g non carerent. Sicque ex- 
inde turba obsessorum. quos demones horrido furore 
torquebant. ad virum Dei curandi gratia propiant 11 . da- 20 
turque salus largita a Domino : omnes ibi 1 a viro Dei 
curati sunt. His virtutibus populus urbis permotus. 
virum Dei suis honoribus latenter fulciebat k ; non euim 
patule propter custodes quicquam praebere audebant. 
ne regis iram incurrerent l . Deinde arreptum iter 25 
peragunt. 

*p.95. "22. De scafa a retenta et furto patefacto et 

supplimento copiae. 
Navigantes ergo per Ligerem 11 ad Toronensem per- 

Capp. 21. 22. A \a. a*. b. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. Bla. 2. 30 

Cap. 21. a) consessr.m pr. m. A 1« ; consensu B\a. b) orbatum pr. m. A 1 i. 
-: add. Alc. d. 2a. 3. d que B\a. e n . al. eorr. circulum Ala, et sic A le*. 
d. 2: circulos Alb: circula A3.6'*. B2: curriculum A lc; curricula A 3'. 3*. f) lumini 
prirato Bla. g) famuli Ala*. h) Culumbae pr. m. Ala. i) pr(a)esenta: 

Alc. d. k m. al. corr. eius A\a e* sic A\a*. ]) posset A\c. d. m) A: t. 35 

ras. i A\a; om. A\c. d. 2. n) Ua A\a. b. 2. 3; precatus A3'*; precaturque A \ *. 

2<i. 3'. 3* cum reU. o) om. B \a. p) ita A\b. 2. 3 (pr. m. superscr.). 3'*. Bla; 

ei .4 1«. a*. c. d. 2a. 3'. 3*. B 2. q) hominis add. AZ. r) ita pr. m. A\a; poscit 

reU. s) protinusque pr. m. A\a. t ita pr. m. A\a\ ati?it B\a; attingit A2\ 

attigit A2a cum reU. u ita A\a; ac A \a*. b. c. d. 2. 3; at B\a. 2. v) ita A\ . 4 

ia. 3; rediit A\c. d. 2. 3'. 3* B\a. 2. w om. A\c. x) dom : um, ras. i A \a* ; 
domum A2a. 3*; ad domum A\c. d. y remeat B\a. 2. z) v. nt A \c. d. i'. 

a) om. A2. b) interius A\b. c. d. 2. 3. ' c) lucem A\a* et m. al. A\a. d) ho<pi- 
tibus A \a* et m. al. A\a. e) h. post non o. A\c. f omiserat A\a*, corr.; omi- 
serat — careret A\c. d. 3'. 3*. B\a. g) exteriore A\b. c. d. 2. 3. 03; exteri.-ri 45 

A\a*. h) prop : : ant pr. m. ^.1«; properant A\a*. c. d . 3 : a<p)propiant B\a. 2. 

i) om. A\c; a v. D. ibi A\b. k) fulciebant A\c* 2a. 3*. 1) incurrent A\b. 

Cap.22. a" fa m. al. im ras. Alm. b) Licerem m. al. corr. Ligerem -4 2: 

Ligerim A\c. 2a: Lygerim ^4 1^. c) ita pr. t». A\a. 2; Turenensem ^4 1«*; Tur- 

nensem B\a; Turon. 50 



IONAS, VITAE COLUMBANl LIBER I. 201 

veniunt a urbem, ubi vir b sanctus custodibus c precatur d , 
ut scafam portu f adpropinquent seque ad sepulchrum 
beati confessoris* Martini ire sinant. Quod abnuentes 11 
custodes, navigare veloci conatu 1 conpellent k , remigeros 

5 urguent, ut omni 1 virtute cursu celeri portum 111 trans- 
eant, gubernatorem" imperant, ut medio fluminis alveo 
scafam teneat. Quod videns beatus Columba p , maestus q 
vultus ad caelum erigit, conpellans 1 ' se s tante mestitiae 
subdi, ut ne sanctorum sepulchra visere permittatur. 

10 Urguentibus ergo* omnibus, mox ut contra portum 
ventum est, velut quibusdam 11 anchoris defixis, scafa v 
stare coepit et ad portum caput dirigere. Quod cum w 
custodes obstare x non valerent, inviti scafam quo y vellit 2 
ire sinunt. Mirum a in modum medio b e fluvii filo 0,1 

i5 ad portum pennigero d ceu volatu 2 pervenit, portoque e 
recepta f , viro^ Dei viam pandit. Gratias ille regi b refert 
aeterno, qui suis sic obtemperare 1 non dedignatur servis. 
Egressus k sane, ad sepulchrum beati 1 Martini accedit; 
tota ibi nocte in oratione excubat. Inluciscente vero 

20 die, a Leupario 111 urbis illius episcopo invitatus" ad° 
esum p , ire non abnuit presertim q ob suorum requiem 1 ' 

Cap. 22. A \a. a*. b. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. B \a. 2. 

Cap. 22. a) semper veniunt pro p. A \b. b) s. vir A 16. c) ita pr. m. 

Alc*. d; custodi : : : m. al. corr. custodes A\a, et sic A\a*. b. c. 2. 3. d) pre- 

25 ca : tur A\a; precatus A\b (non A\b*). e) seaffa(m m. al. in ras.) A\a; scafa .4 3'. 
3*; scapha^4 2a. f) portu(i ap in ras. )propinquent A \a; portui appropinquent (appro- 
pinquarent .4 3*) A\a*. d. 2« (ent in litnra). 3. 3'; p. adpropinquant (m. al. corr. ad- 
propinquent) A\b (non A\b*); porto adpropinquent (adpropinquant pr. m. A2) A2. 3'*. 
g) om. A3; M. c. corr. c. M. A2 (non A2a); b. M. conf. x (*. e. Christi) ire A 3* (non 

30 A 3'). b) rennuentes B \a. 2. i) conatu: A \a*. k) itapr.m. A\a; con(m)pellunt 
rell. 1) domini A \c. d. m) portu A \b. u\ m. al. corr. g-ubernatori A \a, et sic 
A lo*. c. d. 2. 3. o) medium A \a*. p) Coluinbanus A 2a. 3. q) m(a)estos vultus 
ad caelum (sed lum in lititra A\a; caelos A\b) e. A\a. a*. b. 3; m(a)estus (mestum 
A\c. d. 3'. 3*) vultum ad c(a)elum e. (e. ad caelum B 2) A\c. 2. 3'. 3*. B \a. 2; v. in- 

35 fra II, 17: laetos ad caeltun vultus referre. r) ita A\a. c. d. 2«. 3. B\a; conVn^pel- 
lens A\b. B2; Conpellens pr. m. corr. Conpellans A2; que add. A\a*. s) om. Alb. 
t) vero A\c. d. u) quibus B\a. v) scafam B\a. w) m. al. superscr. A\a. 

x) obst(a m. al. in rasura maiore]re A\a. y) quod pr. m. A la. 2. z) ita pr. m. 
A\a; velit A \a*. b; vellet A\c (e corr. vellent^. d. 2. 3. B 2; velle B \a. a) om. 

40 A\b. b) medi : : m. al. corr. e medio A\a et sic A \a* ; medio se f. A\b; medio e 

(e pr. m. add. A2) i. A\c. 2. 3; e om. B\a. 2. c ita A\c. d. 2. 3. 3'. B\a. 2; 

tilios corr. filos (m. al. in mg. cbilos id est lignumj A\a; filios Alb; chilos Ala*; 
fluviolo pro fl. fil. A2a\ fluvio, om. filo .4 3*. d) pennigerum A\b. e) ita A\c 

(pr. m.). c*. d (e corr.). 2; porto ? m. al. corr. portuque A\a, et sic rell. i) ita 

45 A\c. d. 2. 3. 3'. B\a; recepto A3* cum rell. g) virum A\b. h) ita A\a*. c. 2. 3. 
B2\ postea add. A\a. B\a; om. A\b. i) non d. o. A 3. k) Egres(sus m. al. add.) 
A\a. 1) saucti .4 3. m) ita A\b. c. 2 (e corr. Liupario^. 3; Leupargo m. al. corr. 
Leuphario A\a; Leupareo A\a*; Leopario B\a. 2. u) inv : tatus pr. m. B\a. 

0) om. A3 (non AZ'. 3*). p) et (?) add., sed eras. A\a. q) eras. B\a. r) fr. r. 
50 A\a*. 

1) Filum aquae, cursus aquae redus, Gallis 'le fil de Veau' . Filum 
aquae seu medium aquae in Statutis Alexandri II. regis Scottiae c. 16, 
§ 1. Ducange. 2) Hieronymi V. Pauli c. 8: quasi pennigero volatu. 



202 IOXAS, VITAE COLUMBAXI LIBER I. 

fratrum, moratusque a eo die cum supradicto pontifice. 
Qui cum hora refectionis cum eo ad mensam resederet b , 
interrogatus, quur retro ad patriam repedaret c , respondit: 
'Canis me d Theudericus meis e a fratribus abegit 1 '. Tunc 
unus e convivis Chrodoaldus g nomine, qui amitam Theu- 5 
deberti regis in coniugium 11 habebat, regi tamen Theu- 
derico fidelis erat, hic viro Dei 1 humili voce respondit, 
se k melius esse 1 lacte m potare quam absinthium 11,1 . Cui 
vir Dei: "Cognosco ', ait, 'te p regis Theuderici foederis 
iura servare velle q '. At ille fatetur, se foedus fidei pro- 10 
missae, quamdiu valeret 1 ', observare s . 'Si', inquit, 'regis* 
*p. 96. Theuderici iunctus es foederis 11 , *amico tuo et domino 
laetus eris a me legatus directus. Haec ergo eius v 
auribus infer, et ipsum et suos liberos intra triennii 
circulum w esse x delituros, radicitusque eius stirpem Do- 15 
ininum eradicaturum'. 'Quur', inquit supradictus vir v , 
k talia, famule Dei, promes 2 ?' At ille : 4 Xon enim queo 
silere, quae mihi loquenda Dominus a tradet b \ Quod 
inpostmodum omnes Galliae nationes sensere impletum, 
confirmavitque superius 2 ad Ragumundum c sententiam 20 
inlatam. 

Sublato deinde prandio, vir Dei ad scafam remeat** d 
repperitque e suos multa f tristitia depressos; inquirens- 

*) Eactum est autem, cum vir Dei Columbanus adisset (ita 
A\d. 2c et e co?-r. audisset A lc* ; edisset A 2) scafam (ad- 25 
surrexisset pro a. sc. A 2a. a**) add. A lc\ d. 2. 2a. a**. c 
(non A 2b). 

Cap. 22. A \a. a*. b. c (ad l. 3). c*. d. 2. 2a. 3. 3*. Bla. 2. 

Cap. 22. a) moratur Ald: que m. al. suppl. Ala* ; est add. Ala*. c. 2a. 
B2 (non Alc*) et m. al. Ala. b) sederet pr. m. Bla. c) remeare vellet, resp. 30 
Bla. 2; repedaret — in omnibus famulos (p. 204,22), folio exciso, om. A~\c. d) om. 
Bla. e) (a pi\ >n. superscr.) meis A% (non AS'. S*J ; a meis B \a. 2. f) abdicavit 
Bla. 2. g) ifa Alb*. 2« cuni rell.; Crodoaldus A\b; Chrodoadus B 2; Chorodoaldus 
A3'\ P-choro'do 2 yr - >"■ snperscr. aldus A3; Echrodoaldns A2. h) coniugio A2\ 

matrimonio A3. i) o»i. B\a. k) m.al. corr. esse Ala; si Bla. 2; om. Ala*. 35 

Ua Ala*. b. c*. d. 2. 3. Bla; esset B2; pr. m. om., m. al . suppl. et, sed eras. A\a. 
ita A\a*. b. d. 3; lac : : : A\a; lac A\b*. c*. 2. Bla. 2. ' n) absinthio A3. 

0) post ait m. al. suppl. A\a. p) m. al. suppl. A\a (habet A\a*); agite pro ait te 
A'2. q) o>i). B\a. 2. r) valere(t m. al. add.) A\a. s) servare A\c*. t) regi 
Theuderico (Theoderico A\c*. 3'. 3*) Alc*. d. 3'. 3*. u) ita A\b; foederi : A \a. 40 
Bla; f(o)ederi ^4 1«*. b*. 2. 3; f(o)edere Alc*. d. 3'. 3*. B2. v) aur. eius A\c*. d. 

\v) funditus add. Bla. 2. x) om. A3. 3' (non A3*) ; deleturum A3. 3'; deletos A3*; 
delendos A\a*. c*. d. 2 et m. al. A\a. y) om. A2 (non A2a). z) promis Ala*. 
b. c*. d. 2. 3. a) m. al. suppl. A\a; D. 1. A3. b) ita pr. m. A\a. b\ tradit^lla*. 
3. 3'. B\a; tradidit Alb*. c*. d. 2. 3*. B2. c) Ragomundum B2; Ragamundum 45 

.4 1«. a*. b. c*. 2«. 3; Rogomundum A2. d) remea : t ^11«; remeavit A\b. e) ita 
A2a cum rell.; que om. A\c*. d. 2. 2a**. c. f) ita A3' cum reU.; t. m. A 3 ; magna 
tristicia ^13*; multa mesticia A3'*. 

1) Absinthium pueris, qui vermibus Iaborabant } pi'opter aniaritudinem 
cum mcUe mixtum dabatur, unde et ipsi opponitur. 2) Supra c. 20. 50 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 203 

que a , invenit praeterita nocte quae in scafam b habuis- 
sent furto c perdidisse simulque aureos quos in pauperes d 
non erogaverat furto e ablatos. Quo audito*, ad sepul- 
chrum beati s confessoris 11 repetat 1 , questusque k se non 

5 idcirco ad eius excubasse exubias l , ut ille sua ac suorum 
siniret damna patrari 111 fratrum. Nec 11 mora, his° qni 
sacellum x cum aureis furaverat 1 ' coepit inter flagella 
corporis poenas q clamare et dicere illo et illo in loco 
aureos occultatos habere 1 '. Quod videntes socii omnes 

o currunt furtuque sublata s omnia reddunt, virum Dei* 
precantur, ut tanti 11 sceleris culpas ignoscat. Quod 
miraculum omnibus terrorem incutit v , ut deinceps qui 
ista audierant w velut sacrata omnia quae ad virum Dei x 
pertinebant v attingere non auderent. Prebens itaque 

5 necessaria 2 Leupecharius a , virum b Dei valedicet. 

Navali ergo itinere c ovans usque Namitensem d op- 
pidum venit; ibi e quantisper f moratus» est. Quo cum 
quadam die quidam egenus ante fores cellule, in qua 
vir Dei h metatus erat 1 , clamaret, vocatumque k ille 
o ministrum ait 1 : 'Prebe', inquit 111 , 'cibos alimonia 11 pe- 
tenti '. At ille : 'Non est nobis p ', ait q , 'panis nisi pau- 
lolum 1 ' tantum farinae'. At s ille : 'Quantuni', inquit, 

Cap. 22. A 1«. a*. b. c*. d. 2. 2«. 3. 3*. B la. 2. 

Cap.22. a) inquiritque A\b, corr.; qui iuquirens A Ib* ; inquirens (om. que) 

5 B\a. 2. b) scafa Ala*. b. c*. d. 2. 3'. 3*. c) furtim A3. d) pauperos A\d, 

corr.; adhuc add. B\a. 2. e) futo pr. m. A\a. f) vir Dei add. A\c*. d. 2. 3' 3*. 
g) Martini add. A3. h) conferis 2 }) '- m - A\a. i) repedat A\a*. b. c*. d*. 2. 3; 

remeat B \a. 2. k) est add. A 2a ; est pro se B 2. 1) ita scripsi; exc. exuvias 

A\c*. 3; excubas redubias m. al. corr. excubias isse A\a et sic A\a*; excubias(: : : :, 

3 ras. se : : A2a) excubasse .4 2«. 3*; exc. excubias A3' cum rell. m) patra: ri A\a. c*. 
n) Ne(e m. al. add.) A\a. o) ita A2. B\a. p) c. a. furatus fuerat A\d. 2; fu- 
ratum c. a. fuerat A\c*. q) c. poenas(que m. al. add.) A\a, et sic Ala*. d; cor- 

porisque poenas A2; c. et poenas B2; p. om. A3*; c. p. om. A3. 3'. r) haberi 

^lle*. d. 2. 3'. 3* (non A2a?). s) sublato A\b (corr.). c*. 3*. B\a (non A\b*). 

3 t iit . al. suppl. A\a. u) tantis pr. m. A\a. v) incussit A\c*. d. 2. 3'. 3*. 

v audierat A\c* et pr. m. B\a; audiret A2a. x) om. A\c*. 2. y) pertinebat 

pr. m. B\a. z) necessari : s m. al. corr. necessaria .4 1«; necessariis A \a* ; Prae- 

bitis itaque necessariis .4 2«; i. om. A3 (non A3' '. 3*). a) ita A3; Leuparius rell. ; 
episcopus add. B\a. 2. b) viru : : : : le dicet m. al. corr. viro Dei vale dicit .41«, 

) et sic A\a*. b. d . 2. 3. B 2 ; virum D. valedicit B\a; viro D. valefecit A\c*. c) iter 
£1«. d) ita B\a; N(a m. al. in r«s.)mmaetensem A\a; Nammetensem A\a* (pr. 

»>.). b; Nammetensen A \d; Namnetensem A\b* ; Namnetensen B2; Nammetense A \c*. 
2a; Namnetense A2; Nametense A3 (pr. m.). 3 : Manatense .4 3*. e) m. al. corr. 

ibique .41« et sic A\a*\ illi(cque m. al. in litura) A\d. f) quantis permoratus pr. 

b iii. A\a. b. g) diebus add. B\a. 2. h) om. A\b. i) folio exeunte om. A3 (non 

A3'. 3*). k) vocatoque (que eras. A2) i. (i. om. A3') ministro A2. 3. 3'; vocato i. 

ininistro A \a*. c*. d. 3*. \) om. B\a. 2. m) o»i. A3* (non A3. 3'). n) ita A\a 
(pr. m.). B\a; alimoniae A\b. 2; alimoniam A\o*. c*. d. 2«. 3. B2. o) petente< 

pr. m. A2. p) a(it in litnra) nobis A\a*. q) p. ait A\b. r) t. paululum A\d. 3. 

[) s) Ait A\b; om. A\c*. d. 2. 

1) /. e. crumena; cf. Ducange s. v. saccus. 



204 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 

'habes?' Testatusque a ille. arnplius se non habere, ut b 
rebatur, quam farinae modiurn. 'Da ergo', dicit c , "totum 
nec quicquam reserves in crastinum'. Oboediens minister. 
totum simul pauperi tribuit, nihil ad necessitatem com- 
munem d reservans. Ieiunantibus ergo illis. tertia iam 5 
dies inluxerat, nihil poenes e se habentibus preter f spei 
et g fidei gratiam, unde fessis ieiunio membris subvenirent: 
subito audiunt fores signo terere. Cumque ostiarius 
sciscitaretur 11 , cuius rei necessitas posceret sono fragoris 
fratrum aures inquietare, his 1 qui fores terebat k ait se 10 
a domina sua Procula nomen 1 directum esse. quae divi- 
nitus ammonita, ut sumptus 111 viro Dei Columbae 11 atque 
*p. 97. *comitibus eius, qui apud Narnitensern ° oppidum mora- 
rentur. dirigeret p . haberique q in proximo: se ideo prae- 
venisse. ut vasa quo reciperent pararent ; centum modia r 15 
esse vini ducentaque s frumenti. sed et braces 1,1 centum 
idemque 11 modia v . Quod ostiarius celeri cursu patri in- 
dicanda w properat; at ille: 'Sine'. inquid, 'se x scire, fra- 
trumque coetum adunare y , ut simul z positi pro largi- 
tricem a Dominum precarentur b simulque grates c referant 20 
conditori. qui suos solare d non desinet e in omnibus 
famulos necessitatibus f , et post 8 * munus oblatum reci- 
piant 11 '. mira conditoris pietas ! Egere sinit. ut sua 
dona egentibus largiendo demonstret 1 ; temptari permittit. 
ut in temptatione k subveniens suorum 1 uberius in se 25 

Cap. 22. A \a. a*. b. c (a l. 22). c*. d. 2. 2«. 3. 3*. B \a. 2. 

Cap. 22. a) Testaturque A2a. 3' et e corr. A\c*: Testabaturque pr. m. A '. 
que om. A3\ Testatur A3'*. 3*. b) ita A \a*. c*. d. 2. 3; ut repatur (corr. reb.) A 1 -■• : 
ut rebatus (m. al. corr. rebatur Alb; ut r. om. A\b*. 2a. B\a. 2. c) ipsum B\a. 2. 
d) eommuniter A\c*, corr. e) poene m. al. corr. poenes B\a. f) preter : : spei A\a. 30 
g) m. al. in litura A\a. h) (se m. al. in 7 - a*.)iscitaretur A\a: suscitaretur A\b (non 
A\b*). i) ita B\a et pr. m. A2(?). k) ita A2a cum rell.; tenebat A2\ tererat 
B\a, 2. 1) ita A3; nomine A 3'. 3* cutn rell. m) sumptos pr. m. A\a. n Co- 
lumbano A3. o) ita B\a; Nammittensem pr. m. A\a; Xamnetensem A\b. B2; 

Xauimetensen A\d; Nammetense A\c~.2; Nametense A 3. 3'; Mammetense A \a*; Ma- 35 
netense A3*. p) dirigerent A\b. q) habereque A3; coniecturatn abheriq(ue) m. 
<d. in mg. add. A\a; se add. B\a. r) ita A3' cuni rell.; modii A 2. 3 ; modios A2a. 
- ducentique A2; ducentosque A2a. t) bracis A\a*. b. c*. 2«. u) ibidem- 
que A3; totidemque A\c*. d. 3'. 3*; om. A\a*. v) raodii A2; modios A2a\ olei 
add. A\c*. \vi indicandum A \a* ; indicando A \b. 3 : indicare A \c*. d. 3'. 3*. x ita 40 
A\a. a*. b. c* (pr. tn.). d. 2a. 3; res scire A2; quiescere B\a. 2. yi adunar : : : 

m. al. corr. adunari et in mg. add. praecipit A\a; adunari A\a*. c*. d. 3'. 3*; adu- 
naret A\b. z) p. s. A\c*. a) ifa pr. m. A\a; largitrice rell. b) preeentur 

i \c*. d. c) gratias A\c*. d. 2. 3. d) : : solare pr. m. A\a; solari Ala*. b. c*. 
2. 3': consolare B\a; consolari A3*. e) desinit A\a*. c*. d. 2. 3. B\a. 2. f) redit 45 
A\c; necessitate B\a (pr. m.). 2. g) om. A\d (non A\c). h) recipiunt pr. m. B\a. 
i) demonstraret A\b. k) teuipta(tione m. al. suppl.) A\a. I) u. (in se add, A3) 
suorum in se e. c. A 3. 3'. 3*. 

1) Germ. l malz y ; cf. Diefenbach, Gloss. Latino-Germ. p. 80 ('maltz, 
do man bier us macht') et Diez, l Etym. WiJrterbucW II, 229 *-'. 50 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 205 

corda excitet famuloruni; sua membra sevis laceranda a 
tradit, ut circa x sanatorum b medicum multiplicata di- 
lectio confirmetur. 

Aliaque c simul nobilis et religiosa femina (l Doda e 

> nomine direxit ducenta f frumenti ac promiscue 2 centum 
modia. Quae causa g maximam verecundiam urbis illius 
pontifici h excitavit nomine Soffronio 1 , cui k cum nihil 
muneris impetravisset l , nec quicquam 111 commutando 
capere 11 potuere. Quo° cum moraretur, quaedam mulier 

» demonis peste plena cum filia, idemque p tali atrocitate 
repleta, venit; quas q cum Columba 1 * vidisset, communem s 
pro eas* Dominum exoravit sanitatisque 11 post redditas 
metatui v suo redire w praecepit x . 

23 a . De nave b referta undis et veneratione 
» adversantium. 

Post haec c Soffronius d Nametensis e urbis episcopus 
una cum Theudoaldo comite iuxta regis imperium f be- 
atum Columbanum nave g susceptum ad Hiberniam b de- 
stinare 1 properabant. Sed vir Dei inquit: k Si navis quae 

> sinibus Hiberniae reddatur k adest, omnem 1 suppellectilem 
comitesque suscipiat ; ego interim scafa receptus Ligeris 
unda vehar, quousque m maris alta deferar'. Reperta 
ergo 11 navis 0,3 , quae Scottorum p commercia vexerat, om- 

Capp. 22. 23. A \a. a*. b. c. c*. d. 2. 2«. 3. 3*. B \a. 2. 

> Cap. 22. a) lacerando B\a. 2. b) ita A3. B \a. 2; sanaturum A\a. a*. b. 
c. d. 2. 3'. 3*. e) que m. al, suppl. A \a. d) f. — Quae causa pugina exeunte om. 
A2a. e) Dola A\a*. f) modia add. A\c. d; ducentos — modios A2. g) causam 
pr. m. A\c*. B\a. h) pontifieis B \a. i) ita A2. 3'; Soffronii m. al. corr. 
Soffronio A\a; Suffronio A\a*. b. c. d. 2a. 3. J5 2; Sufronio B\a. k) qui B \a. 2; 

) a quo A\a*. c. d. 3* et m. al. A\a. 1) imperavisset B\a; impetrassent pr. m. ^41«*; 
impetravissent A\c. d. 3. B2 et m. al. A\a. a*. m) quaquam m. al. corr. quicquam 
A\a; etiam add. A\c. d. n) om. A3. 3' (non A 3*). o) Ubi A\c. d. 3'. 3*. p) m. 
al. corr. itidem A\a; itidemque A\a*; eademque A\c. 2. 3 (non A3'. 3*). q) Quos 
A 2 (non A2aJ. r) luba m. al. corr. Columba A\a; Columbanus A3 (saepe). s) om. 

> A\b. t) ita pr. m. A\a; eis rell. u) ita pr. m. A\a; sanatique B2; sanitatique 
rell. v) (ad add. A\c. d) metas suas A\c. d. 2. w) ire A3. x) praecipit B\a. 

Cap. 23. a) distinctione nulla facta, caput cum praecedente cohaeret A \c. d. 
b) navi A\d. 2«. c) om. A\c*. d) ita A\b. 2. 3'; So ffronius in ras.) A\a; Suf- 
fronius A\a*. c. d. 2a. 3. B2; Sufronius B \a. e) ita A\c*. d. 3. 3'; Nammetensis 
3 A \a (pr. m.J.a*. c. 2a; Namnetensis A\b. 2. B2; Namitensis B\a; Mametensis A3*. 
f) imperio B\a. g) navi A\c. d. B\a. 2. h) Hibeniam pr. m. A\a. i) ita A3' 
cum rell.; d. properant A'6*; properare destinabant A3. k) reddetur A\c. d. 

1) omnes B\a. m) ad add. B\a. 2. n) itaque B \a. 2. o) ita A\a (pr. »u. 
b. c. d. 2. 3; navi A\a*. c*. 2a. B\a. 2. p) Scotorum B2. 

5 1) I. q. erga. 2) Supple annonae. Mab. 3) In eo ipso articulo 
temporis, quo navis parabatur, litteras ad socios Luxovii relictos Co- 
lumbanus dedit (MG. Ep. III, 169^).' Nunc mihi scribenti nuncius super- 
venit, narrans, mihi navem parari, qua invitus vehar in meam regi- 
onem ; sed si fugero, nullus vetat custos : nam hoc videntur velle, ut 

o ego fuaiam. 



206 IOXAS, VITAE COLUMBAXI LIBER I. 

nem suppellectilem comitesque recepit a . Cumque b iam 
rernigera arte, prosperantibus c zepheris d , navis ad alta 
* P . 98. pelagi tenderit. undarum e *moles obvenit f navemque ad 
litus redire» coegit 11 planoque terris 1 solo k depulsam 1 
reliquid, collectoque fluctu 111 . in sinibus aequor quievit. 5 
Mansit n per triduum absque undis carina. Intellexit 
ergo dominus navis, ob viri Dei suppellectilem p comites- 
que receptos se esse detentum. Fuit tandem consilii 01 , 
reiecit 1 ' omnia a navis sinibus, quae ad virum Dei s per- 
tinebant. Nec mora, undarum nioles* adfuit carinam- io 
que ad alta provexit. Mirantes 11 itaque omnes v cogno- 
vere, non esse voluntatem w Dei, ut retro amplius repe- 
taret x . Ad metatum ergo suum quo y prius fuerat re- 
diit z , nec ullo a iam obstante quo velit b ire; sed magis, 
prout quisque poterat. virum Dei honoribus ac sumptibus 15 
fulciebat c . Nec defuit quicquam presidii d , dum e in om- 
nibus conditoris manebat auxilium ; quia prorsus num- 
cf.Ps. i6. 8. quam obdormiet f , qui sub alarum suarum umbra s Israel 11 
tegit 1 . Sic nempe omnibus omnia largiendo demonstrat, 
ut ab omnibus pro rmmerum suorum glorificetur largi- 2c 
tione k . 



24 a . De adventu eius ad Chlotharium regem b 
et c gavisione regis. 

Moratus ergo ibi d paululum, post ad Chlotharium, 
Chilperici e regis nlium, qui Neustrasis f Francis g regna- ->b 

Capp. 23. 24. A \a. a*. b. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. B la. 2. 

Cap. 23. a) in ras. B\a; suscepit A3*; suscepit pr. m. corr. rec. Ala. 
b) que om. Bla. 2. c) properantibus A\c* (corr.J. 2a. d) ita Bla; zypheris pr. 
iii. Ala; zyferis Ala*; zephiris Alc. 2; zephyris Ald. 2a. 3. 3'; zhephiris A3*. 
e) undaru pr. >n. Bla. fi advenit ^41«*; evenit AS. g) venire A2a; ire A 3. 30 
hi om. Bla. 2. i) terrae AS. ' k) s : lo m. al. corr. salo Ala et sic Ala*. 

li depulsa Bla. 2. m) flatu A3. n) Mansitque triduo A3. o) om. Alc. d. 2. 
p) suppellectile pr. m. Ala; suppectilem A2 (non A2aJ. q) ita scripsi ; consilium 

codd. r) re :::::: a navis m. al. corr. reicere omnia a navis B la. s) m. al. suppl. 
Ala. t) in ras. Ala. u) Mirans pr. m. Ala. v) o. cognoverunt A 3 ; o. atque 35 
cognoscunt Bla. 2. w) voluntate Alb. x) repedaret Ala*. b. c. d. 2. 3. B2; (ut 
om.) r. a. repedare A 2a. y) ubi A lc. d. z) redit A lc. d. 2. 3. a) ullus iam 

obstabat Alc. d. b) vellet Ala*. b. c. d. 3. c) fulciebant A2a. Bla. 2. d) pre- 
sidii : B\a. e) om. Bla. f) obdormit Bla; obdormium B2. g) ambra pr. m. 

Ala; u. ante alarum s. in marg. suppl. Ald: u. a. s. A3. h) Hierusalem B 2. 40 

i) degit ed. Bed. ; ax6nd-J£i? LXX; protege Vulg. k) largitionem A\a*. 

Cap. 24. a) inde praescriptiones aptae praecedunt A\d; captit -cum praecedente 
cohaeret, cui haec praescriptio praefixa est, A2. 2a. b) om. A2 (non A2aJ. c) et 
g. r. om. A\d. d) om. A\b. 2 (non A2aJ. e) ita A3. 3'; Hilperici A\b*. 2«. 3*. 
B2: Helperici ^41«. a*. 2. B\a; Helprici A\d et pr. m. A\c; Helberici A\b; Hel- 45 
brici ^llc*. f) Neutrasis m. al. corr. Austrasis A\a; Ustrasiis A\a*; ne Neustrasiis 
A2; in Eustrasis A2a; Naustrasis .4 3'; in Austrasiis (Austrasis ^4 3*) A 3. 3*; Neu- 
Btrasioe Francos B2. g) que add. A\c. d. 2. 3*. 



10NAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 207 

bat a , extrema Gallia b ad Oceanum positis c , pergit. Porro (l 
Chlotharius audierat, quantis qualibusve iniuriis viruin 
Dei Brunichildis ac Theudericus fatigaverant . Quem 
cum vidisset, velut caelestem* munus recepit, ovansque 

5 precatur», ut, si velit h , intra 1 sui regni terminos rese- 
deat, seque k ei, prout voluerit, famulaturum. At ille 
nequaquam ait his 1 in locis se consistere velle vel ob 
suam peregrinationem augendam vel illius inimicitiarum 
occasionem 111 sedandam 11 . Tenuit ergo eum Chlotharius 

10 quantis potuit poenes se° diebus, castigatusque ab eo 
ob 1 ' quibusdam erroribus, quos vix aula regia caret, 
spondit q se Chlotharius iuxta eius imperium omnia 
emendaturum. Erat enim Chlotharius sollers in amore 
sapientiae. Inventum ergo optatum munus gratificabat. 

i5 Morante ergo eum 1 ' poenes Chlotharium, lis oritur 

inter Theudebertum et Theudericum. Disceptantibus s 
utrisque de regni termino, uterque ad* Chlotharium le- 
gatos dirigunt 11 , uterque adversum v parem w auxilium 6io/i. 
postulat x . Quod Chlotharius beato Columbano y insi- 

20 nuare procurat, consulens, ut si videretur eius consilii z , 
se unum a consentiendo contra alium dimieare h . Ad c 
quem ille prophetico repletus spiritu ait, neutris d te fore e 
pariturum consiliis; tua f intra triennii tempus in ditione 8 " 
utrorum h regna venire 1 . Yidens Chlotharius a viro Dei 

25 talia sibi *prophetico ore dici, neutri k parere x voluit; *p>w. 

Cap. 24. A \a. a*. b. c. e*. d. 2. 2a. 3. 3*. B \a. 2. 

Cap. 2i. a) regnebat pr. m.A2; regebat B2; in add. A2. B\a. 2 (non A2a). 
b) Gallia:, ras. e A\a; Gallie A3*. c) positos A2. B2; om. A\c*. 2a. d) (porro 
Ch in ras.)lodharius A\a. e) fatigarent pr. m. A\a*. f) ita B\a; c(a)eleste rell. 

30 g) precatus A\b fnon A\b*J. h) vellet A 2. 3. B\a. 2. i) intrans ibi (r. om ) t. 

A3; i. r. s. t. A3 (non A3*J; i. sui t. r. A 3*. k) que om. A\c. d. 1) se his in 1. 
A\c. d; in pr. m. suppl. A\b. m) occasione B\u. n) sedendam A\c. o) esse 
A\b. p) pro q. e., quibus (sed quos recte A\d) A\a*. c. d. 2 et m. al. A\a; est 

(de in marg. snppl.) q. e., quibus A2a; ob quosdam errores, quos (quibus .43*) A3'. 3*; 

35 ob quodam errore, quem ^4 3. q) ita A\a (pr. m.). 3'*. 3*. B\a; Spondet A \a*. b. 
c. d. 2a. 3. 3'; Spopondit B2. r) eo A\a*. c. d. 2. 3'. 3*; ea A\b. s) discepta- 
tibus A \a*. t) 1. ad C. A \c. u) et add. A \c. d. 2a. v) adversus A \a*. c. 3. 

B \a. 2 (non A\d. 3'. 3*). w) patrem A\b, corr.; fratrem .4 3. x) postulabant A \a*. 
y) Columbae B\a. 2. z) consilio A\a*. c* et m. al. A\a. a) ita A\a (pr. m.y, 

40 B\a; se un : (m, al. corr. uni) ^4 2; se uni A\a* . b. c. d. 2«. 3; seu non B 2. b) ;;'. 

al. corr. dimicaret ^41« et sic ^41a*; debeat add. B\a. 2. c) At A\c. 2 (non A2a). 

d) neutrius A\a*. c. d et m. al. ^4 1a; neutri B\a. 2. e) f. dico p. A\c. d; pari- 

turum f . A 3 ; fore parere B 1« ; parere fore B 2. f) tuain A \a*. 2a. 3* ; tuamque 

. A le. d. g) ita pr. m. A \a ; in dit(c)ionem A \c. d. 2a. 3* ; dicionem in A \c. 

45 h) utrorumque A\a* et m. al. A\a. i) venere pr. m. ^4 1a; scias add. B\a. 2. 

k) neutris A 3. 

1) Chlotharius foedus a Theuderico oblatum aceepit, promittens Theu- 
deberto auxilium se laturum non esse a fratre impugnato ; cf. Fred. 
IV, 37. 



208 IOXAS. VITAE COLUMBAXI LIBER 1. 

sed proinissum sibi tempus fideliter expectans, post po- 
titus" est triuinphus b victoriae. 

25*. De transitu eius per Parisius b et occursu 
ac curatione c frenetici. 

Post haec egit d Chlotharium vir Dei, ut sibi so- 5 
lamen largiretur. utque e per Theudeberti regnuni, si 
valeret. ad Italiam. Alpium iuga transcendens f , per- 
veniret. Datis ergo comitibus. qui eum usque ad 
Theudebertum perducerent. itinere arrepto, ad Parisius s 
urbem x pervenit. Quo cum venisset b . occurrit ei homo 10 
in porta. habens spiritum inmundum. debaccans ac 
discerpens 1 et garrulans. Qnerulo sciscitatur virum Dei 
effamine k : 'Quid 1 his m . vir Dei. agis u in locis?' rauco- 
que anhelitu a p longe virum Dei q Columbanum advenire 1 * 
dudum s iam clamitabat. Quem cum* vir 11 Dei vidisset, 15 
ait : 'Egredere. pestifer. egredere nec corpora Christi 
lavacro abluta diu v obsedere presumas; cede virtuti Dei. 
et Christi noinen w invocato, contremesce x ". Sed cum 
diu saevis atrisque viribus obstaret, vir v Dei manum 
ori eius iniecit linguamque adtrectat z ; in virtute Dei 20 
imperat a . ut egrediatur. Tunc horrida vis b discerpens c . 
ut vix nexibus teneretur. cum viscerum motione ac vo- 
mito d moto e progressus f , tantum foetorem adstantibus 
dedit. ut sulphureos se crederent facilius tolerare odores. 

Capp. 24. 25. A \a. a*. b. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. B \a. 2. 

Cap. 24. a) positus A \c. d. 2. 3 : factus B \a. 2. b) ita A \c. d. 2. 3. B\a. 2 : 
triuuiphos corr. triumpho A\a et sic A \a*; triumphis A\b. 

Cap. 25. a) inde ab hoc capiie tituli recte positi sioit A'2. 2>t. b) Parasius 

A - (fion .i :'" ,• Parisios B\a: Parisiuru A \a*. c) accurratione pr. »i. A 2 ; M 

enra B \>i. d) apucl add. A \a*. c. d et »i. al. A \a. e) atque A \a. a* ; utique 30 

^4 2 inon A2ar. ut A\c. d. 3'. 3*. f tran(sce in ras. .ndens A\a; transcendi B la. 2. 
g) larisios B\a: Parisium A\a*. h) pervenisset A\b: pervenit A\d (non A\c . 

i dicerbens corr. dicerpens B\a et sic Alb*: discernens A\b: >e add. A\c.d. k) ef- 
fain(in in ras.)e A\a; affaniine A\c. d (eorr, aeffj. 2a. 3. B2. \) quod A\b. m hic 
B\a. 2. u ad ai:s »i. cd. corr. agis A\a; agat A2a : ais B\a; adis -43 (non A3'. 3*/. 35 

0) anhelatu A\a*, corr. p) a. 1. o»i. A\c. q om. A\a (habet A\a*j. r renire 
A\c. s) dum pr. »i. A\a. t) (cum »i. al. superscr.) v. D. (cum add., sed eras.) A\a*. 
u) vid. vir D. A lc. d. 2a. v) diutius B\a. 2. w).ita Ao; nomine -4 3'. 3* cum rell. 
x) ita A 2. 3. B\a; c >ntramesca : m. at. corr. contremisce ^41«, et sic A \c. d. 3'. '3*. B2 : 
contremissce A\a*'. contramisce pr. m. ^4 1c*; contremescas A\b\ contremiscas A \b* : 40 
contremesco corr. contremesce A2a. y) v(ir Dei ma im ras.)avaa ^11«; viro D. m. 
^116. z) adtrectans B2; adtractar.s B\a; obtrectat A\c. d; et add. A\c. d. 3'. 3*. 

a) imperans B\a. b) post vi< (vi -4 3. 3') add. se ^13.3'. 3*; daemonis add. B\a. 2. 
c) add. ita A\a* et m. al. A\a, illuiu A\c. d, eum B\a. 2. d) ita pr. »\. A\a: 

vomiti B2; vomituum ^.1«*; vomitu reil. e) motu A\a*. B \a. 2. f pro : : : ua 45 
»i. al. corr. progresus B \a. 

1) Ex hoc loco concludi licet, Lutetiatn Parisiorum urbem Theuderico, qui 
a. 603 4. ipsam occupaverat (cf. Fred. IV, 2Qj, paulo post ereptam esse. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 209 

26. De susceptione Chagnerici a et Autharii et 
benedictione clomus eorum ac prolis sacra- 

tione. 

Deinde ad Meldensem b oppidum properat c . Quo d 
5 cum quidam vir nobilis Chagnericus e Tbeudeberti con- 
viva 1 , vir sapiens et f consiliis regiis^ gratus et nobili- 
tatis sapientia vallatus, inesset 11 , his virum Dei miro 
gaudio recepit seque habere curam spondit 1 , qualiter 
ad Theudeberti accederet k aulam; non esse 1 necesse 

10 alios comites e regio latere habere. Ad hoc enim aliorum 
differebat subsidium, ut vir m *Dei secum, quamdiu valeret, *p.ioo. 
teneret et eius doctrina sua domus nobilitaretur. Bene- 
dixit ergo vir Dei domum eius, filiamque 11 illius nomen p 
Burgundofara 11 , quae infra 1 ' infantiae annis s erat, bene- 

i6 dicens, Domino* vovit 11 , de quo v postea in subsequen- 
tibus w narrabimus x - 2 . 

Progressusque y inde venit ad villam quendam 2 
Vulciacum 3 , quae supra amnem Matronam a sita est. Ibi 
receptus a quodam viro Autharium nomen c , cuius con- 

20 iunx d Aiga e dicebatur; erantque f his s filii infra 11 in- 
fantiae annis 1 detenti k , quos mater ad benedicendum 
viro Dei 1 obtulit. Videns ille matris fidem, infantulos 
sua benedictione sacravit, qui post, mox ut pubescere 
coeperunt, Chlotharii 111 regis 11 primum ac deinceps Dago- 

25 Cap. 26. A \a. a*. b. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. B la. 2. 

Cap. 26. a) Channerici A\a (non A\a*). b) Meldinsen A \c. d Meldelsem 
m. al. eorr. .Ueldense A\a; Meldelse corr. Meldense A\a*, et sic A2. 3. c) pro- 

perabat B\a. d) Qui A3 (non A3*J; quod B\a; Cui A3'. e) corr. Channericus 
^4 1«. f) om. A2a. g) regis A\a*. c*. 3. h) (i. om.) his B\a; i. his om. B2. 
30 i) spopondit A\b. c. d. 3'. 3*. B 2. k) acc. alam pr. m. A\a\ aularn acc. A 3. 

1) esset A\d (non A\c). m) ita pr. m. B\a; virum rell. n) filiumque Ala, corr. 

0) eius A3; om. AZ' . p) ita A3; nomine A 3' cum rell. q) ita AZ\ Burgundo- 
fora pr. m. A\a; Burchundofora A3' ; Burgundofaram A\b ; Burguntioforam A\a*. b*. c. 
d (e corr.). 2a. 3*; Burgundaforam A\c*; Burgundoferam A2; Burgundofaram rell. 

35 r) om. A\b. s) annos ^11«*. 2. 3. 3' (non A3-J. t) Dominum pr. m. A\a*. 

u) xovet pr. m. A\a. v) qua A2a. 3 et var. A\c*. w) subsequenti B\a. x) nar- 
ravimus pr. m. A\a; libro add. B\a. 2. y) om. que A2a. z) quandam A\a*. 
b. c. d. 2a. 3. a) Matrenam A\c. d. 2. 3; Maternam A2a; Matrona B\a. 2. b) ita 
A3 et pr. m. B\a; Autharin A3'; Autharico ^L lc* ; Authario A3* citm rell. c) ita 

40 A3; nomine A3' cum rell. d) ita A\b. 3' (pr. m.J. 3*. B\a et e corr. A\a. a*. d; 
coniux rell. e) Agia A\c. d. B\a (m. al. suppl.) ; Aigra A3. 3'; Agira A3*. f) que 
m. al. suppl. A\a* ; om. A\b. c*. g) m. al. suppl. A\a; duo add. A3*; duo pro 

his A3. 3'. h) ita A3; intra rell. i) annos ^11«*. b. 2. 3. k) ?T. A3 (non 

A3'. 3*). 1) Deo A\a*. m) ita A\b. 2. 3; Chlodhari : m. al. corr. Chlodhario 

45 A\a; Clotharii A2a. B\a; Chlothario B2; Chlotario A\a* (pr. m.J. d; Clothario 
A \c. 3'. 3*. n) ita A \b. 2. 3. B \a ; regi : A\a; regi A \a*. c. d. 3'. 3*. B 2. o) dein- 
deps pr. m. A \a. 

1) Cf. Waitz, l VGr.' II, 1, p. 337 3 . Villa, ubi Chagnericus cum Leude- 
gunde uxore habitabat, Pipimisiacus appellata duobus circiter milibus 

50 ab urbe Meldorum distabat ; cf. infra II, 7. 2) Infra II, 7. 11 — 22. 
3) Ussy (dep. Seine - et - Marne) ; cf. Longnon, 'Atlas' p. 209. 

Ionas. 14 






210 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 

berti a gratissimi b habiti; qui postquam saeculi gloria c 
fuerunt d inlustrati, anhelare coeperunt, ut per gloriam 
saeculi non carerent aeternam e . Quorum maior natu 
Ado f nomen g semet suis voluntatibus h abdicavit 1 , post- 
que k intra 1 Iorani m - x saltus monasterium ex beati regula 11 
Columbani construxit; iuniorque nomen Dado p#2 intra 
Briegensem q saltum 3 supra nuviolum Resbacem r - 4 ex 
supradicti viri regula monasterium construxit. Tanta 
in virum 8 Dei gratia redundavit * , ut quoscumque sa- 
cravit u , in boni cultus perseverantia dies suprema in- 
venit v . Illud w oppido x iure dictum y sit, ut quos de in- 
dustria monuit, gavisi sunt se postea inpunitatem me- 
ruisse, nec inmerito tanti viri fultus adminiculo 2 partae a 
gratiae potitus est supplimentum c , qui d eius doctrinis 
innexus e noluit ab f iustae vitae tramitem deviare g . 



Cap. 26. A \a. a*. b. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. B 1«. 2. 

Cap. 26. a) ita A\b. 2. 3; Dagiberti B\a; Dagoberto Ala. a*. c. d. 3'. 3*. B2. 

b) sunt add. h. I. A2a. Bla. 2, post hab. Ala (m. al.). a*. c. d. 3* (non A3. 3'). 

c) gloriam? pr. m. Ala. d) fuerant Alb et m. al. Ala(?). e) (a)eterna Ala*. c. 
d. 2. 3 et e corr. Ala. f) Adeus Ald: Adeius Alc. g) ita A \c. 3 ; nomine A lc*. 3' 
cum rell. h) m. al. corr. voluptatibus Ala, et sic Alc. d. 2. 3 fnon A2a). i) Deo 
dicavit pro a. A \b. k) ita Ala*. b. c. 2. 3. 3". Bla. 2; post : : : : m. al. corr. postq, 
Ala; postea A3*. 1) om. Alc. m) ita 4 2. Bla et pr. m. A2a; Iorani : raa. s? 
Ala; Iurani Ala*. b. c. d. 3 ; Iuranni B 2 : Ierani A%'. 3*. n) C. r. Alc. 2o. 
Bla. 2 (non Alc*. 2). o) ita A3; nomine A3'. 3* cton rell. p) Dabo A3 (non A3* > ; 
Dadod A3'. q) Briensem A\b (non A\b*); Brigensem A2; Briegnemsem A2a. 
r) Respacem B\a. s) m. al. corr. viro A\a, et sic A\a*. b. c. d. 2. t) redundabit 
m. al. corr. redundabat A\a et sic A \a*. u) m. al. corr. sacraret A\a et sic A\a*. 
v) m. al. corr. invenisset A\a et sic A\a*. w) Illo pr. m. A\a; Illi A\a* et m. 
al. A\a. x) oppidum B\a. y) sit d. A\b. z) adminiculum B\a. a) parte A\a; 
partim A2a. b) potus pr. m. ^lla*. 2; potius A3 (non A3' . 3*). c) supplemento A\b. 
2a; supplementu B\a. d) qui ei eius B\a. e) innexu pr. m. A\a; innexibus A 2 
(non A2a). f) ita A3; a — tramite A3'. 3* cum rell. g) om. A2 (non A2a). 



1) Potius Iotrensis ; agitur enim de monasterio virginum, quod olim 
Iotrus vocabatur, hodie Jouarre (dep. Seine - et - Marne). 2) Dado 35 

a. 632/9. referendarius Dagoberti regis religiosissimus (cf. Fred. IV, 78) 
Audoeni nomine ex a. 641. sedem Rothomagensem occupabat. Habebat 
alterum fratrem Radonem nomine, sicut ex chartis genuinis colligitur, 
licet Ionas ipsum omnino ignorasse videatur. 3) La Brie. 4) Rebais 
(dep. Seine-et-Marne) monasterium ad rivum situm, qui hodie Ra- 40 
voireau appellatur, affluens Morin maioris fl., a tribus fratribus com- 
muni labore constructum erat, sicut e privilegio Dagoberti a. 635. vel 
636. dato colligi licet (Pertz, Dipl. I, 16,): Dado referendarius noster 
eiusque germani Ado et Rado monasterium Ierusalem in honore sancti 
Petri et Pauli et sancti Antonii, quod vulgo appellatur Resbacis, in 45 

Meldensi territorio situm construxerunt. Neque Columbani regula 

sola ibi valebat, sed ipsa coniuncta cum Benedicti. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 211 

*27. De susceptione Theudeberti et Brigantiae *p.ioi. 
sessione gentiumque correptione a et adventu b 
alitum et c divisione pomorum et angeli per 

v i s u m m o n i t u m d . 

5 Exinde ad Theudebertum venit; quem cum Theu- 

debertus vidisset, ovans suis sedibus recepit. Iam enim 
multi fratrum post eum ex Luxovio venerant, quos f 
velut ex hostium preda recipiebat^. Pollicitusque est 
Theudebertus se repperire 11 intra suos terminos loca ve- 

10 nusta et famuli 1 Dei ad k omni 1 oportunitate congrua 
proximasque ad predicandum nationes undique haberi. 
Ad haec : 'Si' m , inquit vir Dei, 'pollicitationis 11 tuae ad- 
miniculum preberis , et vademonio p falsitatis noxa non 
opponeretur q , quantisper r se moraturum ac probaturum, si 

16 in cordibus gentium 1 vicinarum fidem serere valeat s '. De- 
dit ergo rex* optionem, quamcumque 11 in partem voluisset, 
experimento quereret v locum, qui sibi et suis placuisset w ; 
inquisitumque x locum, quem favor omnium reddebat y 
laudabilem, intra Germaniae terminos, Reno z tamen vi- 

20 cina a , oppidum olim dirutum quem b Bricantias 0, 2 nun- 
cupabant d . Sed quid tunc vir e Dei, dum per Reni al- 
veum navigaret, actum f sit, non g est silendum. 



Cap. 27. Ala. a*. b. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. Bla. 2. 

Cap. 27. a) correctione A2 (non A2a). b) om. A2a. c) verba De divi- 
25 sione — per visi monitu infra p. 214, 13, ante verba Eo itaque in t. praescripta sunt 

Bla. d) corr. monitu Ala, et sic Ala*. d. 2. Bla. e) Exin B 1«. f) Quo pr. 

m. Ala; ille add. A3. g) suscepiebat pr. m. ^4.1«. h) rep(p)eriri Alc. d. 2. 

i) ita recte A2 (v. snpra p. 170, Q); famulo Alc. d. 2«; famulis rell. (e corr. famulus 

Alb). k) ab Bla. 1) ita Ala (pr. m.). Bla; omnem oportunitatem rell. m) ita 
30 Alb. c. 2. 3; si m. al. post Dei suppl. Ala; i. v. D. : Si Ala*: vir D. i. : Si (So Bla) 

Bla. 2. n) pollitacionis Alb. o) preberes Ala*. c. 2; preberet Alb; prebueris ^4 3. 

B2. p) ademonio A2; a daemonio A2a. q) opponetur Alb. r) quantis(per me 

m. al. in ras. maiore) mor. (promitto m. al. add.) vm Ala et sic pr. m. Ala*; per om. 

A3; se om. A2 (non A2a). s) valea : m. al. corr. valeam -.41« et sic Ala*. t) m. al. 
35 suppl. Ala. u) ita A3. 3'/ quamcumque in parte Bla. 2; quacumque in parte A 3* 

cum rell. v) quaerere Bla. 2. w) placuisse pr. m. Ala. x) que m. al. suppl. Ala. 

y) reddebatur Alb. z) (Rheno ta m. al. in ras. )men ^41«; Rhen. semper ^11«*. b. c. d. 

2. 3. 3' (non Alc*. 3*). a) ita A\d et pr. m. Ala; vicinum ^11«*. b. c.2.3; vicino 

Bla. 2. b) qu(od m. al. in ras.) Ala, et sic pr. m. Ala*. c. 2a (nnn Ald..2). c) m. 
40 al. corr. Breg. Ala, et sic Alb et pr. m. Ala*.b*; Brigantias A2a; Brancias A\c; 

Briantias A2 et pr. m. Ald; Bricantia ^4 3. 3'; Brigantia ^43*. d) nucupabant Bla. 

e) ita pr. m. Ala cum Alc*. d. 2a. 3. Bla; viro ^41a*. c; a viro Alb. 2; per virum B2. 

f) egerit pro a. sit -<4 3. g) ita A3. Bla. 2; s. non est rell. 



1) Columbanus apud Namnetes constitutus, epistula ad fratres Luxo- 
45 vienses data, ipse testatus est, sibi desiderium fuisse gentes visitandi; cf. 
MG. Ep. III, 167. 2) Hodie Bregenz oppidum Vindeliciae antiquum, 
quod viam militarem tangebat ex Pannoniis in Gallias tendentem ; cf. It. 
Antonini n. 237. 



14 



* 



to 



20 



212 IOXAS. VITAE COLOLBAXI LIBER I. 

Dum quodam a die per Reui alveuru, ut diximus, 
scafa b veherentur c . ad urbem quam Mogontiacuui d - x 
veteres e appellarunt perveniunt f . Quo cum venisset^. 
reinigeri. qui in comitatu viri Dei a rege directi fuerant. 
viro Dei aiunt se habere amicos in urbe, qui necessarios 5 
sumptus h preberent; iam enim defecerant itenere longo 
stipendia sumptuum. Quibus vir Dei ait: 'Ite'. Qui 
cum abissent, nihil reppererunt 1 . Reversique ac k a viro 
Dei interrogati, respondent se k ~ nullatenus inpetrare ab 
amicis aliquid 1 potuisse. Ad haec ille : 'Sinite me m ' 1 in- 
quit, 'paulolum ad meum abire amicum'. Mirantibus 
illis. unde huic 11 illo in loco, quo ante non fuerat, ami- 
cum p habere q , progressus ille ad ecclesiam pergit 1 *; qua s 
ingressus, pavimento inherens longe* orationis protrac- 
♦p.102. tione suum Dominum, pietatis postulat *auctorern u . Nec 15 
mora. episcopus 2 urbis illius domo v progressus ad eccle- 
siam venit. reppertumque beatum Columbanurn, scisci- 
tatur. quis w sit. At ille fatetur se x peregrinum esse. 
Cui ille : 'Si'. inquit, 'necesse est sumptuum-' copiam 2 
capere. propera domi a . et quantum necesse fuerit, 
tecum c defer". At ille d cum gratias simul conditori qui 
inspiraverat ac e illi* qui optatam necessitatis copiam 
offerebat^' referret". adtentius ille cogit ac 1 imperat, ut 
omnia k oportuna sumat ; puerosque festinos 1 ad navem 



Cap. 27. Ala. o*. 6. c e*. d. 2. 2o. 3. 3*. Bla. 2. 25- 

Cap. 27. a) D. quadam d. A lc. d; Q. (Qoadam A3*) die dum A2a. 3. 3'. 3*. 
b) Beafam Bla. 2. c veheretur Alb. c. d. 3. 3' (ubi sc. deestj; navigaret pro vt, -bis 
ut d., s. v. .4 3*. d ita .4 1«*. b : M ag ;n. aL in / - as. ■ontiaeum Ala: Moguntiacum 

Alb*. 3; Mogunciaeum A3'. Bla: Magontiacum B 2 ; Mosuntiacuni Alc (m. al. super- 
scr. vel Mogontiacum;. c*. d : Mosontiacum A 2a ; Mosunuacum A3*; Mogontiam .-12. 30 
e) v(eteres m. al. i/i rms.) Ala. f) perveniiuut m. al. in ras.) Ala. g) ita Ala. 
a*. b. c. 2; venisset jjr. m. eorr, venissent A 3, et sic A3'. 3*. B 1« ; pervenissent B2. 
h sumptos pr. m. Ala. ii inveneruut Bla. 2. k) ita Ala. a*. b. c, 2a. 3; et Bl 
om. A2. 3'. 3*. k*j si Alb. 1) m. al. add. Ala; aliqui quid p. AV> mon Alb*;: 
aliquo p. A2. m) ita Ala. «*. b. 2; i. me rell. u) hic A 1«* ; huuc A 2a ; om. Alc. d. 35 
o) 1. iu illo Alc. d. p) se add. Bla. 2. q m. al. corr. haberet Ala. d, et ita Ala*. 
c. 2«. 3*; dicebat add. Bla.2. r) om. Alb. s) m. al. corr. quam Ala, et sic 

Alb. c. d. 2» (non .41«*/; qui A2. 3; qui corr. qua B2. t) longa A3. u) : : turem 
■\ corr. auctorem Ala. v) domu doninm B2) egressus Bla. 2: haec om. rersu 

■ *e A2a. \v . qui Bla. x om. A2 (non .4 2«/. y sumptum Alb. z co- 40 
pia Bla. a) domum ^41«*. b) aeeesc t. t Ala. c ■uiite om. Alc 

Cnon A\c*>. d) ille cum m. al. in ras. Ala: ille tum Bla. 2. e) et Bla. 2. f ille 
-4 1'. g efferebat .4 1/». h refert. Et a. Bla.2. i) cogit : : (m. al. eorr. 
cogit ae i. -4 1» : eogitat qui add. Alc d i. Alb. c. d: cogit atque i. A 2. k- omni 
Bla. 1 festino .4 1-. b*j festiaaa corr. festinos A 2 ; festin(u m. al. in litura s A2a. 45 



1) Ita re vera cetcrcs nomen scribebant ; cf. eV Arbois de Jubainville, 
■/.'• herches sur Vorigine de la propriete fonciere f p. -417. 2) 'Lesio 
Mogancensis urbis episcopus' Fred. IV. 38. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 213 

ipse dirigit, ut omnes veniant praeter a custode b uno 
dimisso, et queque c velint (1 , secum deportent. Quod 
ne e cui f casu evenisse videatur, nam solitus erat g postea 
hisdem episcopus protestari, numquam se antea h sic ad- 
5 tonitum in tribuendo 1 necessaria fuisse et se absque 
alia oportunitate ad k beati Columbani meritum divina 
monitione 1 ad ecclesiam venisse m . 

Ad destinatum deinde perveniunt locum K Quem 
peragrans vir Dei non suis placere animis aiet n , sed 

10 tamen ob fidem in gentibus serendam inibi paulisper 
moraturum se spondit . Sunt etenim p inibi q vicinae 
nationes Suaevorum r . Quo cum moraretur 8 et inter 
habitatores loci illius progrederetur, repperit eos sacri- 
ficium profanum litare* velle, vasque magnum, quem u 

15 vulgo cupam v vocant, qui w XX modia x amplius minusve y 
capiebat, cervisa 2 plenum in medio 2 positum a . Ad 
quem b vir Dei accessit sciscitaturque, quid de illo fieri 
vellint c . Illi aiunt se Deo suo Vodano d nomine, quem e 
Mercurium 3 , ut f alii aiunt, autumant g , velle litare h . 

20 Ille pestiferum opus audiens, vas 1 insufflat, miroque 
modo k vas cum 1 fragore dissolvitur et per frustra m divi- 
ditur, visque 11 rapida cum ligore cervisae prorumpit; 

Caj). 27. Ala. a*. b. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. Bla. 2. 

Cap. 27. a) tantum m. al. in litura Ala*. b) custodein unum dimissum 

25 Alc. d. 3*. Bla. 2. c) quaecumque A3. B2 etpr. m. A2 (non A2a). d) ita Alc. d. 3 ; 

vellent rell. e) n(e cui casu m. al. in ras.) Ala. f) hoc add. Bla.2. g) m. al. 

in ras. Ala. h) ante : pr. m. Ala; om. AS (non AV. 3*). i) tribuendum Bla. 

k) ob Alc. d. 1) ad(m)monit(c)ione Alc. d. 2. 3*. m) venis pr. m. Ala. n) ita 

pr. m. Ala; ait rell. o) spondet A\b. 3; spopondit Alc. d. 3'. 3*. p) enim Bla. 2. 
30 q) ibi Ald. 3 (non Alc. 3'. 3*>. r) Suev. A la*. c. d. 2. 3. B2. s) moreretur pr. 

m. A 2. t) 1 : : ta : : pr. m. Ala. u) m. al. corr. quod A\a, et sic .41«*. c. d. 2a. 3; 

qui pr. m. A2. v) m. al. corr. cubam Ala et sic A la* ; copam A3', corr. ; culpam 

Alc (pr. m.). c*. w) quod Ala*. c. d. 2. 3'. 3* et m. al. Ala. x) modios Alb. 2. 

y) ve eras. Ala, m. al. suppl. Ala*. z) cervisia .41c (non Alc*. d); cervisam B la. 
35 a) positus Bla; erat add. Bla. 2. b) quod Ala*. c. d. 2. 3 et m. al. Ala. c) ita 

pr. m. Ala; vellent rell. d) ita Ala* cum rell.; Vadono n. Ala; Wodano n. Alb. 

c. d ; Vodano, om. n. A2a; Woda n. A 2. e) quem — autumant om. A 3. f) (ut 

om.) alii aiunt (bis scr., sed postea corr.) aut. A2; (ut alii aiunt om.) vocant A2a. 

g) ee (? = esse) add., sed eras. Ala. h) litari A3. i) ita Ala*. b. c. 2a. Bla; 

40 vas : : : insufflat A la ; vasi insufflat A 2 ; vas sufflat A 3 ; vas eminus sufflat B 2 cum 

Mab. k) om. Ala (verstt exeunte). a*. 1) om. A2a. m) ita Alb (pr. m.). 2. 

B2; frusta Ala. a*. c. d. 2a. 3. 51«. n) visque r. (rabida Alc.d. 2; rapidam B2) 

Alc. d. 2. 3. Bla. 2; vasque rapide (rapid : : m. al. corr. rapido Ala et sic Ala*) 

Ala. a*. b. o) ita Bla; licore pr. m. .41«; liquore .41«*. b. c. d. 2a. 3. B2; ali- 

45 quore pr. m. A2. 

1) Scilicet Brigantiam. 2) Miraculum persimile S. Vedasti idem auctor 
attribuit; cf. SS. R. Merov. III, p. 410. 3) Cf. Pauli Hist. Langob. I> 
c. 9 : Wotan sane, quem adiecta littera Godan dixerunt, ipse est qui 
apud Romanos Mercurius dicitur et ab universis Germaniae gentibus 
50 ut deus adoratur. De hoc Suevorum sacrificio v. J. Grimm, 'Deutsche 
Mythologie' I, 46 4 ; cf. ^.110. 111. 



2U IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 

manifesteque a datur intellegi diabolum in eo vase fuisse b 
occultatum, qui per c profanum ligorem d caperet animas 
sacrificantum e . Videntes barbari, stupefacti aiunt ma- 
gnum viruni Dei habere anhelitum, qui sic possit f dissol- 
vere vas ligaminibus munitum; castigatusque ff euange- 5 
licis dictis, ut ab his segregarentur sacrificiis, domibus 
redire imperat. Multique eorum tunc per beati viri 
suasum h vel doctrinam ad Christi fidem conversi, bap- 
*p.io3. tismum 1 sunt consecuti; aliosque k , quos iam *lavacro 
ablutus 1 error detinebat profanus, ad cultum euangelicae 10 
doctrinae m monitis suis ut bonus pastor ecclesiae sinibus 
reducebat K 

Eo n itaque in tempore Theudericus atque Bru- 
nichildis non solum adversum p Columbanum insaniebant q , 
verum etiam et r contra sanctissimum Desiderium Vien- 15 
nensis urbis episcopum adversabantur s . Quem primo* 
exilio damnatum inultis u iniuriis adfligere nitebantur v , 
ad w postremum vero glorioso* martyrio coronarunt y ; 
cuius gesta 2 scripta habentur, quibus et quantis adver- 
sitatibus gloriosus 2 apud Dominum a meruit b habere tri- 20 
umphos. 

Vagante c itaque Columbano cum suis poenes Bre- 
gantiam d urbem, durae e §gestatis tempus obvenit f ; sed 

Cap. 27. A la. a*. b. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. B la. 2. 

Cap. 27. a) que om. A3. b) fuiesse pr. m. Alb; om. A2a. c) m. al. in 25 
ras. Ala. d) ita Bla; liquoreni rell. e) ita Ala. a*. b. 2a. 3. Bla; sacrilicantiuin 
rell. f) posset Alb. g) ita Bla; castigatosque rell. h) suasu ac doctrina £la. 2. 
i) baptismi sunt gratiam consecuti B la. 2. k) alios quoque iam B la. 2. 1) ita pr. 
m. Ala; quos add. B la. 2. m) m. al. suppl. B la. n) De divisione — monitu 

praescr. stoit Bla (v. supra) ; capitis novi vestigia etiam in Ala* (ubi cap in mg. add.J. 80 
3. 3'. 3* deprehenduntur. o) superscr. Ala*. p) adversus Ala*. 3. q) insaniabant 
Alc* et pr. m. Ala. r) om. Alc. 3*. s) aversabantur A la* ; adversebantur pr. m. 
A2 (non A2a). t) primum Alc. d. u) multi(s postea add.) Ala. v) nitabantur 
pr. m. Ala. w) Ad postremu pr. m. Ala; At postremo Bla. x) m. al. suppl. Bla. 
y) coronaverunt .kla* (pr. m.). c. 2a. 3* (non Alc*); coronare A 3. 3'. z) ita pr. m. 35 
Ala; glorios Alb; om. A3; gloriosos Alb*. 3'. 3* cum rell. a) Deum A2. 3'. 3* 

(non A2a. 3). b) merui pr. m. Ala; om. A3. 3'; h. m. Ala* (m. superscr.). 3*; ha- 
beret A3'. c) : agante m. al. corr. Vagante Ala; Vacante :, ras. s A la* ; Vacante 
A2. d) ita Alb; Pregantiam m. al. corr. Brig. Ala; Brigatiam A2; Bricantiam 
A3. 3'; Brigantiam A2a. 3* cum rell. e) ita Alc.2. Bla.2; duram m. al. corr. 40 

durum Ala, et sic Ala*. b; dirae A3. f) evenit A3. 

1) Cf. Poenitentiale Columbani B 24 (ed. Seebass, 'Zeitschr. fiir Kirchen- 
gesch! XIV, p. AAQ) : Si quis autem laicus manducaverit aut biberit 
iuxta fana, si per ignorantiam fecerit, promittat deinceps, quod num- 
quam reiteret et XL diebus in pane et aqua peniteat. Si vero per 45 
contemptum hoc fecerit, id est postquam sacerdos illi praedicavit, quod 
sacrilegium hoc erat, et postea mensae daemoniorum communicaverit, 
si gulae tantum vitio hoc fecerit aut repetierit, III quadragesimis in 
pane et aqua peniteat ; si vero cultu daemonum aut honore simula- 
crorum hoc fecerit, III annis paeniteat. 2) V. Desiderii auctore 50 

Sisebuto Ionae praesto erat; cf. SS. R. Merov. III, p. 625. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 215 

quamvis* alimonia b deessent, manebat intemerata atque 
inconcussa fides, quae c necessaria apud Dominum impe- 
traret. Cumque iam tridui d ieiunio e fessa corpora f re- 
ferrent, evenit tanta copia alitum, velut ff Israhelitarum h C n N 3 U i m ' 
6 castra coturnix olim x operuit k , ita ut omnem paginam 1 - 1 
loci illius alitum multitudo obpleret 1 ". Intellexit vir 
Dei, suam suorumque 11 ob necessitatem has dapes terrae 
diffundi nec prorsus alibi obvenire preter eo quo ipse 
moraretur in loco. Iubet suos prius grates p laudesque 

10 rependere q conditori sicque alitum 1 ' dapes capere. Erat s 
mirum et stupendum miraculum : capiebantur aves, prout 
patris * imperium urguebat, nec abscedere pennigera f uga 
nitebantur. Mansit ergo alitum manna per triduum 
defusa 11 . Quarto deinde die quidam pontifexex v vicinis 

15 urbibus frumenti copiam w , divina monitus adspiratione, 
beato x Columbano direxit; sed mox omnipotens y , qui 
penuriam patientibus aligeros prebuerat cibos, ut farris 
adeps advenit, alitum falangas imperavit 2 abire. Nam 
Eusthasium a hoc b cognovimus referentem, qui eo tem- 

20 pore inter reliquos sub viri Dei oboedientia ibidem 
tenebatur adnexus, quod nullus d ea e fuerit in caterva, 
qui ante f talium genera alitum se vidisse referret; et 
tanta g sapor in cibo aderat, ut regias b vinceret dapes. 
mirum divinae potentiae donum ! Quando terrenae 

26 dapes 1 cultoribus Christi desunt, tunc demum caelestia 

tribuuntur, sicut k de Israhel 1 dictum est: *Panem caeli ps. 77^24. 
dedit eis; cum autem terrenae opes m subvenirent n , tunc 
grates amoventur inlatae. 



Cap. 27. A\a. a*. b. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. Bla. 2. 

30 Cap. 27. a) quam(vis m, al. add.) Ala; quantis Alb (non Alb*). b) ali- 

moni(a)e Alb. 2. 3*. B2 et m.al. Ala; alimenta Alb*. c) q : m. al. corr. quae Ala. 
d) triduo Alc. d. 2. 3*. e) ieiunii Ala* (pr. m.). B\a; ieiuni B2; versu exeunte om* 
A2a. f) corpo referrent m. al. corr. corpora ferrent Ala et sic Ala*. g) veluti 

Bla.2; cum add. Alc. d. h) Israelitarum Bla. i) om. Alc. d. k) operuerat 

36 Bla. 2. 1) com(n)paginem Alc. d. 3*. m) suppleret Bla. 2. n) que om. AS 
(non A3'. 3*>. o) p. s. A3. p) gratias A\c. d. 2. q) referre A3. r) d. a. Alb. 
s) euim add. A3. t) patro pr. m. Ala. u) ita pr. m. Ala; diffusum A3; diffusa 
A 3'. 3* cum rell. v) e A 3. w) copia B \a. x) ad beatum Columbanum B \a. 2. 
y) Deus add. Bla. 2. z) abire iubet Bla. 2. a) ita A3. Bla; Eustasio — refe- 

40 rente (referentem pr. m. Ala*) A\a*. c. d. 2. 3'. 3*; Eustasium — referentem rell. 

b) haec A3. c) inibi detinebatur A 3. d) null(us inras.) B\a. e) om. A\c. d. 2. 3. 

. f) antea A3. g) : anta m. al. corr. tantus A \a, et sic A \a*. b. c. 2. 3 (non A \d). 

h) regius A\a, corr. i) dape : m. al. corr. dapes Ala. k) Sic Ala*. 1) Israel 

A\b; Isrt A\a*. b*. c. 2. 3. B\a; Israheltico populo B2. m) opus ^41«, corr. n) ita 

45 ^416. 2. 3 et pr. m. Ala; subvenerint .41«*. 2a. 3'. 3* cum rell. o) ita Ala; : : grates, 
ras. de A \a* ; gratis A\b. c. d.2.3; dapes Bla. 2. 



1) I. q, area. 



216 IOXAS, YITAE COLUMBANI LIBER I. 

Ipso a itaque in b tempore, cum sub quodam scopulo 
inter c vasta heremi ieiunio corpus conficeret d et nihil 
aliud praeter e ruris poina, quorum superius f-1 fecimus 
mentionem, in cibos caperet, venit adsueta abdite g 
voracitatis fera ursus coepitque 11 necessarius 1 delambere 5 
cibos ac passim k poma ore detrahere. Cumque hora re- 
f ectionis advenisset, Chagnoaldum ! ■ 2 ministrum direxit, 
ut consuetam m mensuram pomorum deferret. Qui cum 
abisset, ursum inter ruris 11 fructices rubusque p perva- 
gare q perspexit 1 ' ac poma lambendo s carpere. Festinus 10 
redit patrique indicat; ille imperat 1 , ut eat partemque 
fructicum u in cibos v fere dimittat aliamque partem sibi 
reservare w iubet. Abiit namque Chagnoaldus x ac iussa 
patris implevit divisitque virga fructices y rubusque 2 , 
quae a poma ferebant, et partem suam iuxta viri Dei 15 
imperium ait b ut fera comedat aliamque c partem in usus 
viri Dei reservet. Mira in fera oboedientia! Nequa- 
quam ex prohibita sibi parte ausa est carpere d cibos, sed 
in segregata e , permissa sibi fructicum f parte tantum- 
modo pabula requisivit, quoadusque vir Dei eo g in loco 20 
commoravit n . 

Interea 1 cogitatio in mentem k ruit, ut Yeneti- 
orum 1 - 3 qui et m Sclavi 11 dicuntur terminos adiret caecas- 

Cap. 27. Ala. a*. b. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. .Bla. 2. 

Cap. 27. a) cap in marg. add. Ala*. b) ita A 3. 3'. 3* (cf. snpra p. 214, 13>; 25 
otn. rell. c) initer m. al. snperscr.) Ala*; intra .43. d) afficeret B2; aficeret Bla. 

e) proter Alb. f) om. A2a. g) additae Alc.d. h) que m. al. snppl. Ala*, om. 
A2. Bla (non A2a). i) necesarius pr. m. A la ; necessarios rell. k) pa : sirn pr. 
tn. corr. passim Ala. 1) ita Ala* cum rell.; Chagno : aldum (ras. h vel b) m. al. 
corr. Magnoaldum A la, et sic Ala**. b*. m) consueta Bla. n) ita Ala. a*. b. 30 
c. d. 2a. 3'. 3*; inter rores AB; intruris A2; inter densa Bla. b; inter densos B2. 

0) ita pr. m. Ala et e corr. A2 (non A2a). p) ita Ala (pr. m.). Bla; rubosque 
Ala*. b*. c. d. 2. 3. B2; rubesque Alb. q) ita Ala*. c. d. 3'. 3*. Bla. 2; pervacare 
pr. m. Ala; pervagari Alb. 2. 3. r) prospexit Alb; conspexit A2a. b) lambiendo 
Alb. t) ut eat i. Alc. u) ita A2; fruticum A2a cum r,U. v) cibo Alb. w) re- 35 
servari Ala*. b. c. d. 2. 3*. x) m. al. corr. Magnoaldus Ala, et sic Ala**. b* (non 
Ala*). y) ita h. I. Bla. z) ita pr. m. Ala. a) qui Alb. 2. B2 (non A2a). 

b) ita Ala*. b. c. 2. 3 ; : ait Ala; aiebat Bla. 2. c) ita Ala*. d cum rell.; que m. al. 
suppl. Ala; om. Alc. d) ita Ala. a*.b. c.d.2; capere rell. e) ita A3' cum rell.; 
segregata: (ras. e) Ala; segregato Alc. 3*; segregatos .41(2; segregata et B2; girata .4 3. 40 

f) ita h. I. Bla. g) in eo ^41a. a*. b. c. d. 2. 3. h) coinmoratus est A2. 3'. 3*. i) cap 
in marg. add. Ala*. k) mente -41a*. 1) Veneticorum .41«. a* ; Viniciorum Bla; 
viciniora B2. m) et oni. A2; quia S. Alc. d. n) Slavi corr. Slcavi Alb (non Alb*). 

1) Poma illa parvula, quae eremus ferebat, supra c. 9. bullugae appel- 
lantur. 2) V. supra p. 185, n. 1. 3) Sclavi cognomento Winedi Frede- 46 
gario IV, 48, teste Samonem negotiatorem Francum regem sibi postea 
elegerunt. Bonifatii aevo ad Saale fl. et xdtra eum progressi in Thu- 
ringia sedes tenebant, 'christianarum terram' inhabitantes ; cf. Zachariae 
ep. a. 751 (MG. Ep. III, p. 372,); R. Schottin, 'Die Slaven in Thuringen' 
('Progr. d. Gymn. zu Bautzen' 1884, p. 23>. 50 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 217 

que mentes euangelica il luce lustraret ac ab origine per 
avia b oberrantibus c veritatis viam (1 panderet. Cumque 
haec e votis patrandum inesset f , angelus Domini per 
visum apparuit, parvoque ambitu, velut paginali x solent» 

5 stilo h orbis 1 discribere k circulum, mundi conpagem 1 
monstravit m . 'Cernis', inquit, 'quod maneat totus orbis 
desertus. Perge dextra levaque, qua eligis 11 , ut labores 
tui fructus p comedas'. Intellexit ergo ille, non esse 
gentis illius in promptu fidei profectus q , quievitque r 

10 in s loco, donec aditus ad Italiam viam panderet. 






20 



28 a . De bello regum et revelatione viri Dei et 
Theudeberti proditione b . 

Interea inter c Theudericum Theudebertumque d lis 
firmatur, ac quisque adversus fratrem usque ad inter- 
15 nitionem desevit, utrisque gentium robore superbientibus. 
*Inter quae e vir Dei ad Theudebertum accedit eumque *p.w5. 
suadet 1 , ut coepte arrogantiae supercilium deponeret 
seque clericum faceret, et in» ecclesia positus, sacre 
subderetur religione h , nec 1 simul cum damna k presentis 
regni 1 aeternae pateretur vitae m dispendia. Quod et 
regi n et omnibus circumadstantibus ridiculum excitat, 

Capp. 27. 28. A la. a*. b. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. B la. 2. 

Cap. 27. a) ra. ei angelica Alb. b) ita Alb. 3. J31a. 2; via Ala (pr. m.). 
c.d.2; m. al. corr. deyia Ala et sic Ala*. c) errantibus B la. 2. d) om. Alb. 

25 e) h: : m. al. corr. hoc Ala, et sic Ala*. c (non Alc*). f) in litura A2a; inve- 
nisset A2. g) solet Bla. 2. h) folio Alc. d. 2 et m. al. A2a; filio pr. m. A2a. 
i) urbis A3. k) ita Ala.a*; discrebere Alb; describere Alb*. c. d. 2. 3; discribi 

Bla; describi B2. 1) conpage B2; compage Bla. m) mostravit Alb. n) ita 
A2a. 3'. 3* cum rell.; quae legis A2. 3; qua legis B\a. o) fr. tui laboris A3. 

30 p) fructum A2 (non A2a) ; fructos Bla. q) ita A2a. 3'. 3* cum rell. ; perfectus A2; 
profectum A3. Bla. 2. r) que om. A2a. s) illo add. AS. 

Cap. 28. a) et numerus et omnia praeter verba De bello hic desunt, sed prae- 
scriptio integra ante c. 29. transposiia est A 2a. b) perditione B la ; protectione A ia 
(v. cap. inseqiiens). c) in(ter m. al. suppl.) A la. d) Theudebertum qualis A 2 

35 (non A2a) ; et Theodebertum (Theodob. ^3) 1. AB. 3'. 3*. e) ita recte Ala*. c. d. 2a; 
quae om. Alb; Interque Alc* cum rell. ; cf. II, 15: inter quae (i. e. interea) postulat. 
f) suadit AB*. g) om. A2. Bla (non A2a). h) ita A2; religion(i m. al. in ras.) 
-<4 1a; religioni rell. i) ita .41a*. 2a et pr. m. Ala.d; ne rell. k) damno Ala*. 
c. d. 2. 3. 1) om. A3 (non A3*) ; vitae pro r. A3' . 3'*. 3*. m) vita : m. al. corr. 

40 vitae ^lla; d. v. A3. 3' (non A3'*) ; v. h. I. om. A3*. n) regi : ^Lla. 



1) Paginalis stilus pro epistulari stilo accepit Ennodius XLVIII (ed. 
Vogel p. 48,), Ionas vero ad brevitatem elocutionem reitulit; cf. Hieronymi 
commentariolos in Psalmos, jyrol. (Anecd. Maredsolana ed. G. Morin 
III, 1, p. 2): quod solent ii facere, qui in brevi tabella terrarum 
45 et urbium situs pingunt et latissimas regiones in modico spatio co- 
nantur ostendere, et q. s. 



218 IOXAS. VITAE COLUMBAXI LIBER I. 

aientes a , se nuniquara audisse. Mervengum b , in regno c 
sublimaturn d . voluntariuin clericum fuisse. Detestantibus 
ergo omnibus. beatus Columba e ait: 'Si voluntarius nul- 
latenus clericatus f honorem sumat g . in brevi invitus 
clericus existat h \ His ergo dictis 1 , vir Dei ad cellolam 5 
remeat, moxque prophetici dicti k eventura res non diu 
dilata adfirmat. 

Xec mora. Theudericus Theudebertum ad bellum 
612, Mai. ciet et propter Tulluin 1 devictum fugat 1 . Postque m , 

collecto robore exercitus, persequitur, similique modo 10 
gentium 2 multorum 11 Theudebertus robore vallatus , ad 
Tulbiacensem p castrum pugnaturus occurrit q . Ibi, praelio 
inito, innumere* hominum falangas s ex utroque exercitu 
perierunt; victus tandem 1 Theudebertus fugit. 

Eo u igitur in tempore vir Dei in heremo morabatur. 15 
contentus tantum unius ministri Chagnoaldi v famulatu. 
Ea ergo hora, quo w apud Tulbiacum x commissum est 
bellum, supra v querqui 2 putrefactam a truncum vir Dei 
librum legens resedebat ; quem subitus sopor obpressit, 
et quid inter duos reges ageretur. vidit. Moxque exci- 20 
tatus, ministrum vocat cruentamque b regum pugnam in- 
dicat; multum humanum sanguinem fundi suspirat c . 
Cui temerario conatu minister ait : 'Pater mi, Theude- 
berto tuis precibus prebe suffragium. ut communem de- 
bellet d hosteni Theudericum'. Ad haec e beatus Colum- 25 
banus f : Stultum ac religione g alienum consilium ad- 

Cap. 28. A \a. «*. b. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. B la. 2. 

Cap. 28. a) dieentes Bla. 2. b) ita A\a*. d. 2. Bla. 2; Merviugum Alb. 
2a ; eras. Alc; Mervengiuni Alc*; se (se om. A3*) regeni pru M. ^3.3*; regem antt 
Mervengum add. A3' ; audisse valiquem Merungum »i. al. m ras.), m. al. in mg. add. 30 
(g enus prineipuin ^11«. e) regnu Ala, corr.; regnum ^13. Bla. 2. d) sublevatum 
Bla. 2. e) Columbanus Ao. fi om. Alb. g) sumet Alc. d. hi existet Alc. d. 2. 
i) om. Ald (non A\o. k) dictuni Bla. 2. 1) prope Tullum Alc. d. 2a; prope 

Tulbiaeum A 2 ; op,p y idum add. Bla. 2. m) Post quem A 2. 3 nion A2a. 3'. 3*/. 

n) iia pr. m. Ala: multarum rell. o) om. A2 (non A2aj. p; Tulbiacense Ala*. 35 
2. 3; Tulpiacensem Ald; Tulpiacense Alc; Tulpiacensem B2. q) occurrat A\b. 

r) innumero pr. m. A\b. s falangaes Ala*; falauges -13; phalanges A\b. c.d. S 
phalange A2: falanga B2. t tamen B\a. u) c. 25. inc. Alc. v) ita Ala** cum 
rell. ; Magnoaldi Alb*. c* (M in litura : . w) ita A\a. a* ; qua rell. x) Tulp. corr. Tulb. 
A\a; Tulp. A\c. d. B2. y, super -13. z) ita pr. m. B\a fcf. supra p. 178, b) ; 40 

quercui A\d. B2: querei -12; quercum m. al. corr. quercus ^11«, et ita A\a*. b. c. 2a. 3. 
lutrefactum -lla*. b et m. a!. A\a; putrefaet a e -llc. d. 2 rpr. m.J. 3'. 3* fnon A2a). 
b) cruentemque ^lla* et pr. tn. A\a. c suspiret pr. m. A2. d debellat pr. m. 
A\a. e in m. -lla; beatus om. B\a. 2, habent A\a. a*. b, c. d. 2. 3. f) ait m. 

al. add. A\a, habent A\a* . B\a. 2. g ita A\c. d fpr. m.J. 3; religioni rell. 45 

1) Cf. Fred. IV, 38. 2) Fred. IV, 38 : Theudebertus cum Saxonis, 

Thoringus vel ceteras gentes. que de ultra Renum vel undique potu- 
erat adunare. contra Theudericum Tholbiaco perrexit. Tolbiacus, hodie 
Ziilpich, vicus in via a Treveris Agrippinam tendente situs est ; cf. Itin. 
Antonini n. 373. 50 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 219 

ministras*. Non enim ita Dominus voluit, qui nos pro cf 6 M ^ tth * 
inimicis nostris b orare rogavit c ; in arbitrio esse iam 
iusti iudicis, quid de eis fieri vellit' 1 '. Inquisivit ergo 
post minister temporis e diem et horam; repperit 1 ita g 

6 fuisse h , sicut viro Dei fuerat revelatum. 

Persecutus est 1 ergo k Theudebertum Theudericus 1 
et suorum proditione captum ad aviam Brunichildern m 
direxit. Quem cum avia recepisset n , quia Theuderici 
partis Brunichildis favens p erat, furens q Theudebertum 

10 fieri 1 clericum rogavit; at non post multos dies impie 
nimis post clericatum perimi iussit K 

*29. De a interitu Theuderici et liberorum nece *p.\o6. 
et impleta b prophetia c Chlothario. 

Porro Theudericus poenes Mettensem d morans 
15 oppidum divinitus percussus inter flagrantes e ignis in- 
cendia 2 mortuus est. Post quem f Brunichildis filium 
eius Sigibertum in g regnum suffecit h . Itaque Chlotharius 613. 
memor prophetiae 1 viri Dei, collectu k exercitu, fines 
regni, quae 1 suae ditioni 111 debebantur 11 , conatur recipere; 
20 contra quem Sigibertus cum hostium cuneis pugnaturus 
advenit. Quem Chlotharius captum peremit fratresque p 
eius quinque 3 , Theuderici filios, cum proavia Brunichilde 
coepit. Pueros separatim q peremit; Brunichildem vero 

Capp. 28. 29. A 1«. a*. b. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. 4m (a l. \2). B la. 2. 

25 Cap. 28. a) adininistrans Ala*. b. b) nostri pr. m. Ala. c) rogavit, m. 

al. superscr. praecepit Ala; precepit Ala* ; cf. I. 10. d) itapr.m. Ala; velit Ala*. 

b. c. d (m. al.). 3; vellet Ald (pr. m.j. 2. B\a. 2. e) om. Alb. f) que add. Alc. 
d. 3'. 3*, g) ea m. al. in ras. Bla; factum add. Bla; sic factum add. B2. h) fu- 
iesse Alb. i) om. Bla. k) om. Alc. d. 3* (non A3. 3'), 1) Theodericum pr. m. 

30 Bla. m) Brunnihildam Ala (pr. m). b. n) reperisset Bla; repperisset B 2. 

0) ita Ala (pr. m). c. d. 2. Bla; partes Alb; parti Alb* ; partibus Ala*. 3 et m. al. 
Ala; patris B2. p) parens Bla. 2. q) om. Bla. 2. r) cl. f. A3. 

Cap. 29. a) praescriptio ante c. 30. transposita est, dum hoc caput lemma prae- 
cedentis fert A2a.±a (hic rediens). b) superscr. A\d; om. Aia. c) pr. de Ch. A2; 
35 pr. in Ch. (Gl. Bla; Lotharium Ald) Ald. ±a. Bla; prophetia : :, om. Chl. A2a. 
d) Metensem Alb et pr. m. Ala; Metensen Ald; Mettense ^4 2«. 3; Metense Ala*. c. 
2. 3'. 3*. 4a; Metenses Alc*. e) ita pr. m. Ala; flagrantis -41a*. b. d. 2. 3. 4a; fla- 
grant : : m. al. corr. flagrantia Bla; fraglantis B2; flagantis ^llc*. f) ita Ala*. b*. 

c. d. 2a. 3. (±a). B\a. 2 et m. al. A\a; postquam pr. m. A\a cum rell. g) in regno 
40 .4 2; haec om. A2a. h) subiecit 2?la. 2. i) prophete A\b. k) ita A\b. 1) qui 

^llc*. 2; om. A\b. m) om. A\b. n) debatur i*la, corr. o) captus I?la. p) que 
om. A\b. q) separatimque perimi iussit B. Aia. 

1) Eius necis Brunechildem fuisse ream etiam Fred. IV, 42, testatur. 

2) Theudericum morbo dysenteriae mortuum esse Sisebutus (V. Desiderii 
45 c. 19> cum Fredegario IV, 39, consentiens rettuUt. 3) E quattuor 

TJieuderici filiis Sigibertus, Corbus, Meroveus capti sunt, effugiente Chil- 
deberto, Corbumque solum praeter Sigibertum Chlotharius interfici iussit, 
servans Meroveum filiolum suum spiritalem ; cf. Fred. IV, -42. 



220 IOXAS, VITAE COLOIBAXI LIBER I. 

primo ignobiliter carnelo inpositarn a hostibus girando a 
monstravit, postque indomitorum x aequorum caudis in- 
retitam b miserabiliter vitae d privavit e . Funditus ergo 
radicitusque deletam f Theuderici stirpem, Chlotharius 
potitus est trium regnorum solus monarchiam^. Quo 5 
facto, beati h Columbae 1 prophetia in k omnibus impleta 1 
est, unum m intra triennium cum omni n stirpe funditus 
deletum, alium violenter clericum factum. tertium trium 
regnorum possessione p ac dorninatione dilataturn 4 . 

30*. Beatus ergo Columbanus cum vidisset, ut 10 
superius a - 2 diximus, devictum a Theuderico Theudeber- 
tum, relicta Gallia atque Germania , Italiam ingreditur, 
ubi ab c Agilulfo d - 3 Langobardorum e rege honorifice 
receptus f est. Qui 4 , largita optione. ut intra Italiam. 
quocumque in g loco voluisset, habitaret, ibi Dei con- 15 

*) Capiti 30. librarii singidi diversa praescripserunt: 30 (om. 
A \b). De ingressu Italiae et destructione heresis et renova- 
tione Bobii et legatione Chlodharii (Chlotarii A \a*) post eum 
et exitu eius A \a. a*. b (om. Chl. — eius) ; De adventu eius ad 
Italiam et monasterio ibi facto et obitu eius A \d ; 30. De in- 20 
gressu eius in Italiam et susceptione Agilulfi regis et opti- 
one loci largita et de constructione Bobii monasterii et obitu 
beati viri A 2 ; De ingressu eius in Italiam (corr. Italia B \a) 
et Agilulfi regis honorifica susceptione, immo Arrianae per- 
fidiae penes Alediolaniuin superatione hac monasterii Bobi- 25 
ensis in signo et virtute miraculi constructione et (et om. 
B \b) de legatione venerabilis Eustasii (Heustasii B \b) a rege 
Clothario cum supplemento publico post beatum Columbanum 
cum omni honore est directa B \a. b. Lemma c. 29. exhibent 
A2a. 4a (v. supra). 30 

Capp. 29. 30. A \a. a*. b. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. ia. B 1«. 2. 

Cap. 29. a) inpositum A lb. a*; om. A-ia. b) iuritam B la, corr. c) mi- 
serabiter Alb ; om. A3 (non A3' '. 3*y. d) vita Alb. 2. 3. 3'. 4a; cauda A3*. e) pri- 
vabit Alb. f) deleta T. stirpe pr. m. A-lc* ; deleta T. stirpem A2; deleta T. stirpe 
Ala*. c. d. 2a. 3 et corr. Ala. g) monarcbia Alc. 2a. 3* et m. al. Ala (non Ala*). 35 
b) beat(i m. al. in ras.) Ala. i) Columbani Ala. k) in o. bis scr. erant A\a ; haec 
om. Alc (non A\d). 1) o. est i. A3. 3'; est in o. i. A3* (non A3'*). m) uno — 
deleto, alio v. clerico facto A\a*. 2 et m. al. A\a. n) om(ni m. al. add.) A\a. 

0) ita A\b. c. d. 3; tertiu : (m. al. corr. tertio) trium A\a; tert(c)io trium A \a*. 2 ; 
tertium, om. trium AAa; (tertium om.) trium (m. al. corr. tertium B\a) B\a. 2. 40 
p) possessionem (possesionem B\a) ac dominationem B\a. 2. q) dilatato (dilatati 
pr. m. A2) A\a*. 2.2a et m. al. A\a; deletum m. al. eorr. <ielatum B\a et sic B2. 

Cap. 30. a) supra ^13. b; Germinia B\a. c) m. al. suppl. A\a. d) Egi- 
lulfo m. al. corr. Egilolfo A\a; Egil:ulfo, ras. 1 A\a* ; Agillulfo A\b ; Agilolfo A3' . 3 V ; 
Aguilfo B2. e) Longob. A\a*. b*. c. 2a. 3'. 3*. f) susceptus A3. g) in 1. om. A2u. 45 

1) Ita Sisebutus, V. Desiderii c. 21. 2) Supra c. 28. 3) Agilulfus 
a. 590 — 616. regnavit. 4) Constructionem huius enuntiati hiantem 
examinavit Laulor l. I. p. 121. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 221 

sultu *actum est, dum ille poeues Mediolanium a - l urbem *p. 107. 
moraretur et b hereseoram 0,2 fraudes. id est Arriane 
perfidie 11 , scripturarum cauterio discerpi e ac desecari f 
vellet, contra quos etiam libellum 3 florenti^ scientia 

5 ededit 11 , vir quidam nomine Iocundus 1 ad regem venit, 
qui regi indicat k se in solitudine 1 ruribus 111 Appenninis 11 
basilicam beati Petri apostolorum principis scire, in quam 
virtutes expertus sit fieri, loca ubertate fecunda, aquis 
inrig-ua, piscium copia q * 4 . Quem locum veterum traditio r 

10 Bobium 5 nuncupabant s ob rivum in eo* loco hoc nomine 
fluentem amuemque alium profluentem nomine Triveam 11 ; 
super quem olim v Hannibal w hiemans x , hominum, 
aequorum, elefantorum atrocissime y damna sensit 6 . Ubi 
cum venisset, omni z cum intentione basilicain inibi se- 

15 mirutam a repperiens, prisco b decori renovans reddidit. 
In cuius restauratione mira Domini virtus panditur. 

Cap. 30. Ala. a*. b. c. c*. d. 2. 2«. 3. 3*. 4«. Bla. 2. 

Cap. 30. a) (Mediola in ras. )nium A\a\ Mediolanum Alc. 2a. 3'. 3*. 4«; Me- 
diola : : num A 2. b) ut pr. m. B la. c) ita A lc. d. 2. 3'. 3*. B la. 2 ; heres eorum 

20 A 3 ; hereseonnm Alb; hereses eorum pr. m. Ala; heresis eorum .4 1«* et m. al. .41a; 
hereticorum A\b*. d) pefidie pr. m. Ala. e) discerpere Ala*. 3 et m. al. Ala 

(non A3' . 3*). f) desecare pr. m. Ala; dissecari Alc.d; disecare Ala*; dissecare 
A 3. g) florentis A lc. d. 3. 4a (ante libellum^. h) scientia edidit A lfe ; scientiae 

(scientia A2a) dedit Ala. a*. c*. d. 2. 2a. 3. 4a. Bla. 2; scientiae edidit ^lc. i) I. 

25 post ad r. A 4a. k) indicavit Aia. \) solitudinem Bla. m) rupibus ^4 3' falso 
(cf. epist. p. 145 l. \). n) Apenninis Ala*. 3 (non A3' . 3*). o) ita A£a et pr. m. Ala; 
qua reU. p) aquas Alb. q) copiam A la* ; copiosa Alc.d. 3'. 3*. 4a/ cf. supra 

p. 172,10. r) traditione Alc. d. s) ita Alc. d. 2. 3 et pr. m. Alb. Bla; nuncu- 

paba(t m. al. in ras. maiore) Ala et sic pr. m. .41«*; nuncupant _44a. B 2. t) eodem 

30 Aia; r. eodem fl. in loco, om. h. n. A3. u) ita Alc. d. 2. 3. 3' et pr. m. Ala; 
Triviam ^44a. I?l«; Treviam .41«*. B2; Trebiam^41&; Tripheam ^43*. v) (olim Han 
tu. al. in y«s.)nibal A la. w) Annibal A3. 4a. x) hiemens (?) A ld, corr. y) atrocis- 
sima Alc. d. 3'. 3*. 4«; ferocissime Bla. b; fortissime B2. z) omninm int. Alc. 

a) semerutam A 3* ; semiruptam A 4«. b) prisce Aia. c) v. D. .4 3. 

35 1) Mediolanio in palatio praeceptum quoque datum est, quo locum Bobi- 
ensem Columbano sociisque eius Agilulfus rex concessit; v. supra p. 20 sq. 

2) Hereseus vocabulo pro haeretico utitur Karolus M. de cultu imag. ; 
cf. Ducange ed. Favre s. v. haereseus. Cf. *N. Arch.' XXIX, p. 454. 

3) Columbani libellus contra Arianos adhuc latet. 4) Neque copiosa 
40 cum codd. deterioribus scribendum neque adiectivum l copius' (!) statuendum 

est, id quod fecit Lawlor l. I. p. 123, sed post l fecunda' et 'inrigua' 
tertium adiectivum auctoris stilo haesit. 5) Bobbio torrens ex Apen- 

nino descendens prope muros oppidi Bobiensis, cui nomen dedit, Trebiam 
(hodie Trebbia) fl. influit- cf. Rossetti, l Bobbio illustrato' I, 119; Amati, 

45 'Dizionario corografico delV Italia' I, 833. De ipsius rapaci cursu vide 
infra II, 2. Pisces exquisiti saporis hodieque in torrentibus illis capi- 
untur. 6) Hannibal ex hibernis profectus transiensque Apenninum 
multa damna passus est teste Livio XXI, 58, 11 : multi homines, multa iu- 
menta, elephanti quoque ex iis qui proelio ad Trebiam facto super- 

50 fuerant septem absumpti, sed notissimam JRomanorum cladem Ionas 
silentio praeteriit amore patriae, nisi faUor, ductus. 



222 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 

Nam cum a per b prerupta c saxorum scopula d trabes ex e 
abietibus inter densa saltus locis f inaccessibilibus g ce- 
derentur 11 , vel alibi caesa 1 , inibi casu elapsa k aspero, adi- 
tum 1 plaustrorum m denegabat n , mirum in modum trabem, 
quem vix triginta vel quadraginta p plano terrae solo 5 
positum q vehere r non valerent, ibi s cum duobus vel* 
tribus, prout ardui callis 11 meatus patebatur v , vir Dei 
accedens, suis ac suorum humeris inmane pondus in- 
ponebat; et w ubi antea* prae v asperitate 2 itineris libero 
gressu vix graderentur a , onerati mox trabium pondere c 10 
festini gradiebantur, ut versa vice d , qui onera e ferrent, 
acsi ab aliis veherentur, firmis vestigiis, velut otio vagantes f 
ovantes irent. Yidens itaque vir Dei tanti g auxilii suppli- 
mentum, suos hortatur, ut arreptum h opus laeti perficiant, 
animoque roborati, eo 1 consistere in heremo studeant k ; 15 
Dei in Y hoc voluntatis esse adfirmat. Tecta m itaque templi 11 
culmina , murorum restaurat ruinas ceteraque, quaeque p 
ad monasterii necessitatem pertinent, construere parat q . 
Interea 1 ' memoratus Chlotharius vir s Dei prophe- 
tiae effecturn in se fuisse* impletum cernens, venerabilem 11 20 
Eusthasium v , qui eius in loco w Luxoviensem monasterium 
regebat, ad se venire imperat. Quem pio effamine x 
*p. 108. rogat, ut sibi cum 'supplimento publico legationem v 
fungere 2 curet sociosque quos a vellit b nobilium virorum 
haberet, qui c sui vademonii arbitres essent: post d beatum 25 

Cap. 30. A\a. a*. b. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. ia. Bla. 2 

Cap. 30. a) om. A2 (non A2a). b) superscr. Ala*. c) prupt : : m. al. 
corr. pruptos Ala, et sic Ala*.c. d. 3'; preruptas pr. m. corr. B2. d) s. scopulos 
Ala (os m. al. in ras.). a*.d. 3'. 3*; scopulos sax. Alc. e) ins (?) A£a. f) locus 

pr. m. Bla. g) inaccess : bilibus m. al. corr. inaccessibilibus Ala; immarcessibilibus 30 
A3 (non A3' . 3*). h) cederetur A ia. i) m. al. corr. caesae Ala; c(a)es(a)e 

A\a*. b. c. d. 2a. 3*. k) ita Aia; elapsu A3. 3' ; elaps(a)e Ala*. b. c. d. 2a, 3* et m. al. 
A\a; elapsi rell. 1) aditus Alc. d. m) plaustorum A\d. Bla. n) denegabant A la* 
et m. al. Ala; denegabatur Alc. d; denegarent A3* (non A3. 3'). o) quam Alb. 
2a. 3. 4a. p) homines add. Aia. q) positam A2. 3. ia. r) ferre A3 (non A3' . 3*); 35 
trahere Aia. s) ubi pr. m. Bla. t) aut Bla. u) om. Aia. v) ita A3. 3'*; 
patiebatur A3'; patebat A 3* cum rell. w) ut (qui add. A3*) ubi (ibi A3. 3*) A3. 
3'. 3*. x) om. Bla. 2. y) ita A2. 3. 3'. Bla. 2; pro Ala. a*. b. c. d. 3*. z) aspe- 
ritatem pr. m. A 2 (non A2a). a) gradirentur Aia. b) o. — gradiebantur o»i. A3* 
(non A3.3'). c) pondera A3. d) om. Alc*. e) honera : pr. m. Ala. f) va- 40 
cantes A 16. c. d. 2a. 3 ; om. A ia. g) tanti : , ras. s A la. h) arrectum A la*. 

i) ea ^llc. d. 2. 3'. 3* (non A2a'i). k) studi : nt m. al. corr. studeant ^ila. 1) in 
hoc post vol. A le, om. A lc*. m) Totaque pro T. i. A 3 ; Tectaque templi culmina 
A3' ; Tectaque tecti columpna .4 3*. n) et add. Bla.2. o) ac add. A3. p) ita 
A2. 3*. Bla.2; qu(a)e ^41a. a*. b. c. d. 2a. 3. 3'. 4a. q) parati Alc. d. 2. r) cap 45 
in marg. add. Ala*. s) ita pr. m. A2; viri rell. t) om. A\c (non Alc*?). u) be- 
atum pro v. A 3. v) ita A \a*. 3 ; Eustasium A 3'. 3* cum rell. w) ita A \a et }>r. 
m. ^.la"; loco Luxoviense ^41a*. b. c.2.3; locum Luxoviensem Aia. B\a. 2. x) ita 
Bla; afF. rell.; cf. p. 208, 13. y) corr. legatione Ala, et sic A\a*. 2. 3. 3'* (non A 2a. 
3'. 3*). z) fungi vlla*. c (m. al.j. d. 2; fingi pr. m. A\c (non Alc*). a) quo 50 

Bla. b) ita pr. m. A\a; vellet rell. c) (qui sui vadi m. al. in ras. )monii A\a. 
d) quo ad b. A ia. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 223 

Columbanum pergerent; quocumque repperissent a in 
loco, eleganti suasu b ad se venire hortarent . Perrexit 
itaque d venerabilis discipulus, magistri vestigiis 6 prose- 
cutus; qui cum ad eum venisset, Chlotkarii verba de- 
5 promit. Viso ergo Eusthasio f , beatus Columba ff gavisus 

Irecepti muneris aditum h gratnlatur retentumque poenes 1 
se quantisper k hortatur, ut sui laboris 1 meminisceret" 1 , 
cohortem fratrum disciplinae 11 habenis erudiret 1 ' multo- 
rumque collegio Christi q plebem adunaret suisque in- 
10 stitutis edocaret. Dimissum 1 * post haec ad Chlotharium 
remeare s iubet talibusque* responsis regias 11 inulciri v 
imperat aures, seque w retro repedare* nullatenus ratum y 
duceret; tantummodo poscere 2 , ut sodales suos, qui 
Luxovio a incolebant, regali b adminiculo ac presidio fo- 
15 veret. Litteras castigationum c effamine d plenas regi e 
dirigit. Gratissimum munus f rex velut pignus foederis 
viri Dei ovans recepit nec eius petitioni oblivionis noxam 
preponit. Omni g presidio supradictum monasterium mu- 
nire b studet, annuis 11 * censibus ditat, terminos undique, 
20 prout voluntas venerabilis l Eusthasii k erat, auget l omni- 
que conatu ad auxilium inibi habitantium ob viri Dei 
amorem intendit. 

Porro beatus Columbanus, expleto anni circulo, in 
antedictu 111 caenubio Ebobiensi 11 vita beata functus, ani- 615, Nov. 23. 
25 mam° membris solutam caelo reddidit p VIIII. q Kl. 1 De- 

Cap. 30. A la. a*. b. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. 4a. B la. 2. 

Cap. 30. a) et add. Aia. b) suasum A£a. c) hortarentur A la*. b. c. d. 

2. 3 et m. al. Ala. d) Perrexitaque pr. m. _41a; P. ergo Ala*. e) ita Ala (pr. 

m.). 2. Bla; vestigias pr. m. Ala* (?). b; vestigia Alc. d. 2. 3. 4a et m. al. Ala. 
30 f) ita Ala*. 3. i?la; Eustasio A3'. 3* cum rell. g) Columbanus A3. 4a. h) aditu 

Jtla*. 2. 3* et e corr. Ala. i) ita A2; poenis pr. m. .41a; penis Alb; penes rell. 

k) aliquantisper A 4a. 1) praemio vires resumat ante meminisceretque add. 

B la. 2. m) meminisceretur A la* ; reminisceret A 3 (pr. m.). 4a ; reminisceretur 

Alc. 3'. 3* et m. al. Ala (non Ald). n) disciplinis pr. m. Ala. o) habens A 3 
35 (non AZ'. 3*>/ normaeBla; norma Blb. 2; cf. infra 11,1: regularis disciplinae abenis. 

p) erudire — adunare — edo(u)care B la. 2. q) Christo A lb. r) divinis pro D. 

A±a; que add. Ala*. c*. s) ire .13. 3' (non A3*); Ch. ut remearet i. ^4 4a. t) que 

m. al. suppl. Ala. u) regia Aia; regi Bla. 2. v) m. al. corr. mulcire Ala, et 

sic ^41a*. 3; mulceri Alb. c. 3'. 3* (non Alc*); om. A&a. w) si AAa; que om. Alc*. 
40 4a (non Alc). x) remeare Bla. 2. y) reatum Alc*. d (pr. m.); r: tum m. al. corr. 

ratum B \a. z) posceret A 4a. a) ita A 3 et pr. m. A \a. B \a ; Luxovium A la*. 

b. c. d. 2. 3*. 4a; Lusovium ^4 3'; Loxovium pr. m. corr. B2. b) reguli Alb. 

c) casto Bla. 2. d) aff. -41c. 2a. 3 (non A3' . 3*). e) om. A2a. f) Gratissi- 

mum | nus pr. m. Ala. g) que add. Bla. 2. h) muniri st. Alc.d; muneribns 

45 ornat. annuis Bla. 2. h*) Annus Alb. i) om. A2a. k) Eustasii Ala. b. c. d. 2«. 

3'. 3*. 4a; Eustasi A2; erat ante E. ^44a. 1) augit pr. m. Ala. m) ita A3 (non A3'. 

3*); antedicto (to in litura Ala) rell. n) ita Ald. 3. 3' ; : bobiensi, ras. e A 2. 3* ; Oebo- 

biensi A2a; Bobiensi : , ras. s .Bla; Bobiense A la. a*. b. 4a; Bobiensi Alb*. c. B2. 

0) anima m. soluta JSla. 2. p) spiritum add. Bla. 2. q) ita A3' cum rell.; VIII. 
50 A2. 3'*; XI. A2+. B2; VIIII. K. D. om. A3; Jiaec ante animam transponit A3*. 

1) Ita textarn acl codices emendavi, dum apud Mabillonium XI. Kal. De- 
cembris legitur, quo errore usque adhuc docti plerique decepti sunt. Cum 



224 IOXAS. VITAE COLOIBAXI LIBER I. 

cembris. Cuius a strenuitatem si quis nosse vellit b , in 
eius dictis repperiet. Reliquiaeque c eius eo d habentur x 
in loco conditae. ubi et virtutum decore pollent e pre- 
sole f Cliristo, cui est g gloria h per 1 omnia secula secu- 
lorum. Amen k . 6 

v io9. *INCIPIUXT a YERSUS IX EIUS b FESTIVITATE AD 

MENSAM CANENDI. 

Clare c sacerdos, clues d , almo fultus decore, 
Tuis e , Columba. decus qui redoles in orbe. 
Monachorum cohortes te clarum dicent f patrem, io 
Te sofum g proceres, te vatem dixere reges 2 . 
5 Annent h decorata 1 tuis factis praecepta: 
Religionis forma praebet nitorem sacra k . 
Sic Yirtutum decus, milis Christi, in evum 
Comptus 1 habere m . sacro 11 pandens praecepta dictu . 15 
Quid tibi 3 his dignis p aequantur in metallis 

Cap. S0. Ala. a*. b. c. c*. d. 2. 2a. 3. 3*. 4«. Bla. 2. Versus. Ala. a*. 

b. c. f. 2a. Bla. b. 

Cap. 30. a Cui u m. al. in litura s Ala. b) ita pr. m. Ala; velit rell. 

c que svperscr. Ala*: delet. Ald ; om. A±a. d) ita A2a. 3. ia. Bla. 2; cohabentus 20 
pr. m. corr. cohabentur Ala etsicAla*] quo habentur A lb. c d . 2. 3'. 3*. e, pollet 
Aia. t Chr. pr. A3. g honor et add. Bla. 2. h) et inperium add. Aia. 

i) in s. s. A3. k Explieit liber de vita rirtutibusque sancti Colunibani abbatis, qui 
a Iona quondam quodara Alb preceptore aeditus est subscr. Ala. b: Explicit subscr. 
A 1«* ; Explicit liber primus i-ubscr. Ald: ExplicLt vita saucti fbeati>ilfc*) Columbani 25 
abbatis subscr. Alb*. 3'. 3*. B2: Explicit vita sancti ac beatissirai Columbani abbatis 
subsr. A 2 : Explicit vita saucti ac beatissimi patris nostri Columbani abbatis et con- 
fessoris eximii subscr. A ia ; subscrtptio deest B 1« ; desinunt A 3. 3'. 3'*. 3*. ia. B 2. 

Versus. a ita Bla.b; praescr. Laus iu Colurabam abbatem ^llc; prae.scr. 
om. rell. ; versus om. Alc*. d. 2. b eiusdem BV>. c primtU» rersus littera 30 

niata incipit ac deinceps quartus quisque Ala; bini versus comjyrehensi sunt Ala*. 
d) cluis Alb. c. f. Blb: cluens A2a. e ita codd. rell.: Tu es Bla. t) ducunt 
Alc. g sophum Alb.f: tossum Alc: sutrlstam Bla: sophistam Blb. h) Annuent 
A2a et pr. m. Ala*: Aunuunt Alc. i) decora A2a. k) ifa Alc. Bla.b; sacram 
A2a; sacrum Ala. a*. b.f. I) comptus praecedentis versus fine Bla. m) haberis 35 
Alc. Blb: habens Blct. n m. al. corr. sacris B la et sic Blb. o) dicta corr. 

dictu-il?': dictum Ala*; dictis Bla. b. p ita Alb. f. Bla.b; dignum aequatur Alc: 
digni sequantur Ala: digne sequantur -11«*. 2a <pr. m.i. 

Iona autem Martyrologium Hieronymi (AA. SS. Nov. II, 1, p. [116],) 
consentit : VIIII. K. Dec. In Italia monasterio Bobio depositio sancti 40 
Columbani abb. Sanctus po#t cladem Theudeherti a. 612, Gallia Ger- 
maniaque relictis. in Italiam ingressus, postquam Chlotharius a. 613. 
monarchia potitus est, legationem ab ipso missam suscepit, annoque ex- 
pleto, in monasterio Bohiensi diem supremum obiit. Hoc igitur calculo 
annus 615. p. Chr. coWgitur emortuaiis, quo dies 23. Xovembris domi- 45 
nicus fuerat, dominicoque die Columbanum decessisse Wettinus, V. Galli 
c. 26, statuit. 1) Lectionem cokabentur anteposuit Laulor I. I. p. 126. 
2) Unam si/Uabam abund-are monuit L. Traube et scribendum esse aut 
dicent aut delendum te. 3) { Quid in metallis (= Quae metallaj his 
te dignis aequantur construxit L. Traube. 50 






IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 



225 



10 



15 



io Vel coraparantur a sanctis b seclorum gesta factis? 
Non aureum caput Babylona c Persarum, 
Argenteus Darius d Medus habuit priscus 
Nec aeneus Macedo olim signavit bello 
Vel e sepultus salo f Nilicola et Cincris^- 1 . 
15 Nihil h dignum 1 simile horum k gessere gestis 
Zmirneus* Omerus" 1 et Mantuanus Maro, 
Non Poenus Hannibal n , non pernix Porus Indus, 
Non Marius, Catulus p , Scipio, Silla q , Gracchus r ; 
Non ferreus Caesar, Bucchus s Numida, Ambro*, 
20 Celtiberus 11 , Scita v , Hiberus et Sicamber w . 

palmaque poma praebes 2 , 
tu gratus ut obrizus , 
turea 3 oles virga, 
virga g Engaddi 4 secta n . 
manes 1 in vite m vera, 
diffundes p ut oliva. 



Fertilis x ut cedrus y 
Aetaliae a-2 thesaurus 
Tu c Sabeorum grata d 
Tu e balsama sudas f 
25 Tu palmitis 1 opaga k 
Tu oleum et n pingues 



*o 



*Tu lenitate polles, benignitate clares. 
Mistica riniando - et r tecta penetrando 
Aedificasti domum petra s supra insertam, 
30 Quae* molem 11 omnem rerum firmavit v conditarum w . 
Quam supra quis positus x manet firmus y in eva z ; 



cf.Ps. 91,13. 
cf. Is. 13, 12. 



cf.Ioh.15,1.5. 
*p. 110. 

cf. Matth. 
7,24. 

cf. 1. Petr. 
1,26. 



Versus. A la. a*. b. c. f. 2a. B la. 6. 

Versus. a) compara : tis, ras. c A2a. b) tuis Alc. c) Babilona A2a. 
25 B la. b ; Babilon : a, ras. i A la* ; Babylonia A lb. f; Babylon et add. aut A le. 

d) clarius A2a; om. Alc. e) nec pr. m. Bla. f) saloni licola Ala; salonicula, 

om. et Alc. g) ita Bla; Cenchris Blb; Cincrus Ala. a*. b. f. 2a; Cingrus A lc. 

h) Nil Alc. i) vel add. Alc. k) h. tuis g. factis Alc. 1) ita Ala; Zmyrneus 

Blb; Smirneus Ala*. c; Smyrneus Alb. f; Szirneus A2a; Szirneus Bla. m) Hom. 
30 Alc. Blb. n) Annibal Ala (cf. supra c. 30>. o) pernis Polus Bla. p) Catullus 

Alb.f. 2a. q) Sylla Alc; Scilla A2a. Blb. r) Grachus Ala. a*; Graccus Alc. 

s) Bocchus ^tlc. 2a. B la. b. t) initio versus insequentis Bla; Umbero A lc. u) Cel- 

tiborus B la. v) Scyta A lb. f. w) Secamber (?) pr. m. Ala; Siccamber A 2a. 

x) Herculis A la*, corr. y) cerdaus pr. m. corr. cerdrus A la. z) praebens A lc. 

a) ita B la. b ; Thesali(a)e aurus A la. a* ; Thesaliae aureus A 2a ; Thessaliae aurum 

A lb. f. ; Thessaliae aurea A lc. b) obrizum A 16. c. f. c) Thus Sab^orum A 2a. 

d) grata ut thura o. Alc; gratatur eolus A2a. e) Tu — secta om. Alb. f. f) om. 

A2a. g) ut add. Alc. h) sexta Ala (non Ala*) i) palmites m. al. corr. palmes 

es A2a; palmesis Alb. f; palmes Alc. k) opacus Alc. 1) manens Alf. m) vite 
40 Ala*. 2a. n) om. Alc. o) ita Ala. a*; pingue Alc. 2a; pinguis Alb. f. Bla. b. 

p) ita Ala. a*. 2a (pr. m.J; difrundis Alb. c. f; defundis Bla. q) minando? pr. m. Bla. 

r) intacta pro et t. Bla. b. s) petram supra Alb. f. Blb; petram super Ala*; 

super petram Alc. t) que Bla; contra add. Alc. u) molemolem Ala (nonAla*). 

v) firma A 2a. w) condita A lc ; conditurum A 16. f. x) positos A lf. y) firm pr. 
45 m. A la. z) aevum A lc. B la. 6 et m. al. A 2a. 



35 



1) Pharao intellegitur ; cf. de Vit, Onomasticon s. v. Chenchres. L. Tr. 

2) Legerat Ionas monente L. Traube locum Plinianum hunc, H. nat. 

III, 81 : Ilva cum ferri metallis, a Graecis Aethalia dicta, neque 

enim alibi Ilva insida (hodie Elba) hoc nomine appellatur. 3) Ex 

50 Verg., Georg. II, 117: solis est turea virga Sabaeis. 4) V. epistulam 
praeviam (supra p. 148, 3). 

Ionas. lo 



226 IOXAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 

cf.i.Petr.2,6. Quae a lapis angularis, crisofrasus , iacinctus c , 
2 f f 'i9jqq.' Sardonis d , zmaracdus e , topazius f , berillus, 
Crisolitus» et iaspis, saffirus h , ametistus 1 , 

35 Calcidon k et sardinus x , candidus m margaritus 

Herilis Hierusalem 11 positus fundamento . s 

Tu mortuus vivis, dum vitam p morte emis q ; 
Tu damnanda r perdis, dum s carnis damna 1 sentis. 
Tu crucianda u cares v , dum Christi crucem geris; 

40 Patriam dum fugis, ad patriam tu w redis. 

Aeterno sociaris x regi, dum regis y temnis; io 

Paradjsi amoena tu penetras per eva z , 
Possessurusque laeta virentia per rura, 
Quem Dominus virtutum coronavit amator, 

45 Sedibus aeternis te collocavit a suis. 

Ibi canes iucunda carmina voce sacra. 15 

Iam capes tu c thesauros, quos dudum recondisti d , 
Commercio e quos pio commutasti f in saeclo g . 
Chorus angelorum cernes et prophetarum, 

oo Martyrum candidatus catervas 11 et 1 iustorum. 

Permixtus luci 11 ' 1 fulva, his clares 1 duce Christo 20 
Keceptus tu m in castris 11 , hoste sica° perempto. 
Dominum invenisti quem hic Iesum quesisti, 
Qui tropheum de mundo sic p reddit q triumphanti. 

55 Graderis per viam, quam olim praeparasti, 

Quae ducit ad aeterna gaudia paradysi. 25 

Tu r mundum sprevisti s , ut Messiam haberes, 
Cum quo manes per eva 1 fine u sine futura. 

Versus. A la. a*. b. c. f. 2a. B la. b. 

Versus. a) tuque Alc. b) ita Ala; crisoprasus A\a*. b; chrisoprasus Alc. 
2a; crisoprassus A\f; crisofasus Bla; crisophasus Blb; crisolitus add. A\c (v. n. g). 30 
c) iacintus Ala*. d) Sardonix Ala*. b. c. f; Sardonius B\b. e) ita A\a; zmarag- 
dus B\b; smaracdus A\c; smaragdus rell. f) tobazius A\a (pr. m.). b. f; tupazius 
pr. m. B\a; zopatius A2a, ubi saftirus sequitur. g) crysolitus A\b. f; chrisolitus 
A2a. B\b; om. A\c (v. n. \>). h) h. I. om. A2a; saphirus A\a*. c; sapphirus B\a. 
i) amethystus A\b. f. k) Calddon A\a, corr. ; Calce(e)don A\a*. b. c. f. 2a. 1) sardius 35 
A\b ^ius in litura). c. f. m) candidum margaritum A\b. f; candida margarita B\a. b. 
n) Iher. A\c. o) firmamento A \a*. p) vita.41a*. B\a. q) emes B\a. r) damna 
pr. m. .41a*; dampnata A2a. s) om. A\b. f. t) m. al. in mg. suppl. B\a. u) cru(ci- 
anda m. al. in litura) A\a* ; cruciandis A\c; cruciando B\a. b. v) pares A\c. 2a. 
w) tu redis in litura A \a. x) sotiares A \a. y) ita pr. m. B \a. z) per aevaque 40 
possessurus ^tlc. a) collavit A\a. b) canis A\c; cantes A2a. c) in litura A\a; 
om. B\a. b. d) recondidisti A\c. e) Commercium pr. m. A\c. t) commotasti 
A\a; commodasti A\a*. g) ita A2a. B\a. b; s(a)eculo A\a. a*. b. c. f. h) kar- 
tervas^41a; catervis A \c. i) om. A\c. k) ita A\a. 1) clarus^lc. m) om.AYb.f. 
n) astm A 2a. o) sic A 2a. p) om. A \b. f. q) ita A \c. B \b ; reddi B \a ; redidit 45 
A\a; reddidit ^Lla*. b. f. 2a (pr. m.). r) om. B\a. b. s) previsti A\b. f. t) aevum 
A2a, corr. u) fine sini A\a; s. f. -41c. 2a. B\a. 

1) Cf. infra II, 11: fulvae lucis — reddar. 



60 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER I. 227 

Gloria Trinitati a semper canenda virtus b 
Presentia per tl eva et e omnia fntura f . 



'HYMNUM SUBDIDI, QUEM EIUS IN TRANSITU vm. 
PRAECIPIATIS CANERE, QUIA PRIMUS, QUEM 
5 VOBIS NUPER TRANSMISI, EIUS VIRTUTES NON 

CONTINET a . 

1. Nostris sollemnis saeculis b 
Refulget dies inclita, 
Quo d sacer caelos Columba 

10 Ascendit e ferens trophea f . 

2. Sed priusquam eum g mater v. Coi.1,2. 
In auras lucis aederit, 

E sinu solem prospicit h 
Terris 1 lumen defundere k . 

15 3. Qui post altus 1 Hibernia m , 

Sacro edoctus dogmate, 
Gallica arva n adiens, 
Plebi salutem tribuit. 

4. Egri sanantur ocius, 
20 Cautis producit latices p , 

Pisces in usum q prebetur 1 '. 
Cedit imber a segete 1 '*. 

5. Prolem capit s sterelis, 
Alis rapinam reddidit, 

25 Earris horreo* augetur, 

Abscisa caro sospis est. 

Versus. A \a. a*. b. c. f. 2a. B la. b. Hymnus Ala. a*. b. c. f. 2a. Blb. 

Versus. a) triaitatis B\a. b. b) om. A2a. c) psentia A\a*. d) prae- 
terita pro per eva A\c. e) et omni A\a*; per omuia A2a. t) Explicat vita beati 

30 Columbani subscr. B\a. 

Hymnus. a) ita Blb; praescr. Item hymnus de eodem Alc, ubi versibus 1. 
et 8. modulatio addita est ; praescr. om. rell. ; totum carmen om. Bla. b) saeculi 

Ala. a*. b. f; Nostro s. seculo Alc. c) Refulgit Ala (bis scr.J. a* et e corr. Alb. 
d) Qua Blb. e) om. A2a. i) tropea^tl/; sacrata m. al. add. A2a. g) m. eum-41c. 

35 h) ita Ala* cum rell. ; prospexit Ala (pr. m.). c. i) om. A2a. k) diffundere Ala*. c. 
B lb ; clarum m. al. add. A 2a. 1) alitus A la*. m) Hyb. A lc. n) ad. arva A lc. 
o) ita Ala* ; acutis Ala; Cautes Alb. f. Blb; cautex Alc; Cauti m. al. corr. Caute 
A2a. p) laticos pr. m. A2a; lapides Ala if . q) usu Ala*. r) prebentur Ala* 
et m. al. A2a; praebuit Alc. r*) segite Alb (pr. m.). s) cepit iam st. Alc; con- 

40 cepit coni. Mone, sed heptasyllabum codicibus consentientibus servandum esse censuit 
L. Traube. t) horreum A lc. 

15* 



ib. 


c.3. 


ib. 


c.5. 


ib. 


c. 7. 


ib. 


c. 9. 


ib. 


c. 11, 


ib. 


c.13. 


ib. 


c. 14, 


ib. 


c. 15, 


ib. 


c. 17, 


ib. 


c. 15, 



228 IOXAS, VITAE COLUMBAXI LIBER II. 

v. coi. i. 20. 6. Tactus videt a nec b cemitur, 

ib.e.19. Sentit danina ergastoluni c , 

ib. c. 20. Fugit pestis ab homine d , 

Quam daemon sevus miserat. 

ib. c. 22. 7. Ligeris e scapham retinet. 

Ablata f furto prodeunt* 
ib. c. 2i. Cecusque lumen recipit h . 

Prebendo cibos 1 augetur. 

ib. c. 27. 8. In aescas alis k veniunt, 

Fere iussis oboediunt; io 

Fides 1 patrari m conscia 
Novit quae nr poscit omnia 11 . 

*j>. ii2. *9. Gloria tibi Trinitas. 

Aequalis una deitas 

Et ante omnia saecula 15 

Et nunc et in q perpetuum. 

EXPLICIT LIBER PRIMUS FELICITER. 



IXCIPIUXT CAPITULA LIBRI SECUXDI\ 

1. De conversatione b et suffectu abbatis Athalae 

et delinquentium ultione. 20 

2. De fluvii recessu virtute divina. 

3. De pollice absciso d et viri Dei oratione sanato. 

4. De egro sanato poenes ALediolanium e . 

5. De denuntiatione f exitus eius. 

6. De reseratione caeli et consolatione divina et g 35 
obitu. 



Hymnus. Ala. a*. b. c. f. 2a. Blb. Index. Ale (omnia). c* (c. 1 — 6). 

2 (c. 1— 10). 2a (c. 1—6. 11— 2b). 

Hymnus. a) ita Alc: vidit rell. b) in litura A2a. c ergrastulum Ala*. b. 
e. f: erecastoluru Ala; ergastuli A2a. d) ominibus Ala*. e) Ligeri Ala. b. c. f 30 
(non Ala*j ; Liger Blb. f) ablat Ala. g) proeunt pr. m. A2a: produntur Alc. 
h) recepit Ala (non Ala*); reeepit A2a. i ita Ala. k) ita Ala. 2a (ubi aves 

add.); ales Ala*. b. f; alites Blb ; aves A lc . I) Fide Ala (non Ala*). m) pa- 
trati Ala. f (non Ala*) ; patrare Alc. Blb. m* novitque Alb. f. n) desinunt Ala 
(ubi fol. insequens excisum est). a* (subscr. Explicit vita sancti ac beatissimi Columbani 35 
abbatis et coniessoris . b. c. f. 2a (pagina non consumpta). o versum ultimum Blb 
solus continet. p) saecla coni. L. Traube. q) imperpetuum B 16. 

Index. a) ita Alc; feliciter amen add. A2; I. c. s. 1. Alc**; praescr. om. 
A lc*. 2a ; laterculum cajiitum om. Ala. b. b 1 . d. Bla. b. b) conversione Alc. c) Atale 
A2; Attalae rell. d) abciso Alc. 2 (non A1c*k e) ita Ald in textu ; Mediolanum 10 
h. I. codd. f) De denuntiatio A 2 ; De nuntiatione Alc. g) eius add. Alc. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 229 



7 a . De Eusthasii b regimine et c lumine puelle cum 
corporis sospitate (1 reddito et e conversatione f eius. 

8. De inluminatione alterius puellae et profectu 
conversantum». 

5 9. De adversitate Agrestii et repulsione eius. 

10. De ultione sociorum 11 et interitu eius 1 et k obitu 
Eustasii ] . 

ll m . De coenubio Evoriacas 11 et de Sisetrudis obitu 
et cantus p angelicos. 

io 12. De conversatione q Gibitrudis 1 * et vitae exitu. 

13. De Ercantrudis 8 vita et obitu. 

14. De obitu Augnofledis* et cantus p angelicos. 

15. De Deurecbildae 11 adulescentula v et obitu eius. 

16. De Domina w et duabus adulescentulabus x et 
16 radio micante in ore viso. 

17. De Wilsindane y et prophetia eius et cantus 2 
angelicos. 

18. De Leudebertane' 1 et visione Petri apostoli. 

19. De delinquentium correptione et c damnatione 
20 fugitivarum. 

20. De obitu Landebergae d et cantus p angelicos. 

*21. De afnuentia olei et aquae commutatione. * P . 113. 

22. De bestia in transgressione cibi visa. 
23 e . De vita Bertulfi f abbatis. 
25 24. De ultione monachi ab Arrianis. 

Index. A \b 3 ( c , 7_lQ;. c (otnnia). 2 (c. 1— 10;. 2a (c. 11—25;. 

Index. a) capitula omnia coniuncta Ubrum secuadum ducunt in uno codice Alc, 
sed in quattuor ibi partes divisa sunt, quarum unaquaeque a numero I incipit; numeri 
continuati sunt in codicibus A2. 2C 1 , qui c. 1 — 10. tantum exhibent ; praescr. Capitula in 

30 vitam sancti Eustasii Alc; Incipiuut capitula in vitani sancti Eustasii abbatis Alb 3 
(ubi folia tria, excisis vetustioribus, manu posteriore saec. XI. suppleta sunt). b) ita A2 ; 
Eustasii rell. ; De reg. beati Eustasii et de doctrina discipulorum suorum Alb 3 . c) se- 
quuntur duo tituli : 2. De adventu eius ad Chlotharium (Clotharium Alb 3 ) regem. 
3. De lumine, ut supra Alc. b 3 , qua de interpolatione v. infra p. 240. d) sospita A2. 

35 e) et c. eius om. Alb 3 . f) ita A2; conversione Alc. g) conversantium codd. 

h) eius add. Alc. i) supradicti Agrestii Alb 3 . k) 7. De obitu beati Eustasii (et 
de nuntiatione exitus eius add. Alb 3 , cf. tit. V.) titulus novus Alb 3 . c. 1) Expliciunt 
capitula libri secundi subscr. A 2. m) praescr. Capitula Evoriacensium miraculorum 
Alc; Incipiunt capitula A2a. n) Evoracis Alc. o) Sistrudis Alc. p) cantu 

i0 angelico Alc. 2a. q) conversione Alc. r) Gybitrudis A2a. s) Hercantrudis A 2a. 
t) Aunofledis A lc. 2a. u) Deurechille A lc ; Deorehilda corr. Deorehilde A 2a. 

v) De D. obitu et caeli apertione in praescr. Ald. Bla. w) Domna Alc. 2a. 
x) adolescentulas (?) corr. adolescentulis A2a. y) ita Bla in praescriptione ; Wil- 

sinda A lc. 2a. z) ita B 1« in praescr. ; cantu angelico A lc. 2a. a) ita B la in 

45 praescr.; Leudeberta Alc; Leudebei'ga A2a. b) correctione Alc. c) de add. Alc. 
d) Landibergae A lc. e) capita 23 — 25, quae numerantur 1 — 3, deleta sunt A lc, textu 
deficiente. f) Bertholfi A lc. 



230 IONAS, VITAE COLOIBANI LIBER II. 

25. De nionacho Meroveo a et ultione eius et obitu 
Aeibodi nionachi ac Theudoaldi b et Baudachario c et 
Leubardo d . 

INCIPIT a LIBER SECUNDUS. 

l b . De conversatione b * et suffectu abbatis 5 1 
Athalae c et delinquentium d ultione. 

Cumque e ergo venerabilis Columba de hac luce 
migrasset, eius in locum f Athala^ suffectus h est omni 
religione laudabilis, cuius post magistrum virtutes 1 clarae 
fulserunt, ex Burgundionorum k genere, nobilis natione, 10 
sed nobilior sanctitate, per vestigia 1 magistri secutus. 
Sed qualiter rudimenta x illius in ipsa m primordia uberem 
profectum quaesierit n , praetermittendum non est. Ita- 
que dum° patre p nobili liberalibus litteris inbutus fuisset, 
Arigii 4 quondam 2 pontificis a genitore commendatus est. 15 
Sed cum nihil utilitatis augi 1 ' cerneret s , coepit rudis 1 
affectus ad u potiora anhelare; dedit operam, ut, post- 
posita faleramenta v saeculi, monachorum iungeretur w 
cohorte x . Clam v ergo a sodalibus progressus, duobus 
pueris contentus ad Lirenensem 2 coenubium venit; quo 20 
diu vitam degens, cum nequaquam cerneret regularis 
disciplinae abenis a ceteros colla submittere, coepit anxio 
animo c trutinare, quo d potioris consilii aditus viam pan- 
deret. Progressus ergo inde, ad beatum Columbanum 

Index. A\c. 2a. Cap. 1. A\a. TA. c. c*. d. 2. 2a. Bla. 25 

Index. a) Mereveo A2a; Merevo Alc. b) Theodoadi corr. Theodoaldi 

A2a; Theodoadi Alc. c) Baudacharii A2a; Baptharii Alc. d) Leobardi Alc. 2a. 

Cap. 1. a) ita solits Ald ; lemma praescr. Incipit vita beati Athalae abbatis et 
confessoris Ala; Incipit vita sancti Attalae abbatis Alc; Vita sancti Attali abbatis VI. 
Id. Martii^.16 1 ; Incipit vita beati Atale Bla; lemmate carent Alc*. 2. 2a. b) prae- 30 
scrijjtionem cap. soli exhibent h. I. Alc**. d. Bla, ante Ergo (p. 231, i) A2. b*) couver 
Bla; conversione A\d. c) Atal(a)e Ald. 2. Bla. d) et de delinq. A2; et liq 
Bla. e) ita Ald. 2. Bla; que eras.A2a, om. rell. t) loco Alc. 2 (non Aldj. 

g) ita Alb 1 . c* (pr. m.). d. 2. 2a; Atthala A\a. c; Atala B\a. h) subvectus B\a. 
i) virtutis cl. A\b x ; cl. v. A\a. k) Burgundionum A \bh c. 2 (non A2a); Bur- 35 

gundiorum A\c**; Burdionorum A\d. 1) m. v. A\a: magistri m. al. suppl. B\a. 

m) ipsis primordiis A\a; ipso primordio A\c (e corr. primordia>. d. 2. n) ita A\a. 
B\a (pr. m.) ; qu(a)esiere rell. o) a add. A\a. p) patri A\c*. d; patris studio 1. 
A2. 2a. q) ita B\a; Argii (pr. m. corr. Arigii> q. pontitici A\b l ; Arigio q. (quodam 
m. al. corr. cuidam A\c et sic A2) pontifici rell. r) ita A\a. B\a; agi rell. s) cer- 40 
neretur A\c. t) novus B\a. u) om. A2a. v) huius add. A\a; s. om. A\b l . 

B\a. w) iungeret pr. m. A2a. x) ita pr. m. A\c**; cohorti rell. y) Deinde 
B\a. 7.) Lire : : nensem pr. m. J.lfc 1 ; Liregensem B\a; Lirenense A\a. 2. 2a; Liri- 
nense A\d; Lirimense A\c. a) alienis A\b l . b) ceteris B\a. c) om. A 16 1 . 
d) qua A\c. d. 45 

1) Rudimenta singularis nameri nominativus est, sicut intra saeptam; 
cf. supra p. 58. 2) Arigius vel Aridius episcopus Lugdunensis a. 603. 
Aeiherio successit. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 231 

Luxovio a terms b venit. Quem vir sanctus cum ingenii 
sagacis sollertem esse cerneret, suo ministerio iunxit 
hac in omnibus divinis monitis erudire temptavit. 

Ergo d cum egregie e post beatum Columbanum 1 

6 supradictum coenubium regeret et in omni^ disciplina 
regularis tenoris erudiret, contra eum antiqui h anguis 
versutia 1 loetiferum discordiae virus k noxiis ictibus 1 
laxare coepit, excitans aliquorum m contra eum corda 
subditorum, qui se aiebant 11 nimiae fervoris auctori- 

10 tatem p ferre non posse et arduae disciplinae pondera q 
portare non valere. At ille, sagaci 1 * ut erat animo, pia 
fomenta praebere et salutaris s antidoti, quo sanies putre- 
facta abscideretur, potum dare studens, mollire tumentia 
corda nitebatur. Diuque ^castigatos* cum secum tenere *p. iu. 

15 non valeret, merore animi u turbatus, multis precibus 
cum pietatis obsequio prosequebatur, ut se non relin- 
querent et ardui iteneris calle v non deviarent w memi- 
niscerentque x , patres per mortificationem et contemptum y 
praesentis vitae regna caelorum possidere. Cum z nihil 

20 iam proficere cerneret nec alibi trahentes animos suae 
societatis a abenis inretiri posse vidisset , pertinaces ire 
sinit d ; qui postquam segregati e ab eo, alii eorum ma- 
rinis f sunt sinibus recoepti, alii locum heremi ob liber- 
tatem habendam petiere. Qui g temeritatis hac arrogan- 

25 tiae inibi positi mox intentu h damna sensere. Nam cum 
his in locis morarentur 1 et virum Dei suis detractionibus 
laniarent, unum k eorum qui Roccolenus 1 dicebatur, qui 
et iurgiorum, ut credebatur, incrementa ministrabat m , 
subito ictu 11 igne febrium accensus p , inter poene in- 



30 Cap. 1. Ala. b 1 . c. c*. d. 2. 2a. Bla. 

Cap. 1. a) Luxuio pr. m. A \a. c**; Luxuvio Ald, corr. ; Luxovium Alb 1 . 
2. 2a. b) actenus Alb 1 . c) monasterio Alc*. d. d) (II. m. al. in mg.). Tra- 

mitem ergo regiminis pro Ergo Bla. e) egregius Alb 1 . f) superscr. Bla. g) om- 
nibus Ala. h) antiquus pr. m. Ala. 2a; om. A2. i) versutiam Bla. k) viris 

35 pr. m. Ala. 1; pr. m. superscr. Ala. m) c. eum a. Alc. d. n) se agebant Bla; 
suadebant pro se a. Alb 1 . o) nimie (?) pr. m. Ala; nimii rell. p) ita rell.; auste- 
ritatem Ala. q) ponder : Alb 1 . r) sacro Alb 1 . s) salut : : m. al. corr. salu- 

taris Ala. t) castigatus Alb 1 . u) animo Alb 1 . 2a (non A2). v) callem Alc. d\ 
calis pr. m. A2a. w) deviare corr. deviare Bla; divinarent Alb 1 . x) Meminisce- 

40 re(nt m. al. add.) namque p. Ala. y) contemptu pr. m. Alb 1 . z) III. m. al. in 
mg. Bla. a) societis Alb 1 . b) inretire Alb 1 . 2a; in itenere (pr. m. corr. itinere> 
A 2. c) vidisse pr. m. A 2a. d) sevit corr. sivit A lb 1 , et sic e corr. A 2a. e) ita 
Alb 1 . c*. d. Bla; sunt m. al. suppl. Ala; habent rell. i) marini (ni pr. m. suppl. 

Alb 1 ) sunt s. Alb 1 . Bla; ma : : : sunt sinibus m. al. corr. marinis sinibus Ala. 

45 g) quod Ala. h) ita Ala (pr. m.). b 1 . Bla; in tantum Alc*. d; obtectu corr. ob- 
tecti A2a; in obtentu A2; interitu m. al. Ala; divinitus m. al. in litura Alc. i) mo- 
rerentur Alb 1 . k) ita Ala (pr. m.). b 1 . c* (pr. m.). d. 2a. Bla; unus rell. 1) Ro- 
colenus Bla; Rocolemus Alb 1 . c**. m) m. al. suppl. Ala. n) ictu om. Alc 
(habet Ald); igne om. A2. o) frebium pr. m. Alb 1 . p) accensu pr. m. A2a. 



232 IOXAS, YITAE COLOIBAXI LIBER II. 

cendia clainare coepit, se, si a valuisset, ad beatum 
Athalarn b venire velle et amissi c criminis damna paeni- 
tentiae medicamento lenire d . Nec mora. vix haec dicere 
licuit, obmutuit ac extremum alitum dimisit. Ast e hii f 
qui aderant videntes viri Dei iniurias divina ultione s 
vindicari, plurimi eorum ad virum Dei remeant suasque 
noxas confitentur; se g in omnibus. si recipiantur. emen- 
daturos pollicentur. Quos vir sanctus miro gaudio. acsi 
e luporum ora h receptas 1 oves, recepit k suisque locis 1 
suas culpas agnoscentes restituit. At vero alii. qui 111 10 
verecundia praeveniente vel temeritate hac arrogantiae 
vitio maculati redire noluerunt et datum locum paeni- 
tentiae 11 contempserunt, diversis mortibus sunt direpti. 
ut manifest^ daretur intellegi, socios eos fuisse eius 
in excitanda contumaciae incrementa, quem ultio divina 15 
percusserit, propterea cum ceteris veniam non meruisse. 
Nam unus eorum p Theudemundus q nomine secure r per- 
cussus interiit; alius, dum s parvi fluniinis alveum trans- 
mearet, inretitis poplitibus. per parvula fluvii 1 unda 
enecatus 11 est ; tertius vero qui Theutharius v dicebatur, 20 
cum se mare w portaturum carinae x credidisset. dimersus 
est. Yidentes v haec qui adhuc supererant, verecundia 
submota, post socios ad beatum 2 Athalam repetant a ; 
qui b ab ipso, ut superius c alii, recepti et salvati sunt. 

2 a . De fluvii recessu virtute divina. 25 

Alia ab eo patrata b miracula omnium in c supra- 

dicto monasterio fratrum testimonio adprobatur d , inter 

quos ego positus et beati viri e ministerio deputatus 

*p. 115. tenebar. "Cum quodam in tempore fluviolus, cuius 

Capp. 1. 2. A\a. b 1 . c. c*. d. 2. 2a. B\a. 30 

Cap. 1. a) se se pr. m. A\a. 2a-; m. al. corr. si se A\a, se si A2a. b) ita 
A\d et m. al. A2. 2a et infra A^b 1 ; Athalera pr. m. A2a; Atthalara A\c; Atalam 
A\a. c**. 2 (pr. m.). B\a; Atalem tn. al. corr. Attalam A\c*; ita fere codd. deincepts. 
c) ita A\a Cpr. m.). b 1 . B\a; admissi rell. d) linire Alb 1 . B\a. e) ita A\b l . B\a; 
Ad A2; At rell. f) ita A\c; hi : A\a. g) seque A\a (que m. al. suppl.). 2a. 35 

h) ita pr. m. Alb 1 ; ore rell. i) ita Alb 1 . d. B\a; perceptas A2; r. o. oni. A\c; 
ereptas rell. k) recipit A \b x . 1) locus pr. m. A\a. m) alii que A lfe 1 et pr. m. 
A2a. n) redire iterant A2. 2a. o) manifesta A \b x . pj om. A\a. q) ita Alb 1 . 
2. 2a; Theodomundus A\a. c. d. r) securi A\c. d. s) bis scr. erat B\a. t) flumini 
B\a; om. A2a. u) ita A\a. c. d. 2; necatus rell. v) ita A\b\ 2a; Theotharius B\a; 40 
Theutarius A\a (pr. m.). 2; Theotarius A\c. d. w) mari A\a. c. d. x) carina cr. 
A\c. d : c. tradidisset B\a (pr. m.) ; tradidisset c. A2a; c. transtris credidisset A2. 
y) Viden(tes enim haec m. al. in ras.) A\a. z) beat : m m. al. corr. beatam Alb 1 ; 

beatam pr. m. A\c. B\a (non A\c*. d). a) ita pr. m. A\a. B\a; repetunt A\c. d; 
repedant rell. b) qui : , ras. 8 A\a. c) »>. al. add. retuli --12«. 45 

Cap. 2. a) ita A2; IIII. m. al. in mg. B\a; nttmeris omissis, praescriptiones 
adsunt A\d; praescr. omnes om. rell., sed cap. numeri adsunt A\a. c. b) parata A\b v . 
c) o. f. in s. m. A\a. d) ita A\a. b 1 . d. B\a: adprobantur rell. e) viro pr. m. B\a. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 233 

superius * mentionem fecimus, Bobius nomine, turgidis a 
aquarum molibus violenter ac b rapaci cursu defiuens, ut 
solent torrentes ex Alpium cacuminibus dilapsi c et im- 
brium effusione aucti 11 , ita iste saxorum e rupes f et ar- 
5 borum congeries nimia vim s tumiscens coacervabat h 
molinumque * • 2 monasterii rapido cursu subfodere hac 
totam iam k officinam quatiens dimergere nitebatur : quo 
fragore auditu, custos 1 molini 111 nomine Agibodus 11,3 ad 
molinum pergit, ut videret, si tantae fragores p moles 

10 inibi dispendii damna generaret q . Ubi cum venisset, 
vidit, nisi celeri auxilio subvenirent r , cuncta diripi, 
festinusque patri nuntianda s credit 1 , ut solamen prae- 
beat, qui u oportuna necessitati v ex aquarum fluctibus 
liberaret. Ad quem vir Dei ait w : 'Vade', inquit, Voca 

16 mihi Sinoaldum x diaconum y ; tu vero stratui z receptus 
somnum a cape nec metu aliquo detentus merori corda 
subdas'. Erat enim mane, priusquam aurora funderet c 
grata lumina terris 4 . Venit ergo Sinoaldus ad virum 
Dei, cui beatus Athala ait: 'Adprehenso baculo quo 

20 sustentor, vade d ad Bobium imperantisque voce dicito, 
signo dominicae crucis praelato e , ut istas desinat per- 
fodere ripas nec praesumpte audacie modo f suppleat, 
sed alia cedens latera^, ista sinat inlesa imperiisque se h 
noscat Doinini recessurum 1 '. Quod k vir 1 Dei imperium 

25 supradictus vir m oboediens, cum fidei adminiculo 11 pergit ; 

Cap. 2. A \a. 6*. c. c*. d. 2. 2a. B la. 

Cap. 2. a) tur : : dia Alb 1 ; turbidis Bla. b) eras. Bla. c) delapsi Alb 1 . 
c. d. d) aucti : , ras. s (?) Ala; auctus Ald. e) sax : rum pr. m. Alb 1 . t) rup:::: 
pr. m. Ala. g) ita A 2 ; vi (m. rec. in litura Bla) rell. h) ita AXa. b 1 ; coacer- 

30 vare Alc (e corr. coavervare>. d. Bla (ante c. 2 litt. ras.); coacervaret rell. i) mo- 
linuin qu : : (m. al. corr. quo) Alb 1 . k) ita Alb 1 . c. d. 2. Bla; om. rell. 1) custos 
superscr. Bla. m) moli pr. m. Bla. n) Agibodis (e corr. Agalbodis?) Ala; A. n. 
Bla. o) ita pr. m. Ala; tanto pr. m. B la ; tanti rell. p) ita pr. m. Alb 1 . 

q) generarent Bla. r) ita Alc**. d cum rell.; subveniret Alb 1 . c (pr. m.) ; sub- 

35 veniretur A2. s) nuntiand : m m. al. corr. nuntiandum Alb 1 ; nuntiare Ala. t) cre- 
didit Alb 1 . c. d. u) ita A2. Bla; qui — liberarent ^lc. d. 2a; quo (qu : pr. m. Ala; 
quae Alb 1 ) — liberarent rell. v) ita Ala (e corr. necessitatis?). c; necessitate rell. 
w) ita Ala. c (ubi inquit deest). 2a; ::: Bla; oni. rell. x) Sonoaldum A2a, ut saepe. 
yi diaconem Bla. z) ita Ala (pr. m.). b 1 . 2a. Bla; strato -41c. d; stratu rell. 

40 a) somno Bla. b) detentu-Hfc 1 . c) funderent pr. m. Alb 1 . d) vede pr. m. Ala. 
e) dic m. al. add. A2a. f) ita Alc* et pr. m. A2; modum Alb 1 . Bla; modos Ald 
cum rell. g) latara Ala, corr.; lat : ra pr. m. in mg. suppl. A2; in l. Alc. d; lit- 
tora Alb 1 . h) om. Alc. d. i) secessurum -<Alc. d. k) ita Ala (m. al.). b 1 . Bla 
(? pr. m.); Quod — imperio ^.lc. d. 2a; Quo — imperio Ala (pr. m.). 2. 1) ita pr. 

45 m. Ala. b 1 (ubi D. deest). 2; viri rell. m) om. Alb 1 . c. d. n) adminiculu : m. al. 
corr. adminiculum Alb 1 . o) perigit m. al. corr. peregit Ala et sic A2. 

1) Supra I, 30. 2) Molinum iam Cassiodorus pro molendino accepit. 
3) Agibodi monachi Ionas infra II, 25, meminit. 4) Cf. Verg. Aen. 

IV, 584: (Aurora) novo spargebat lumine terras. 



234 IONAS, VITAE COLUMBAXI LIBER n. 

inposito a ripe baculo, imperat. se ex viri Dei praeceptis. 
annuente divina potentia. illo promoveri b ex loco, alia- 
que c colles d latera violento e conatu cedat. Moxque 
oboediens nuvius, relicto alveo. collis latera f cedens 
fluenta^. per ardua collis f latera velut alis h strictus 1 
latices sustentabat. quoadusque k concava alvei paterent l . 
quo sustentante m liquido nuerent n . Iamque prorumpens 
aurora, mundo ut lumen panderet p , surgebat, coepit 
semet ipsum q intra cogitans Sinoaldus dicere 1 : 'Vadam 
et s videam. si viro Dei violenti* fluctus oboedire 11 ', venit- 10 
que ad ripam alvei v ; vacuum cernens. expectabat^. 
V. n6. qualiter alterius *collis latera cederet. ut sibi alveum, quo 
flueret. aperiret x . Festinusque ad virum Dei venit. 
partae y victoriae tropheum nuntiavit. Cui z vir Dei: 
'Xullatenus. me', inquit. 'in hoc a saeculo vivente. ulli 15 
dicere praesumas'. procul dubio. ut ne favor adolatorum x 
corda plena virtutibus macularent . Quod vitium, quam- 
vis diversis c sint virtutibus ditati, ab omnibus est d stu- 
diose sanctis fugiendum. riam hoc callidus hostis mali- 
tiose studet. ut dum in maioribus ac e certis culpis 20 
sanctus Dei maculare non valet, saltim vel in occultis 
quae f minora videntur polluat s . 

3 a . De pollice absciso ct viri Dei oratione 

sanato. 

Factumque est deinceps, cum aliquo in tempore 25 
unus monachorum nomine c Fraimeris d ad frumenta susci-. 
pienda vomere tellus e excoleret, subito stiphae f firmitatem 

Capp. 2. 3. A \a. b 1 . c. c*. d. 2. 2a. B la. 

Cap. 2. ai Inpositor prae baculum Alb 1 . b) ita Alb 1 . Bla; promovere 
rell. c) aliaqu : ^» - . m. Ala. d) ita pr. m. Alb 1 . e) violenta pr. m. Ala; 30 

violenti Bla; v. — alveo c. 1. om. Alc. c*. c**. d. f) 1. — collis om. Ala. g) flu- 
entus corr. flueatis Alc, et sic Alc*. d ; : lenta p. a. c. 1. m. al. superscr. Bla. h) ita 
Alb 1 . c. d. Bla; ales A 2. 2a ; avis A la. i) strictus corr. strictis Alb 1 . c*, et si-r Alr. 
2. 2a. Bla; strictos Ala. k) Quo : adusque Ala. 1) pateret Alb 1 . Bla. m) ita 
Alc*. d et e corr. Alc; sustentate Ala. c fpr. m.j. 2: sustente Alb 1 . Bla (pr. m./ ; 35 
quo : (ra$. s?) usque 1. A2a. n fluxerant Alc. d. o) (pro m. al. superscr. ;rupens Bla. 
p redderet Ala. q) intra semet ipsuni Alc. Bla. r) om. A2a. s) ut Ala. 2. 
t) f. v. Bla. u) ita pr. m. Ala. Bla; m. al. corr. oboedere Ala; oboediret Alo 1 : 
oboedirent Ald. 2. 2a; obgdierint Alc. v) et add. Ala; vacuumque Alc. d. w; ita 
Alb 1 . c. d. Bla; spectabat reU. x) apereret pr. m. Ala. y) par : : m» al. corr. 40 
partum Ala; partem Alc**. z) Cui — praesumas om. Ala. a) pr. m. sttperscr. Bla. 
b) macularet Alc*. 2. 2a et m. al. Ala. d. Bla (non AlcJ. c) diversi pr. m. Ala. 

d) est tamen st. (om. sanctis) vitandum Ala. e) acervis c. Alb 1 . f) quod(?) emi : : : : 
»i. al. con: quae eminentiora Ala. g) polleat pr. m. Ala; v. p. om. A2. 

Cap. 3. aj V. m. al. suppl. Bla. b) que om. Ala; Aeque est Alb 1 . c) om. 45 
Alb 1 . d) Fraimerus Alc. d. 2a; Frag^neris A 2 : Fraimeric9, sed 9 fortaxse m. al. add. 
Bla. e) tellos Alb 1 ; tellurem Alc. d. f) stipe m. al. corr. stiphe Bla; stirae 

Ala. 2a (pr. m.); stivae rell. 

1) Cf. supra p. 147, 1. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 235 

durae glebae a asperitas b perimit atque confringit. Quod 
cum supradictus frater conponere (l conaretur, subito in- 
opinatu ictu ferramenti pollicem ex leva precidit, solo- 
que f conditum, superposita gleba g , velut funus h sepul- 
5 turae tradit 1 , relictoque vomere k , ad monasterium pergit 
patrique per 1 confessionem humo prostratus prodit. Quod 
videns vir Dei : l Ubi est\ inquid, 'pars abscisi m pollicis?' 
At ille fatetur, se n terre conditum sulcoque sepultum. 
l Male\ ille p ait, 'fecisti; quur mibi non detulisti? Con- 

10 cito ergo gradu nulli causam indicans perge, sumptoque q 
eo, huc deporta'. Ille itaque egressus pergit impera- 
tumque r pollicis damnum deportat. Erat enim spatium s , 
pro* ardui 11 montis dorso flexuosa v itinera tendentia w 
vel interfluentes x Triveae y alveus 2 , quasi' miliario a 

15 uno. Porro vir Dei suscipiens frustra pollicis, suis 
salivis inlitum c manui iunxit, coniunctusque pollex 
carnis glutino, velut antea fuerat, adhaesit, tacitoque d 
silentio, ut abeat e , imperat. mira virtus f omnipo- 
tentis, ut sic suos in terris ff glorificet n , ut frigida absci- 

so saque membra eorum interventu pristino decore reddatl 

4 a . De egro sanato poenes Mediolanium . 

Hisdem c etenim vir cum quodam in tempore ad 
Mediolanium d urbem venisset, ibi quidam puerolus in 
extremis febrium anxietatibus positus, vitae tantum ex- 
25 pectabat exitum; cuius parentes, audito beati e Athale f 
adventum«, festino ad eum properant cursu eumque pre- 
cantur, ut illis subveniat. Quod cum vir Dei dissi- 

Capp. 3. 4. A \a. b 1 . c. c*. d. 2. 2a. B \a. 

Cap. 3. a) glebis A \a. b) asperatas A\b l . c) ila A\c. d; perimit atque 

30 confregit A\c*; perimitateque confringeret A \b l ; peremit atque confregit rell. 
d) c ponere, pr. m. corr. A \a. e) incipinae uatu f . A 16 1 . f) soluque (?) eondita pr. 
rn. A\a; sulcoque c. B\a: at infra terrae conditum. g) glebae pr. m. A2a. h) rimus 
A 16 1 . i) tradidit B \a. k) vomerem pr. m. A \b x . 1) om. A 16 1 . 2. m) abscidi 
A\b x , corr. n) ita A\a (pr. m.). 2. 2a; m. al. corr. esse A\a; a se rell. o) soleo 

35 quod sepultum A \b l . p) om. A\c. q) h : c (hoc ?) add., sed eras. A\d; sumptum- 
que : : (ras. &) huc A\a. r) que om. A\c. s) spaeium A\b l . t) ita A\a. b 1 

(ubi dorsa?^. c. d; per — dorsa rell. u) itineris vel add. A\a (v. infra n. v^. 

v) flexuosa (flexuoso A\c. d) itinera (corr. itinere AXb 1 ) A 16 1 . c. d; flexuoso itinere 
(om. A\a; cf. n. vl) rell. w) : : : tendentia, ras. ten A\d ; retendentia A 2. x) ita 

40 A \a (pr. m.). b 1 . c. d. 2a (pr. m.). y) Trive : m. al. corr. Triveae A \a et sic A lc** ; 
Triviae A 16 1 . d. 2a. B\a. z) ita -416 1 . 2. 2a; alveos ^llc. d; alveum rell. a) itct 
A \c. d. 2 ; miliarium unum rell. b) salibus A 16 1 ; salibis (?) A 2a, corr. c) inlitu 
eorr. inlita A \a. d) additoque silentium A 16 1 . e) habeat A \a (pr. m.). b 1 . 2. 2a 
(pr. m.) ; habeatur A \c. d. i) o. v. B\a; v. o. Dei ut A 2. 2a. g) terra B \a. 

45 h) glorificat (B\a). 

Cap. 4. a) VI. .K 1«. b) ita h. I. A\d; Mediolanum codd. ; cf. supra /,30. 

c) Istem corr. Iste A 16 1 . d) Mediolanum h. I. A \d cum rell. e) beat : : m. al. 

corr. beate A 16 1 . f) Attalae h. I. A\a. g) ita ^ilc**. B\a et pr. m. A 16 1 . c* ; 
adventu rell. 



236 IOXAS. YITAE COLUMBAXI LIBER II. 

nmlare a voluisset, fletibus ac terribilibus sacramentis 
*p. ii7. euni conpellantur b , ut prius c *eat d quani noxia e ardor 
suppremas f euin privet 8 ab auras h . Anxius 1 ergo et po- 
pularis favores k rumores fugiens: 'Ite', inquid, 'ego, ut 
potuero, tos prosequar'. Yeniens ergo, basilicas et sanc- 6 
torum loca circuit, pro infirmum 1 precatur m , ut protinus 
sospitate 11 reddatur. Deinde, ut promisse fidei impleret 
effectum. ad infirmum festinus venit; ne quis largitori p 
muneris praeco existeret q , domum latenter ingressus, 
infirmum adtingit 1 '. moxque virtus divina sanctis precibus io 
favens sospitati pristinae egrum reddit 8 . Grates simul 
parentes conditori referunt, qui sic* suorum ad u peti- 
tiones famulorum pietatis suae accommodat aures. 

Erat enim his v vir gratus w omnibus, singularis fer- 
voris, singularis alacritatis, singularis caritatis in pere- 15 
grinis. in pauperibus; noverat et superbis resistere et 
humilibus subditus esse, sapientibus condigna rependere 
et simplicibus mvstica aperire ; in solvendis ac x oppo- 
nendis-' questionibus sagax. adversus hereticorum pro- 
cellas vigens ac solidus 2 , fortis in adversis, sobrius in 20 
prosperis, temperatus in omnibus, discretus in cunctis. 
Redundabat amor et timor in subditis, redolebat doc- 
trina in a discipulis; nullus iuxta eum vel b merore te- 
diebatur c neque nimia letitia extollebatur. 

5 a . De denuntiatione exitus eius. 25 

Cumque iam eum c ab erumnis saeculi rerum 
reppertor d-1 liberari e vellit', monstrari ff per visionem 

Capp. 4. 6. A la. b 1 . c. c*. d. 2. 2a. B \a. 

Cap. 4. a) dissimilare A \b l . d (pr. m.j. b) ita A lb l . Bla; compeliebant 
Alc.d; conpellant rell. c) non add. A2a. d) ea A 16 1 . e) ita A\b^ et pr. m. 30 
A\a. B\a\ noxius rell. f) ita p>r. m. A\a. B\a; supprem : : pr. m. A2a; supprema 
A2; suppremus Alb 1 . d (pr. m.); suppremis Alc*. d (m. al.); supremis A lc. g) t m. 
al. suppl. A\a. h ita A lb 1 . B \a (pr. m.); ab ausus ))r. m. Ala; ab aura A 2 ; 

ab auris Alc. d. 2a; usibus m. al. Ala. i) auxilius ^il^ 1 . k) ita pr. m. Bla; 

favoris rell. 1) ita pr. m. Bla; intirmo rell. m) deprecatur Alc. n) sanitati B\a. 35 

0) precatur iterat A \b x (cf. 1. 6). p) largituro A \c. d. q) exstiterit A UK 
r) ita Alb 1 . 2; ad(t)tigit rell. s) reddidit A\c. d. t) qui : : (ras. se?) ad suorum p. Alb 1 . 
u) eras. B\a. v) iste A\a. w) gratis A lb 1 , corr. ; o. gr. A\a. x) m. al. in 
Utura A \a. y) conponendis A lb 1 . c. d. z) sollicitus A\c. d et m. al. in ras. Bla; 

et add. A la. a) m. al. in litura A 1«. b) (vel a m. al. in Utura) m. A la. c) ita 40 
recte Ald; tebatur m. al. corr. tenebatur A2 tt sic ^lla; tegebatur A2a; terebatur 
B\a; terrebatur A\b Y ; tedebat A\c. 

Cap. 5. a) VII. B\a. b) De nunt. A\c**.d. c) cum A Ib 1 . d) re : per- 
tor, ras. p A\a; repertur A lb 1 . e) ita A\a; liberare rell. f) ita pr. m. A\a; 
velit A lb 1 ; vellet rell. g) ita A la (pr. m.J. b 1 . B la ; monstrare rell. 45 

1) Cf. Verg. Aen. XII, 829 : hominum rerumque repertor, scilicet 
Iuppiter. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 237 

voluit, ut de mundo egressurus paratum in omnibus iter 
haberet, quinquaginta dierum spatio suspenso, quo iter 
pararet a venturum. Sed non aperte viri Dei animus 
cognoverat, iter istum b exitum esse vitae, an c ad alium 

5 quoque' 1 locum progressurus e ; uterque vir f Dei praeparat. 
Septa monastirii densat, tegumenta 8 " renovat 11 , omnia 
roborat, ut, si abeat ' , nihil inbecille dimittat k ; vehicula 1 • * 
quiete m fovet, libros ligaminibus firmat; suppellectilia 11 
ablui, dissuta adsui , corrupta conponi, calciamenta pa- 

10 rari p , ut omnia q praesto sint, iubet. Ipse vero r ieiunio 8 
et vigiliis et orationibus corpus afficit 1 , ita ut numquam 
intentius 11 antea in oratione visus fuisset desudari v . 

Et ne cui ridiculum videatur, referam, quid in me 
isdem vir egerit w . Cum x iam novem annorum per cir- 

15 culum in monasterio conversatus fuissem y , et saepe z 
parentibus postulantibus, ut eos ex permisso suo viserem, 
non inpetravissent a , nullo exinde mentionem faciente, 
ait: 'Vade festinus, fili, et c matrem fratremque d *visita e ; *p. ii8. 
mone e * et nulla mora praepediente revertere'. Cumque 

20 differrem et temporis oportunitatem f evenire in proximo 
dicerem, — erat enim tempus nimii g frigoris, tempus 11 
Februarii, — at 1 ille ait: l Accelera k egredere iter quo 1 Febr. 
tibi dixi; nescis, utrum inpostmodum liceat agere'. 
Datis ergo comitibus Blidulfum 111 presbyterum et Her- 

25 menoaldum 11 diaconum, de quorum religioni p nihil du- 
bitabatur q , ad destinatum pervenimus locum. Erat r enim 
locus Sigusia 2 , urbs s nobilis, quondam Taurinatum colo- 

Cap. 5. A \a. b 1 . c. c*. d. 2. 2a. B la. 

Cap. 5. a) pareret pr. m. A2. 2a. b) istud Alc. d. c) a : pr. m. Bla. 

30 d) ita Alb 1 . B\a; quo : : que m. al. corr. quocumque A\a et sic A\c; quocumque 
corr. quemcumque A\d; quecumque m. al. corr. quemcumque A2a et sic A2. e) (pro 
m. al. in Zt7Mm)gressu(rus esset m. al. in litura) (utrumque enim m. al. add.) vir D. 
A\a; pr. Utrumque (enim add. A\c) vir D. A\c. d. f) p. v. D. B\a. g) tecu- 
menta A\b l ; tegimenta A\c. d. h) re(nov m. al. in Utura)aX A\a. i) habeat A\d 

35 (pr. m.). 2; abiat A\b l . k) dem. pr. m. A\a, ut infra. 1) veihicula A\b l . m) om. 
A\c; que A\d. n) subpellectile corr. supp. A\a. o) consui B\a. p) parare 
A2. 2a. q) omnibus A\b l . r) se add. et corpus om. A\b l . s) ieiuniis A\c. 

t) affecit A\a. c (non A\d). u) totius A 2 ; om., sed m. al. ita add. A2a. v) ita 
pr. m. A \a ; desudare rell. w) egeret A \b x . x) vero add. B \a. y) fuisse : , 

40 ras. t (?) A \b l . z) a add. A 2a. a) perpetravissent (?) pr. m. A \a. b) mentione 
B la. c) pr. m. superscr. A\a. d) fratresque A\c. e) vis : ta pr. m. A\a; et 
add. B \a. e*) malim monet nulla. f) oportunitati : A 16 1 . g) nimis corr. nimii 
A\a; nimiis B\a. h) mensis h. I. add. A\a, post F. add. Alb 1 . i*la; tempusque 
A\c. d. i) (at om.) Ait ille A\c*. c**; at ille (om. ait) A\c. k) ita A\c. d.2; A. 

45 om. -<41a; A. egredi A 16 1 . 2a. B\a. 1) quod A\d. 2a. m) Blidulfo presbytero 
A\c. d. n) Ermenoaldum diaconem ^41a; Bermenoaldum d. A2; Bermenualdo dia- 
cono ,41c. d. o) corum A 16 1 . p) ita Alb 1 ; religione rell. q) dubitatur A lft 1 . 
r) Erat — pervenimus om. A \c. c*. c**. d. s) S. ubrs B \a ; Sigusi aures A lb 1 . 

1) I. e. equos ; cf. Ducange h. v. 2) Hodie Susa; cf. supra p. 48. 



238 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 

nia a , a b inonasterio distans CXL milibus. Ubi ut c per- 
venimus, gratuitae d a genetrice post tantorum intervallo e 
annorum* susceptus^, sed non din genetrix optatum h 
fruitur donum. Nam eadem nocte febre correptus inter 
incendia clamare coepi, me viri Dei precibus torqueri 1 . 5 
ne irribi contra interdictum quantisper morarer; si non 
me cito submoveant k , quocumque potuissem conamine, 
ad 1 monasterium repedare 111 , me cito morte preventum 11 . 
Mater ad haec: 'Melius mihi esse°, fili, te inibi p sanum 
scire, quam hic q mortuum deflere'. Fateor, longuru fuit 10 
diei expectare adventum. Vix erumpente aurora, retro 
repedare studuimus, nec 1 ' quicquam cibi per triduum 
capiens, donec medii paene itineris loca pertingeremus. 
Festinantibus ergo hac iter s urguentibus, sospitatem 
rursum recepi, venientesque ad monasterium, patrem iam 15 
f ebribus detentum repperimus ac morte * proximum ; 
quibus visis, gratulatus est. Sicque aperte cognovimus, 
viri Dei in hoc praevaluisse preces, ut me vis febrium 
urgueret u cito ad monasterium ante eius exitum redire 11 . 



6 a . De reseratione caeli et consolatione di- 20 

vina et b obitu. 

Qui cum iam suppremas c vitae presentis horas 
fungeretur, cum adhuc vigens alitus superesset, se d 
foris e cellulam protrahi f iubet, surgensque de strato» 
quo valebat conamine, sustentantibus undique fratribus, 25 
foris b cellulam est progressus. Aspiciens crucem, quam 
ipse in 1 eodem k loco poni praeceperat, ut egrediens 1 



Capp. 5. 6. A\a. b 1 . c. c*. d. 2. 2a. Bla. 

Cap. 5. a) fuit add. Ala. b) ad mon. Alb 1 . c) m. al. superscr. Bla; 
utrum venimus Alb 1 . d) ita Alb 1 ; gratuite plerique ; p. locum gravitate A 2. e) ita 30 
Alb 1 . Bla; intervalla inter scrib. corr. intervallum A la, et sic Alc. d ; intervalla rell. 
f) temporum Alc. g) ita Ala. d. Bla (pr. m.)\ susceptum Alb 1 ; sum susceptus 

Alc; suscepti sumus A2. 2a et m. al. Bla. h) optatu : (ras. m) fr. dono A2; op- 
tato fr. dono A la. c. d. 2a. i) torquere pr. m. A la. k) ita A la. b 1 . B lo ; moveant 
rell. 1) om. Alc. m) repedarem Ala; repetare Bla; repetere Alc. d. n) prae- 35 
veniendum Alc. o) m. esset Ala. c. d; esse m. Bla. p) ibi Alb 1 . Bla. q) su- 
perscr. B\a; om. A2. r) nequaquam Alb 1 . s) iterum arguentibus Alb 1 . t) ita 
pr. m. A la. u) et add. et mox redirem A le. d. 

Cap. 6. a) distinctione carent Ala. b 1 ; VI. habent Alc. 2a; VIII. De resar Bla. 
b) eius add. A lc**. d; et o. om. B la. c) suppremis — horas (hores corr. horis A 2) 40 
A2. 2a; eupra mansuete presentes horas Alb 1 . d) m. al. suppl. A2a. e) ita Alb 1 . c. 
Bla; foras rell. t) portari Bla. g) itaAld; statuiJla; stratu rell. h) forasJ.2a; 
om. A2. i) om. Alc. d. k) eadein pr. m. Ala. 1) ingrediens egrediensque A\a; 
egr. regrediensque A \c*. c**. d. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 239 

ingrediensque cellulam tactu eius suo a fronte muniret \ 
coepit maestus b lacrimas fundere ac tropheum crucis 
memorare c : l Ave', inquit, 'alrna crux d , quae mandi pre- 
tium portasti, quae e vexilla feres f aeterna^; tu nostrorum 
5 vulnerum medicinam attulisti h , tu cruore eius inlita es, 
qui, ut humanum genus salvaret 1 , e caelo in *hanc k *p- h». 
lacrimarum vallem discendit, qui in te primi 1 Adae 
rugam extendit m dudum, iamiamque secundus 11 Adam 
lavacro maculam abluens'. Dumque haec ageret, pre- 

10 catur omnes , ut abeant p seseque cellulae q reddant sibi- 
que paulisper locum 1 " prebeant. Abeuntibus ergo om- 
nibus, unus tantuminodo s nomen 1 Blidemundus 11 pos 
tergum viri Dei tacito anhelito stetit, cogitans, ne viri 
Dei poplites, fesse ut erant, fractis conatibus, casum v 

15 indedissent, se ad suscipiendum eum paratum fore. Cum 
ergo nullum superesse putaret, coepit conditoris cle- 
mentiam cum lacrimarum ubertate conquirere w , ut lar- 
gitatis suae sibi acsi indigno dona x largiretur, et veteres y 
maculas delens, omnia saluti redintegraret, ac antiquam 

so misericordiam 2 exercens, se a a caelestia munera non ab- 
dicaret b . Inter mesta suspiria et fluentes lacrimas 
caelos intuens vidit sibi apertos, quod c multarum hora- 
rum spatio intuens, uberes cordis rugitus d promebat. 
Gratias deinde refert e omnipotenti f , quia g sibi b ianuas 

25 caeli apertas monstraret, quas post paulolum corporis 1 
membris anima exuta penetratura esset, facto inde k 
signo, ut fratres advenirent, qui eum cellule 1 redderent. 
Haec nobis supradictus frater eadem die retulit. Hanc 

Cap. 6. A la. b 1 . c. e*. d. 2. 2a. B la. 

30 Cap. 6. a) corr. suum frontem A la, et sic Alb 1 . Bla; pr. m, corr. suam 

frontem A2a et sic rell. b) ita Ala. b 1 . c; mesta m. al. corr. mestas Bla et sic A2; 
mertas m. al. corr. inmensas A2a. c) memorari Alc. d. d) om. A2a. e) qui 
Alb 1 . f) ita Alc. Bla; feris Ald; feris corr. fers Alb 1 et sic Ala; ferens A2. 2a. 
g) aeternam, om. tu Bla; tu — attulisti om. A2. h) obtulisti Alc. d. i) redemerit corr. 

85 redimeret Ala. k) ha : m. al. corr. hac Alb 1 . 1) primam Ala. m) extersit Ala. 
n) secundum Ala.2. o) ut o. Ala. p) abiant Alb 1 ; habeant A 2. q) cellula 
eredant Alb 1 . r) quietum add. A2. 2a. s) modo tantum Alb 1 . t) ita Ala (pr. 
m.) ; nomine rell. u) Blidimundus A lb 1 . c. d. v) casu B la. w) conquerere 

A 2. 2a. x) dono B la. y) veteras A lb 1 . z) miserico(rdiam m. al. in litnra) A la. 

40 a) ita pr. m. Alb 1 ; ad caelestia munera j>r. m. Bla; a caelesti munere rell. b) Tum 
(tunc A2a) add. A2. 2a. c) quos Alc et m. al. Ala. d) rugitos Alb 1 . e) re- 
fero A lb 1 . f) omnia potenti pr. m. A lb 1 . g) qui A 2a. h) om. A lc. d. i) m. 
al. corr. corporeis A la. k) deinde A lc et m. al. A la. 1) cellul(e m. al. in litura) 
Ala. 

45 1) Regula coenobialis c. 3 (ed. Seebass, l. I. p. 221,): Qui egrediens 
domum ad orationem poscendam non se humiliaverit et post acceptam 
benedictionem non se signaverit, crucem non adierit, XII percussioni- 
bus emendare statuitur. 



240 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 



quippe consolationem famulo suo a ostendit, ut extremus 
alitus securus de° futura venia c , immo gloria, ovans 
dimitteret d . Quod vir Dei occultare e voluisset, si supra- 
dictus Blidemundus f abdite. post eius dorsum non re- 
mansisset. Altera» die valedicens omnes h fratres exhor- 
tansque 1 eos, ut coeptum iter non relinquerent k , sed 
in 1 melioribus actibus roborati cotidie perseverando fir- 
marent, consolatus ergo cunctos m , vitae praesentis nexi- 
Mart! 2 io ? DUS absolutus, animam caelo reddidit 11,1 . Merito enim 

rerum repertor sanctos suos virtutum copia adornat, 10 
iob26,i3. sicut scriptum est: Spiritus eius omavit caelos, quia illi 
ad caelestem vitam anhelantes eius praeceptis parere 
student, ut de labore oboedientiae fructus recipiant vitae 
aeternae . 



7 a . De 
cum c 



Eusthasii regimine et lumine puelleis 
orporis sospitate reddito et conver- 
satione eius. 

Igitur venerabilis Eusthasius c reversus, ut supe- 



Cap. 6. Ala. b 1 . c. c*. d. 2. 2a. Bla. Cap. 7. Alb. b*. c. d. e. 2. 2a. Bla. 

Cap. 6. a) omnipotens Deus m. al. suppl. Ala; Christus add. A2. 2a. b) ad 
A la. c) venit A la ; gl. i. v. pr. m. B la. d) demitteret A la. b 1 . e) occultari 
A\c. d. f) Blidimundus Alc. d. 2a; Blidmundus Alb 1 . g) vero add. A2. 2a. 

h) ita Ald cum rell.; (o. om.) fratres Alc*. c** ; omnibus (o. om. Alc) fratribus Alc. 



al. corr. exhortans eosque A la. k) ammonebat 

m) cunctis A Ib 1 . c (pr. m.) (non A lc*. c**. d). 

o) ipso prestante, cui est. Explic de sancto Attala 

Explicat vita beati Atale confessoris subscr. B la. 



2a. i) exhortans 

m. al. add. A la. 1) om. A lc. 

n) VI. Idus Mart. add. A2a. 
add. A la ; Amen add. A lc. d. 2 ; 
Desinunt A lc*. c**. 

Cap. 7. a) ita scripsi ; praescr. De Eusthasii regimine et lumine puelle red- 
dito A2; In (dni nomi?)ne incipit vita sancti Eustasii discipuli sancti Columbani ab- 
batis A lb ; Incipit vita sancti Eustasii discipuli sancti Columbani abbatis, cuius depo- 
sitio IIII. Noh Apf colitur Alb*; Incipit vita s. Eustasii abbatis Alb*. e; Incipit vita 
beati Eusthasii abbatis B la. — In codicibus A lb 3 (m. s. XI. addita). c. d. e. 2a prae- 
fationis loco duo praecedunt capita, scilicet haec (ed. AA. SS. Mart. III, p. 185,) .• In- 
cipiunt opuscula (ita A2a; Incipit vita sancti Eustasii abbatis A lfe 3- 3 *. c. d et add. 
et confessoris , quod est IIII. Non. April. A ld, quod est IIII. Non Aprilis A lb 9 , 
non A lfe 3 *^. De regimine beati Eustasii et doctrina discipulorum suorum (praescr. om. 
A lc. d. e). Scripturus vitam beati Eustasii abbatis Luxoviensis monasterii (ita A 2a ; 
Igitur venerabilis E. a. L. m. scr. v. Alb 3 . c. d. e; haec om. A lb s *) — — — qui in 
celis est. 

II. De adventu eius ad Chlotarium regem et de hoc quod eum post beatum 
Columbanum ad Bobium direxit (ita A2a; et — direxit om. A lfc 3, 3 *; praescr. om. 

Alc. d. e). Interea memoratus amorem intendit. Exordium intexpolator ex 

V. Hilarionis auctore Hieronymo depromens, ad priorem Eustasii historiam laudesque eius 
texendas non solum Ionae scriptis et inprimis V. Columbani, quacum alterum caput ad 
verbum convenit (= V. Columb. 1, 30,), sed etiam Adonis Martyrologio usus est, non pauca 
autem ipse sibi excogitavit eaque satis mendosa, sicut socii Bollandiani acute demonstra- 
verunt. Denique in tertio capite, cui in A2a haec praescripta sunt: 

III. De lumine puelle cum corporis sospitate reddito (praescr. om. A lc. d. e) 
ad germanum Ionae textum rediit. 

b) V. igitur A lc. d. e. c) ita A 2 ; Eustas. rell., ut infra. 

1) Athala vix ante a. 625. defunctus est, cum Ionas per novem annos 
in monasterio Bobiensi conversatus Columbanum a. 615. mortuum mi- 



■20 



25 



30 



35 



40 



46 



50 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 241 

rius x diximus, a beato Columbano ab Italia, paterno 
affectu et aequo iure subditas monachorum regebat H 
catervas. *Evenit, ut pro b communi necessitate 2 ad regem >. 120. 
Chlotharium c pergeret* 1 , qui eo tempore in ultimis 

s Galliae finibus Oceani maris vicina e inhabitabat. Fuit 
ergo arrepti* itineris via per saltum pagumque Brie- 
gium** 3 , perventumque h ad quendam 1 villam Chagnerici k , 
quo 1 dudum magister 4 quantisper moraverat 111 . Villae 11 
vocabulum Pipimisiacum dicitur, distans ab urbe Melo- 

10 dorum y circiter milibus duobus. Ibi tunc Chagnericus 
cum coniuge sua Leudegunde q nomine, christiana et sane 
mentis f emina r , morabatur ; huius filium s Chagnoaldum fc , 
cuius u superius 5 fecimus mentionem, poenes se habebat. 
Viso itaque Eusthasio v Chagnericus miro gaudio recepit, 

15 eratque simul cum patre w matreque filia Burgundofara x , 
quam, ut y superius 1 diximus, beatus Columbanus Domino 
sacraverat. Quam pater cum iam desponsasset et z 
nuptiis adversum a voluntatem puellae tradi voluisset, 
dolore oculorum percussa et febrium igne succensa est, 

20 ut vix iam b superis reddi crederetur. Hanc c in extremis 

Cap. 7. A Ib. b*. c. d. e. 2. 2«. B la. 

Cap. 7. a) recepit Alb. b) precum nec. Alb. c) Chotharium Ale et 

pr. m. Bla (saepe). d) pergerent Alb. e) corr. viciuia Alb et sic Alb*. f) arrepta 

via Alc (non Ald. e) ; aperti i. via Alb; a. i. viae (pr. m.) Bla. g) Brigeium 

25 Ale. 2. h) est add. Ale. 2. 2a. i) ita A2. Bla; quandam rell. k) Cagnerici 

<-orr. Chagrici Ald (infra Cagnericus^. 1) quem Alb; ubi Ale. m) moruerat m. 

al. corr. moraverat Bla; monuerat Alb; moratus fuerat rell. n) quoque add. Alc. 

ii. e; Villa vocata A lb ; Dicitur itaque villa P. Alb*. o) ita Bla; Pipimisicum Alc. 

</. e. 2 ; Pipiniscum A V> ; Pipisicum A 2a. p) ita A lc. d. e. B 1« ; Melduorum A lb ; 
30 Meldorum rell. q) Leodecunde Alb; Leodegunde Alb*; a degunde textus vetustior 

saec. X/XI. incipit A lb ? \ r) feminam B la. s) filius B la. t) Cagn. A \d ; 

Magnoaldum Alb*, ut infra. u) c. s. f. m. om. Ale. v) Eustas. semper Ald; 

Eustachio A 1« (infra Eustas.> ; Visum i. Eustasium (Eustachium A lb) A lb. b*. 

w) patre et matre A lb ; matre patreque Alc (non Ald. e). x) Burgundofora 

35 ^416*. c (non A\d), ut infra; Burgundofora corr. Burgundofara -4 2«, corr. Burgundo- 

phara Ale; nomine add. A2. 2«. y) ut s. d. om. Ale. z) ita Alb. Bla; ac rell. 

a) contra Alc. d. e. b) vita Alb. c) ita Ald et pr. m. Bla; Hac (ac Alb) — 

posita rell. 

nime noverit, neque post a. 628. lun. 11, quo Bertulfus successor (Jaffe 

40 n. 2017 2 ) ab Honorio papa privilegium accepit, cumque Adalwaldus 

rex et illi et huic praecepta concesserit (cf. Hartmann, 'Gesch. Italiens 1 

II, 1, p. 235^, quem a. 626. regno privatum esse volunt, hunc annum 

praetulerim. Inter sanctos relatus die VI. Id. Mart. colititr iisdem 

verbis in recensione Epternacensi Martyrologii Hieronymiani (AA. SS. 

45 Nov. II, 1, p. [30],) atque in Calendario Corbeiensi ('N. Arch.' X, 92>: 

Sancti Atalae abbatis. 1) Supra I, 30. 2) Scilicet monasterii, 

fortasse ut privilegium adipisceretur. Praeterea apud Chlotharium regem 

pro Leudemundo episcopo Sedunensi deprecatorem se praebuit, qui Alethei 

patricii regnum affectantis socius, postquam a Bertetrude regina male 

50 acceptus est, a. 613 4. Luxovium ad ipsum confugerat; cf. Fred. IV, 44. 

3) La Brie. 4) V. supra 7,26. 5) Supra I, 17. 27. 28. 

Ionas. 26 



242 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 

anhelis a positarn , Eusthasius patrem increpat, dicens, 
suae noxae esse, quod c haec tantis ureretur poenis. quia 
viri Dei interdictum violare velit d . At ille dissimulans: 
'Utinam', inquit, 'sospitati redderetur et divinis famu- 
laretur obsequiis!' Non se talibus votis obstare debere 6 
ait e . Accedens itaque ad stratum puellae f , sciscitatur, 
si suae fuerit adsentationis, quod contra beati Columbani 
interdictum post vota caelestia rursus iteraret terrena. 
Ast g puella detestatur 11 , se talibus votis numquam pa- 
ruisse, ut terrenis caelestia commutaret; sed paratam 10 
fuisse et esse beati viri parere preconiis, seque ait prae- 
terita 1 vidisse nocte similem k figura virum: 'qua ipse 
es 1 , qui oculorum meorum lumen m redderet', vocemque 
simul audisse dicentem I 'Quodcumque tibi hic vir dixerit, 
*p. 121. fac et sanaberis'. 'Infer *ergo auribus meis, quae mihi 15 
sint custodienda, et tuis orationibus pelle dolorem 11 a 
Domino inlatam '. Prostratus itaque humo cum lacrimis 
venerandus vir Dominum postulat, ut pollicitum munus 
infundat, surgensque crucem super p oculos exprimit et 
manu oculos palpando q Domini praesidium adesse de- *o 
plorat 1 '. Protinus salus secuta, lumen redditur, febrium 
ignis fugatur, redditamque sospitate s matri commendat, 
ut ab 1 Chlothario rediens, religiosis vestibus subdat. 

Cumque pater cerneret sospitate u filiam redditam, 
sponso tradi decernit, pollicitatione T pristinae caecam 25 
oblivionis foveam inferens. Quo w puella conperto cre- 
didit x unius y sodalis consilium z , cum qua fugam inire 
queat. Cumque illa a adsensum praebuisset, felicem 
fugam clam elapsi c arreptam, ad basilicam beati Petri * 
apostolorum principis pervenerunt. Quo pater conperto 30 

Cap. 7. A lb. b*. c. d. e. 2. 2a. B la. 

Cap. 7. a) om. Alc; in extremo hanelitu Ale. U beatns add. Alc. d. e. 

2. 2a. c) ad add. Bla. d) ita Ale; voluisset A lc. d ; vellet rell. e) aiebat A V>. 
f) pullae et infra pulla A2a. g) ita Bla; Ad haec p. Alb; At p. rell. h) attestatur 
Alc. d; testatur Alb. e. i) om. A2a. k) siniili Alc. d (non AleJ. 1) esset Alb. e 35 
(non Ald. e). m) r. 1. Alb. n) dolore Bla. o) ita pr. m. A2a; inlatum rell. 
p) ita Alb. Bla; supra rell. q jtallando Ald; palpandum A2; palmando A2a. 

r) in(m)plorat Alc. d. s) reddita que in litura) sospitate Alb; redditamque sospi- 
tati Alb* cum rell. t) a Alb. c. d. e. u) ita Alb*; sospitati rell. vi ita pr. )». 
Alb 3 . 2; pollicitatione pristina Alh: pollicitationi pristinae rell. w) Quod A\d. *>. 40 
Bla. x) credit Alb. y) ita Alb. c. d. e. Bla; uni sodali rell. z) consilio Alb. 
c. d. e. a) ille B la. b) felici fuga — arrepto itinere | arreptum iter A Id) A \r. <J . , . 
c) ita Bla; elapsa A\b\ elapsae rell. 

1) Ex hoc loco conclndi licet, basilicam 'urbis illius', «citicet Meldensi*, 
S. Petro olim nuncwpatam fuisse, quae hodie S. Stephano sacra est. 45 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 243 

post eos a furens dirigit puerosque b iubet, ut adprehen- 
sani tiliam crudeliter perimant . Pergentes pueri (l sini- 
bus ecclesiae puellam receptam e repperiunt; paulisper 
morati, ut genitoris ira frangatur, comminantur puellae 
5 mortis periculum. At illa: 'Si', inquit f , 'mortem me 
formidare putatis, in hoc ecclesiae pavimento probate ; 
ob tali" etenim causa ovans h mortem recipio pro eo qui 
pro me non dedignatus est mori'. Nec mora Eusthasius 
remeat, puellam ab 1 custodia k liberat, patrem 1 terribi- 

10 liter increpat ; religionis vestem" 1 per pontificem urbis 
illius Gundoaldum 11, x nomine induit sacravitque salu- 
taribus sacramentis. Monasteriumque Christi virginum 
supra paternum solum inter fluvios Mugram p et Albam 2 
aedificat fratresque, qui q aedificandi curam habeant, de- 

15 putat; germanum puellae Chagnoaldum et Waldebertum, 
qui ei postea successit 3 , ut regulam doceant, decernit. 
In quo quantae virtutes postea factae fuerint, si vita 
comes fuerit, prosequi nitimur 1 '- 1 . 

8 a . De inluminatione alterius puellae et pro- 
20 fectu conversan tum b . 

Reversus ergo venerabilis vir Eusthasius ad Luxo- 
vium c , magistri praeceptum implere parat, ut gentes 
quae vicinae erant fidei d pabolo alerentur. Progressus 
ergo Warasquos e - 5 praedicat, quorum alii idolatriis f 

25 Capp. 7. 8. A\b. b*. c. d. e. 2. 2a. B \a. 

Cap. 7. a) ita A2; eam B \a ; eas rell. b) pueroque pr. m. B\a; pueros 

quibus i. Alb. c) perimat pr. m. Bla. d) in add. A\e; p. a senibus A \b. e) om. 

Ale. f) me i. mortem Alb. g) ita Bla; talem e. causam rell. h) m. r. o. A \b. 

i) ita Alb. 2. 2a; a A 16*. e. B\a; de A\c; om. A\d. k) costodia A2a, corr. 

30 1) que add., sed eras. A 2«. m) ita A\b. c. d. e. B\a (? pr. m.) ; veste rell. n) Gun- 

dualdum A 2. o) sacratum sal. A\b; sacratam sal. A\b*. p) M : gra corr. N:gra 

A\d; Nugram A 2. q) quia edif. ,61«. r) nitemur A\b. c. d. e. 

Cap. 8. a) ita A2; IIII. A2a; III. A \c. ; II. A\b ; numerum om. B\a; lem- 

tnata om. A\b. c. d. e. b) ita A2a. B\a; conversantium A 2. c) Loxovium A\h 
35 (non A\b*J. d) fide A 2 (non A2a). e) ita A2; Warascis A\e; Warascos rell. 

f) ita A2 (pr. m.). B\a; idolatris A\b. d. e; i(y)dolatriae Alc. 2a. 

1) G-undoaldus episcopus Meldensis eonciliis intererat Parisiensi a. 614. 
et Clippiacensi a. 626/7; cf. Concilia ed. Maassen I, 192. 201. 

2) Inter rivos Grand-Morin et Aubetin Evoriacas vel Brige, postea 
40 ex sanctae noniine Farae monasterium, hodie Faremoutiers appel- 

latum, situm est, cuius cava saec. XIII. fabricata sola supersunt. 

3) Chagnoaldus germanus puellae erat, Waldebertus successor Eustasii 
abbasque Luxoviensis ; fratres aidem monente Mabillonio, Annales I, 304, 
intelleguntur monasterio Euxoviensi monachi tunc adscripti. 4) Infra 

45 II, 11 — 22. 5) Biographus S. Sadalbergae hunc ipsum locum expilans 
(n. 7) Warascorum situm ita descripsit: ad Warascos, qui partem Se- 
quanorura provinciae et Duvii amnis fluenta ex utraque ripa incolunt, 

16* 



244 IOXAS, VITAE COLUMBAXI LIBER II. 

*:>. V2-2. cultibus dediti a , alii Fotini *vel Bonosi b errore macnlati 
erant. Hos c ad fideni conversos, ad Boias L , qui nunc 
Baioarii d vocantur 1 , tendit, eosque multo labore inbutos 
fideique liniamento 2 correctos e , plurimos eorum ad fidem 
convertit. Ubi cum quantisper f moratus fuisset, dimisit 5 
sagaces viros, qui coepti laboris in studio desudarent; 
ipse g ad Luxovium remeare studet. 

Cumque h ergo iter carperet 1 , venit ad quendam 
virum nomine Gundoenum k - 3 , qui eo tempore ad villam 
quam Mosam 4 vocant ob amnem eo in loco fluentem 10 1 
morabatur. Is ergo cum vidisset Eusthasium 1 velut 
gratissirnum munus ovans domo m recepit. Ingressus ergo 
Eusthasius domum, praemissa benedictione, poscit. ut 
liberos quos habeat repraesentet n . Ille oboediens. duos 
bonae indolis liberos praesentavit 1 '. Est", inquit, tibi 15 
adhuc proles?' Ille fatetur. praeter unam filiam lumi- 
nibus orbatam nomine Sadalbergam q se amplius non 
habere. 'Veniat', inquit, 'illa'. Quam cum vidisset. 
sciscitatus est, utrum iuvenilis animus ad cultuin divini 
timoris adspiraret. Affatim 1 ', ut tenera quiverat aetas. >o 
ait s se paratam esse sacris praeconiis obtemperare. 

Cap. 8. Alb. b*. c. d. e. 2. 2« (ad l. lly. Bla. 

p. 8. a) om.Ald. e. b) Bonosiani A'2. 2a. c) ita Ald. Bla: His — 
conversis rell. c*) Boios Alb. dj Boiarii Alc. ei ita Alc. d. 2a. Bla; correptus 
.12: t. hisque — imbutis — eorrectis A lb ; t. multoque 1. , inbutos — correctos o»i. A le. 25 

;iiiquantisper Alc. d. e. g) vero add. Alb. h; ifa A2. 2a. Bla; Cum ersro Alb (ubi 
c. 3. iucipj. c. d. e. i, caperet pr. m. Alb. 2 (non Alb*. 2«/. k) ita Alb. Bla: Gun- 
denum Alb*; Gundoinum Ale. 2. 2a : Gunduinum Alc. d. 1) in Eustasium desinit 
A2>i. <ii<aternione deperdito. m) ita Alb. 2; domi Alc. d. «. Bla. u, praesentet 
A2. o) At ille Alb. p) presentat A lb* : repraesentavit Bla. q) ita A\b et 3t ' 
pr. m. Ald; Sadalburgam Alc: Sadelbergam A2: Salabergam Ale; Adalbergam 
Bla et e corr. Ald. r ; At illa pro Affatim — aetas Bla. s) aiebat Alb. 

pergit; cf. Longnon, 'Atlas hist. Texte expl.' p. 134. De Bonosiaeis 
haereticis, qui una cuni Photinianis c. a. 515. in Galliis apparuisse - 
ridentur (cf. SS. B. Me?'or. III, 441>, egit Columbanus, Paenitentiale x 
B 25: Si quis laicus per ignorantiam cum Bonosiacis aut ceteris hae- 
reticis communicaverit, stet inter catecuminos. Cf. concil. Clippiacense 
a. 6267, can. 5 (Conoilia ed. Maassen I, 197j. 1) Boios Gallicos inter 
Ligerem et Elaverem sitos intellexit M. Budinger ('S.B. d. Wien. Ak.ad. 
Phil.-hist. KJasse' 1857, XXIII, p. 378,), sed nec inde recto itinere per 40 1 
Mosam ad Luxovium itur, Baioariosque suo tempore populum appellatum 
esse iterque ex eis Aquileiam du.risse auctor ipse affirmavit. Locum 
ad Baioarios etiam Biezier ('Forsch. z. Deutsch. Gesch.' XVI, 417V 
recte rettulerat. 2) /. e. lenimento. 3) Gundoenus chartae Eligii Solem- 
niacensi a. 632. subseripsit : cf. Ser. rer. Meroving. IV, p. 749. 4) Hod 
Mu.sc (dep. Haute - Marne, eant. Montigni/ -le -Boi, arr. Langres), rieus 
ad Mosam fl. nascentem situs. ab urbe Lingonensi 12 mpm distat, a qua 
pcr /psum Tullum itur ; ef. Ifin. Antonini ed. Parthey et Pinder p. 185. 



IOXAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 245 

Dedit a ille operam, duos per dies b ieiunio corpus con- 
fecit d , mentem fide armavit, super oculos benedictionis 
oleum effudit; meruit tandem per interventum e sancti f 
viri caecitas lumen habere". Redintegravit ergo divina 
b pietas interventu famuli sui luminis* damna, ut haec, 
quae lumen reciperet h , post divina munera uberius ad 
cnltum timoris Dei adspiraret. Quae nuncusque 1 super- 
est et divinis obsequiis dedita non solum suae utilitati, 
sed et aliis providet oportuna. 

Cumque k progressus inde coeptum iter perageret, 
quendam fratrem Agilurn 1,1 nomine, qui rnodo Resba- 
censis m coenubii 11 praesul existit, vehemens febrium ignis 
"correpsit . Quem Eusthasius adtigit p interventuque ora- *j>. 123. 
tionum q sanavit ac r pristinae statim sospitati s reddidit. 

15 Deinde pervenit ad supradictum* coenubium ; ibi 11 tam 
plebem interius quam vicinos v populos ad christianum 
vigorem excitare studet multosque eorum ad paenitentiae 
medicamenta pertraxit. Fuit w eius studii x , ut multos 
sua facundia erudiret; nam multi eorum postea eccle- 

20 siarum praesules extiterunt, Chagnoaldus Lugduno y 
Cloade, Acharius 2 Yeromandorum 2 et Noviomensis ac 
Tornacensis episcopus a . f£agnacharius b Augustanae 0, 3 
et Basiliae d , Audomarus e Bononiae et Tharaonensis f 
oppidi g . 



Cap. 8. A \b. b*. c. d. e. 2. B\a. 

Cap. 8. a) Dedit — liabere om. A\e. b) diem B\a. c) ieiunium e. pr. 
»t. A2; c. i. A \c (non A\d). d) ita A\b. c. d; conficit A2; confici B\a. e) inter- 
ventn B \a. f) sanctitas ut c. 1. haberet A \b. g) om. A \c (non A \d. e). h) ita 
A \b. c. d. 2; receperat A\e. B\a. i) usque nunc A\c (non A\d. e); (etiam add. A\b*) 
nunc (om. usqae). ^A\b. b*. k) c. 4. incip. A\b. 1) ita A\b. e. 2; Aghilum A\c; 
Aghylum : (ras. q) A\d; Agilem B\a. m) Respacensis A 2. n) coenobio (A2). 
o) ita B\c; corripit A2; correxit A\e. B\a; coxit A\c; excoxit A\b. p) tetigit 
A\c. d. e; contigit A\b. q) orationis A\b. r) om. A2. s) sanitati A2. t) super- 
dictum A 2. u) que add. A \c. d. e. v) vicinum populum B \a. w) que add. A 2. 
x) stndium A\b. 2. y) ita A2. B\a; Lugduno Choade A\e; Lugduni Cloade A\d; 
Lugduni et Cloade A \c ; Lugduni Clavati A \b. z) Vermandorum A \b ; Ver. — Ra- 
gnacharius om. A\e. a) epls A\b; episcopi ^.1?^*; episcopi fuerunt B\a. b) Re- 
gnacharius A\c; Ragnarius B\a. c) Augustidunae A\b; Augustuduno A\b*. 
d) Basilicae .4 2: et B. om. A \b*. e) ita A \b ; Audemarus > ell. i) Theronensis 

A\b; Tharanensis A \e. g) pontifices erant add. B\a. 



1) AgiJus abbas monasterii Resbacensis a. 635. aut paulo ante conditi 
(v. sup)'a p. ±5) in codice Senonensi Martyrologii Hierontjmiani die 
3. Kl. Sept. commemoratur his verbis: In Mellizano Rausbace mona- 
sterio depositio Aghyli abbatis, et similiter in Gellonensi. 2) Ex 
45 civitate Noviomago Aigahardus episcopus concilio Clippiacensi a. 626. 
aut 627. intererat; cf. Maassen, Concilia I, 201. 3) Augusta, scilicet 
Bauracorum, hodie Augst prope Basel. 



246 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 

9 a . De adversitate Agrestii et repulsione eius* 

Cuinque iain b haberetur ab c omnibus gratus. ut 
nullus se beatum Columbanum perdidisse gemeret, qui 
eius doctrinis inbutus fuisset, presertim cum cernerent 
in discipulum d magistri instituta manare e , cumque f ergo 
esset ab g omnibus gratus 11 et onmium Francorum pro- 
cerum honore fulciretur et Chlotharii 1 regis amore ac 
veneratione clueret, exarsit solito lividus adversus sanc- 
torum famam chelidrus k excitatque 1 e sinibus matris 
novum Cain m , qui fratrem zelo velit 11 extinguere, vel° if 
etiam novum proditorem. qui magistri dicta scinderet et 
conlidendo p solida q ad fragiles turbarum aures fragilem 
mentem accommodaret 01 '. Excitat 1 * unum e subditis Agre- 
stium s nomine, qui quondam Theuderici regis 1 notarius 
fuerat. et quadam 11 cordis conpunctione tactus, omnia 11 
quae possederat v relinquens. ad Luxovium veniens. se 
et sua omnia supradicto patri tradiderat. Qui w ut 
cuncta replicem, religionis speciem in monasterio gestans, 
post comeatum*- 1 postulat y , ut gentium esse praedicator 
permitteretur. Quem vir sanctus diu obiurgans increpat. . 
se non debere ad tale opus idoneum rudem adhuc in 
religione putare z vel dignum a ; omnibus ecclesiasticis 
faleramentis decoratum esse debere, qui ad tale opus 
censeatur. Hieremias etenim Domini electione prae- 
ierem. 1.6. missus b , se dignum denegat. dicens b : A c , a. a, domine 2» 
cf.Exod.4,10. Deus, ecce ego puer sum, nescio loqui ; Moyses electus a 
Domino se tardum d linguae e testatur. 

His dictis, cum nihil proficeret, quem tenere non 
valet ire sinit. Qui f cum ad Baioarios^ tendens venisset, 
ibi paululum moratus, nullum fructum exercens. velut s<> 
alta h platanus 2 garrula ventorum 1 - 3 folia tremulas quatit 

Cap. 9. A lb. b*. c. d. e. 2. B 1«. 

Cap. 9. a) ita A2; IIII. A\c; numerttm om. B\a; caput non distinctum est 
A\b. d. \>) tam A\b. c) om. A2. d ita B\a; discipulo rell. e) mauere A\b. c. d. e. 

imque e. 5. i)>cip. A\b. g; om. A\d. 2. h) honoratus A\b. i) Chotharii 35 

A\e et pr. m. B\a. k) hilidrus A 2 ; libidus B\a. 1) excitat qui s. A\b. m) Kain 
A\c; Cain — vel e. uovum om. A\b; Cain qui om. A\b*. n) vellet A\b*. 2. o) vel 
— accommodaret om. A\e. p) conprobando A\b. q) solito A\b. q*) commodaret 
A2. r) ex(h)ortatur A\b. b*. si Agrestinum A\b. t) om. A2. u.) quandam B\a. 
v possiderat B\a; possidebat A\b. wi Quid c. A2. x) licen tiam A \c. d. e. 40 

postulans A\b. z p. vel om. A\e. a) indignum A\b.2. b) praemissum pr. 
m. B\a. b*) om. A\b. o) ah ah ah A 2 : Ha. Ha. Ha JBlo. d) tarde A\c; 

tarde A\e. e) lingua A\b. f c VI. imip. A\b mon A\b*>. g) Baiariis pr. m. 

eorr. Baioarios A\c; Baioarias B\a. h) arbor add. B\a. i tta A \c od»' impnl- 
sione add.). d. e. 2 ; verborum A \b. B \a. 45 

1) 2. e. Ucentiam. 2) Cf. Verg. Georg. II, 70: steriles plataui. 

3) Ventosa lingna est tumida, vana. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 247 

ad auras, fructuum a copiam nescit. Dein b ad Aquilegiam c 
pertransit. Aquilegenses (l etenim disciscunt e a commu- 
nione sedis apostolicae — de qua Dominus in euangelio 
ad beatum *apostolorum principem Petrum loquitur: Tu Matth!i6 18. 

6 es Petrus et super hanc petram aedificabo ecclesiam meam 
et porte inferi non praevalebunt adversus eam — ob trium 1 
capitulorum dissensione f , ex quo discordiae in longum 
incrementa manarunt, quod praesentis g operis non est 
inserendum. Itaque veniens h Aquilegiam, socius statim 

i<> scismatis effectus, Romanae sedis a communionem 1 se- 
iunctus k ac divisus est totius orbis communione 1 , qui- 
cumque Romanae sedis m iungerentur, damnans n : in solam 
Aquilegiam p orthodoxam fidem retineri q . Qua r scisma 
inbutus. epistolam venenosam, increpationibus plenam 

lo ad beatum s Athalam*- ' per Aureum Adalwaldi u regis 
Langobardorum v notarium dirigit 2 . Quam w beatus Athala 
perlectam, ridiculo habitam mihi tradidit servandam x , 

*) qui primus per beatum Columbanum in Bobio abba extitit 
add. A lb*. 

20 Cap. 9. A \b. b*. c. d. e. 2. B \a. 

Cap. 9. a) fructum A2; 1'ructus A\c. d. e. b) Deiude A\b. c) ita A2; 
Aquileiam rell.: item infra. d) ita A\d. e; Aquiligenses B\a; Aquilienses A2\ 
Aquileienses rell. e) desc. A\b. c; deciscunt A\e. f) ita B\a; dissensionem rell. 
g ita A\b. d.e. B\a; pr(a)esenti operi rell. h) ad add. A\b. i) ita A\c; com- 

25 rauuioue A \d. e cum rell. k) se disiuntus m. al. corr. disiuntus B \a. 1) com- 

munionem A\d. m) ita A\d; q. R. sedis iungeretur B\a; q. R. sedi iungerentur 
A lc. 2; Qui cum (a add. A\b*) Romana sede disiungeretur A\b. b* ; q. — retineri 
o>H. A\e. n) clamans A 16. o) insolam A. pleriqtie; in sola Aquileia A\b. c. 
]n dicens add. A\c. q) ita A\c. d. B\a; (non add. A2) retinere A\b. 2. r) ita 

30 pr. m. B\b; Qu : scismai?/'. m. Bla\ Quo scismate(ej rell. et m. al. B\a. b. s) beatam 
A\b. 2. t) ita A\c. d. 2, ut infra; Adtalam A\e. u) ita A\c. B\a; Adalvaldi 

^4 1^. e; Adulwaldi A2; Adaloaldi A\b. v) Longob. A\b*. c. 2 (corr.) et e corr. 

A 1<7. w Qua — perlecta A \c. d. e. x) servanda pr. m. B \a. 

1) De quaestione trium capitulorum v. supra p. 18. Dum Columbanus 
35 ipse schismaticis magis favisse videtur, Ionas totus partes sedis aposto- 
licae sumpsit. Aquileienses demum c. a. 698. synodum Constantinopoli- 
tanam V. in cancilio Ticinensi recepere, id quod Stefanus quidam iussu 
Cunincperti regis versibus celebravit (ed. G. Waitz in calce Pauli Hist. 
Langob.). Cf. W. Meyer, { Die Spaltung des Patriarchats Aquileja' ('Ab- 
40 handl. d. Ges. d. Wissensch. z. Gottingen, phil.-hist. Kl. N. Folge', tom. II, 
n. 6, p. 5 sqq.). 2) Dirigere aliquid per aliquem idem est ac mittere, 
ideoque epistulam per Aureum ad Athalam Agrestius miserat, quae cum 
ab eo ipso non venisset, dubitari pot%»'at, quin eiusdem re vera fuisset: 
hanc vero suspicionem Ionas facile removere poterat, qui cum eam per 
45 multos annos servasset, animadverterat 'proprio stilo' auctoris eam scrip- 
tam esse. De epistula Adalwaldi regis nomine ab Agrestio ftcta agi 
dubitanter statuit L. M. Hartmann, l Notare der langobardischen Konige' 
('Mitth. d. Inst. f. Osterreich. Geschichtsforsch., Ergdnzungsband' VI, p. 18J, 
cui vix assentiar. 



218 IOXAS, VITAE COLUMBAXI LIBER II. 

quamque per multorum annorum spatio a abditam habui 
et b postea mea neglegentia perdidi. Nec alius utique c 
quilibet eam, sed ipse proprio stilo scripserat. 

Directam d itaque ad beatum Athalani epistolam, 
ipse ad Luxovium properat e , Eusthasium scismatis f acu- 
leis temptat. si sanam mentem sua vesania corrumpere 
queat. Quo venerandus vir conperto diu paternis effa- 
minibns g errantem monet. Sed postquam salutaribus 
monitis mentem peste corruptam et salubre h antidoto 
curare nequisset x , a suo ac suorum collegio segregavit. 

Refutatus ergo ab k Eusthasio, se huc illucque di- 
mergit 1 , ut nonnullos huius adsentationis fauctores 111 
facere queat ; sed cum nihil eius inperitia facere quivisset, 
beati Columbani religio 11 offendit, adversus regulam eius 
lanuino 0-1 dente garriens ac velut caenosa sues p grun- i 
niens. per quos potuit barriditatis q " - suae 1 * similes mur- 
mur excitavit. annuente s sibi Abeleno* Genuensis 11 urbis 
episcopo, qui consanguinitatis v proximus erat. His w ita- 
que Abelenus x vicinos colligatim v - 3 episcopus 2 sibi iun- 
o'ere in Agrestii* auxilium 11 omni studio nisus, ita ut aci 

o o 

regem Chlotharium c temptarent, si eorum partis adsen- 
tator futurus esset; at d ille sciens et cognitam experi- 
mento habens beati Columbani sanctitatem e et discipu- 
lorum doctrinam. adversus sanctam doctrinam grunni- 
entes f suis studet redarguere responsis g . Cumque nihil 
profecisset h , statuit. ut sinodali examinatione probaretur, 
*p. 125. non ambigens l ~de beati Eusthasii auctoritate et doctrina, 

Cap. 9. A\b. b*. c. d. e. 2. B\a. 

Cap. 9. a) ita A\d. e. B\a; spatiuiu rell. b) sed A2. c) om. Ale, versu 
exe«/>te. (1 c. VII. incip. AV>; Uirecta — epistola Alc. e Cnon A\dj; epistolani ante 3C 
beatara A. A 2. e) ita Alb. Bla; sed postea beatum add. Alc. d. e. 2. t) scis- 

raaticis Ald. e. g affamiuibus Alc. d. 2 (non AleJ. h) ita Bla; salubri rell . 

i nequivisset CBlaj. k) ita Alb. Bla: a beato E. Alc. d. e. 2. 1) dem. Alb. d. 2. 
m) ita A2. n) ita Alb. d ; eum add. Bla; religione A2; religionem Alc. e. o) lan- 
guido Alc. d. e; beluino Alb. pi suem V rorr. sues Ale; sus Alc (non A\d); eraa. ?,b 
A2. q) ita A2; bariditatis B\a; parilitatis A\c. d. e: vanitati A\b. r) sui A 2. 
s) oiii. A\e. t) Abbeleno A2; Abdeleno ^llft: Abheleno A \b*, nt infra. u) Geno- 
vensis A \b. v) ita A\b; ei add. B \a ; su a e add. A \b*. e : consanguinitati suae 
A\c. d. 2. w) ita B\a. x) Abbelenu.« Alh. 2, tft infra. y ita A\e; collocatini 
B\a; tellicatim A2; stilliatim A\d: singillatim A\b; om. A\c. z) ita pr. m. A\b 40 
(non A \b*J. a) Agristini A \b ; Agrestini A \b*. b) auxilio A \c. d. e. 2. c) Cho- 
tharium A\e. d) atiiue ille A\b; Rex vero pro a. i. A\b*. e) sanctitate A 2. 

f) grunnientis A\b. g) responsa A\b. h) proricisset A\h (pr. m.). B\a (non A\b*). 
\) ambiens A \b*. c. d. 



1) Intellego lanionio. 2) Barridus = superbus, e barrus pendet. 45 

Dtteange. 3) Colligatim idem est atque colligate, scilicet coniuncte. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 249 

quod omnes adversantes sanctae regulae prudentia* et 
f aciditate b , adininistrante sibi Spiritu sancto, superaret. 
Emanante c ergo d regali auctoritate, multi Burgun- 
diae episcopi in suburbano Matasconensis urbis con- 
6 veniunt, inter quos maximus resedebat Tretecus 6- 1 ; quem f 
maxime sjnodum fieri urguebat Warnacharius, quia^ 
erat h Eusthasii adversarius x . Sed praevaluit 11 Eusthasii 
deprecatio, ut qui auctor misere intentionis et k adsen- 
tator fieri vellet 1 , correptus a Domino, per eum m om- 

10 nium vires frangeret 11 . Predicto ergo et statuto die, 
quando adversum Eusthasium altercatio oriretur, ipse 
morte praeventus interiit 2 . Fractis ergo in eum p Agre- 62 ;. 
stianae partis viribus, turbantur, sciscitantur' 1 omnes 
Agrestium 1 ', quae adversum 1 '* regulam beati Columbani 

15 vel venerabilem Eusthasium obiceret. At ille trementibus 
labiis et nihil auctoritatis ac s elucubrati eloqui* habens, 
ait, superflua quaedam et canonicae institutionis 11 aliena v 
eorum w studiis teneri. Cumque illi urguerent, tandem 
criminis causam depromit, se suae x regulae 3 habere y , 

20 cocleam 4 , quam lamberent, crebro crucis 2 signo signari 
et ingressum a cuiuslibet domus intra coenubium tani 

Cap. 9. A \b. b*. c. d. e. 2. B 1«. 

Cap. 9. a) prudentiam et A \e; prodentia et A\d; provideutia et B 1« ; pru- 
deutiae, om. et A\b. b) ita A2. B\a; facilitate A \b*. Blc; facilitatem Ale; fa(cun- 

25 dia m. al. in litura) Ald; felicitate A\b; facetia A\c. c) c. VIII. incip. A\b; di- 
stinctione caret A\b*. d) om. A2. e) ita A2. B\a; T. (Tritecus A\c; Tricenus A \d) 
episcopus A \c. d. e; hereticus Alb. f) ita A\e. Bla; ob quem A\c.d; quam Alb: 
qui A2. g) ita A\b. B\a; qui A\c.d. e. 2. h) beati add. Alc. d. e. 2. i) iui- 
micus A \c. d. e. k) et a. om. A 2 (non B lcj. 1) voluit A \c. d. e. m) quem A 2. 

30 n) frangerentur A\b. o) Estasium li. I. A\b. p) eo A\b. c.d. e. q) que add. 
A \b. 2 (nbi o. deest). r) Agrestinum passim A\b; ab eo pro A. A \b*. r*) adversus 
A\b. s) om. A\e. t) ita A\b; eloquii^lfe* cum rell. u) ita B\a; institutioni rell. 
v) false A\b. w) (a)equalibus pro e. A\c. d; e. st. t. om. Ale. x) usu A\b. 
y) om. A\b (non Alb*). z) s. cr. A\c. d.e. a) ita A2. B\a; et in ingressuni A\e; 

35 et in ingressu rell. 

1) Etiam actis concilii Clippiacensis a. 626 7. Treticus episc. Lugdunensis 
primus subscripsit ; cf. Maassen, Concilia I, 200. 2) Cf. Fred. IV, 54: 
Anno XLIII. regni Chlothariae Warnacharius maior domi moritur. 
Constat igitur, concilium Matisconense apud Maassenium (ed. Concil. I, 

40 206; inter «.613 — 628. fluctuans eodem quo Clippiacense «.43. Chio- 
tharii, i. e. a Chr. n. 626/7, celebratum esse. 3) Regula intellegitur 
coenobialis, c. 1: Et qui non signaverit coclear quo lambit, sex per- 
cussionibus, et c. 3 : Qui egrediens domum ad orationem poscendam 
non se humiliaverit et post acceptam benedictionem non se signaverit, 

45 XII percussionibus emendare statuitur, similiterque regrediens 

eodem numero (ed. Seebass l. 1. p. 220 sq.). Ceterum locum ita intellegam : 
si suae r. haberent, comparato simili infra p. 250, 18 : si coclea — 
muniri. 4) Vas quo bibitur, in formam cochleae confectum. Ducange. 
Columbanus autem cochlear intelkxit. 



250 IONAS, VITAE COLUMBAXI LIBER II. 

introiens a quam egrediens benedictionem postulare b . 
Cnmque illi nihil c dignum synodalibus dissertionibus 
obici cernerent: 'Alia', inquiunt, 'si habeat d , quae e op- 
ponat'. At ille prorumpit f , se scire Columbanum a 
ceterorum mores g disciscere 11 et ipsa missarum sollemnia 5 
multiplicatione orationum vel collectarum celebrare 1 et 
multa alia superfl.ua, quae cum auctori k acsi heresea 
tradita execrari debere. 

Audito 1 Eusthasius hereseo 111 nomine se vel suos 11 
cum magistro vocatos, ait: c Vos. o decus sacerdotii, 10 
probare debetis, qui in ecclesiis veritatis ac iustitiae 
seminarium distribuant. et qui veritati ac vere p religi- 
one' 1 aliena tradant. Quicquid enim a norma veri tra- 
mitis dissentit, extra ecclesiae corpus haberi debet. 
Vestrum est discernere obiecta, an sint ab r scripturarum 15 
serie aliena'. At illi 8 aiunt: l Tuo ore nosse volumus. 
quid dignum ex hoc in responsis reddas 1 '. Ille: 'Ne- 
quaquam', inquit, k reor contrarium esse religioni, si u 
coclea v , qua w christianus lambit. vel x quodcumque y vas 
aut poculum crucis signo muniri, cum per adventum 20 
signi dominici pellatur pestis 2 adversantis inimici. In- 
*p. 126. troeunte* vero monacho cellulam vel *exeunte benedic- 
tionem Domini armari ratum duco iuxta psalmistae 
p s . 120. 7. 8. vocem: Dominus custodit c te ab omni malo : custodiat ani- 

mam tuam Dominus. Dominus custodiat introitum tuum et 25 
exitum tuum ex Jwc nunc et usque in saeculum. Licet hoc 
ad unumqueinque christianum d refertur e , ut gratia bap- 
tismi per fidem in ecclesia 1 introeunte g servetur et us- 
que ad finem perseverantiae 11 vigore firmetur 1 , tamen 
cotidianum k motum, sive in ingressu vel egressu seu 30 
progressu, unumquemque nostrum signo crucis armari 
vel benedictione sodalium roborari fas duco. Multipli- 

Cap. 9. A 1/;. 7>*. c. ri. e. 2. B\a. 

Cap, 9. a) introeuntes q. egredientes Alb; iutroeuntein q. egredienteni Ale. 
b) postulari Ald. Bla. c) nil A2. d) habet Ald. e. e) om. Alb*. e. (B\a>. 35 

f) prorupit A \b. c. d. g) ita scripsi (cf. supra p. 191, 1); moribus A \c. e. Bla: niore 
A \b. d. 2. h) desc. Alb. e; discissere Bla; disciscerem A2. i) ce | brare A\e: ce- 
lebrari Ald. k) auctori icorr. auctore) : : : : B\a; auctore rell. 1) beatus add. 

A\c. d. e; hoc beatus add. A2. m) hereseon Alb; hereseos A 2. n) suo — 

vocatum A2; in exemplari fortasse scr. erat: suus — vocatus. o) v. ac om. A\c 40 
(non A\d. e). p) veritatis ^4 16. q) ita pr. m. ^416; relig-ioni rell. r) om. A2. 
s) ille ait Alh. t At add. A \c. d. e. 2. u) om. Alb. 2. v) cocleam A \c. d. e; 
coclear ^4 1fc*: cocle A\b. wj ita A2. B\a: qoa ?) m. al. corr. quo A lb* : a qna 
-4 1?/: quam Alc.d. x) om. Ale. y quocumque Bla. z om, A 2. a) In- 

troeuntem v. monachum c. v. exeuntem A\c.d (non A\e). b) ita A\b. B\a: bene- 45 
dictione rell. c) custodiat B\a. d christianorum A 2. e) ita A\h. e. B\a; refe- 
ratur rell. f) ectam A2. g) introeuntem A\d. e; introeunti B\<>. h) (hoc pr. 
m. expunct.) perseverans hoc v. -4 2; perseveranti hoc v. A2r'. i) et add. B\a. 
k t. de cii- t tidianis motibus A\b. b*. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 251 

cationem vero orationum in sacris officiis credo omnibus 
proricere ecclesiis. Cum enim plus a Dominus queritur, 
plus invenitur, et cum uberius oratione pulsatur, ad 
misericordiam petentium b citius excitatur; nihil enim 

6 aliud plus desudare debemus quam orationi incumbere. 
Sic enim a Domino sub apostoloruin numero hortamur : 
Vigilate et orate, ne intretis in temptationem. Sic enim Matth.26, u. 
nos d et apostolus sine intermissione orare rogat ; sic cf ' \' ™ , "~' 
omnis scripturarum sacrarum e ordo iubet clamare; qui f 

10 enim clamare neglegit, neglectus et abscisus a Christi 
membris 8 abicitur. Nihil enim tam. utile tamque salu- 
tare quam creatorem multiplicatione precum et adsidui- 
tate orationum pulsare'. His et horum similibus re- 
sponsis confusus Agrestius, addit h garrulitatis noxam, 

i5 calumniatur capitis comam aliter tondi 11 , alium carac- 
terem k exprimi et ab omnium rnores 1 disciscere. 

10 a . De ultione sociorum et interitum eius et 

obitu Eusthasii. 

Conperendinanti b migrologa 0-2 et fribola d garru- 

20 lanti e Eusthasius, sagax ut erat, virtute patientiae et* 

scientiae comptus respondit: 'Horum', inquit, w praesentia 

sacerdotum te ego, eius» discipulus et successor, cuius 

tu disciplinam et instituta damnas, ad divinum iudicium 

cum eo intra praesentis anni circulum causaturum invito, 

25 ut iusti iudicis examine sentias, cuius famulum tuis de- 

tractionibus maculare procuras'. His dictis, metus quos- 

dam qui Agrestiane partis fauctores 11 erant perculit, 

hortanturque omnes, ut pacis nexu corda iungerent, et 

iste praesumptae 1 temeritatis audaciam tolleret k , et ille 

30 paterno affectu labentem piis correptionibus l foveret. 

Capp. 9. 10. A \b. b*. c. d. e. 2. B \a. 

Cap. 9. a) D. pl. Bla. b) eonpetentem Alb; a m. peteutibus Ale. c) hor- 
tatur B\a. d) om. Alc.d (non A\e). e) sacratus o. A lb ; o. s. A2. 1) qui 

e. cl. om. Alb. g) membra A\e, corr. h) ita A\c. d. 2; addidit Alb. Bla. 

35 i) ita Alc. d. Blc; totondi A2; tonderi Ale; praecidi Alb. Bla. k) caracterum 

Alb. 1) ita scripsi (cf. svpra p. 250, bj ; moribus desciscere A\e; more disciscere <v 

corr. discissere^ Blc; more discisci (descisci Alb*; descisti A\b; discindi A\c) rell. 

Cap. 10. a) V. -<4 1c; nunterum otn. rell. ; praescr. habent soli B\a.b; versus 

vucat A2; distinctione carent A\b. d. b) C. — garrul. om. A\e. c) ita A\c.d. B\a; 

40 mrigologa A2; macrologia A\b; macrologa A\b*. d) ita A2; frivola rell.; multa 
add. B\a. b. e) calfulauti A 16. f) et sc. om. A2 (non B\cj. g) om. A2. h) ita 
A\e (pr. m.). 2. i) psuptor(?) m. al. corr. presumpte B\a. k) intullerit B\a; om. 
A2 (non B\c). 1) correctionibus A\b. 

1) De tonsura Hibernica v. supra p. 8. 2) Micrologo eloquentissimum 
45 opposuit Columbanus ; cf. MG. Ep. III, 156,24. 170,13. 



252 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 

Ad quod a Eusthasius: 'Vestris libens satisfacerem b pre- 
cibus, si misera mens duritiam vecordiae c molliret d . et 
correctis cauterio e morbis vel antidoto visceribus desectis 1 , 
redux g ad salutifera remeare nitatur 11 '. Cogentibus 1 
ergo cunctis, Agrestius simulatam pacem postulat, quod 
postea actis depromsit 1 . Eusthasius 1 ' mitis animi et vir- 
tutum mens conscia favet k suasu 1 poscentum 111 , pacem 
tribuit, osculum porrigit. 

Attamen Agrestius manifestam vesaniam verecun- 



i'< 



diae metu pepulit 111 *, non tamen omnibus a 11 malis abs- 
cessit . Coepit p deinde monasteria Agrestius temptare 
et sub specie discipuli pretium proditionis taxare, ad 
•j -'"• quendam virum venerabilem 'Eomaricum veniens, qui 
primis nobilitatibus fuerat apud Theudebertum 2 habitus, 
postque per beati q Columbae exemplum ac Eusthasii ie 
praedicatione 1 * monitus s , ad Luxovium veniens. mo- 
narchiae x ■ 3 institutis se subdidit. Quo diu sub regulari 
tenore vitam agente". postea, Eusthasio annuente, puel- 
larum monasterium v in propria w instruit x , in x * quo et 
reo-ulam beati v Columbani custodiendam indidit. Cum- 20 
que iarn multa religione polleret, ad eum Agrestius 
pergit seseque subditum atque oboedientem simulat si- 
mulque Amatum, quem ibi Eusthasius ob inbuendam 
regulam praefecerat, mollibus suggillationibus temptat. 
Xam eo in tempore ob quibusdam neglectis 2 tam Amatus 25 
quam Romaricus ab Eusthasio obiurgati fuerant. Lesos 
ergo ut sensit. ut facilius exasperatas mentes suis ad- 
sertionibus iungeret, stimulavitque a paulatim venenata 
verba sanas b mentes recipere et in contemptu regulae 

Cap. 10. A \h. b*. r. d. e. 2. B \u. 30 

Cap. 10. a) beatas add. Alc.d.e.2. b) iacerein satis A \d. c) vecordeni 
A\l. d) emollirr-t A\r.d.e. e) (c. om.) moribus (vel a. v. d. r. om.) Ale. f) dis- 
sectis A lc. d. g) om. A 2. h) niteretur A lc. cl. i) cap. incip. A lb*. i*) Eustasii 
A 16. k) favens A \b. c. d. e. 1) suasui A 2: suasibus Alc*. m) ita A ld. e. 2; 
poseentium rell. m*) repulit Alh. n) a m. om. A2. o) abscidit-42. p) c. VII II. 35 
incip. A\b. q) om. A\b, ut infra,; Columhani Alb.c. r) praedicationem A\b.d. 
b) i;'unitus B\a. t) ita Alrl. 2. Bla: monachiae A\c; monachicis A\b. e. u) agentem 
A\e\ agent A\d: age : : te pr. m. B\a; agens A\b. v) monasterio A2, corr. 

w) proprio A\b.c (non A\d.ej. x) ita B\a: instruxit A\c.d. B\c; instituit A2: 
inseroit Alb; textum imtntitavit A\e. s*) in quo om. Alb. y) om. Alb. z) ita 40 
B\a; ob qu(a)edam neglecta A\e.2\ pro quibusdam neglectis A \b. r m d. a) qne om. 
A\l>*. c.d. e. b) s;inatas A\b. c) contemptum Alc.d. 

1 I. (j. promere, manifestare. 2) V. Arnulfi Mett. c. 6: Temporibus 
autem illis erat in ministerio regis (scil. Theudeferti) vir egregius no- 
mine Romaricus, qui desiderio illius sancto et familiari iungebatur 45 
affectu. Cf. SS. R. Meroving. IV, p. 208. 3) Cf. Greg., V. Patr. I, 2 : 
abbatis super eos obtenuit monarchiam. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBEH II. 253 

beati a Columbani propriam vesaniam propagare. Pro 
dolor! exitiabili suasu b ac c loetifera inbttitione d monita 
sana insaniens maculavit. Qui, abiectis institutis pri- 
stinis, rudibus conati sunt instruere plebem doctrinis, et 

5 eductum e iuxta Iob anguein, manu obstetricante f divina^, ef.iob26, is. 
rursum zelo h invidiae reducere non metuunt. 

Deinde l ad Bttrgundofaram iter dirigit, ut eam 
suis stimulationibus, si valuisset, macularet k . Quem 
Christi virgo non femineo more, sed virili confundit 1 

10 responsione : 'Num m tu, conftttator veritatis 11 et novorum 
introductor argttmentorum, ad hoc huc accessisti , ut 
veneno tuo dulcia mella perfunderes p et vitalia alimenta 
loetali amaritudine commutares? Eos q tu detrahis, quo- 
rum ego virtutes expers 1,1 agnovi, qttorum' doctrinam 

i5 salubrem recepi, ex quorum eruditione multos caelestia 
regna penetrasse conperi. Meminisse te velim Esaiae* 
dictum : Vae qui dicit malum bonum et honum malum: rs.5,20. 
accelera 1 et prorsus ab hac vesania festinum 11 recedere'. 
Confutato v ergo his Christi famttlae responsis, rursum 

80 ad Romaricum vel Amatttm repetat w , ttt coeptam decep- 
tionis rugam contrahat. 

Nec x defuit diu y ttltio divina. Cum ad hoc iam 
omnes adspirarent, ut contempttti pristinorttm documen- 
torum adsentatores z forent, primum Ittpi rabie, a morbo b 

25 detenti duos ex his qtti fautores erant httitts adsertionis, 
per intempestam noctem intra septam c inrumpentes. 
morsibtts laniarunt' 1 atqtte cum e rabie f peste derelictos 
miserabiliter morti g tradiderunt. Alittm Plaureium' 1 
nomine, qtti ad hanc 1 discordiae fomitem vehementer 

30 Cap. 10. Alh.h*. <: </. e. 2. B\a. 

Cap. 10. a) om. A \b. b) sua A\b. c) ac 1. i. m. om. A\e. cl) ita A\h. </ 

inbutione rell. e) itaA\h- educto — angue rell, t) obstreticantem A2. g) di;t- 

bolica A\c (non A\d. e). h) zelum Alc. d. 2; a zelo Ale. i) c. X. incip. A\l> ; 

distinetione caret A\b*; D. iniquus Agrestius ad B\a. k) emacularet A2. 1) ita 
35 A \e. B\a; confudit A\b.c. d. Blc; conndit A 2. m) nuntii c. A 2 ; Non tu c. B\c; 

Nam tu c. Alb; Num (Nam pr. m. A\c) tu (bis scr. Ald) inquit c. A\b*. c. d. e. 

n) veritatis — introductor om. A2 (non Blc). o) venisti A\c. d. e. p) perfundas 

B\a. q) ita A\d. e. B\a; Eis rell. r) ita Alc. d. B\a; experiens a. B\c; ex- 

p Q ,rta a. Alb. e; experta cognovi A2. s) ita A\b. d. 2; Isai(a)e A\e. Bla; Ysai(a)e 
40 A.'b*. c. t) ita A \c. d. e. 2. B \c (cf. supra p. 237, 22); om. rell. u) ita Alb; v. 

oportet te (festinum m. al. add.) recedere Bla; v. festinus recede rell. v) ita B\a; 

Confutatur A2; Confutatus A\b. c. d. e. w) ita B\a; repedat rell. x) c. XI. inctp. 

A\b. y) ei Alb; d. oni. Ale. z) adsentores Bla. aj rabiei A\b. c (non A\d.e). 

b) morbi pr, m. Bla. c) ita pr. m. B\a; septum A\b; septa A\c. d. e. 2. d) ela- 
45 niarunt £1«. e) c. r. p. d. om. A\e. f) ita A\b; rabiei A\'lr* cum rell. g) se 

add. Bla, h) Plaurevum Alb; (A. om.) Pluureium A\d, i) ad hunc A\b.d; adhuc 

Alc; ad huc corr. ad hunc A\e. 

1) Expers etiam pro expertus accipitur; ef. ForceUini h. v. 



cf. Eecles. 
12. 14. 



10 



•2o± IOXAS, YITAE COLOIBANI LIBER II. 

•j».i28. adspirabat, daemonum 8 rabies prevasit b atque "ignobiliter 

morti tradidit. nam propria manu ipse se laqueo sus- 

pendit. Sed cum baec ultio nequaquam fuit correctio 

delinquentium, protinus maior d secuta est. Nam subito 

fulgur e e caelo elapsus tanto fragore percutit locurn. s 

ecclesiam pervagatur, subvertit tegumenta* , plebem urit g , 

exanimat 11 . scilicet 1 ut praesens correptio k . quae 1 . sim- 

plicitate nimia praeveniente. calliditate iam permixta. 

ignavae 111 persuasioni adsensum praebuerant 11 , monstraret 

futuram debere fugere iram. Mortueque ad p praesens 

usque ad viginti *; deinde metu perculsas 1 ' paulatim mors s 

rapit. ut ex ea ultione, ut aiunt, amplius quam f quin- 

quaginta morirentur 11 . nempe auctore criminis ad paeni- 

tentiam reservato : si v cognoscat w et redeat, procul du- 

bio sanitatem recipiat. Xulluin etenim Dominus perire is 

desiderat, sed semper quamvis gravibus delictis obrutum 

per paenitentiae x fomenta redire expectat v . 

Cumque sibi sepius paenitentiae locuin datum non 

coomovisset, ut z Eustbasii sententia ad iudicium invo- 

. ... .1 

cantis a praevaleret. ante triginta dierum circulo quam 20 

vertentis c anni meta compleretur. a servo suo quem ipse 

redemerat d secure e percussus interiit. Occasio criminis 

dicebatur uxoris permixtio ; quod quamvis multi dixerint 

et vera 1 adserere velint g , nostrum tamen firmare non 

est. Cuncta enim h iuxta Salomonem adducet 1 Deus k in 1 23 

iudicio pro omni erratu 111 , sive bonum sive malum; et n 

i.cor.3. 13. apostolus: Uniuscuiusque qpus qualis sit. ignis probabit. 

A p nobis tamen dicendum est : Iusta q eum bic sententia 

divini iudicii ferire non distulit. ut et adsentatoribus 

suis fugere a lacerationibus famulorum Dei monstraret 30 

et ille contumaciae commissa 1 ' per meritam 8 ultionem 

lueret. 

Cap. 10. A \h. b*. c. d. e. 2. B \a. 

Cap. 10. a) demum A\b. b) ita A\h. '2. B\a: perv. A \h*. c. d. e. c) cor- 
reptio A\e. d) maiori B \a. e) ita A\e; fulgor — elapsus A\h; fulgor — lapsu* 35 
B\a: fulgur — elapsum A\d (e con.j. 2: fulgur — lapsum A\c. d (pr. m.J. f) tegi- 
menta Alc. d. g) et add. A\b. h) ita B \a : examinat rell. i) plures add. B\a. 
k correctio A\c.d.e. 1) qui A\b. m) ignavie B\a. n) praebuerat Alc.d.- 
o) Mortuique A\h. c. d.e: sunt add. A\c.e.2 (non A\d). p) ad pr. om. A\e. q) no- 
mina add. B\a. r) perculsos Alb. c; percussas A\e (non A\dj. s) tot add. A\e: 41 
prostravit pro m. r. A\b. t) o>n. A\b. 2 (non A\b*J. u) ita B\a; morerentur reV. 
v) se add. A \b. w) agnoscat A \c. d. x) poenitentia pr. m. A 2. y) expetat 

A \d : expetit Alc. z) beati add. A\c.d. e. a) invocantes A\b, corr. (non A\b*J. 
b) ito A2. B\a; circulum rett. c) vertentes A \b (non A\h*j. d redimerat A\d. e. 2. 
B \a. e) securi A\c.d. f) verum A\c (non A\d. e); vere A\h. g vellent A\b; 45 
voluerint A\c. d. h) etenim A\b. i) adducit A\b.e. B\a. k) Dominus A 2. 

1 ad iudicium ^4 16; in iudicium (A 2>. m) reatu A\c. B\a; errato Tulg. n) et a. 
om. A\e. o) ita B\a; quale re/l. p) (A — hic om.). Igitur sent. et post ferhv 
inhi. Agrestiom A\e. q) iuxta B\a. r) commissae A 2. -> merita B\a. 






IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 255 

Amatus a vero ac Romaricus venerabilis Eusthasii 
conibentiam b postulantes recipiunt atque, desidia sub- 
mota, fruuntur. Abelenus vero vel ceteri Galliarum 
episcopi post ad roboranda (1 Columbani instituta ad- 

5 spirant c . Quam multi iam in amore* Columbani et eius 
regula ff monasteria construunt, plebes adunant, greges 
Christi congregant. Inter quos inluster tunc vir Elegius 11 , 
qui modo x Vermandensis J ecclesiae pontif ex praeest, 
de k quo, quia 1 superest, non m meo iudicio 11 fulciendus" 

10 est, ne adolationis noxa reprehendar, — iuxta Lemovi- 
censem urbem monasterium nobile Sollemniacum p - 2 no- 
mine construxit super q fluvium Vincennam, distantem 1 ' 
a supradicta urbe milibus quattuor, et alia multa hisdem 
locis coenubia, sed s et in l Parisius 11 puellarum mona- 

u sterium, quem v de regio munere susceperat, aedificat w , 
in quo x Christi virginem Auream y praefecit. In Betori- 
censem z *vero urbem puellarum monasterium 3 ex be- *p. 129. 
ati Columbani regulam a Berthoara b nobilis genere et 
religione femina construxit c . In suburbano 4 idemque d 

20 Cap. 10. A \b. b*. c. d. e. 2. B \a. 

Cap. 10. a) c. XII. incip. A\b. b) ita Ale; coniventiam A lc. d ; conveni- 
entiam A 16. 2 ; communionem B\a. c) recipiuntur A \c. d. d) roborandam beati C. 
B\a. e) om B\a. f) beati add. Alc. d. B\a (non A \e). g) regul(a)e A\c. d. e. 
h) Eligius A\b*. c. d. i) Veromandensis A2; Veromandensi A\c. e. k) de — re- 

25 prehendar om. A\e. 1) qui A2. m) non meo iudicio om. A\d et pr. m. A\c, //hi 
non multum laude m. al. in mg. suppl. n) quia superest iteravit A2. o) aliquid 
dicendum pro f. B\a. p) Sollempniacum A\b*. c. 2; Sollenniacum A\e (non A\d). 
q) supra B\a, ut infra. r) distante A2; distans A\c (non A\e). s) ovn. A\b. 

t) om. A\d. e. u) Parisus A\b (non A\b*); Parisios B\a. v) quod A\b. c. d. e. 2. 

30 w) aedificavit A\b.c (non Ald.e), x) quam B\a. y) ita A\b. c; add. nomine 

A\d.e.2, abbatissam B\a. z) ita B\a; Betoricense (ita A\b; Betoricensi A2; Bituri- 
cense A\c\ Bituricensi A\d. e) v. urbe rell. a) ita B\a; regula rell. b) Bertuara 
A\c. d; Bertoai*o A\e; Barthoara Alb. c) construxit — pollente om. A\r (non 

A\d.e). d) que om. Ale. 

35 1) EUgium defuncto Aichardo die 13. Maii a. 641. episcopum ordinatum 
esse verisimile est; cf. 'Forsch. z. Deutsch. Gesch.' XXII, 170; SS. B. 
Meroving. IV, p. 638. 2) Solignac monasterium ord. S. Benedicti ad 

rivum Briance, qui Vincennam (la Vienne) infiuit, neque acl hanc ipsam 
situm ab urbe Lemovicensi c. 8 kilom. distat. 3) Monasterium a Berthoara 

40 constructum, nunc redactum est in ecclesiam eollegiatam, quae beatae 
Mariae de Salis, vulgo Notre-Dame de Sales, dicitur. Mab. 4) Loci 
suburbani nomine intellege urbis territorium seu tractum urbi subiectum, 
quem alias pagum vocant, unde suburbicariae regiones. Certe Milmandra 
fiuviolus, vulgo la Marmande, et Albeta, VAubois, de quibus hic, decem 

45 fere milliaribus Gallicis ab Avarico Bituricum distant. Ex monasteriis 
a Boboleno constructis primum desiructum est, uti et Gaudiacum (hodie 
Jouet - sur -V Aubois ; cf. d 'Arbois de Jubainville, 'Propriete fonciere' 
p. 240,), tertium Charenton dictum puellarum ord. S. Bened. adhuc sub- 
sistit, aeque ac quartum eiusdem ordinis sub nomine beatae Mariae. 

50 Mab. Monasterii S. Mariae (Notre - Dame) Nivernensis reliquiae tantum 
una cum parva ecclesia saec. XII. aedificata adhuc supersunt. 



256 IOXAS. VITAE COLUMBAXI LIBER II. 

Betoricensis a urbis vir venerabilis Theudulfus cogno- 
mento Babelenus monasteria ex regula Colurnbani re- 
ligione omni pollenti e construxit: primum in insula super 
fluvium Milmandram, ubi religiosoruin virorum aduna- 
vit catervam. alium d Gaudiacum nomine haud procul e 
fluviolo Albeta. tertium Christi virginum f loco nuncu- 
pante g Carantomo 11 super 1 fluvium iam dictum Milman- 
dram. Itemque k alium 1 Christi virginum iuxta Niver- 
nensem 111 oppidum sub eadem regula construxit. 

Beatus 11 ergo Eusthasius has post victorias corrigere 
delinquentes p studet ac suae pacis q qui r remanserant 
adunare decrevit. Deinde monachorum sub eius oboe- 
dientia in sepefacto coenubio contio s maxima creverat. 
ut iam multa per vicina loca r coenubia construerentur; 
quae eius successor 11 Waldebertus v firmavit atque aedi- i 1 
tieavit l . Iamque beatum de hac vita exitum praestolans, 
omnem w intentionem ad contemplanda x misticorum prae- 
coniorum documenta y omni z intentione desudat z * solique 
Deo mente a intenta preces fundens dirigit c . Cumque d 
iam e per multorum circulis* annorum in hoc opere in- 2« 
tentio vacaret. evenit tempus vocationis. daturque sen- 
tentia iusti iudicis. ut quod minus annorum circuli di- 
versis afflictionibus peracti purgaverant g . paucorum 
corporis 11 infirmitas dierum sanaret. Interrogatusque 
inter poene incendia per visionem nocturnam, si qua- 2? 
draginta dierum spatio 1 leviore k poena curari velit 1 , an 
triginta ferventiore 111 incendio purgatus. vitam 11 beatam 
functus. caelos penetraret . respondit ille, melius esse 
quamvis duris in brevi 1 ' subiacere' 1 fiagellis. quam leni- 

Cap. 10. A lb. b*. c. d. e. 2. B I 3( 

p. 10. a) Betbor. A2; Bitoric. Al<1; Bitturie. Ale; Bythurio. A V>*. 
id. Alb*. d. Bla. c) Ua-JLlb; polleutt,- A2: polleutia Ald. e; polleutis 

Bla. d) aliud Alb.c. d. e. 2. e Ua Bla; a add. rell. f) in add. Alb. g) nuu- 
cnpanto A\e <non Ald); uuncupato A\c. 2. h) Carantamo A\c. e fnon A\d). 

\) supra A\b. e. B\a. k) que om. A\b*. c. d (ubi rursum add./. 1 ita B\a; aliud 31 
rell. m) ita Bla; Nivernensen A\d; Xivernense (Niversense A\c) rell. n) c. 13. 
Incip. A\b; distinctione caret A\b*. o) conectere ^116; conterere Alb*. p) delin- 
quentium -tudia A\b. q) ita Bla; paci relJ. r) q. r. om. A2. s) cohors tam 
m. Alb. x Oi/i. .41'/. u beatus add. A\c. d. e. 2. v Valdt-bertus A\b. w) omni 
intentior.e A\c. d; haec om. A2. x) contemplandam B\a. y) dirigit h. 1. add. A\e. 4C 
/. >. i. om. B\a. z*) malim desudans. a) mentem inteiitam A\b.e. b) preces 
iterai A2. c) in r ricrat A\l>; irrogat Ale. d) c. VI. incip. A\c. e) om. A2. f 
*crip?i; circulos A\e. B\a; circulum A\b. c.d. 2; cf. 1.22. circuli. g) pure:averunt 
A\b. h om. A2 (non B\c). i) spatia Bla, corr. k ita A 2 : leviori rell. 1) vellet 
A\h. m) i < A2; ferventiori reU. n, vita beata Alb*.c. <-. 2 (non Ald). o) pe- 4^ 
netrare A Ib. p) brevibus B \a. q) subiaceri A \<1. 

■ . I ". ' •■ /• i mi CfrandtvaUeni 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 257 

oribus a longius consumi poenis. Explevit ergo provisam 
atque electam corporis poenam b , tricesimo die omnibus 
valedicit tristemque c remanentibus promissum depromit, 
suum d exitum eadem e esse die denuntiat; viaticoque 
5 sumpto, animam caelo reddidit*- \ solum f desiderium 629, A P r. 2. 
superis et paternum 'regimen viventibus religionisque * P . 130. 
exemplum dimisit. Ipse cum victoriae s partae ope h 
aetherea penetravit regna 1 duce Christo, cui k est virtus 
et honor per omnia saecula saeculorum. Amen 1 . 

10 ll a . De coenubio Evoriacas et de Sisetrudis h 
obitu et c cantus angelicos. 

Meminisse lectorem d velim me superius 2 fuisse e 
pollicitum de coenubio supra memoratae Burgundo- 
farae f , quem g Evoriacas h vocant, quemque 1 ex regula 

15 beati k Columbani omni intentione et devotione con- 
struxerat, quanta et qualia inibi rerum sator ob famu- 
larum suarum hortamina dignatus est demonstrare mi- 
racula. 

Cum iam duce Christo multarum puellarum secum 

20 adunatam sub regulari reteneret 1 disciplina cohortem, 
quodam in tempore una ex m subiectis nomine Sisetrudis 11 , 

*) III. Kl. Maias add. B lc 

Cap. 10. Alb.b*. c. d. e. 2. B 1«. Cap. 11. Alb.b*. c. d. e.2a. B\a. 

Cap. 10. a) leviovibus Alb. b) poenam. Tricesimo interpungunt Alb.c. d. e. 

25 c) tristeque Alb. c. d (non Ale). d) sui exitus A2. e) eandem esse diem Ald. 

f) s. d. s. om. A le. g) victoria B la. h) ita A 16. B \a; om. A \c. d. e. 2. i) om. 

A \b (non A \b*). k) ita A 16*. c. d. e. 2 ; cuius A 16. B \a. 1) Explicit (Explicat 

B la) vita beati Eustasii abbatis. subscr. A \d. B \a. 

Cap. 11. a) lemmata: Incipit liber tertius A2; Incipiunt miracula, quae gesta 

30 sunt in monasterio virginum, quod est Evoriacas, A\c; (Incipiunt add. Bla) miracula 

virtutum, quae in monasterio Evoriacas fEvoracis B\a) Dominus famulabus suis osten- 

dere dignatus est, A\d. Bla; Incipit vita beatissimae Burgundofarae abbatissae et 

revelationes quasdam, quas in suo coenobio ostensae fuerant, quod ex regula sancti 

Columbani construxerat, A 16 ; Incipiunt revelationes, que in cenobio Burgundofore 

35 abbatisse vise sunt, -416*. Lemma desideratur, duabus lineis vacuis relictis, A\e. Prae- 

scriptionem -capitis solus exhibet Ald. Numeri ab I. incipiunt A\b.c (infra l. 19,); eos 

om. A\d. e. b) Sistrudis A\d. c) et c. a. om. A\d; ex laterculo supplevi. d) v. 1. 

A2. e) narraturum m. al. add. A2a. f) ita Ald cum rell. ; Burgundoforae -416*. c. 

2«, ut infra. g) ita A\e; quod rell. h) Eboriacas .416. i) ita A\e; quod A\c. d; 

40 quodque rell. k) om. Alb. 1) retineret ^4 16. e. 2a (ubi d. om.); teneret A\c. d. 

Blct. m) ita B\a; e rell. n) Sistrudis Alc.d. 

1) Eustasii depositio die 2. Aprilis et in codice Epternacensi Martyrologii 
Hieronymiani (AA. SS Nov. II, \, p. [38] : Depositio Austasi abbatis^ 
et in Calendario Corbeiensi ('N. Arch.' X, 92J commemorata est. Annus 
45 autem quo obiit 629. p. Chr. ex tempore regiminis Waldeberti successoris 
eius concluditur, quod primus Ludovicus Havet, 'La date d'un ms. de 
LuxeuiV p. 12 ('Oeuvres' I, p. 98> recte definivit. 2) Supra II, 7. 

Ionas. 1« 



10 



258 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 

celleraria a monasterii, exituni vitae per revelatione b 
agnovit c , qnadragintaque dierum spatio interiecto, quo 
iter pararet \ ammonita, mores corrigeret, vitam emen- 
daret, et se ut d in omnibus paratam habeat, imperatur. 
Transierant e triginta et septem dies in omni religione 
peracti f ; ieiunio et oratione cum fluenta g lacrimarum 
vigiliarumque labore corpus h adtriverat, ut facilius ven- 
turi itineris viam aperiret. Yenerunt ergo duo iuvenes, 
candidis 1 circumamicti stolis, animam k a corpore se- 
gregantes, vacuum ferentes per aerem, ac multis dis- 
cussionibus 1 inquisitam ad caelos deportant m , per- 
mixtamque angelicis 11 choris et candidatorum omnium 
insertam multitudini p cohortantur laetos capere de sae- 
culo triumphos. Cumque iam ovans uberi exultatione 
inter aeterna gaudia haberetur secura, et virginum choris 15 
inserta, excellenti q gloria tripudians 1 ' gauderet et ante 
tribunaP clementis iudicis adstaret, iubetur denuo re- 
duci in corpore et tertia die denuo redire** * . Ad corpus 
rursum u revehunt, imperantes, ut se uberius paratam 
post triduum habeat, ut quadraginta dierum curriculus v 20 
impleatur. Reversa itaque in corpore, matrem vocat w 
omnemque famularum Dei catervam precatur, ut suis 
orationibus ei solamen f erant ; tres adhuc dies sibi vitae 
metam concessam fuisse testatur. Adveniente igitur die 
tertia, matrem adesse postulat, suumque exitum ut x 25 
omnes expectent, precatur. Obstantibus itaque omnibus 
vitae exitum x et corporis sospitatem y pollicentibus nec 
in propatulo habere dictum 2 testantibus, illa a conspicit 
duos iuvenes superius visos ad se venire, et si b iam abire 
•jp.isi. velit c , sciscitare d . *At illa ovans: 'Vadam', inquid, 'hinc, 

*) Quam iuvenes qui eam deportabant add. A lb*. 

Cap. 11. A \b. h*. c. d. e. 2«. B la. 

Cap. 11. a) cellararia Alb. e et e corr. »i. al. Ald; cellaria pr. m. Ald. 
b) ita Bla; revelationem rell. c) cognovit A2a. d) ita Ald; ut — imperat 

Alb.e. 2a; (ut om.) — imperatur A\c. B\a. e) Transierunt A2a. f) peracte (?) 

pr. m. A2a. g) ita A\e; fluentis ^416. c; fluenti : A 2a ; fluenti A\d. B \a. 

h) om. A\e. i) candidi A\e; candidus Ald. k) que add. A\b. c. d. 1) dis- 

cissionibus B\a. m) deportantes A2a. n) angelici pr. m. B\a. o) inserta B\a. 
p) multitudinem A \e. 2a (*} pr. m.). q) e. g. tr. om. A \c (non A \d. e). r) tri- 

pudiens pr. m. A 2a. s) om., sed conspectum in mg. suppl. A 2a. t) reduci A \d. 40 

B\b. u) rursus A\d. e. B\a; om. A\c. v) circulus -416*. e; circulum A2a. 

w) vocavit A2a. x) ut — exitum om. A\b. y) siccitatem A\b. z) om. AV\ 
a) ill : corr. illa B \a. b) suam a. A 15 (non A 15*?/. c) vellet A 2a. d) ita A 15*. e ; 
sciscitari A \c. d. B\a\ suscitare ^4 16; sciscitantes A2a. 

1) V. supra p. 237, 2. 45 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 259 

domini mi a , vadam nec amplins in bac vita erumnis 
plena detinear, sed fulvae lucis b rursus c de qua redii 
reddar'. Sciscitante ergo (l matre Burgundofara e , quibus 
talia f depromeret dicta: l Non', inquid, 'cernis viros stola 
5 indutos astare, qui me nudiustertius ad caelos vexerant, 
et nunc paratus 8 " esse me eo itinere reducere 11 ?' Miranti 1 
matre k et omnibus circumadstantibus ultimum vale dicens, 
praesentis 1 vitae privata est. Intendentibus ergo 111 in 
eius exitum omnibus, choros angelicos omnes audiunt 

10 concinere et dulcia 11 modolamina aera deferri 1 *, metus- 
que simul ac gaudia ornnes 01 perculere 1 *, egresseque foris s 
cellulam, qua* exubiae u tenebantur, quantum auris valuit 
humana pertingere, voces semper angelicas audierunt 
canentes. Hanc primam huius coenubii exhortationem 

15 Dominus famulabus suis voluit demonstrare, ut ceterae, 
quae superstites essent, omni intentione ad cultum re- 
ligionis aspirarent. 

12 a . De conversatione Gibitrudis et vitae b 

exitu. 

20 Aliaque 12 rursns post haec d oritur exhortatio. Quae- 

dam etenim virgo Gibitrudis e nomine f , genere et reli- 
gione nobilis", ad h supradictum coenubium conversa a 1 
saeculo petiit, quam velut munus gratum ovans mona- 
sterii rnater Burgundofara recepit k ; erat enim ei 1 con- 

25 sanguinitate proxima. Quae tanti ardoris igne effer- 
buerat 111 , ut in omnibus sancti Spiritus gratia in ea vi- 
deretur flagrare. Nam cum adhuc paterna detineretur 11 
domo, et Spiritu sancto monente, se cultui religionis 
dicare vellet, postulat patri p matrique, ut sibi oratorium, 

30 quo suo conditori exhiberet famulatum, construerent. 

Capp. 11. 12. A 16. b*. c. d. e. 2«. B la. 

Cap. 11. a) mei A\c.d; me : corr. mei Bla. b) ita A\e et pr. m. Blb; 
luci rell. c) om. A2a. d) om. Alc (non Ald.e). e) Burgundo faret Alb; 

Burgundofare .416*. f) om. Ale. g) ita A\b; paratos rell. h) ita Alb. 2a; 

35 perducere Alc. d. e. Bla. i) Miranti: .4 2«. k) ita A 16; matri rell. 1) ita Alc. d. e. 
B la et pr. m. .4 2«(?); luce post v. superscr. A\d, habet A\c (non A\e) ; pr(a)esenti 
vita A\b. 2« (e corr.). m) otn. A\d. n) dulci A\b. o) add. in A\c.d. e. B\a, 
per A2a; m. (medolamine A\b*) aere A\b. b*. p) deferre A2a. q) om. A\e. 

r) proculere m. al. corr. procubuere A2a. s) ita A\b; foras rell. t) quam A \e. 

40 u) exuviae A \b ; excubi(a)e rell. 

Cap. 12. a) praescriptiones habent soli A\d, tibi haec erasa est, et B\a, ubi 
numeri desunt. b) et exitu eius B\a. c) que om. B \a. d) om. A\e. e) Ge- 
bitrudis A\b; Gybitrudis A2a; item infra. f) in add. A\b (non A\b*). g) nobiles 
B\a. h) ita A\b.e; eras. A2a; om. A\b*. c. d. B\a. i) ita A\b. 2a\ a secula 

45 pr. m. A\e; e saeculo A\c. d; e saeculum B\a. k) recipit A\b. d. e. 1) om. A\c 
(non A\d); et .416. m) ferbuerat A\b. n) detinetur -4 16. o) dicari v. A\c. d.e; 
v. dicari B\a. p) ita A\c. d. e. 2a; patre matreque -416*; patrem matremque (que 
om. A\b; non A\b 3 ) A\b. B\a. 

17* 



260 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 

Sed cimi a aegre parentes ferrent, — eraut eniin ambo 
ex genere Francorum nobiles, — nec prorsus eo itinere 
quae b ad regna perducit caelorum nitebantur ingredi, 
sed fulciri c inagis saecularibus desiderabant faleramentis d 
et ob hoc sobolem magis desiderabant e e filia, quam sua 5 
caelo f tradere pignora g . Sed cum nullatenus puellae 
animum ab hac 11 intentione immutare 1 valerent, ob- 
temperantes eius votis, parvum admodum oraculum x 
construunt. Quo k cum die noctuque puella frequentaret, 
coepit contra eam callidi hostis versutia tela iacere 1 , 10 
adgressusque per baiolam m , inpedimenta parare ac 11 , ne 
ut oratorium frequentaret, prohibere. Sed cum se° angi 
puella cerneret p , coepit conditoris clementiam quaerere, 
et q quae sibi frequentiam orandi prohiberet atque lumen 
animae velit 1 extinguere, ipsa ab externo s privaretur. 1» 
Nec morata r divina pietas ! Mox dolore oculorum per- 
*j). 132. culsa necessarium 11 caruit lumen, geminavitque v parentum 
metum arbiter ciemens patremque eius febribus corripuit. 
Qui quamvis nobilitate tumens, tamen ex filiae exemplo 
iam ad timorem divini cultus aspirabat postulatque 20 
filiam, ut pro genitore Dominum oret w , et si sospitate x 
per eius intercessione y reddatur, in omnibus se post eius 
voluntati pariturum. Nec defuit fideliter poscenti z salus 
diu a dilata. amotaque b igne febris, pristinae est mox 
genitor redditus sanitati, ac deinceps puella postulat, ut 25 
ad supradictum coenubium venire c queat. 

Quo cum vitam religiosam per multa annorum 
spatia peregisset, evenit, ut quodam in tempore praefata 
Burgundofara febribus corriperetur ac praesentis vitae 
nexibus crederetur dissolvi. Quod d Gibitrudis e cernens, 30 
matrem monasterii in extremo positam esse, anxia ba- 

Cap. 12. Alb. b*. c. d. e. 2«. B\a. 

Cap. 12. a) pr. »i. superscr. A2a. B\a. b) ita A \d. e. 2a. B la • quod Alb. c. 
c) fulgere A 16. d) fal. — e filia om. Ale. e) ex Alb. f) om. Alb. g) pignera 
Ald. 2a. h) hanc intentione Ale. i) non (?) add , sed eras. A2a. k) ita Alb. d. e; 35 
Quod rell. 1) iactare 1*1«; t. i. om. Alb; t. i. a. q. om. Alb*. m) lan(a)e h. 1. add. 
Alb*, post parare ^116. n; (ac ne otn ) ut (cum add. Alb*\ ad o. Alb. b* ; ut om. A\c 
(non A\d.e). o) om. Ale. p) om. Alb\ sentiret Alb*\ conspiceret A lb-\ q m. al. 
superscr. ut A \c, quod expectes. r) ita B la ; vellet rtll. s) ita A\c. d. Bla fubi luinine 
add.J; extrerao Ale; aeterno A2a; hoc ^116; luinine pro ab e. -416* t) est add. 40 

Alc (non A\d. e) ; moratur .416. u) ita Ale (ubi c. deest). B\a; necessario c. lumine 
rell. v) geminevitque A\d, corr. \v) roget Alc. d. e. x) ita Ald; suspitati rell. 
y) ita Bla; intercessionem rell. z) poscentis B \a. a) om. Bla. b) ita Ale. 
B 1« ; amotoque rell. c) om. A le. d) Qui ■ m. al. corr. Que A 2a. e) Ghybi- 
trudis h. I. A Id. 45 

1) Aedes sacra; cf. Ducange s. v. oraculum. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LII3P]R II. 261 

silicam ingressa, Dominum flebilibus postulat vocibus, 
ut antiquam reminiscens misericordiam matrem mori ne a 
sinat, sed prius se recipiat ac sodales suos b caelo re- 
condat, sicque demum matrem subsequi iubeat; audit- 
5 que c vocem post lacrimas desuper dicentem: l Vade, 
famula Christi ; ut enim petisti, obtinuisti. Illa etenim d 
sospes superis adhuc iungitur e ; tu vero prius 1 e carnis 
vinculis dissolveris'. Nec morata g diu, febre corripitur 
ac supremis functa horis h animam reddidit 1 . Cumque 

10 iam suscepta ab angelis supra k aethera 1 veheretur, et 
ante tribunal aeterni 111 iudicis posita, candidatorum — 
ut ipsa post 11 referebat — catervas conspiceret omnem- 
que militiam caeli p ante gloriam aeterni iudicis astare 
conspiceret q , audit 1 ' a throno vocem dicentem: 'Rever- 

15 tere, quia adplene s saeculum non reliquisti*. Scriptum 

est enim : Date et dabitur vobis, et alibi in oratione : Di- Luc. 6, 38. 
mitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus Matth. 6, 12. 
nostris. Non enim 11 dimisisti sodalibus totum, quia tibi 
inlatas molestias retinuisti. Meminiscere v , te adversum w 

20 tres conpares laesos portasse animos nec omnino indul- 
gentiae medicamine vulnus ex totum x inlatum sanasse. 
Corrige ergo mores, compone animos, quos tepore vel 
neglegentia y maculasti'. Mirum z dictu! Rediens ac vitae 
pristinae reddita, tristibus lamentis inlatam depromsit 

25 sententiam reatumque a suum b confitetur sodalesque vocat, 
adversum quas motus c animos deportarat, veniamque de- 
poscit d , ne de e tacita f dolositate damna incurrat vitae 
aeternae. Sexque mensibus sanitati reddita post prae- 
senti vixit in aevo, correptaque post febre, diem exitus 

30 sui praedicit horamque abeundi de mundo praenuntiat. 
Quae ita felicem exitum peregit, ut intra cellulam, qua 
corpus iacebat exanime, balsama crederes desudare ; quod 
omnium g qui eo tunc ibi fuimus in tempore magnum 

Cap. 12. A\b.b*.c.d.e. B\a. 

35 Cap. 12. a) ita A\d. e; ne m. ^llc; m. non rell. b) ita Ale; suas rell. 

c) ita A lb. 2a ; audivitque A lc. d. e. B \a. d) enim A \b. e) iungetur Ald. B \a et m. 

af. A'2a; iungeretur A\e. f) pr. m. superscr. B \a; etpro e A \e; proprie c. e v. Alb. 

g) morata:, ras. est A\c; mora | tam A\d. h) om. A\b. i) reddit B\a. -k) ita 

A\b. d. e. 2a. B\a; super A\c. 1) aetherem A\b; aethere A\e. m) aeterni:, 

40 ras. s A ld. n) postea A \b. o) conspexerit A \b. p) m. angelicam a. gl. caeli 

aet. Alb; angelicam m. (c. om.) a. gl. et A\b*. q) conspexerit A\b; intueretur 

A\b*. r) ita A\b. d. e. 2«; audivit A\c. B\a. s) plene, om. ad Alb. c (non A\d. e). 

t) dereliquisti A 2a. u) om. B \a. v) Miminiscere corr. Nemin. A \d ; Reminiscere 

A\b. c. e. w) adversus A\b,c (non A\d. e). x) ita Ale. B\a; toto rell. y) ne- 
45 glegentiae pr. m. corr. neglegentia B\a. z) Miro A \d. e. a) statimque A \b ; Btatim 

A\b*. b) suum — sodalesque om. A\b. c) ita A2a; motos rell. d) ita Ald. e. 

B\a; poscit rell. e) om. A\b. f) tanta A2a. g) omnibus qui (eo otn.) Alb. 



262 IOXAS, YITAE COLUMBANI LLBER II. 

paravit a miraculuin. Sed et tricesimo die. cum eius 
commemorationem ex more ecclesiastico b facere conare- 
nius c et missarum sollemnia celebraremns, tanta flagrantia 
ecclesiam replevit* ut omnium ungnentorum ac pigmen- 
torum odores d crederes adesse. Merito etenim rerum 5 
sator hic sibi e dicatas aninias 1 suis muneribus facit 
effulgere. qui ob suum amorem nullatenus voluerunt 
saeculum diligere vel amare g . 

*p. 133. *13. De Ercantrudis* vita et obitu. 

Quaedam b etenim puella intra infantiae annis d 10 
detenta. Erchantrudis e nomine, parentibus nobilibus. in 
supradictum rnonasteriuni conversa introiit f . Quo cum 
per g multos annos vitain religiosam ageret. evenit, ut 
eam iustus arbiter per praesentis corporis poenas pro- 
bare L vellet. tantaque tenera aetas flagella sustinuit. ut 15 
exemplum in eam 1 Iob ex poenarum immanium rnulti- 
tudine crederes k redundare. Sed mira in iuvenili aetate 
patientia repperiebatur. mira virtus humilitatis. mira 
mansuetudo, mira pietas, mira lenitas. mira caritas 1 ! 
Pollebat inter poene incendia virtus animae 111 , manebat 20 
inconcussa fides. immobilis bonitas. inconparabilis lacri- 
marum ubertas; in quantum corpus angebant poene 11 
illate. tantum animam laetificabat spes gaudiorum et 
exultatio vitae aeternae. Tanta custodia matris enu- 
trita intra p coenubii fuit septa, ut nullatenus inter q 25 
sexuum noverit diiudicare naturam; aequae enim marem 1 ' 
ut feminam putabat. aequae feminam ut marem s . Ex- 
emplum etenim T erat 11 omnibus uberis v conversatio, 
patientiae rirtus. pietatis" cultus, lenitatis affectus. 

*) ex eius tuniba add. A lb*. 30 

Capp. 12. 13. ^16. b*. c. d. e. 2a. Bla. 

Cap. 12. a) ita Alb. b*. c. d. e. Bla; paruit A 2a. b) rustico A 15. 

c) ita pr. m, Ald; couareinur (e corr. A. d) p. putarent flatus adesse ^116. 

e) sic add. h. 1. Alh*, post d. AYb. i) om. A\c (non A\d. e>. g auiari Alb] 
vel a. o>». A \b*. 35 

Cap. 13. a) De Erch. reliquis o mfagfe , A\d. b Quadam e. puelle A\e. 

c) innocenti a e Alb. b*. d) ita A\e; anuos rtU. e) ita A\b. d. e. B\a: Erchan- 
CbntdJs^ile; Herchautrudis A 2a ; item infra. t introivit --12«. g) (p. m. otn.) annis 
(paucis add. A\b*) A\b. b*. b ita A\b. e. 2a : probari A \c. d. B\a. i) ea A\b. 2a. 
k) credere B\a. 1) caritas. follebat A\b: earitaa pollebat. Inter A\c. d. 2a. 40 

m) animae (animi A\b*). Manebat A\b: animae manebat. inconc. A\c. d. 2a. n) (p. 
om.) inlata ^116. o) ita A 16. e. 2a; animum A \c. d. B\a. p) om. A\e. q) ita 
A\b. 2«; intra A\c. d. e. B\a. r) matrem A\b.e (tum A\b*). s) matrem A\e. 
t) ita A\d. e (cf. I. lOy : et pr. m. superscr.) enim B\a: euim rell. u) et orationibus 
pro e. o. A2'i. v) ita codd. pro uber; cf. infra p. 270,24. W pietas cwrdis, voluu- 45 
tatis affectus A 16. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 263 

Cumque a omnibus grata esset, evenit, ut contra tenorem 
regulae aliquid ageret. Cumque obiurgata a praefata 
matre fuisset, ut admissae noxae culpam lueret, et quo- 
adusque b paenitentiae interdictae normam implesset, se 
6 a corpore Domini privaret a , cumque c illa sacri corporis 
privatione interdictu d audisset, gravibus ictuata e vul- 
neribus, flere coepit. Erat enim in crastinum sacrata f 
sollemnitas beati antestitis Martini transitus. Pervigilans nov.ii. 
ergo ea nocte et ablutionem culpae exorans, ne tanti 

10 damni incurreret causam, ut a corpore Christi sua culpa 
segregaretur, meruit tandem post lacrimas et uberes 
rugitus g ac crebra suspiria veniabilem g * consolationem a 
Domino habere: l Vade', inquit, 'et in hac die reconci- 
liare corpore 11 Christi, quia delictum pro quo postulasti 

15 dimissum est tibi, matrique indicans, patefacito quod 
dixi 1 '. Quod mane per confessionem humilem matri 
patefecit, sacroque corpore k reconciliata, religiosam l post- 
modum vitam peregit. 

Ac m post multorum circulo 11 temporum, cum iam 

20 eam creator omnium caelo condere voluit, igne p febris 
corripuit; cumque iam in extremis esset q , ait: 'Cito 
currentes 1 ' unam e vobis mortuam segregate atque a 
ceterarum consortio deicite s ; non enim dignum est, ut 
quae crucifixae mundo Christo*, non sibi vivunt, mor- 

25 tuam et a vita segregatam se 11 inter retineant v '. Curn- 
que omnes inter se conquirerent, et quidnam dicere velit w , 
sciscitarent x , una eorum y confusa ac terrore perculsa 2 , 
solo prosternitur suamque noxam confitetur ac in om- 
nibus a emendaturam pollicetur. Erat enim saeculo va- 

30 cans, et foris saecularem vitam desiderans, *nec mortifi- *p. 134. 
cationi b omnino praebebat studium, sed tota vivebat 
saeculo. Post haec Erchantrudis cum iam nox atra in- 

Cap. 13. A \b. b*. c. d. e. 2a. B 1«. 

Cap. 13. a) Cunique — privaret om. A \b. b) quousque Bla. c) que 
35 om. Alc. d. B \a (non A\e). d) ita B\a; interdictam A\b*; interdictum rell. 

e) gravibictuata A\e; g. ut tacta A\b; g. ictu B\a; g. icta A\c. d. f) sacra A\c. 

d. e. B\a. g) luctus A\b. g*) venerabilem A\b. h) ita A\b. e; corpori A \c. d. 

B\a; om. A2a. i) edixi A \e. k) ita A\b; corpori rell. 1) que add. A\e. m) Ac 

— temporum om. A\e. n) ita pr. m. A2a; circulum rell. o) ita A\b. e. 2a; recon- 
40 dere A\c. d. B\a. p) ita infra p. 289,5; igne a febre A\b; ignea febre A\b*; ignea 

febris A\b 3 ; ignis febris A2a; iguis (eam add. A\c) febrium A\c. d. e. B\a. q) cir- 

cumstantibus add. A\b. r) ita A\b. 2«: concurrentes A\c. d. e. B\a; euntes A\b*. 

s) ita A\b. 2«; eicite A\c. d. B\a; (d s«perscr.)eicite A\e. t) ita A\b 3 . c. d. e. B\a; 

Chr. om. A2a; quae se cr. erunt (cruciiixerimt A\b*) m. et Chr. A\b. b*. u) ita 

45 A\d. e. 2a. B\a; inter se A\b. c. v) teneant A\b; habeant A\c (non A\d. e). 

w) ita A\e; vellet rell. x) ita A\b. e et pr. m. A\d; scis(s)citarentur rell. y) ita 

A \b. c. B \a : earum A 16*. d. e. 2a. z) conpulsa B \a. a) se add. A 2a; emendaturum 

A\b, corr. (non A\b*). b) mortificationem B\a; carnis add. ^416*. 



264 IONAS, VITAE COLUMBAXI LIBER II. 

ruisset a . et pulsa luce, orbern teneret, in cellula qua 
iacebat lurnen ignis rogat extinguere. Curnque ceterae 
sciscitarent b , quid dicere c vellet : l Xon videtis'. inquit, 
k quantus splendor adveniat et choros canentium d non 
auditis?" Quaerentes ille. quae concinere audiret, illa 5 
p B . 135,1.2. ait: 'Confttemini Domino, quoniam bonus quoniam in aeter- 
num e misericordia eius. Confitemini Deo f deorum, quoniam 
in aeternum misericordia eius, vel cetera quae subsecuntur, 
haec omnium g ora concinunt'. Admirantibus ergo om- 
nibus, tam matre h quam sodalibus 1 ultimo k vale dicens, io 
emisit spiritum. ac post felicem exitum caelo reddita, 
aeterna promeruit gaudia possidere et ex praesentibus 
poenis lucra capere vitae aeternae. 

14 a . De obitu b Augnofledis et cantus c 

angelicos. 15 

Aliaque d eo in e tempore Christi virgo nomine 
Augnofledis f , cum extremos alitus dimitteret et pro 
damno praesentis vitae lucra caperet g vitae aeternae 
laetaque a b carnis nexibus separaret l , similes meruit exiens 
de aevo habere cantus k sui exitus. Nain aperte 1 auribus 111 20 
quae procul ab eius exubiis 11 aberant audierunt canere 
pb.5o, 9. 10. cantus et in has n voces prorumpere : Asperges me ysopo, 
et mundabor : Javabis me, et super nivem dealbabor. Auditui 
meo dabis gaudium et Jaetitiam, et exuJtabunt ossa humiJiata. 

15. De Deurechildae a obitu b et caeli 25 

apertione. 

Cumque c rerum reppertor maiestatis suae orna- 
mentum iustas d per animas ac innocentiae munere plenas 

Capp. 13—15. A Ib. b* . c. ^ ? 2a. B la. 

Cap. 13. a) irrimse Bla. b) ita A\b; suscitarent Ale; sciscitarentur rell. 30 
c) om. Alc (non Ald. e). d) ita Alb. 2a; psallentiuin A lc. d. e. B la. e) ita Alb s . 
c. d. Bla; saeculum Alb.2a; seculum, pr. m. superscr. eternum Ale; ei^ tov oiuvu 
LXX. f) om. Ale. g) ita Alb. c.d.e; omnia A2a. (Bla). h) ita Alc. d. e. 

Bla; matri Alb. 2a. i) ita Alb. Bla; consodalibus rell. k) ita Alc. d. Bla; 

ultimum Alb. e. 2a. 35 

Cap. 14. a) II. Alb; numeri plerique des. Ald. b) A. o. Ald. Bla. 

c) cantu angelico A ld. Bla. d) ita Ald. e. 2a. Bla: Alia quoque Alb. c; Quodam 
in t. alia Chr. v. Alb*. e) in eo ^4 16. f) ita Alc. Bla; Aunorledis Alb. 2a. 

g) p : : : : : : m. al. corr. perciperet A 2a. h) ita A lb. e. 2a ; om. A lc. d. Bla. i) ita 
Alb. e; separaretur fita m. al., pr. m. incerta Alc) Alb* cu.m rell. k) 8. c. e. Bla ; 40 
c. in exitu (exito Alb*) Alb. b*. 1) apertis Alb. m) aures Ale; hausit m. al. 

in ntg. suppl. A2a. n) excubiis Alb. c. d. e. 2a (ubi om. aberant — has>. o) m. al. 
corr. prorumperent A 2a. 

Cap. 15. a) Deurechlidae B la ; distinctione caret A\e. b) ita h. I. Ald. 
Bla; De D. adulescentula et obitu eius (om. c. a.j in laterculo cap. Alc. 2a. c) ifa 45 
-416*. c. Bla; Dumque Alb. b 3 . d. e. 2a. d) iustorum Alb. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 265 

per saeculorum a vices accumulare non desinit, videlicet b 
ut renovandis b * hortaminis religionis accrescat supplemen- 
tum, evenit, ut supradicto c in coenubio quaedam adu- 
lescentula nomine I)eurechildis d cum genetrice conver- 
6 teretur. Multisque diebus supradicto in coenubio per- 
actis, genetricem temptator adgressus e , ut coeptum car- 
pendi iter ad caelestia regna praepediret f ; sed quod 
genetrix inbecillitate abacta fragilitati s obtemperabat, 
vice versa h malorum coacervationem 1 adulescentis filiae 

10 correptio dissipabat k . Cumque iam per multa temporum 
curricula mens adulescentiae annis dedita uberes fructus 1 
redderet conditori, quadam die vidit caelos apertos, et 
aeternum rerum satorem aspectibus contemplata, aequae m 
caelestis claritatis lumine intenta, audire meruit : l Veni 

15 ad nos, et corporis nexibus absoluta, aeternam 11 suscipe 
claritatem'. Quod cum hae qui° aderant mirarentur, 
quid p rei gestae veritas q haberet, vel quae intendentis r 
ad caelum oculi aspicerent, nec omnino, palpebris mo- 
ventibus, quid s oculi contemplarentur, cognoscerent*, 

20 ait se sursum 11 vocari et ab v presentis w vitae nexibus *ab- *p. 135. 
solvi; erat enim dies sabbati. Inlucescente ergo in 
crastinum die dominico, febre correpta, adulescentula 
suppremum expectabat x exitum Y . Videns anxia genetrix 
incumbentem unicae prolis exitum, inter singultus 2 ac 

25 gemitus filiae a poscit, ut si valeat impetrare, superis 
reddatur; aut si suae vitae metam suppleat, se cito de 
hac vita post b se ducturam c , nec posse se post eius vi- 
vere exitum. Ad haec illa: 'Carnalibus', inquit, 'haec 
crebro deposcens desideriis stimularis; ego tamen, si 

30 valuero, tuis obsecrationibus favens, post digna paeni- 
tentiae medicamenta post me te, Christo favente, ad- 
traham'. Nec mora, in extremis horis posita, monasterii 
matrem postulat. Cumque festina mater ad egressuram 
de mundo animam extremos honores dependere ad- 

55 Cap. 15. Alb.b*. c. d. e. 2a. B \a. 

Cap. 15. a) scbruni (i. e. sanctorum) A 2a. b) ut v. Bla. b*) ita scripsi ; 

renovandi codd. c) in s. A lb. d) Deorehildis A 2a. e) est m. al. add. A 2a. 

f) perpediret B\a. g) fragilitate (?) m. al. corr. fragilitatis A2a; a. fr. om. Alb. 

h) ob m. al. add. A2a. i) coacervitateni Bla. k) ita Alb. Bla et m. al. A ld ; 

40 dissiparet Alc. d (pr. m.). e. 2a. 1) bis scr. erat B la. m) a.lque Alc. d. n) aeterna 

B la. o) ita pr. m. A 2a ; quae rell. p) qui A 2a. q) veritatis A lb. e. r) ita 

Alb*. c.d (pr.m.). e. Bla; intendentes A lb. 2a. s) quod Alb. t) inspicerent A2a. 

u) rursurn A lb (non Alb 3 ). v) ita Ald. e; a rell. w) presentibus Alb (non Alb 3 ); 

presentem Ale. x) expectat A \b. c.e (non Ald). y) om.Alb; a. horain supremam 
45 exp. .41&*. z) singultos Ale. a) ita recte Ale; filiam rell. b) posse d. A2a. 

c) ita A lb. e. 2a ; ducendam A lc. d. B la. 



266 IOXAS. YITAE COLOIBAXI LIBER II. 

venisset. conspicatam a eaiii. puella ovans gratulatur, ac 

ei omnibusque b valedicens. genetricem commendat; inter 

quae c postulat. ut silentium habeant. Cumque oranes, 

facto silentio, expectarent d animae egressurn, illa ait : 

'Date locum, creator meus ad me venit, salvator meus 6 i 

, . . . 

ad me properat , lmperatque matri e . dominicam orati- 

onem simbolumque dicere iuvaret f . quia ipsa. trementibus 

labiis. immobili effamine exprimere verba nequiret. 

Quibus peractis. nimia amoenitate ac inlustratione cel- 

lula reuitente, animam ovans reddidit creatori. Nec 10 

mora genetrix corripitur quadragintaque dierum corporis g 

spatio h nagellatur. ac impleto quadraginta dierum cir- 

culo, primum terribilibus daemonum aspectibus territa 

est, deinde largitoris ope consolata. veniam se inter- 

cessu filiae meruisse fatetur 1 animamque deiuceps carnis k 15 

nexibus solutam 1 caelo reddidit. Quippe datur intellegi, 

ut qui m suis meritis non valuit saeculi evadere ruinas, 

interventu filiae 11 meruit paenitendo in parvo spatio per 

poenas inlatas salvari. 

16. De Domma et duabus a adulescentulabns 20 
et radio micante in ore viso b . 

Si c ea quae ad profectum vel augmentum d perfec- 
torum vel e etiam ad emendationem delinquentium in- 
serimus f , nequaquam nos non necessarias res quispiam 
iudicet conpilare g ; nulli quippe dubium est, quod ali- 25 
orum damna plerosque movendo b ad capienda lucra 
vigilantiores reddant. 

Quadam l eteuim die dominico k cum missarum sol- 
lemnia saepefacta 1 Burgundofara cum famularum Dei 111 
collegio expectaret, et iam sacri corporis communione 30 
participarentur. quaedam ex liis nomine Domma n , cum 
iam corpus Domini accepisset ac° sanguinem libasset, et 

Capp. 15. 16. -416. b*. c. d. e. 2a. Bla. 

Cap.lo. a) ita A \d (pr.m.).e. B la : conspicata eain -416; conspecta ea-41c; 
(ut »i. al. suppl.) conspicit eam A 2a. b) que om. A le. c) interque A lb. e. 35 

d expectabant A'2a. e) ut add. Alc et m. al. A2a. f> ita Alb. 2a ; iuberet Alc. e; 
iubet Ald: iubet : : B\a. g) suppleas infirmitate (cf. infra p 268, 23y ; molestia 
Alb* ; corporis spatium »t. al. corr. spatio corpore A2a; corporis — qu. dierum om. Ale. 
h) spatium pr. m. A2a. i; ita A\b. 2a; testatur Alc.d. e. B\a. k) carnibus B\a. 
1 om. A\e. m) ita A\e.2a (pr. m.J. B\a: quaie -416. c. d. n) prolis -4 1?». 40 

Cap. 16. a om. A\d. b) om. A\d. B\i. c) Sive quae A 16 ; Si ea om. 
-4 1?/*. d faeta sunt m. al. in mg. suppl. A2a. e sive pro vel e. ^116. f) in- 
seruimus -4 16. c COmpul.(?) corr. compil. A 2a ; copulare -4 16. h) ita A\c.d. e. 
Bla; monendo A\b et e cotr. movendam (?) A2a. i) Quodam A\c (non A\e et pr. 
m. A\d>. k- dominica -416. 1) ita Ale. m) om. A2a. u) ita A\b. d. B\a; 45 
Domna A\c. 2a } ut infra; Domana A \e. o) et s. bibisset ^416. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 267 

sacro choro iuserta, cum comparibus caneret: Hoc L 
sacruni corpus Domini et saJvatoris sanguinem sumite* vobis 

in vitam h perennem*, in ore eius globus igneus (1 candido 
fulgore rutilans micabat. Sed cum a nulla adstante e 

5 ignis inlustratio perspiceretur, duae infantulae comminus 
adstantes, quas innocentia immaculatas reddebat, con- 
spicantur f radios ab ore supradictae inter cantus modu- v 136. 
lamina g eximio fulgore micare, nec prorsus silere scientes, 
dicere mirantes coeperunt : 'Aspicite, aspicite rutilantem 

10 globum ab ore Dommane 11 micare'. Quod cum mater 
audiret, increpando imperat silere l , ne vanitatis noxa 
— sicut k actum est — eius corda 1 fuscaret, per cuius 
os m affluens 11 gratia lumen reddebat amoenum. Sed 
mens fragilitate corrupta coepit post Spiritus sancti 

15 lucra elationis vel superbiae stimulos amare, contumaciae 
crimen incurrere 2 , arrogantiae supercilium praeferre p , 
ita nt matrem contemneret, sodales dispiceret et omnium 
monita sperneret. Nec mora, febre correpta hac in ex- 
tremum deducta, nec sic q studuit emendare 1 '. Hae vero 

20 qui s viderant, una eorum 1 nomine Ansitrudis 11 dolore 
capitis, alia febrae correpta, atque ad extremum de- 
ductae, suppremum expectabant exitum. Cumque iam 
adessent sodalium cohortes et ad v psallendi officium in 
eorum w exitu x se praepararent, coepit una earum in- 

25 audita auribus humanis carmina? ac dulcia modulamina 
pio ore canere, orare conditorem miris sermonibus, in- 
auditis precibus, ineffabilibus sacramentis, odorque simul 
cellulam 35 replens mirae suavitatis. Eratque a hora diei 
nona, qua odor suavissimus cellam repleverat. Balsami 

30 odor cl flagrabat e pectore, sicque per totam superveni- 

Cap. 16. A 16. b*. c. d. e. 2a. B 1«. 

Cap. 16. a) ita Alb 3 atm rell.; suin tua nobis Alb; sumptum a nobis Alb*. 

b) vita pr. m. A2a. c) aeternam Alc (non Ald. e). d) ignis A2a. e) astante (?) 

pr. vi. Bla. f) conspicate Alb; conspiciunt Alb*. g) modulaminis ex nimio A 16. 

35 hi Domane Ale; Domm(a)e rell. i) selere ^.16*. k) post add. A2a. 1) ita 

A 16. d (pr. m.).e. Bla; cor Alc.2a. m) om. Ale. n) affluentis Ald.e. Bla. 

0) om. A2a. p) ita Alb* cum rell. ; proferre ^116; perferre Bla. q) om. Alb 
(non Alb*). r) ita Alb. e. 2a; emendari Alc.d. Bla. s) ita pr. m. A2a; quae 
rell. t) ita A\b. Bla; earum Alb*. c. d. e. 2a. u) Ansetrudis ^4.16*. v) om. 

40 Bla. w) earum Alb (non Alb 3 ). x) exitum Ald. e. Bla. y) om. A2a. 

z) cellam Alc; cellu Ale. a) que om. Ald. Bla. b) ita Alc. d. e. Bla; suavis 
.4 16; om. A2a. c) ita Alb*. c. d.e. Bla; cellulam Alb. 2a. d) odore (corr. odor 
Ald; odor earum Alc) fraglabat Alc.d.e. Bla. 

1) Sunt verba Antiphonarii monasterii Benchorensis ; cf. Seebass, Dissert. 
45 p. 2G. Antiphonam communionis sub utraque specie edidit Warrenius 

l. I. I, fol. 33. 2) Cf. Columbani Reg. mon. c. 1 : Qui autem con- 
tradixerit, contumaciae crimen incurrit; Seebass, Dissert. p. 41. 






268 IONAS, YITAE COLUMBAXI LIBER II. 

entem noctern, sic per subsequentem diem usque ad a 
aliam horam nonam et odoris suavitas b et cantus modo- 
lamina perseverarunt c . Deinde matrem d canere poscunt e 
seque f abituras praedicunt g , amissoque b deinde spiritu, < 
cum eorum l amissione recessit et odor flagrantiae. Hoc 5 
nempe indubitanter credendum k , quod gloriam banc 
boni exitus, quem 1 istae babere meruerunt, supradicta 
Domma m habuisset, si per elationis ac arrogantiae vitium 
ferendo 11 non perdidisset. 

17 a . De Wilsindane b et prophetia eius et 10 
cantus c angelicos. 

Aliaque d deinceps hortamina his e gloriae supra- 
dicto coenubio adorta f sunt g , ut per apparitionem 11 
pietatis divinae uberius amarentur lucra vitae aeternae. 
Quaedam etenim ex genere Saxonorum 1,1 Willesuinda k 15 
nomine in eorum 1 monasterio m est conversa. Quo cum 
per multos annos vitam religiosam egisset, quadam die 
cum 11 in horto intra monasterii septa laboraret, cum 
sodalibus locuta est: l Cito a nobis qui p in hac area q 
holus r excolimus una itura est', et ideo paratas esse 20 
debere, ne neglegentia tepiditatis pariat damna vitae 
•p.137. aeternae. Cumque ille "quererent, quae esset, nequaquam 
promere voluit, nec morata 5 diu, corporis infirmitate 
correpta est. Quae cum diversis anxietatibus angeretur*, 
coepit laetos 11 ad caelum v vultus referre et w ignotas sibi 25 
dudum scripturarum x paginas enarrare, exorsaque 7 a 

Capp. 16. 17. A Ib. b* . c. d. e. 2«. B 1«. 

Cap. 16. a) ita Alb. 2a; in Alc. d. e. Bla. b) suavitatis Bla. c) ita 

Ald. Bla; perseveraverunt Alc; perseverant Alb; et od. — perseverarent Ale; 
ut od. — perseverarent A 2a. d) matre A le. e) possunt Bla. f) se iam a. A lb. 30 
g) ita Alb ? '. c. d. e. Bla; praedicut Alb*; praedicant A2a; predicabant Alb. 
h) emissoque Alb. c (non Ald. e). i) ita Alb. e; eius A2a; ea Alc. d. Bla. k) ita 
Alb. c. e; est add. Ald. 2a. Bla. 1) tta Alc.d. Bla; quam Alb; qu(a)e Ale. 2a. 
m) ita h. I. etiam Ale. n) ita Alb 3 . d. e. Bla; serendo A2a; se efferendo Alc; 

se praeferendo Alb. 35 

Cap. 17. a) XIIII. A ld. b) Willesinda Ald. c) cantu angelico Ald. 
d) que om. Alc (non Ald. e); Alia quidem d. Alb. e) m. al. corr. huius A2a; 

mina his gl. Ale; hortaminis gloria A\b. i) orta Alc. d. e. Bla. g) est Alb. e. 
h) apparitionis Bla. i) ita Ale. 2a. B\a; Saxorum Ald; Sxx.onam.Alb. c. k) ita 
Alc; Willi | lesinda Alb; Willesinda Alb*.d.2a; Wilesiuda Ale. Bla. 1) ita 40 

Ale. 2a; earum Alc. d. Bla; eodem Alb. m) mouasterio — l. 18. intra om. Ale. 
n) dum Alb. o) ortum pr. m. A2a. p) ita Alc. d. e. 2a (pr. m.). B\a; quae A Ib. 
q) aera Bla. r) om. A2a. s) mora Bla. t) ageretur A2a. u) laeta A2a. 

v) caelos B\a. w) ita Alb. 2a ; om. Alc. d. e. Bla. x) p. s. Alc. d. e. Bla. 

y) ita Alb. 2a; exortaque Alc. d. Bla; exhortaque Ale. 45 

1) Eorum scilicet qui in Britannia consederant. Monasteriis autem 
Gallicanis, Evoriacensi aliisque, filias ab Anglis traditas esse rettidit 
Beda III, 8. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 209 

principio, libros Moysi per ordinem recitare omnesque 
deinceps scripturas ex ordine memorare Jl euangeliique 1 ' 
vitalia sacramenta ac c apostolica post veterum docu- 
menta (l narrare b simulque dicere, ne se quae superstites 

5 remaneant tristitiae subdant: cito ex eorum c adversariis 
dominum* ultionem daturum, sibique promissam esse 
hanc consolationem daturum». Erat enim adversarius 
monasterii Ega h nomine, vir in saeculo sublimis, cui 
Dagobertus 1 moriens filium k Chlodoveum cum regno 039, ian. 

10 commendaverat K His ergo adversabatur supradicto 
coenubio terminosque violabat omnemque familiam eius 
circummanentem 1 quacumque potuerat 111 occasione perse- 
quebatur. Sed non diu coeptae pertinaciae potitus est 
vota 11 , nam mox post promissa p ultione percussus q in- 

16 teriit 2 . Coepit 1 ' deinde* orationes ac deprecationes s , 641. 
quaeque sacerdotum officia depromunt, dulcia 1 modula- 
mina canere. Quae cum vehementer mirarentur quae 
adstabant, unam ex 11 adstantibus allocuta est: 'Eice v ', 
inquit, l foras, eice w , iacta x quisquilias'. Cumque aliae 

20 conquirerent, quid dicere vellet, ait: 'Non aspicitis, 
quantis sordibus mentem habeat occupatam, et caenosam y 
nec omnino per confessionem pectoris sui aream pur- 
gare z studuit, quam in saeculo adhuc posita, priusquam 
huc a clauderetur, omni b spurcitia maculavit?' Perculsa 

25 metu c , verecundia correpta et a lumine Spiritus sancti 
deprehensa, cui talia dicebantur, solo prosternitur cela- 
taque d vitia matri e per confessionem prodit f . Coepit^ 

*) predicta ancilla Christi add. A lb*. 

Cap. 17. Alb. b*. c. d. e. 2a. Bla. 

30 Cap. 17. a) ita Alb. e. 2«; memorari Alc. d. Bla. b) euangeliique — 

narrare ante verba omnesque — memorare transposuit A 2«. c) om. A lb. d) folio 
exeunte om. Ald. e) ita Alb. e. 2a; earum Alc. d. Bla. f) domino Ale. g) ita 
Ald. e. Bla; daturam A2a; om. Alb. c. h) Erga Alc (non Ald. e). i) Dogo- 

bertus A2a. k) f. Chlodoverim Alb; f. Clodoveum A Ib* ; Chl. f. Alc. d. e. Bla. 

35 1) ita Alb 3 cum rell. ; circummanentes Alb; om. Alb*. m) ita Alb.2a; poterat 

rell. n) ita Ald. e. 2a. Bla; votis Alc; voto Alb. o) postea Alc; om. Ale. 

p) ita Alc. d. e. Bla; pi-omissam ultionem ^11&. 2«. q) otn. Alc (non Ald. e). 

r) ita Alb. Bla; que add. rell. (cf. 1.21). s) deprecationes, superscr. vel decanta- 
tionesAld; decantationes B la. t) ita scripsi (cf. supra p. 267, 2b); dulci modulamine 

40 Alb. 2a; dulci modulatione ^Llc. d. e. Bla. u)de^ll&. v) Ecce Alb. e (nonAlb*. c. d). 
w) et add. Alc. d. e. Bla. x) iaeti A\e. y) scenosam Alb (non Alb 3 ). z) purgari Bla. 
a) huic corr. huc^L2«; huc, superscr. velhic^LlcZ; hic^ilc. b) omnis Bla. c) et 
add. Alc. d. e. Bla. d) que om. Alc. e) matri : A2a. f) ita Alb. 2a (cf. infra 
p. 272,18;; pandit ^llc. d. e. Bla (cf. infra p. 274, 9>. g) que add. A2a. 

45 1) Cf. Fred. IV, 79 : (Dagobertus) post paucos dies, cum suae vitae 
sentirit pericolum, Aeganem sub celeretate ad se venire praecipit, 
reginam Nantildem et filium suum Chlodoveum eidem in mano con- 
mendans, se iam discessurum senciens. 2) Cf. Fred. IV, 83. 



270 IOXAS, YITAE COLUMBAXI LIBER II. 

post haec quae vitae exitum expectabat rogare, ut, spatio 
facto, locum venientibus darent. Quod cum obternpe- 
rarentur a , bilari vultu capiteque inclinato dicit: 'Bene- 
dicite, dominae meae, benedicite, dominae nieae'. In- 
quirentes qui b astabant, quibus salutem praemitteret, 5 
respondit: 'Non cernitis c sorores vestras, quae de vestro 
collegio ad d caelos migraverunt?' Quaerentesque illae, 
si agnosceret e , increpantes f voce ad unam g earum Anse- 
trudem h nomine loquitur: 'Vel tu', inquid, 'non agnoscis 
sororem tuam Ansildem ■ , quae dudum ad caelos migra- 10 
vit, candidatorum k choris insertam 1 ?' Haec ergo m dicens, 
anima e n carne elapsa est; qua egressa, cantus angelicus 
mox est in aere auditus. Kam quaedam earum longius 
e° cellula qua corpus iacebat exanime fuerant progressae", 
*p. 138. audito q angelorum coetus per aera resultantes *atque 15 
canentes ; ex quo cantu conpererunt r Willesuindam s 
carnis nexibus solutam. Currentesque reppererunt mem- 
bra functa atque sororum coetum exequiarum officia 
implentem* agnoscuntque psallentium 11 , quem v per auras 
audierant concrepare, eius sup2)limentum w fuisse exe- 20 
quiarum. 

18. De Leudebertane a et visione beati b Petri 
principis apostolorum. 

Post has c rursum d uberis bonitas munerum suorum* 
congerit e supplimenta f aliamque virginem Leudebertam g 25 
nomine monitis salubribus ac caelestis prosapie docu- 
mentis munire non distulit. Nam cum sanctam in eodem 
coenubio per aliqua temporum spatia vitam ageret, per 

*) divina conditoris largitas add. A lb*. 

Capp. 17. 18. Alb. b*. c.d. e. 3<t. Bla. 30 

Cap.17. a) ita pr. m. Ald; optemperant Alb; ob(p)temperarent rell. b) ita 
Alb; qu(a)e Alb* cum rell. c) Nonne cognoscitis Alb. d) m. ad c. A 2a. 

e) cognosceret Alb; agnoscerent Ale. f) ita ^416; increpantis Alb*. c. d. e. Bla; 
increpanti A 2a. g) una A le. h) Ansitrudae A 2a. i) Ansellem corr. Ansillam 
A ld. k) candidatarum A 2a. 1) inserta A ld. m) ita A lb 3 cum rell. ; enim A 16. 35 
n) a A2a; anime c. Ale. o) a Alb. p) et add. Ald. Bla. q) ita Alb. e; 
audierunt Alc.d. Bla; audiunt A2a. r) conperereunt Ale; reppererunt corr. com- 
pererunt Ald. s) ita Alc; Willisindam Alb ; Willesindam Alb*. d; Willesinda Ale; 
Wilesindam Bla; Wilsindam A2a. t) implete Bla. u) voces add. Alb*; coetum 
add. A2a. x) ita Alb. e. 2a; quod Alc; quos Ald. Bla; quas Alb*. w) supple- 40 
mentu B la. 

Cap. 18. a) Leudeberta Ald. b) ita Bla (cf. p. 271,10;; v. P. apostoli^lld 
cum lat. cap. c) ita Ald. e. 2a. Bla; haec Alb. c. d) vis uberis suavitatis m. 

Alb; r. uberius A2a. e) cogerit Bla. t) 6iipplimentum Alb; supplenta Ale. 

g) Ludebertam A le ; Leutbertam A 2a. ^ 5 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 271 

soporem a ammonere non distulit, ut ad vitae exitum 
paratiorem b efficeret, aiebatque ei c vox, cum sopore (l 
membra laxasset, ut se e a supradictae matris monita* 
nullatenus deviaret, quia» cito a superis segregatura 11 

5 esset. Nec distulit diu promissi muneris largitor benignus 
donum accumulare corripuitque aegritudine ac in pro- 
patulo 1 suppremum exitum perduxit. Quo K cum iam 
ad extremos 1 tam mater quam sodales rependere ad- 
starent honores, subito 111 post longum silentium vocem 11 

10 promit ac dicit: 'Qua n * hora, gloriose apostolorum prin- 
ceps Petre, vis, ut eamus?' Quod cum aliae, quid ageret, 
nosse vellent, illa inquit: 'Non videtis patronum vestrum p 
apostolorum principem inter vos adstare et me de hac 
vita ducere velle?' Vix haec dicere licuit,' laetus^- 1 

15 omnes circumexpectat 1 ' vultus extremosque dimisit alitus, 
superasque s linquens auras, ad aeterna gaudia est pro- 
vecta. Nam ideo rerum sator post longa silentia in 
hanc vocem flebilem promovere linguam permisit, ut 
alias ad eius vitae exempla provocaret et tantis* mu- 

20 nerum copiis superis demonstraret, quarum 11 ab hac luce 
in suo timore vel amore migrantes v ditare non desinit. 

19. De delinquentium correptione a et damna- 
tione fugitivarum. 

Efferbuerat etenim b contra hanc plebem Christi 
25 nequitia diabolicae fraudis, et dum pollere virtutibus cer- 
neret, adgressus 2 est temptationibus maculare, quasdam 
ex his quas nova conversatio rudes reddebat a ceterarum 
conibentia c nisus d evellere ac septa monasterii violare 
temptare; praecipitavitque e et exitiabilem vitam saeculi 

30 Capp. 18. 19. A 16. b*. c. d. e. 2a. B la. 

Cap. 18. a) eam Deus m. al. in mg. suppl. A2a. b) se add. Alc. d. e. 

Bla, m. al. in mg. suppl. A2a. c) vox ei Alb. d) sopor A2a. e) ita Ale. 2a; 

om. rell. f) ita A\e; rnonitis rell. g) qua ^4.16. h) ita Alb. e. 2a; segreganda 

Alc. d. Bla. i) ad m. al. superscr. A2a. k) ita Ale.2a; Quod rell. 1) extremum 

35 Alc. d. e. Bla. m) om. Ale. n) (v. om.) promittit Alc (non Ald. e). n*) quia^4.16. 

0) patronem A2a. p) nostrum Ale. q) ita pr. m. A2a; laeto — vultu Alb; 
la(o)etos — vultus rell. r) ita A2a; circumspectat Alb. c.d.e; circumspecta Bla. 
s) supremasque B la. t) tantas m. copias A 2a. u) ita scripsi (ditare c. gen. Ionas 
constr.); quas Alb. d.e; quibus Alc. 2«. Bla. v) migrante B la. 

10 Cap. 19. a) correctione Ald; loco praescriptionis versus vacat Ale. b) om. 

A 2a. c) ita A 15 ; conub : entia A 2a ; coniventia A lb*. c. d. B\a; conventia A le. 
d) nisum (?) A2a, corr. e) ita Ale; precipitavitque, om. et A\b.2a (locum immutat 
Alb*) ; Pr(a)ecipit et ex. Alc.d. Bla. 

1) I. e. laetis omnes circumspectat vultibus. 2) Scilicet diabolus. 






272 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 

c 26.11? desiderave ac canino a inove veiecta b visceruin pntvimenta 1 
denuo sumeve velle. Cumque iam pev opacas umbvas 
silentiaque fuscae noctis ad c inanemque d pevficiendo e 
consilium 1 aspivavent et septa monastevii pev repagula 
scalae transilive conarentur. subito e g medio dovmitovii 5 

*p. 139. massa ignis in modum modii egressa *totam domum pev- 
lustravit atque h inluminavit. ac post in tves divisa 1 
globos. pev ostiavum k meatus 1 cum magno tonitvui fva- 
gove pvogvessa est. Totidem m etenim ostia domus habebat. 
pev quas n suos ignis globos proferret 111 . Quae tonitvui 10 
fvaofov et dovmientes excitavit et e^vedientes 11 monastevii 
septa covvexit. et cum iam vallo q pedes aliquae eovum r 
tvaiecissent, et tanto fvagove pevtevvitae. intra septa 
velint s vefevve. velut plumbum 1 adgvavatos nequaquam 
valebant veduceve. quia diabolus qua valebat avte stu- 15 
debat adgvavave. quas divina covveptio 11 nequaquam si- 
nebat pevive. Confusae evgo culpas agnoscunt matvique 
vevevse v pev confessionem pvodunt. 

Adgressus^ deinceps alias duas antiquus anguis, 
quas novioves x et y multo inbecillioves convevsatio ved- 20 
debat, temptave compulit 2 . pvimum ne a confessionem 
vevam b nequaquam ab ove promerent . Erat enim con- 
suetudinis monasterii et d regulae, ut ter 2 in die per con- 
fessionem unaquaeque earum mentem purgaret, et qua- 
lemcumque e rugam mens fragilitate adtraxisset. pia pro- 25 
ditio ablueret. In hanc ergo 1 labem nientes» supra- 

Cap. 19. A \b. b*. c. d. e. 2a. B la. 

Cap. 19. a) ca : : nieo. raa. no A\c: aniiiio Bla. b. b) reiacta Ale. 

c) adesset A \b ; adessent A \b*. d) innanemque Ale: iuaque pr. »». corr. inaneque 
Bla; iuane que o>». Alc.d: maneque que om. Alb* Alb.b*; inane : : : A'2a; cf. 30 
imfira II, 25: inane (mane A ~2a consiliura. e perficiendum A ld. Bla et e corr. A\c. 
2a. f) consilio Alb. g) ita Alb. 2a: iu Alc.d.e. Bla. h a. i. om. Alc. d. 
i) divisas Bla. fc) hostiorum Bla. 1) meatos Ale. m) Totidem — proferret 
om. Alc (non Ald. e). n) ita A\T>- quos A\e.2a: quae A\d. B\a. o) Que recte 
A\e: Qui rell. p gredientes A\e. q' ; vallum A2a. r) ita A\e et pr. m. A2a: 35 
earuui rell. ; p. alaqueari intra iecissent A\c. s vel intreferre A\e\ vellent inferre 
B\a; vellent referre A\c. 2« : velleut referri A\b. t\ ita A\c. d ; plubum^la; blum- 
bum A\e: plumbo A\b; plumbo : A2a. u N ita A\b. e. 2a; correptio corr. correctio 
A\d, et sie A\c. B la. v om. A\c. e. vr c. X. incip. A\b. x ita A\b. e. 2a : 
novi A\d. B\a; vieiusiores A\c. y ae A2a. z que add. A\d. B\a. 40 

a) ita A2a; om. A\b: per A\c. d. e: ut per B \a. b ita A\b. d. e. 2a: vera A\c. B\a. 
c) ita A\d.e atm rell.; pruiuere A\b. c (sinebat add. A\b*). d) et r. om. A2a. 

e) cumque om. A\e. f) vero A\b. g) ita Alb 3 cum rell. ; mentem A\b; otn. A\e. 

1) /. q. putredines r/scerum. 2) Confessio ad regulam coenobialem 

Columbani c. 1. bis exhibenda erat, scilicet ante mensam et ante lectorum 45 
aditum. ad Donatum (c. 19 > autem praetcrca iertio, scilicet post horam 
secundam celebratam in conrentu, huiusque regulam virginum in mona- 
sterio Evoriaccnsi sanctam fuisse ex hoc loco concludi licet. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 273 

dictarum puellarum diaboli iacula dimerserant, ut nulla 
confessio vera ab !l ore prodiret b , seu quae in c saeculo 
commiserant d , seu quae cotidiana fragilitas adtrahebat 
vel in cogitatione vel in sermone vel in opere, ne vera 

5 confessio per paenitentiae e medicamenta rursus f redderet 
sospitati. Cumque loetifer anguis paulatim corda ob- 
durando virus infudisset et sibi decoeptas sua nequitia 
mentes parere comperisset, aggressus est, ut* quadam 
nocte extra septa monasterii progressae fugam arriperent 

10 hac ad* propria remeare vellent. Cumque per densam 
noctem abirent nec prorsus pro densitate caliginis viam 
tenere nequivissent 11 , astitit ad levam diabolus ac lumen 
in modum lucernae arte qua valuit assimulavit 1 mon- 
stravitque viam ad saeculum k reducem ac tergiversatione l 

15 vires auxit 111 . Cumque ad locum pervenissent destinatum, 
subsequentibus inquisitoribus, nullis obstantibus, ad prae- 
fatum coenubium** rugato 11 fronte redeunt . Quo cum 
redissent, actoque scrutamine \ quae causa discedendi p 
coegisset q , respondent se telis fore stimulatas diaboli et 

20 mentes nequaquam habere posse directas. Quae diu cum 
ab omni congregatione obiurgarentur, et r nequaquam 
cunctarum proficeret correptio. divina ultione ambae per- 
cussae, meritas luere didicere poenas. Cumque anxia 
mater monasterii saepefacta s quaereret, quae poene oc- 

25 casio foret. ac T nullatenus veritatem exprimere valeret u , 
hortatur iterato, ut inter suppremas horas per con- 
fessione v facinus pandant. Cumque obdurata AV corda 
nihil remedii x capere vellent, inter fiagella clamare coe- 
perunt : 'Sustinete paululum, sustinete nec prorsus ex- 

30 pectantes urguete'. Cumque aliae inquirerent, a quibus 

sustinere rogarent. aiunt : n Non aspicitis turba y Aethiopum *p. uo. 

*) inito consilio add. A lb*. 
**) unde exierant add. A lb*. 

Cap. 19. A lb. b*. c. d. e. 2a. B la. 

35 Cap. 19. a) otn. Alb; ex Alb*. b) proderet Alb. d. Bla: procederet 

Alb*. c) hoc add. A2a. d) om. Bla. e) paenitentia Bla. f) rursum Alc 
(non Ald. e) ; eas add. Alc. d. Bla. g) a Bla. h) ita Ale; quivissent rell. 

\) assirnilavit A lb*. e. 2a. k) s(a)eculi A le. 2a. 1) tergiversationi A \b. m) avexit 
corr. advexit A2a. n) ita Ale. 2a; rugate Bla; rugata rell. o) redirent corr. 

40 redissent Ald; redirent Bla. p) discedere Alb. q) coegissent A Id, corr. ; cogisset 
A2a. r) ut Ale. s) ita Bla; sepe fata ^llc. d ; saepe pr(a)efata Alb. e. 2a. 

t) et A2a. u) m. al. corr, valerent A2a. v) ita Ale; confessionem rell. w) ob- 
turata c. Alb. e; obdurato corde Alb* et m. al. A2a. x) remidii Alb (non Alb*J. 
y) ita Bla; turbam Alb. c.d.e; turbas A2a. 

45 1) 2. q. inquisitio. 

Iouas. 18 



274 IONAS, VITAE COLUMBAXI LIBER II. 

adventantium, quae a nos rapere et abducere b volunt?' 
Cumque hae c quae aderant d terribileni e dictuni niira- 
rent f . audiunt g fragoreni supra cellulae h tegumenta 1 
personantem k ostiumque cellulae vi patefactum. ita ut 
niorrescentes umbras astantes 1 cernerent m et voces crebro 5 
eas clamantes per nomina audirent n . ita° ut vix quae 
aderant signo crucis armatae et psallendi officium p de- 
tentae q valerent r adstare. Tantae s doloris atque meroris 
eventu* mater urguet. ut per confessione 11 pandantur v 
vitia et sacri corporis communione roborentur. At illae, 10 
audito w sacri corporis mentione. garrire dentibus ac fren- 
dere coeperunt et stridentes dicere: 'Cras. cras", et in- 
terim supradictam voceni x repetere : "Expectate, expec- 
tate v . sustinete 2 paululum. sustinete . Inter quas voces 
extremum alitum dimiserunt a . 15 

Quas cum in collegio ceterarum nequaquam sepe- 
lire D mater monasterii ratum duceret. segregatini c liu- 
mandas hae (1 in extremum e sepeliendas fore f iubet. 
Supra g quarum tumulos 11 globus ignis in modum clipei 
intra triennium crebro 1 apparuit. praesertim quadra- 20 
gesimae diebus usque adventum sanctae k paschae, vel 
etiam 1 vigilia natalis Domini ferventior m apparebat. 
simulque voces tumultuantis 11 turbae multae personabant. 
Jnter quas duae ululantes erumpebant, velut in tor- 
mentis resonare solent : ; Yae mibi! vae mihi! vae niihi!" 25 
Cernens itaque mater monasterii iustam sententiam a 
iusto iudice super iniustas animas inlatam, manifestius 
damnatarum sententiam est aggressa comperire . acce- 
densque ad tumulum. experimento querit. si cadavera 
quamvis putredine corrupta in sepulchro maneant. lamque 30 



Cap. 19. Alb. 6*. c. d. e. 2a. Bla. 

Cap. 19. ai ita Ald (pr. m.j. e. 2a. Bla; qui Alb.c. b) adducere Bla; 
et a. »>. al. uupa aer. Alc. c haec ^.16. d audierant Alb. e) ita Ale. B la : 
terribile dictum Alc. d ; terribile ,terribibiie A'2a dictu Alb. 2a. f) ita Ale; mi- 
rantur Alb: mirarentur rell. g audivit Bla. h cellulam et t. ^116. 2a inon Alb*j. 36 
i) tegimenta Ald. Bla (ubi tegi in litura ; tecim. corr. tegum. Alc. k) personantia 
A2a. 1) astare Alc. 2a. m) canereut -116. n) om. Ale. o) om. Alb. 

p. ita Ale: ad ps. ofneium A2a: ot ps. oftic(t)io rell. q intentae Alb; dete Ale. 
t; valeant A2a. s Tante Ale: Tanti rell. t) eventum. Mater ^lle. u) ita Ale; 
confessionem rell. x) ita Alb.d.e. Bla; pandant A\c.2a. w) ifa Ale; audita 40 
s. plerique ; audite sacris Bla. x) voce B la. y) e. om. Alb. z om. Alb fuon 
Alb'/. ;•. emiseruut Alb*. c (non Ald. e). >ta Alb. e. 2a ; sepeliri Alc. d: 

sepellari corr. sepeliri Bla. c) ita Alb. 2a: segregatim corr. segregavit Ald: so- 

Alc.e. Bla. d) om. A2a. e ita Alb. e. 2a: extremo Alc. d. Bla. t) m. 
al. corr. fores A2a. z super Alb. h; tumulum Alb. i sepe A 2a. k sancte 45 
Ale: sancti rell. 1 in add. Alb. m) frequentius -116. n) tumultuautes pr. 

m. A2a. o comperere Ale. 2a. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 275 

raenses sex transierant*, quo functa b corpora condita fue- 
rant*, repperit interins sepulchrum igne exustum nec quic- 
quam terrae c residui superesse cadaveris praeter favillae' 1 
vestigium . Mansitque per trienninm** inlatae sententiae 
5 severitas, ut terror damnatorum f timorem praeberet so- 
dalium remanentium essetque correptio* viventium poena 
inlata h mortuarum et ex neglegentia vel tepore, immo 
duritia mentis pereuntium salus ex religione 1 ac vigoris 
studio k propagaretur 1 superstitum m . 

10 20 a . De obitu Landebergae et cantus b 

angelicos. 

Interposito deinde temporum spatio, rursus conso- 
lationis c solamina prodiere. Nam quaedam virgo nomine 
Landeberga d , cum iam e extremas praesentis vitae ex- 

15 pectaret amittere horas, omnique anxietatum f mole val- 

lata, validis ictuata g dolorum *stimulis, tantummodo *i>. ui. 
exitum h vitae expectabat 1 solamina. Cumque iam k ad- 
esset vocatio per silentem 1 noctem, et omnes quae m 
egram excubare curabant sopore depressae somnum car- 

20 pebant n , una tantummodo egritudine fessa nomine Ger- 
nomeda inibi inter sodales pervigil remanserat". Cum- 
que q ergo, ut diximus, extremos 1 ' expectaret exitus, nubs s 
densa atque rutilo quodammodo fulgore permixta stra- 
tum operuit, simulque voces canentium auditae atque 

25 exultantium : Cantemus Domino, gloriose enim honorificatus Exod. 15, i. 
est. Ut ergo audivit Gernomeda canentium personare 






*) effluxerant. Scrutans ergo mater add. A\b*\ praeterierat et 
ecce add. Mab. 
**) effossum sepulchrum ut add. A \b*. 



30 Capp. 19. 20. A \b. b*. c. d. e. 2a. B la. 

Cap. 19. a) ita A\d recte, ut videlur (cf. I, 11: iamque quinquaginta dies 
trausierany ; transierant ante menses sex, ex quo exhibet Alc; transierant om. Ale. 
B 1« cum reU.\ menses ex quo Alb.b 3 ; mensis, ex quo A2a; Iam vero aliquanti 
menses, ex quo Alb*. b) ita Ald.e et pr. m. Alb 3 cum rell. ; defuncta Alb. c. 

35 c) om. A\c. d. e. B \a. d) ita A 16. e. B \a; favillas A lc. d. 2a. e) ita A \b. b*. b 3 ; 
vestium rell. (cf. p. 277,41,). f) corr. damnatarum A\b, et sic rell. g) correctio 
A\c. d. h) inlate Ale. i) regione B\a. k) studo B\a. 1) r>ropinaretur A2a. 
m) superstitis pr. m. A 2a. 

Cap. 20. a) XI. A\b; X. A\c; versus vacuus relicttts A\e. b) car;tibus 

40 an^elicis A\d. B\a. c) consolationes (s. om.) A\b. d) ita A\c.d.e. Bla; Lando- 

berga A2a; Landoberta A\b. e) om. Alb. f) anxietate (om. m.) A\c. d. e. B\a. 

g) ita A\e. 2a; v. ictuata doloris A\b 3 ; v. icta d. A\c. d. B\a; v. fatigata ictu do- 

loris A\b; ictu validis sauciata doioris A\b*. h) corr. exitus A\c, et sic Ald. 2a. 

i) ita A\e; ex(s)pectabat solamen A\b. 2a; ex(s)pectaret Bolemina A\c. d. B\a. 
45 k) (iam om.) esset Alc. d. e. B\a. 1) silentium (n. om.) Alb. m) circa add. 

A\b et m. al. Alc. n) carpsrent Alc ei m. al. A\d; caperent B\a. o) i. s. <>m. 

A\e. p) remansierat pr. m. A \e. q) Cumque corr. Cum quo A\d, et sic A\c. 

B\a. r) extremas A2a\ extremo exitu A\c.d. B\a (non A\e) ; expoctaret om. 

A\c. d. e. B la, sed cf. supra l. 15. s) ita A\d; nubes rell. 

18* 



276 IONAJS, YITAE COLUMBANI LIBER II. 

voces, coepit anxia excitare sodales. Sed cum nullo 
modo quemquam a excitare potuisset, attentius finem rei 
expectat b viditque c paulatim nubem ab stratu' 1 sublevari e 
simulque animam a corpore abduci f . Cumque iam in 
altum nubs g ' elevata fuisset h , et eius aures canentium 5 
voces non audirent 1 , tum demum aegra sodales excitare 
valuit ac k , ut corpus 1 debitos cantus persolverent, mo- 
nuit. ipsaque per m septem deinceps dies gravibus fe- 
brium 11 ictibus correpta 11 , octavo die vitam finivit. 

*21 a . De affluentiaolei et aquae commutatione. 10 

Post liaec igitur bonitatis ac munerum b institutor 
rursus pietatis suae munera largire c non distulit. Nam 
quaedam puella nomine Bitbildis d intra adulescentiae 
annis e in supradicto coenubio conversa est. Quae cum 
diu regularis disciplinae abenis confecta immobilis f de- 15 
siderio caelestia praemia desideraret. evenit*, ut iustus 
arbiter iustam animam iustitiae copia h plenam caelos 1 
condere vellet. Cumque iam k in extremis posita lumen 
posceret noctium 1 per successiones coram se accendi et 
sacrae lectionis praeconia ante se legi 111 , una earum quae 20 
adsistebant 11 vas quoddam oleo lymphaque replesset. 
omues sopor oppressit; sicque p noctis meta traiecta, abs- 
que sodalium solamine aegra noctem peregit. Ruente q-1 
ergo diei r crepusculo s , cum matutinas laudes Domino 
cecinissent, intuita lucernam 1 quam oleo lymphaque ob- 25 
pleverat in lacte commutatam 11 , quaerit experimentum v . 
utrum hoc quispiam w sodalium commutasset. Ille 

Capp. 20. 21. Alb. b*. c. d. e. 2a. Bla. 

Cap. 20. a^ ita Ale. 2a; quam(n)qaam rell. b ita Alb. e. Bla; expectabat 
Alr. >J : expeetavit A 2a. c v. q. om. et qua in mg. zuppl. A2a. d) ita A\e. 30 

Bla: strato reU. e) sublevare Alc. 2a ; sublevatam \om. simulque — elevata) Alb. 
t") vidit h. I. postea add. A2a (v. n. cy. g) ita Ald; nubes rell. h) fuisse Alb. 

i: ita All' cum rell.: audiri A\b: audire A 16*. k) haec Alb; om. Alb*. 1) ita 
B\a; ad corpus Alc. d. e; corpori Alb; corriptae (?) m. al. corr. correptae A2a. 
m) d. per s. Alb*. c. n) febribus Bla. o) ictuata .4 2a. p) corr. correptionibus A 2a. 35 

Cap. 21. a) XII. Alb; XI. Alc. b) muneris A2a. c) ita A\e: largiri 

rell. d) ita Alc.d.e. B\a\ Uidildis A 16; Bidihildis Alb* ef infra A\b\ Blithildis 
A2a, ut infra. e) ita Ale; annos reU. f immobili A\b et e corr. A2a. £t) om. 
A\e. h) copiam A\e. i) ita Ale. 2a (pr. m.J. B\a; caelis c. ^4 16. c; celo recuu- 
dere Ald. k) om. A\c Cnon A\d. e). 1 ita Alb. e. 2a; per n. Alc. d. B\< . -10 

. al. corr. legit A2a; Et add. A\b. n) assistebat A\e. B\a; cum add . A\c. d. 
Bla (noa A\e). o) quodam B\a. p) sique B\a. q) Ruent A\e; Ruenti A2c: 
Inruente A 16. r) om. Bla. b) crespulo pr. m. Bla. t) lucerna ^la. u) cuin- 
mutatum (?) pr. m. A2a. v) ita A\b. e. 2a\ experimento Alc. d. B\a. w) ita 

Ale.2a; qu a cpiam Alb.c.d; quempiam B\a. 45 

1) Ruente nocte prorumpit crepusculum, ruente crepusculo ma)ie ; cf. 
infra II, 23 (p. 284, 2). 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 277 

inquiunt: 'An a nescis b , quia hic lac non fuerit?' Tunc c 
egra ait Jl : 'Nequaquam hoc labore'* animam consumite 
ac inquirere e sinite'. Cuinque ille f attentius cognoscere 
vellent, matrem vocant reique causam indicant. Illa 
5 itaque, ut g diligentius cognosceret, oleum a lacte se- 
parare 11 iubet. Cumque segregassent oleum 1 et nihil 
super specie k lactis remansisset, coepit oleum denuo 
crescere et uberius a vase manare. Tunc demum hae 
quae adstabant Dei virtutem cognovere ; quem l studio 

10 omni collegerunt 111 et de industria sacrario condiderunt. 

*Testes sunt huius rei Burgundofaro 11, l pontifex Meldensis *p. 142. 
urbis et Waldebertus abba Luxoviensis coenubii. Nam 
et° aegrae quaedam, quae de eodem oleo sunt 1 ' adtrec- 
tatae q , pristinae sunt sanitate 1 ' redditae ; Bithildis s vero, 

15 omni iucunditate repleta, felicem praestolabatur exitum. 
Quae * cum caelo animam reddidisset, tanta suavitas 
odoris cellulam replevit, acsi balsama inibi crederes de- 
sudare. Quid hoc fuerit u , ut hanc creaturam aquae in 
lactis speciem verteret vel oleum fluendo multiplicare v 

20 iuberet, nisi quia miseratio divina aliis ostendere voluit, 
qualiter supradicta nocte divina clementia aegram w visi- 
tavit? Et dum illa sodalibus noluit indicare, quid vi- 
disset, virtutis suae x omnipotens et y visitationis vesti- 
gium z reliquid. 

25 22 a . De bestia in transgressione cibi visa. 

Dum b magnarum c rerum ob boni meriti d religionis- 
que e studio f conlatarum s [munera 11 ] non omisimus tra- 
dere posteritati x , simulque k quae ad terrorem durae ac [ 

Capp. 21. 22. A\b. b*. c. d. e. 2a. B\a. 

30 Cap. 21. a) An — ait in mg. suppl. Bla. b) nescitis A le. Bla (ubi citis 

m, al. suppl). c) om. Ale. d) labora Ale; lac oro pro 1. A2a (ubi m. al. vestrain 

add.). e) inquirire A ld, corr. ; inquiritere, expunct. it A le. f) ili : m. al. eorr. 

ille Bla. g) uti Alb. h) ita Alb. e. 2«; separari Alb*. c. d. Bla. i) a lacte 

add. A2a. k) ita Alb. e. 2a.; spec(t)iem rell. 1) ita Ale; quod rell. m) colligerunt 
35 A2a. Bla. n) ita scripsi ; Burgundofara Alb*. d. e. Bla; Burgundofora Alc.2a; 

Burgundofare Alb; ac add. Alb* ; et add. Alc. d. e. Bla; pontifexqne A2a. o) om. 

Alb; Quedam nainque egre Alb*. p) oni. Alc (non Ald.e). q) attactae Alb; 

adtacte ^Lle. r) ita pr. m. A\d\ sanitati rell. s) Bitihdis Ale. t) Quf Bla. 

u) ita Alb. e. 2a; fuit Alc. d. Bla; miraculi add. Alb*. v) ita Alb. 2a; multiplicari 
40 ^llc. d. e. Bla. w) aegra Bla. x) indicium add. Alc (non Ald. e). y) om. A2a. 
. z) vestium A le. 

Cap. 22. a) XIII. Alb; XII. Alc. b) ita Alb. d. e. 2a; Cum ^tlc. Bla. 

c) om. Alb. d) menti Bla; memoriam A lb. e) religionisque om. Alc. d. e. Bla. 

f) ita Ale; studium rell. g) consolatarum A lb. h) ipse suppleri ; miracula Mab.; 
45 om. codd. i) posteritatom A \b (non A\b 3 ). k) que om. A\c.d; quae om. Ale. 

1) ita Alb. c. 2a; et (B\a); dnre agigna vehementis pr. A \e. 

1) V. supra p. 41. 



278 IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 

ignavae a mentis profuisse conperimus, ratum h ducimus 
intimare. Quaedam etenim puella nobilis genere ad su- 
pradictum coenubium regularis c disciplinae colla sub- 
mittere venit d , sed bonae vitae intentum e hac religionis 
formam f aggressus» antiquus anguis denuo per trans- 5 
gressionis vitium de paradiso evellere h , excitavit gulae 
aviditatem, ac esuriem furtivo cibo aggressa est satiare; 
quod facinus per 1 spatia temporum non deprehensa pa- 
travit, nec prorsus alicui ex sodalibus patefactum est. 
Cumque ergo diu gulae aviditas animam macularet, 10 
dedit iustus arbiter iustam sententiam super iniustam 
animam : corripuit gravissimum f acinus poena graviori 
ac super fessus k artus * excitavit odium liciti™ cibi, nec vale- 
bat n turbata mens aliud quicquam quam furfures frondes- 
que et p herbarum agrestium q mixturam edere 1 '. Cumque 15 
iam per s multis diebus haec ultio super* animam trans- 
gressioue u deceptam maneret et v sibi hora refectionis 
supradictum cibum adduci postularet, vidit speciem apri 
magni w secum comedere et more cenosae suis x cibos 
grunnio x ventilare. At illa pavefacta interrogavit, quid v 20 
esset. Respondit bestia: 'Haec quaeque 2, 2 ego sum. Cibos. 
quos modousque per transgressione a comedisti, tecum ego 
comedi, et auiodo b , scias, per anni circulum hunc cibum 
habebis'. Permansit ergo cibus per c vertentis anni me- 
tam, nec prorsus aliud d edebat quam furfures frondesque 25 
arborum ac e herbarum agrestium f et sucus g , qui ex cer- 
*p. 143. visae reliquiis *proiciuntur h . Quid enim fuerit 1 , ut dia- 

Cap. 22. A 16. b*. c. d. e. 2«. B la. 

Cap. 22. a) agnaviae corr. iguavae A\d; ignaviae B\a. b) ita Alb. L*. V; 
(r. d. om.) i. (intimari Ale) curabimus (curavimus A\e; curamus A 2a) Alc. d. e. 2a. 30 
Bla. c) ita A le. 2a ; regulari rell. d) om. Ale. e) intentam hanc^tlfc; intentain 
ac A 2a. f) normam pr. m. B la. g) aggressus vitium (antiqus a. d. per t. v. pr. m. 
in mg. suppl.) de p. Bla. h) eve.Uere. excitavit Alb. Bla. i) loaga add. A\c. 

B la fubi t. sp.). k) ita A 1Z> ; fessos A lb* cum rell. 1) artos A le. m) litici B ia ; 
otn. Alb. n) delectabatur rea et amens Alb. o) furfur(es e corr.) A2a; furfures- 35 
que, Otti.fr A Ih (non A lb*J; furfornm frondesque A le ; furfurum frondiumque Alr. rf. 
Bla. p) om. A\e. q) agrestrium Bla. r) comedere Alb. s) ita recte Ale; 
(per om.) multis diebus Alb; per multos dies Alc. 2«. Bla. t) pr. m. in mg. suppl. 
Bla. u) transgressionem Alb. v) et si h. A2a. w) m. superscr. Bla; m. a. 
A lc fnon A ld. ej. x) suos A 2a. y) quae A 2a. z) ita A ld. B 1« ; quoque Alr; 40 
bestia, quia ego Alb; bestia : An (nescis m. al. superscr.), quia ego A2a. a) ita 
Ale; transgressionem rell. b) et modo inter bestias per a. Alb. c) (per om.) 

v. a. meta A\c. d.e. B\a. d) e. a. B\a. e) ita A\b*. c. d. e. B \a ; aut ^116. 2a. 
f) ita A\c.d.e. B\a; agrestia A\b.2a (ubi ia in lituraj; agrestes A\b*; mixturani 
supra l. 15. add. g) ita scripsi (cf. I, 16: cervisam — , quae ex frumenti vel hordei 45 
sucos equoquitur); sucos qui ^llc. d. B\a; secus que A\e; secus (m. al. corr. fecis ; 
que : ^4 2a; feces quae A 16. h) proicitur A\e. 2a. i) fuit A\d. B \. 

1) /. e. os porci. 2) Quaeque pro quaecumque Ionas scripsit; cf. 

supra p. 190 ; 19, infra p. 279, 14. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 279 

boli voce a fragilis mens miserae transgressionis conscia 
obiurgaretur, nisi quia l) praesentium poenaruin imma- 
nitas c non sineret animam postmodum cruciatibus dam- 
nari? Et divina pietas per eum voluit inproperia d con- 
5 sentientis depromere, per quem fuerat transgressio pro- 
pagata, et hunc habere indicem, cuius suasionibus malis 
diu decepta obtemperaverat, et 1 post poenas inlatas 
cognoscere, non diabolo sed creatori debere creaturam 
obedire. 

10 Similiter" alia puella Beractrudis 11 nomine cum diu 

in supradicto coenubio conversaretur et nequaquam re- 
gularis disciplinae omni conatu intenderet praecepta 
servare, misit diabolus in mentem 1 transgressione k cor- 
ruptam, ut quaeque potuisset furtu rapere, -occulte com- 

15 edere l . Quae cum diu transgressione animam macu- 
laret, dedit iustam m ultionem arbiter iustus. Corripuit n 
igne febris, ac inter incendia clamare coepit: l Vae mihi!' 
et post has° voces ita sopita iacuit, ut mortua ab om- 
nibus crederetur. Cumque post multum horarum spa- 

20 tium anhelaret, clamare coepit: 'Veniat mater! veniat 
mater!' Concito ergo gradu quae aderant matrem Bur- 
gundofaram p vocant; quam cum vidisset q , omni intentu r 
facinorum suorum coniecturam per confessionem pandit. 
Cumque omnes adstantes finem vitae expectarent, con- 

25 valescens s rediit. Quae postea quantisper sub febris 
correptione* in hac vita moravit", sicque v demum vitam 
finivit*- w . 

*) In editione Bedana haee addita sunt spuria: Postquam enu- 

meratae sanctimoniales foeminae sub magisterio beatae Bur- 

30 gundoforae constitutae diverso ac dispari, uti diximus, pro 

meritorum qualitate transitu vitam hanc corruptibilem ex- 

uerunt, ipsa quoque venerabilis mater earum coelesti vocatione 

Cap. 22. A 16. b*. c, d. e. 2« (ad I. 9J. B 1«. 

Cap. 22. a) vocern Alb.e. b) qua A 16. c) humanitas A2a. d) in- 
35 propria*4 2«. Blct; inpropria Ale. e) consentienti B la; consequenter Alb. f) ut — 

cognosceret Aia, g) fineni capitis oih. A2a; XIIII. c. inc. Alb. h) n. B. Alb. 

i) mente Ale. k) transgressionem correptam Alb; corruptam transgressione A 16*. 

1) ita Alb; cominedereft m. al. add.) B 1«; commederet A le; comederet A 16*. 6 3 . c. d. 

m) om. Alb (non Alb*). n) Corripitnr A Vc (non A\d. e). o) hanc vocem ^llc 

40 (non Ald.e) p) Burgnndoforam Alc. B 1« et m. al. Ald; m. id est B. (Purgundo- 

faram ^116) ^416. 6*. q) vidissent ^416 (non AiW). r) intentione Alc (non Ald. e). 

s) (c. r. om.). Q. (illa A 16*) p. q. convalescens (convalens A 16) et haec febris ex (ex 

om. A 16 3 ; ex hac f. A 16*) corr. A 16. 6*. b' J . t) correctione A le, corr. u) iia 

Alb.e; modic quievit ^4.16*; morata est rell. v) ita A 16* cnm rell.; sic quidem v. 
45 .4 16; sic qu : dem v. Alb 3 . w) dirnidia pagina vacat Alc.d; subscr. Explitit vita 

beatae Bnrgunde (pr. m. corr.J fratre ^416; Expliciunt (Explicant Bla) miracula, quae 

facta sunt in monasterio Evoriacas (Evoracis B 1«), Ald. Bla (nbi versus de Bobuleno 

subsequwitnr). Desinunt A lc. d. e (rersu vacuo relictoj. 



280 IOXAS. YITAE COLOIBAXI LIBER II. 

23*. De vita Bertulfi abbatis. 
Quam praeclara sint b monunienta c iustorum, doc- 
torum ordo per d temporum vicissitudines e studuit po- 
steris f declarare*. Quae ergo nunc 11 nostris noseuntur 
patrata 1 temporibus, nequaquam silendo neglegentiae 5 
*i».i44. somno torpentes k *preterinittere debemus 1 . ut sicut nobis 
precedentium exempla uberius religionis studia generant. 
ita postmodum posteritate m nostrorum temporum acta 
augmenta pariant n ; dumque aliis imitanda propagamus, 
nobis sepius memoranda opponimus. io 

Venerabilis p eteninU 1 Bertulfus 1 ' Ebobiensis s coe- 
nubii presul, cuius superius * f ecimus mentionem, quis 
quantusque f uerit. a nobis non est omittendum r tradere 
memoriae, sed prius, qualis conversatio 11- 2 e saeculo 
fuerit, memorandum est v . Fuit w enim genere nobilis, licet 15 
gentilis, consanguineus beati x Arnulfi y Mettensis z urbis 
pontificis. Qui cum praefatum pontificem Arnulfum ad 
cultum religionis post aulicas a honores, infulas 3 pom- 

digna, cum multis annis supra memorato monasterio Evoriacas 
decentissime praefuisset, corporis tandem infirmitate correpta, 20 
III. Xon. April. diem clausit extremum, coetibus aggregata 
cf. Apoci4.4. virginum, quae sequuntur agnum. quocunque ierit, coelestem 

videlicet sponsum, dominum nostrum Iesum Christum. qui 
cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat Deus per omnia 
secula seculorum. Amen. 25 

SAXCTAE BUBGUXDOFORAE ABBATISSAE 
VITAE FIXIS. 

Cap. 23. Ala.b.b*.2a. Bla. 

Cap. 23. a) lemmata: Incipit vita beati Bertulfi abbatis (confessoris 1> 
A2a. Bla; Incipit de beato Bertulfo Ala; lucipit virtutesque beati Bertulfi. qui fuit 30 
discipulus Eustasii et Atalae abbatum, qui in cenobio Tobiensi post Atalam abba 
exstitit, Alb; Incipit relatio de beato Bertholfo abbate iu Bobio et quorundam fratrum 
miraculis ibidem Alb*; praescriptiones capitum, qnae in codicibus desideraiitto-, ex 
laterculo siq)plevi. b sunt Bla. c) ita pr. m. Bla\ monimenta (e corr. nimenta 
Alaj Ala.b*. 2a; monmeuta Alb. d) om. Ala. e) vicissitudine : Ala; vicissi- ^o 
tudinis Alb, corr. f) posteri : : : m. al,- corr. posteritati ^12«; posteri s m. al. ad 
Bla. g) declara(re m. al. i» litura) Ala. h) om. Alb. Bla. i parata Ala. 

corr. k) corr. torpente sunt A2a. I) om. A2a. va.) ita Ala et jjr. m. Blb; 

posteritati rell. n) parient pr. m. Bla. o) alios pr. m. A2a. p N c. II. inc. Bla. 
q) enim Bla, corr. r) Bertorfus ? m. al. corr. Bertolfus, et sic infra Ala; Ber- 40 

tholfus semper Alb*. s) ita Ala: Aebobiensis A 2a ; Ebbobiensis B\a; Bobiensi- 

Alb. t) ommitt. Bla; obmitt. A 2a ; amitt. Aib (non Alb*). u ita A2a. B la 
(cf. p. 291,31,); eius eius in m. al. corr. eoaversatio eius in ^tla; conversio a Alb. 
v) om. Alb. w) c. II. itteip. Alb; disti/ictione carct Alb*. xi or.i. A2a. y Ar- 
nufi pr. m. corr. Aruolfi AUi (infra Arnolf. constanter). z) Metensis Ala. b. 45 

a) ita Bla; aulicos h. Ala. 2a; alicuius honuris Alb. 

1) Bertulfi Ionas in epistula praevia meminit. 2) Est vita monachica 
teste Cangio ideoque fere idem atque converslo. 3) Errant Ionas. 
Arnulfum pontificem in eremum iam secessisse ratus temporc quo Ber- 
tulfus ad itlum se contulit. cum infulas episcopales ita U. Amulfi c. 1) 50 
anno demum 629. ipsum deposuisse constet eodem, quo Eustasius defunctus 
est. Cf. SS. R. Merov. II, p. 427. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 281 

pasque saeculi ad religionis studia anhelare perspexit a , 
nisus est et ipse calcando terrena caelestia desiderare b . 
Postposuit patrem natalemque solum, pompas orbis' 1 Jo f «TJJ" 
iuxta euangelii vocem; post e rerum amissionem nudus 

b tollendo crucem ac sibimet ipsi * abnegando secutus est 
Christum. Iunctus supradicto pontifice^ Arnulfo, cum 
ipso quantisper 11 moravit. Deinde ad venerabilem virum 
Eusthasium ' Luxovio perrexit, quo diu subiectus sanctae 
regulae religionique gratus omnibus mansit. Exin k , ad- 

10 ventante beato Atala 1 ex Ausoniae 111 partibus, cum n vo- 
luntate et pacis vinculo venerabilis vir° Eusthasii eius 
societate p subiunctus est, quia erant q cor unum et anima ef.Act.4,32. 
una, nec quicquam r discordiae manebat, si mutuo s ac 
vicissim subiectos sibi commutarent. Abiit ergo post 

15 vestigia venerabilis * Atalae, Ausoniaeque sinibus receptus, 
in Ebobiensem 11 caenubium sub oboedientia beati Atalae 
permansit. Cumque reppertor rerum saepefatum patrem 
Atalam* ad caelestia regna post erumnas saeculi vexit, 
omnis contio monachorum voce animoque unito: 'In 

20 paterno honore v Bertulfum sublimamus w '. Qui per XIII 
annis w * omni x diligentiae y studio plebem docere ac in- 
buere salubribus monitis non omisit 2 . Sed a quid in his 
temporibus gesserit, memoriae tradendum est. 

Cum D iam egregiis moribus, bonitate et disciplina, 

25 scientiam c moderantem, plebem regeret, coepit antiquus 
anguis quietam mentem adversitatis ictu quatere. Ex- 
citavit quendam Probum d nomen e Dertonensis f- x urbis 
pontificem, qui ut subiectum sibi praefatum abbatem 

*) virtutibus ac miraculis gloriosum add. A lb*. 

30 Cap. 23. Ala.b.b*.2a. Bla. 

Cap. 23. a) perinspexit A la. b) quaerere A 1«. c) natale s. A 2a. 

d) urbis A 16. B la. e) postremum amissionem m. al. corr. postremum amissione 

rerum A2a. f) semet ipsum a. A2a; sibimet ipsi a. se Alb. g) ita (?) pr. ni. A2a. 

hj tantisper moratus est A 2a. i) ita B la ; Eustasium rell. k) c. III. incip. B la ; 
35 Dein A\a. 1) Attala semper AYb*. m) Ausione Alb. n) in litura Ala. o) ita 

A2a; viri rell.; Eusthasii h. I. Ala. Bla; Eustasii A 16 ; Eustasius A2a. p) ita 

p. . m. Ala. q) erat Alb. 2a; add. eis A 16*, illis A 2a. r) qaiqaam pr. m. Bla. 

s) mutue B la. t) venerabis pr. m. A\.a. u) Ebbobiense (corr. Ebbooiense) e. 

Bla; Ebobiense (ita Ala; Ebobiensi A2a; Bobiensi ^.16) coenobio rell. v) aiuut 

40 in mg . add. A2a. w) ita A2a. BUt; sul)lima(ret m. al. in litttra) Ala; sublimat 

. Alb. w*) annos A 16. x) omnis Bla. y) «liligentia et Ala; diligentia ^416; dili- 

genti ,4 16*. z) obmisit B ia. a) c. IIII. incip. Bla. b) c. III. incip. Alb. 

c) ita pr. m. B\a; scientiam moderante pr. m. A\b; scientia(que add. A\b*. 2«) 

moderante ^tla. 6*. 2a. d) Provum ^l 2'.' ; Procum A 16. e) ita pr. >». ^11«; nomiue 
45 rell. f) Derthoneusis ^.16*. 

1) Dertona, hodie Tortona } to-bs teste Strabone media inter Genuam et 
Placentiam. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBEB. II. 

*p. 145. cum caenubii a supplementum b faceret, ornni nisu c *in- 
tendebat d . Adgressus primum auligas e vel pontifices 
yicinos muneribus temptare. cumque sibi iunctos gauderet, 
regem f per eos suadere adiit. Regnabat g enim eodem 
tempore Ariowaldus h - x Langobardis 1 . Sed cum nihil 5 
aliud a rege in responsis recepissent, nisi ut ecclesiastico 
iure k probarent, utrum caenubia procul ab urbibus sita 1 
episcopali debeant ministrari m dominio 2 , ille omnes quos 
potuit suo intentui iungit 11 . Cumque haec agerentur, 
unus ex aulicis clam praefato Bertulfo p , quid rei fo- itf 
menta gestirent q , mandavit. Ille missus experiendi 
causam r ad regem direxit, quibus Ariowaldus s : 'Non\ 
inquid. 'raeum est sacerdotum T causas discernere, quas^ 
synodalis examinatio ad purum debet adducere u '. Scisci- 
tantur illi v , si illorum sit fautor consilii. Nequaquam 15' 
ait se eis favere, qui adversum w Dei famulum molestias x 
vellint v generare 2 . Cumque ille a quamvis a barbaro 
et Arrianae sectae credulum talia fari cernerent, poscent c , 
ut supplimento publico, qualiter Romae ad sedem apo- 
stolicam venire queant. fulciantur. Largito ergo d bene- 20 
ficio, regio cultu e Eomam usque suprafatus f abba, in 
cuius obsequium ego interfui», ad Honorium h papam 
accessit. Cui 1 cum rei causam patefecisset, ille de in- 
dustria quaerit, quae sit* consuetudo k regularis disciplinae. 
Cumque cuncta alacri animo in aures praesulis deges- 25 
sisset k *, placuit beato 1 Honorio regularis series, religionis 
cultus hac humilitatis indicia. Tenuit ergo eum quan- 
tisper, et cottidiano 111 effamine 11 Bertulfum roborare nisus. 

*) in domo eius add. A lh x . 

Cap. 23. Ala.b.b*.2a. Bla. 30 

Cap.2d. a) eoenobio A \b : :. raa. s A2a. }>) itn B\a; suppementum 

v. supplcmento A\a, et sic AV>. 2«. c) ita Ala. b; o. vi^4 2a; oiiis pro o. n. B\a. 
d) intendebant pr. m. B \a. e) m. al. corr. aulieas A\a; aulig : s corr. aulicos B la, 
primatum linguas Alb. f regi A2«. g) Regnebat A la, corr. h) ita 
A2a; Ariovaldus .-11«. Bla: Auriowaldus semper A~\b. i ita A\a. B\a: Lango- 35 

bardus A lb; Longobardua Alb*. 2a. k) niore Alb. 1 ita A2a. ni ita A 
ministrare d. A2a. Bla: miaisterio dominato Alb; domiaio parere Alb*. a 
Bla. o) c. V. incip. B\a. p) Bertulvo --116. q) gestarent A\b et m. ai. A\a. 

v ita A la (pr. m.j. B \a\ causa A 16. 2a. s) ita A 2«. B\a ; Ariovaldus A \a. t 8ac< r- 
dotebus(? eorr, sacerdotum B la. \.*) q\u\e Alb. u abd. A2a. v) an ille pro i. si A 1 5 ; 40 
an ipse A\b*; ille. otn. si B\a. w adversus A \a. x molestias A\a. y) ita 
pr. m. ^lla; vellent reU. z) srrrere A\a. n> ita pr. m. A\a; illi rell. bi q. bar- 
barum ^4 16. c m. B\a; poscunt reU. d) om. A\b. e) cultu:. raa. i .-) 

A\a: fultij»ro r. e. ^4 16. f) praefatus A\a. g) infui A2a. h) Ilonorum Ala, 
corr. i) ita A\u b; Qui reU. k) »7« A\a. b; consuetudiuis A 2u. B\a. k*) ita 45 
A \b. 1 ersro A2a. m) cotti in litura diano Aia. n aff. A2a, itt infra. 

1) A. 626 — 636. 2) Cf. 'X. Arch! XXV, p. 139. 






IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 283 

ut cepti itineris laborenr 1 non relinqueret et Arrianae 
pestis perfidiam euangelico mucrone ferire non abnueret. 
Erat c enim venerabilis praesul Honorius sagax arrimo, 
vigens consilio, doctrina clarens d , dulcedine et humili- 
5 tate pollens. Laetabatur egentibus socium repperisse, 
quo e dulcia promeret effamina, nec prorsus delectabatur f , 
ut cito ab eius consortio segregaretur. Sed cum vehe- 
mens aestus quiescendi» longum 11 prohiberet spatium, 
praebuit optatum munus, privilegia * sedis apostolicae 

10 largitus est, quatenus nullus episcoporum in praef ato 628, iuu. n. 
caenubio quolibet iure dominare 1 conaretur k . 

Percoeptum 1 ergo optatum munus, ad patriam re- 
meare nisi sumus. Cumque, peracto itineris spatio, Tu- 
scana arva postposita, Appennina m attigimus' rura n et° 

15 propter p castrum cui Bismantum 2 nomen est venissemus , 
tanta vis febrium Bertulfum q oppressit, ut omnino morte 
praeveniri r crederetur. Aeger enim ab Urbe *progressus *p. i^. 
fuerat. Oppresserat omnes maestitia s tam longevi iti- 
neris quam labor aegri patris, nec prorsus eius 1 de sospi- 

20 tate spem habentes, tenso tentorio, aspera in loca, undi- 
que 11 vallati maestitia nec omnino v de sospitate paterna 
fidentes, metati sumus. Erat w enim vigilia passionis iun. 28. 
beatorum Petri et Pauli apostolorum. Cumque x iam 
atra nox inruerit y , ille inter ignes febrium me arcessivit z 

25 ac curis mens dedita de nocturna vigilia sciscitavit a . 
Cumque ego D dicerem c omnia iam (1 esse disposita, ille 

Cap. 23. A lrt. b. b*. 2«. B la. 

Cap. 23. a) labore Bla. b) euangelii in litura A2a. c) c. VI. incip. Bla. 
d) clares m. al. corr. clarus A\a, et sic ^416*. e) ita Bla; quam Alb\ cum quo 

30 Ala. 2a; qui secum Alb*. f) delectabat (?) pr. m. Ala. g) quae sciendi m. al. 
corr. quaereudi A 2«. h) locam A la. i) ita pr. m. A 1« ; dominari rell. k) co- 
narentur pr. m. A2a. 1) «7« Ala; JPraecepto m. al. corr. Percepto Bla. m) ita 
Alb. 2a; Apennina A la, corr. n) arva Ala. o) et — venissemus om. Ala. 

p) ita Alb; prope rell. q) Eerthulfum h. I. et semel infra Alb*. r) pvenire pr. 

35 m. Ala. s) nou adcl. Bla. t) p. eiusdem s. A2a. u) u. v. m. in transitu a 

pagina ad paginam o»i. A2a. v) omni(no m. al. add.) Bla. w) Er(at m. al. in 

litura) Ala. x) c. VII. incip. Bla. y) ita pr. m. A\a. z) accessivit m. al. 

corr. accersivit Ala, et sic Alb*. 2a. B la. a) ita Ala (e corr.J. Bla; suseitavit 

Alb. 2a. b) ergo ^41« (pr. m.J. c) d(ic m. al. in litura)ere: Ala. d) om. A\a. 

40 1) Honorius papa Bertulfo abbati yresbytero a. 628, Iun. 11, iwivilegium 
(ed. in Hist. patriae monum. Chart. I, col. b) dedit, quo monasterium 
Bobiense ex iurisdictione episcopali exemptum sedi apostolicae subdidit, 
idque cum formula Libri diurni n. 77 (ed. Sickel p. 82^) concordare 
perspexit Iulius Harttung, { DipIomatisch-hist. Forschungen' p. 62. 

45 2) Bismantova castrum olim fortissimum territorii Mutinensis iam de- 
strur.tum est neque praeter immensum saxum, quod 'Pietra di Bisnian- 
tova' appellant (cf. Amati, 'Dizionario corografico delV Italia' I, 820,), 
reliquiae supersunt. 



284 IOXAS, VITAE COLUMBAXI LIBER II. 

ait a : 'Tu meuni ante stratum tota b per noctis meta, 
quousque diei prorumpat c crepusculum d , excuba'. Cum 
ergo excubassem, quousque intempesta e nox ruerit f , 
tantus me sopor oppressit, ut sursum caput g attollere 
non valerem, omnesque qui erga tentorium sarcinas h 
vel aequos excubabant 1 , simile k sunt oppressi 1 sopore. 
Cumque ergo cuncta silentia 111 operissent 11 . beatus apo- 
stolorum princeps Petrus advenit ac super stratum 
aegri patris adstetit: k Surge', inquid, fc et sospes tuos ad 
sodales perge'. Cumque ille inquireret 11 , quis esset, ille 10 
inn.29. ait : 'Petrus; mea hodie clara q in toto orbe celebrantur 1 ' 
sollemnia'. Cumque haec s dixisset, abiit. Ille timore 
perculsus, anxio et trepido corde me sciscitare curat, 
quid rei causa 1 inesset. Putabat enim me et audisse 
vocem et u aspectum vidisse. Cumque ego v aierem w , me 15 
nihil vidisse* vel audisse : l Non cernis', inquit, l fulvam v 
lucem, quo z Petrus apostolus pergit?' Cumque ego a 
aierem b , me nequaquam videre, silere coepit. Cumque 
ego cognovissem, quid rei causa e gestiret d , vix tandem 
precibus obtinere merui, ut mihi e rei panderet veritatem ; 20 
quod ille omnino siluisset, si me et audisse f et vidisse 
non putasset 1 *. 

Cum g quodam in h tempore, expleto psallendi offi- 
cio, una cum fratribus secunda diei hora de ecclesia 
beati Petri egrederetur, obvium 11 * habuit hominem Via- 25 
turinum 1-1 nomen k , daemonis 1 rabiae" 1 plenum. Quem 
intuens, caelos inspexit conditorique 11 postolavit, ut sui° 
voti favens adesset sauciumque daemonis peste suis p con- 
sulendo q precibus curaret. Deinde imperavit, ut vis 

Cap. 23. A \a. b. b*. 2a. B la. 30 

Cap. 23. a) agit Alb (non A\b % ). b) ita pr. m. A\a; totam per n. metam 
rell. c) erumpat A\a. d) c(re m. al. in ros.)p(n m. al. in /Y/.y.jsculum Ala; cre- 
spulum pr. m. Bla. e) intempes 1 .a : A\a. \) ita pr. m. Ala. g) capat pr. m. 
A\a. h) s. vel a. om. A\a. i) accubahat A\a. k) simile : pr. m. A\a; simili 
reU. 1) s. depressi A2a. m) silentio B\a; silentia — J. 13. corde me desunt, folio 35 
exciso, A\b. n) oper(uis in ras.)sent A\a; opperuissent A\b*. b*. o) supra B \a. 
p) inqu : ereret j>r. m. A\a. q) om. A\a. r) celebratur B \a. s) hoc pr. m. 

B\a. t) causa:. ras. s A\a; causa corr. causae A'la. u) ea asp. pr. m. B \a. 

v) ergo pr. m. A\a. w) (dice m. al. in litura)Tem --11«: agereni A2a. x) videsse 
pr. m. A \a. y) f(u m. al. in litura)\\axa A \a. z) a quo m. al. corr. in qua A \a 40 
et sic A\b*. a) om. A2a. 1> (dice »i. al. in litura)Tem A\a; agerem A2a. 

u) ila A\a. b; causa corr. (?) causae A2a; causae (rell.j. d) gestaret A\a. b. e) in 
litura A\a. f) audisse : A\a. f*) putaret A\b. g) c. V. incip. A\b; c. VIII. B\a. 
h) om. A\b. h*) obviam A\b. i) ita B\a; Victorinum A\a: i\\ via Turinum 

-4 2«; Viatorem A\b. k) ita pr. m. A\a; nomine rell. 1' ilemonifca m. al. in 46 
Utwa) A\n. m) ita A\a (pr. m.). 2a. n) eonditoremque A 16. o) suae voti 

A2a: suc voci A\b. p) que add. A\b (non Al<>*). <j: consolendo pr. m. A \>i : 
consulando A \b ; consulendi A 2a. 

1) Nomina Viatorin[aJ et Viatorianus commemorcmtur C. I. L. V, 
1765. 7561. 50 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 285 

rapida a daemonis ab homine exiret nec prorsus presu- 
meret Dei imaginem 11 maculare . Miserabiliter d discer- 
pendo e iniqua pestis fugit ab homine, protinusque 1 
salus secuta est, sospisque 8 ' ab ecclesia una cum fratribus 
5 egressus atque incolomis 11 permanens, gratias 1 creatori k 
*rependit, qui sic famolo suo cito favendo eiusque ora- *p. 147. 
tionibus obtemperando suo 1 cruciatui subvenit. 

Deinde 111 , interposito temporum circulo, alius 11 saeva 

daemonis peste infantulus oppressus nomen Domnicus, 

10 filius cuiusdam^ nomen q Urbani 1 ', ad eum curandi gratia 

properavit. Quem diu increpans curavit et seva s peste 

exire ab hominem 1 fecit*. 

Deinde 11 alia virtus subsecuta v . Quidam leprosus 
valida lepra perfusus nec prorsus w sospitatem reci- 

15 piendam a x medicis fiduciam gerens, ad venerabilem 
virum Bertulfum venit, suisque orationibiis ut opem 
misericordiae mereretur, postulavit. Quem cum vir 
fiducia plenus aspexisset, gravissimae ultionis y hominem 
subiacere, suspiravit imperatque 2 , ut a securn, quoadusque 

20 sospis redderetur, maneret. Dedit operam b , ut c mens 
virtutum d conscia caelos penetrans ad suas preces rerum 
conditorem excitaret e . Peractoque biduano ieiunio, oleum 
supra membra ulceribus plena e *effudit f , moxque didicere 8 ' 
membra post viscerum putredinem sanitatem recipere et 

25 ad pristinum 11 decorem denuo reverti, et ita sanus eger 
effectus 1 , ut nec vestigium leprae in eius corpore ap- 
pareret. Sicque creator omnium suis famulis k favendo 
subvenit, utuberius 1 vigore m virtutum roborati, calcando 



^) ac sic eum sanavit ddd. Alb" 



30 Cap. 23. A 1«. b. b*. 2a. B la. 

Cap. 23. a) rabida A lb. 2a et m. al. A \a. b) iraagine B 1«. c) maculari 
pr. m. A la. d) Mirabiliter A 2a. e) disserpendo B la. f) que om. A la. g) su- 
spisque pr. m. Ala, ut infra. h) incolomes pr. m. Ala. 2a. i) gratis corr. grates 
Ala. k) conditori Bla. 1) (s. om.) crueiato Alb. m) c. VI. incip. Alb. n) om. 

35. A la. o) nomine D. A 2a. B ln ; nomine Dominicus A lb ; inf. quidam nomen (pr. 

m.) Dominicus o. f. Ala. p) cuiusquam pr. m. Ala. q) ita pr. m. Ala; noniine 
rell. v) Orbani A 2a ; Urbanus (?) pr. m. B 1«. s) ita pr. m. A la ; s(a)evam pestem 
rell. t) ita pr. m. Ala; homine rell. u) c. VII. incip. Alb. v) est m. al. (?) 
add. A 2a. w) ad add. A 16. B la. x) om. B la. y) ultioni A 2a. z) im- 

40 peravitque A lb. a) om. B 1«. b) opera B la. c) et A lb. d) virtu : pr. m. 
Ala; virtutem ^4 16 (non Alb*J. e) excitavit Alb. e*) plene Alb (non Alb*J. 
f) e(ffu m. al. in lifio-a)dit Ala. g) dedicere pr. m. Ala. h) pstinum (?) pr. m. 
A la. i) ita A Ib. B la ; est add. A la. 2a. k) versu exennte om. A 2«. 1) uberi 
A 16. m) vigore : A la. 



286 IONAS, VITAE COLUaLBAXI LIBER II. 

perfuncturia caelestia semper studeant adimplere pre- 
conia •*•*. 

24*. De ultione monachi ab Arrianis. 

Plerumque b etenim monachorum experti sumus vir- 
tutes flagrare, et ideo ratum ducimus, ut ex his aliqua » 
interseramus. Cum quodam c tempore Blidulfus d pres- 
biter, cuius superius e - 2 fecimus f mentionem, a beato 
Atala g ad Ticinum 11 urbem directus fuisset ibique per- 
venisset, viaque 1 mediae civitatis ambulans, obvium 1 * 
habuit Ariowaldum k ducem Langobardorum 1 • 3 , genere 111 io 
hominem nobilissimum, generum 11 Agilulfi , cognatum 
Adalwaldi p , sectae Arrianae credulum, qui post Adal- 
waldi obitum regnum Langobardorum regendum suscepit. 
His ergo cum Blidulfum vidisset, ait: c E q Columbani 
monachis r iste est, qui s nobis salutantibus * denegat 11 apta 15 
respondere v '. Cumque iam haut procul abesset, deridens 
salutem premisit. Ad haec Blidulfus w : 'Salutem', in- 
quid, 'optabam tuam, si tu non tuis seductoribus x et 
veritate y alienis 2 faveris doctrinis, quos et a sacerdotes 
,.u8. adhuc vocatis, mendacio b *sibi adlatum nomen ; porro 20 
melius esse c ineffabilem Trinitatem una deitate con- 
fiteri, non tres potestates, sed tres personas, nec unam d 

*) Postea sanctus pater Berthulfus, expleto terciodecimo pre- 
lationis sue anno, virtutibus clarus ac miraculis inclitus mi- 
gravit ad Christum add. A lb*. 25 

Capp. 23. 24. Ala. b. b*. 2a. Bla. 

Cap. 23. a) FIN. mbscr. Bla. 

Cap. 24. a, praescr. De uionachis Ebobiensibus A la; Tncipiuut aliquantorum 
fratrum virtutes, qui in cenobio Bobiensi mancbant, Alb; praescriptione carent Alb*. 
2a, Bla. b) A plerisque ^11«. c) eodeni Alb. d) Hildulfus Ala, ut infra. 30 

e) euperi : us Ala. f) om. Alh (non Alb*j. g) Attala Ala. h) (ad in litura) 

Ticen : uni A la ; ad vicinum miniata Alb (non A\b*). i) (via in litura) gque Ala. 
i*) obviam Alb. k) (Ario in Utura valduin .41a; Ariovvaldi Bla. 1) Longob. 

constanter Alb*. 2a; I.angobardum pr. m. Bla. m) om. Ala. n) m. al. corr. 

genere (cf. n. m) Ala; genero pr. m. A2a. o) Agil:lri m. al. corr. Agilolfi Ala. 35 

p) Adehvaldi A la ; Adhvaldi Bla: itew infra. q) ei Alb; om. Alb*. r) mona- 
(chis m. al. in litura) Ala; monachus Alb: monachi Bla. s) quia -41a. t) salu- 
taribus Ala. u) denegit Alb; denegant Alb*. 2a. v) (re in litura spondere Ala. 
w) Blidulfus m. al. corr. Hildulfus Ala. x) secluctionibus Bla. y) m. al. corr. 
a veritate ^lla; veritati B la. z) alienus (?) pr. m. A2a. a) ut Alb. b) men- 40 
da(ci m. al. in titurao Ala. c) ita Bla; : esset (te in litura) i. Ala; esset et i. 

Alb; est te i. A2a. d) unum pr. m. Ala. 

1) Cum Bertulfus c. a. 626. Athalae successerit monasteriumque per 
annos XIII gubernaverit, ipsum c. a. 639. obiisse opus est. 2) Supra 
II, 5. 3) A. 626. Arioaldus dux Taurinensis rex creatus est; cf. 45 
Pauli Hist. Langob. IV, 41. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBKR II. 287 

trium nominum personam, sed tres in veritate Patris et 
Filii et Spiritus sancti personas, una potestate, volun- 
tate, essentia'. Haec 51 paulisper audiens, progressus 
deinde b ait, cur se° non habere huius (l crudelitatis 

6 ministros, qui, obruente noctis caligine, redeuntem solli- 
citarent et fustibus vel f sudibus^ conlisum 11 morti hunc 
monachum 1 traderent. Tunc unus vesanior ceteris ait k , 
ad hoc se patrandum l paratum esse, si in iubeat. Ille 
vero: l Si haec', inquid, 'feceris, muneribus te subsequenti 

10 diae 11 ditem '. Proo-ressus ergo socium sibi sceleris alium 
similein p sui iungit viamque, atris p * obruentibus tenebris, 
custodit. Commeans ergo per eandem q viam monachus 
et presbiter r et a cena s qua a quodam* christiano invi- 
tatus fuerat regressus, inoppinato 11 in v satellitis^ incedit x , 

i5 percussusque cerebro y ac onmi conpage corporis conlisus, 
inmanes 2 fustium a ictibus ac sudibus pulsatus interiit, 
nullo e d populo sentiente, — erat enim abditum e 
locum, — sed nec dare vocem f quiverat, anticipatus^ 
loetalibus 11 ictis 1 . Diu ergo exanimem k , ut putabant, 

io cadaver cedentes 1 abeunt m , auctori 11 sceleris patratum 
facinus nuntiant . Cumque his ad cuius domum meta- 
batur p morare q presbiterum r et s monachum * cerneret, 
eventum rei nesciens, — erat enim et ipse presbiter 
Iustus nomine, — veritus 11 , ne in Arrianis v inruisset w , 

85 arrepto x baculo, e y parte dirigit iter z repperitque iacen- 
tem ; acsi somno depressum a suscitare conatur. Ille 

Cap. 24. A \a. b. b*. 2a. B la. 

Cap. 24. a) cum add. A2a. b) : : inde (2 litt. superscr. eras.) Ala; om. 

A 2a. c) non se nabere(t postea add.) A la ; (se om.) non haberet A lb. d) huis 
J0 B la. e) credulitatis corr. crudelitatis Ala; iacredulitis m. al. corr. incredulitatis 

A 2a. f) in Utura A la. g) funibus A la. h) coucisum A lb. i) monachus (?) 

corr. monachum A la. k) adhuc ait se A\b ; ait ei se A lb*. 1) (patran in litura)dum 

Ala. m) (8i postea add.) i. (e corr. iubet ?) Ala. n) itapr.m.Ala. o) ditabo^l 2a. 

p) sibi similem i. B la. p*) patris A lb. q) eundem^r. m. A la. r) superscr., duabus 
15 litteris erasis, Ala. s) et advena, qui Ala; a c. (ad pr. m. in mg.) quam A2a. 

t) quondam Bla. u) inopinatu Alb (non Alb*). v) om. Ala. w) ita pr. m. 

Ala. x) ita pr. m. Ala; incidet pr. m. corr. incidit Alb (non Alb*), et sic rell. 

y) ce : : ebro pr. m. Ala. z) inmane :, ras. s Ala; inruanibuf; Alb; in manus A2a. 

Bla. a) ostium A la. b) palpatus ^41«. c) nullus (?) m. al. corr. Nullo haec 

10 Ala. d) om. Alb; e p. otn. Alb*; e populis Ala. e) ita Ala (pr. m.). 2a (pr. 

m.). Bla; abditus locus Alb. f) om. Alb (non Alb*). g) anticip(a m. aJ. in 

ras. maiore)\us Ala; antipatus A2a, corr. h) ita recte pr. m. Ala; loco e (ita Bla; 

et A lb. 2a) talibus (alibus A 2a) ictibus (om. A2a) rell. i) exprimere add. A\b*. k) ex- 

animum ^416; exam : e pr. m. A2a. 1) : : clentes m. al. corr. caedentes -41a. m) om. 
15 ^416. n) anctoris scleres (corr. scleleris) Bla. o) nuntiavit (?) pr. m. A2a. 

p) metabantur A 16. q) ita Ala. Bla; morari rell. r) p(rbt m. al. in litura) _41a; 

presbiteros A lb. s) eras. A la. t) ita A 2a et m. al. A la ; monachus A la (pr. 

m.). Bla; monachos Alb. u) que add. Alb. v) ita A2a. Bla; Arrianos -41«. b. 

w) irruissent ^4 15; incidisset A2a. x) arreptus Bla. y) ita A2a. Bla; a ^Lla; 
>0 ea A 16. z) m. al. in litura A la. B la. a) depr§3s : m. al. corr. depressu A la. 

b) s(u m. al. in raA-.)scitare A \a ; sciscitare B la ; sciscitari A 16. 2a. 



288 IOXAS, YITAE COLOIBANI LIBER II. 

vero velut ab stratu a incolomis 11 surgit, vix plagaruni 
vestigiis parentibus ; pariter ad metatum pergunt. Oon- 
quirenti c , quid hoc fuisset, respondit, nihil mihi d um- 
quam suavius accessisse e , nec somnum f dulciorem habu- 
isse testat g . Interrogat. si dolor aliquod 11 membrorum 
attingat; nequaquam se 1 plus sospitem fuisse et nescire 
sibi k aliquid x adversi evenisse 111 respondit. Peractis ergo 
necessariis*, ad monasterium repetat 11 . His° ergo, qui 
se spontaneum p ad hoc patrandum q opus indiderat, mox 
post discessum 1 ' ab s Ticino monachi daemone corripitur \o 
et* diversis poenarum incendiis nagellatur commissum- 
que 11 facinus exitiabiliter confitetur. Omnibus populis 
*p. 149. clamat v , quicumque talia w Ebobiensibus x "monachis, quae 
ipse patraverat, committat, simili ultione y subiaceat, et 
qui Arrianorum persuasionibus 2 adquiescat, tales iras 15 
iusti iudicis sentiat. Quod facinus videns miser a Ario- 
waldus b divinitus manifestatum. confusus et metuens, 
ne sibi aliquid simile eveniat , ipsum quem d vis horrida 
torquebat e cum socios f ad beatum f * Atalam dirigit pre- 
caturque g pro se, ut commissum malum ignoscat h ; se 20 
multo famulatu paratum esse, si eius dona vellint 1 re- 
cipere. Yidens beatus k Atala 1 membri m sui iniurias di- 
viuitus vindicatas 11 , rogat, ut cuncti pro pestiferum 
orent p , utque^ vis adversae 1 ' potestatis misero s ab ho- 
mine pellatur 1 ; nam munera impii hac 11 heretici hominis 2& 
numquam in perpetuum v suscipere respondit. Cunctorum 
ergo w orationem x Dominus ad tempus pepercit; redditus 

*) P ro quibus exierat add. A Ib*. 

Cap. 24. A\a.b.b*.2a. Bla. 

Cap. 24. a) ita A\a; strato rell. b) incolomes pr. m. Ala; incoluraes Bla. 
c) Cum querenti m. al. eorr. Tum querenti Ala. d) ita Ala; sibi Alb; ei A2a: r. 
(nibil m. al. superscr.) ium m. al. in lit$tra)quaxa mihi s. Bla. e acc(idit. sed 

m. al. in litura) nec Ala. 1 somnium Bla. g) ita pr. m. Ala; testatur rell. 

h) om. Alb; aliquit in m. Bla. i) om. A2a. k) s: m. al. corr. si ^41«. 1) aliquit Bla. 
m) evenire pr. m. Bla. n) repetit -416; repedat Alb*. 2a. o) ita Bla; Hic Alb: 
Is Ala. 2«. p) sospitaneum A2a. q) ita recte Ala. b*. 2a (v. p. 290, 9); patratum Alb. 
Bla. r) discessn Bla. s) a Ticino (m. al. corr. Ticeno) m. ^4 1«; ab T. a mo- 

nacho A2a. t) a Ala. u) ommissumque A2a. v) clamans _417j et m. al. Ala. 

w tali Bla. x) Ebbob. Bla; Bob. Alb*. y Ua Ala. 2«; ultioni Alb*. Bla; 

ultionis -416. z a. p. talem iram A2a. a) om. A2a. b) Arivaldus pr. m. Ala. 41 
c) eveuiret Alb. d) ipsumque vis Bla. e) torqueat B\a. ti ita pr. m. Ala. 
2a V : sociis rell. t*) heatam Alb, corr. g) precaturum Ala. h) ignoscant A2a. 
i velit Alb; velleut A2a. k) beatas Ala, corr. \) Attala Ala. m) mem : : sui 
m. al. corr. memor frTs sui Ala. n) vindicatus Ala; om. Alb. o) pestifero Alb 
et m. al. A2a. p) m, al. superscr. Ala. q) ut qu : : (w. al. que) Ala; ut quod 
Alb; ut (om. q.) Alb*. r) adversa Ala. s) mi : sere Ala. t) pellat (pella : 

.4 1« m. al. corr. pellatur ^41a. Bla, et sic Alb (ubi exitium add.J. 2a. u) om. Alb*. 
Bla. v) se add. A2a. w) ego Ala, corr. x) orationum B\a et e corr. A2a; 
oratiun : : >w. al. corr. orationi ^41«. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 289 

sanitati, statim homo sospis rediit, sed vitae lucra non 
diu potitus*. Cumque metatu b suo resederet et ab aliis 
increparetur, quur hoc fecisset, insultantis voce dicit c 
se hoc d sponte fecisse; quid e exinde 1 vellint g ? Mox 
5 correptus h igne febrium et inter poenas incendii clami- 
tans 1 , vitae k privatus est. Quem nequaquam iuxta ali- 
orum sepulchra sepelire ausi sunt, sed procul ab om- 
nibus in quodam conspicuo loco, quo praetereuntes di- 
cerent: 'Hic ille miser tumulatus iacet, qui Ebobiensi 1 
10 monacho sua lascivia crudelitatem administravit'. 

25 a . De monacho Meroveo et ultione eius et 

obitu Agibodi monachi ac Theudoaldi et Bau- 

dachario et Leubardo. 

Eodem itaque in tempore alius monachus Meroveus b 

15 nomine a beato Atala ad Dertonam c urbem directus 

pervenit ac ob conditionem d quam e venerat longius ab 

urbe progressus ad quendam 1 villam super^ Hiram 11,1 

fluvium accessit, in 1 qua fanuin, arboribus intersitis, 

progrediens vidit, allatoque k igni subposuit ac ex 1 lignis 

20 congeriem in modum pyrae m coacervavit. Quod fani 

cultores cernentes, Meroveum 11 adprehendunt diuque 

fustibus caesum conlesumque ictibus in Hiram p fluvium 

dimergere conantur; sed monachum unda non audebat 

recipere, quamquam q ille prorsus 1 * tali pro causa mori 

25 paratus esset. Cumque cernerent non posse dimergi, 

quem Domini iniseratio s custodiret, fuit inter eos inane 1 - 

consilium. Prosternunt 11 super undas Meroveum materia- 

Capp. 24. 25. Ala. b. b*. 2«. Bla. 

Cap. 24. a) potius pr. m. Ala; popitus Alb (non Alb*). b) meta(tu m. 

30 al. in litura) Ala; me(e)tatui rell. c) dixit .41«. d) superscr. Ala. e) quod A2a. 
f) (ex m. al. superscr.)'m<\.e Bla. g) velint Alb; vellet A2a. h) corrcptufs in 

litura) Ala. i) clamans .4 2a. k) ita Bla et pr. m. A2a; vita rell. 1) : : : (E in 
W«ra)bobiensi monacho A\a; Bobiensi monacho Alb ; Ebbobiensi monachi Bla; Ebo- 
biensibus monachis A2a. 

35 Cap. 25. a) c. II. incip. Alb. b) Meroutuus semper Alb; Merovutus A lb* ; 

Mereveus semper A2a. c) Derthonam, ut infra Alb* ; Dertonem .4 2«. d) condit(i 
m. al. in Utura)onem Ala. e) ita A2a. Bla; qua ^41a. b. f) ita Bla; quandam 
rell. g) ita Ala. Bla; supra Alb. 2a. h) Hiran ^la; Hyram ^416*. 2a; Ira ^41a. 
i) pro in qua habent ita Alb, ubi -416*. k) ita Ala; allatumque ignem (igne i?la) 

40 rell. 1) om. Alb; ac lignorum Alb*. m) pyreco accervavit pr. m. Ala; pire 

Alb. Bla; piri ^42a. n) Merove : um ^lla. o) adprehenderunt Alb (non Alb*); 
appdunt m. al. corr. apprehendunt .Bla. p) Hiran Bla; Hili corr. Xili Ala; Iram 
^4 2a. q) quamque Alb. r) m. prorsus t. pro c. jBla. s) mes. pr. m. Ala. 

t) inani pr. m. ^41a; mane A2a. u) prosternam m. al. corr. prosternamus .41«. 

45 1) Iria fluvins hodie appettatur Staffora ; cf. Fwbiger, 'Handbuch d. 
alten Geogr.' p. 397 -. 

Ionas. 19 



290 IOXAS, YITAE COLUMBANI LIBER II. 

*p. 150. que a desuper coacervant, ut inmane *pondus undis sub- 
niittat b . Cunique scelus satisfactum crederent, relicto, 
ut rebantur , cadavere d , ad metatus remeant. His 
abeuritibus, Meroveus nihil molestiae sentiens. incolomis 6 
a fluvio surgit. disruptisque nexibus, sospis f Dertonam 5 
ingreditur ac post ad monasterium remeans pervenit. 
Moxque divina ultio, progredientem^ Meroveum, satellites 
perculit. Nam omnes qui in eo fuerunt consortio ad 
hoc opus patrandum h diversis 1 sunt plagis adflicti; alios 
caecitas. alios ignis urens k , alios contractio poplitum, 10 
alios omnium membrorum debilitas. diversi diversa per- 
ceperunt tormenta. Sed postquam conpererunt * . Mero- 
veum sospitem m Ebobium 11 remeasse, quidam eorum 11 * aegri 
adducti pervenerunt . Sed perpauci p ex eis per q pae- 
nitentiae niedicainenta r evaserunt; reliqui omnes in ea- 15 
dem ultione mortui sunt. Mirificum munus famulis suis 
rerum largitur 5 repertor. dum post damna carnis et 
corporis inrogatas* iniurias 11 et in praesenti vita per 
amminiculum v roborat et in futuro post certamina coro- 
nando glorificat. quos w hic x praesertim ob suum nomen 20 
suscipere iniuriam sponte perspicit v . 

Aliorum 2 etenim monachorum in supradictu a Ebo- 
biense coenubio felicem vitam felicioremque c exitum 
vidimus peregisse, qui diversa per d exhortatione e super- 
stitum f exeuntes de hac luce exempla reliquerunt. Ex 25 
quibus aliqua ponenda sunt^, ut viventibus eorumque 
vitam imitantibus adhortatio 11 crescat. Nam quodam in 
tempore, cum quidam monachus Agibodus 1 nomine, cuius 
etiam superius l fecimus mentionem, qui tempore beati k 

Cap. 25. A la. b. b* (ad l. 20;. 2a. B la. 30 

Cap. 25. a) ita Bla; materiamque (sed eriam m. al. in litura Ala) rell. 
b) subrnitteret Alb. c) reba : : tur, ras. fe Ala; arbitrabantur Bla. d) cadaverae 
jpr. m. Ala. e) incolonies pr. »!.(?). om. a Ala. f) ita pr. m. Ala; sospes rell. 
g) ita jpr. »i. A2a; progrediente Meroveo rell. hi patrandam pr. m. Ala. i) diversi 
Bla. k) urit ^116. 1) compererant ^lla; comperunt Bla. m) ad add. Alb. 2a. 35 
n) Bobium Alb. Bla. n*) aegre eorum Alh. oj pervenerant A la. p) per eras. 
Bla; pauci Ala. q) om. A2a. r) medicament(^a m. al. in litura) Ala. s) largitor 
Ala. 2a fpr. m.j. Bla fubi rep. deest). t) inrogatus A\b. u) in iniur. (?) pr. m. 

A2a. v) (am in litura)mimculum Ala ; v. amminiculo A2a. w) quos — perspicit 
om. et ea quae insequuntur ad p. 292,7. adeo in brere coacta et immutata sunt, ut vix pauca 40 
verba cum textu nostro conferri potuerint, Alb*. x) hi(c praesertim in litura Ala. 

y) ita Ala; percipit Bla; prescivit Alb; cernit postea add. A2a. z) c. III. incip. 
A\h. a) ita j)r. m. Ala. b ita C?j pr. m. Ala; Ebobiensi Bla; Aebobiensi A 2a : 
Bobiensi Alb. c) felioremque A2a. d) pro Alb. e exhortione m. al. corr. 

exorationes Ala: exortationem A2a. Bla. f) spretum m. al. corr. precum Ala. 45 

g) »i. aJ. in litura scr. Ala. h exhortatio Alb. i) ita A2a. Bla; Agibodis Ala; 
Agiboldus Alb. k be ati m. al. in litura) Ala. 

1) Supra II, 2. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 291 

Atalae molinum monasterii gubernabat, in extremis anxie- 
tatibus positus, sui exitus expectabat boram, cumque 
iam fratrum caterva adstaret, que exeunte 51 de mundo 
animae suppremos rependeret b honores, atque ex c more 

5 ad psallendi' 1 officio c se praepararent, elapsa e f corpore 
anima, vidit aeternaui" lucem sibi paratam h solemque 
rutilo fulgore 1 micantem. Cumque cerneret aieretque k , 
se 1 numquam talem solem vidisse, vel quae ei m claritas 
adsimilari 11 possit , unus ex celicolis 11 ad eum accessit, 

10 sciscitatusque q , quid adtonitus 1 ' intueret s , respondit solis 
fulgorem inirare 1 nec se umquam similem vidisse. Ille 
ait: 'Noveris te hac die ad nos venire huiusque" lucis 
fulvae habitatorem v esse, et septies super hunc solem 
iustorum choris insertus w splendere. Reversus vale dic 

15 fratrum tuorum coetum x et sic deinceps redies ad nos'. 
Reversaque anima in corpore, vale ultimuin y omnibus 
dicit. Cumque unus ex adstantibus interrogaret, quo 
diu ancipite z exitu a moravisset, rei causam exponit , 
quid viderit , et quantam d sibi claritatem promissam 

20 esse, edisserit e , et quod eadem hora iturus sit, denuntiat: 
tantum viaticum capere et valedicere fratribus regressus*. 
Cumque sacrum corpus 'Domini sumpsisset omnibusque *p. 151. 
dedisset osculum g , postulat, ut caritatis officium cor- 
pori h dependant. Prosecutaque * est mox finis k promis- 

25 sionem, felicemque exitum habens, solum desiderium 
viventibus reliquid. Hoc 1 tantummodo 111 remunerator 
sanctorum posteris relinquere voluit ad exemplum, ut 11 
qui eius coronam ante° exitum promissam cognovissent, 
eius puritatis et p religionis in omnibus imitatores essent. 

30 Fuerat enim his a pueritia sub regularis disciplinae 
norma q eruditus, sub beato Columbano e saeculo con- 
versus, simplex et omni bonitate inter fratres habitus, 
oboedientia et religione pollens, malitia omnino 1 ' iuxta 

Cap. 25. A \a. b. 2o. B \a. 

35 Cap. 25. a) ita B\a; exeunti rell. b) rependerent A 2a. c) ea A2a. 

d) psallendum A2a. e) ita B\a; officia rell. f) om. A\b. g) aeterna B\a. 

h) preparatarn A2a. i) fulgoreui B\a. k) ageretque A2a; om. A\b. 1) (se num 

m. al. in litura) quam A\a. m) ei om. A \b ; q. ei om. A\b*. n) adsimilare :, 

ras. t A\a. o) posset A\b. p) cel(i in utura)ao(l in litura)is A\a. q) est add. 
40 A 2a. r) attentius A \b. s) intueretur A \b. 2a. t) mirari A \b. 2a. u) que 

suppl. A\a. v) habitatore (?) pr. m. A\a. w) corr. insertum A2a; insertis A\a. 

x) coetui A\b. 2a. y) o. u. A\a. z) ita pr. m. A\a; ancipiti A\b. 2a; ancepti 

B \a. a) exitum (corr. exitu) oravisset A 2a. b) exposuit A 2a. c) videret A \b. 

d) quanta s. claritas promissa esset A \a. e) edisceret A 16. f) regressum A \b. 

45 g) om., sed pacem ante dedisset m, al. suppl. B\a. h) corporis pr. m. A2a. i) Pro- 

sequut(us in ras.)que A\a. k) fines pr. m. A\a. 1) Hoe — l. 29. essent om. A\b*. 

m) tantummodum pr. m. A \a. n) m. al. superscr. A 2a. o) eius add. B \a. p) m. 

al. in litura A\a. q) normii pr. m. A2a. r) i. e. o. A2a. 

19* 



292 IOXAS, YITAE COLUMBANI LIBER II. 

cf i4'2o? r ' euangelium parvulus extitit. Quid namque fuerit a , quod 
clementissimus rerum creator exeunti de mundo mon- 
strare voluit, qualis post futurus esset, nisi quia hi c 
qui d simile e simplicitate vivunt f et oboedientiae ac morti- 
ficatione* voluntariae subiciuntur 11 , similem remunera- 5 
tionem expectent 1 claritatemque aeterni k luminis poti- 
antur? 

Aliumque 1 similem oboedientia et pietate™ atque 
mansuetudine Theudoaldum 11 nomine vidimus feliciter 
de praesenti vita segregari et cum omni laetitia et° 10 
exultatione ad aeterna gaudia properare p . Nam cum 
laetus q suo iaceret in stratu, rogat, ut omnes veniant, 
omnibusque suppremum vale dicit r : se s eadem hora de 
corpore egressuruui r ; sed qualiter suum viderit exitum, 
nobis nequaquam indicare voluit.. Cumque iam omnebus 15 
vale dixisset. viaticum poposcit; quo sumpto, antiphonam 11 

p=. 83. 8. ipse inposuit, dicens: Ihunt sancti de virtute in virtutem; 
videhitur Deus deorum in Syon Y . Inpletam w ergo anti- 
phonae x melodiam. laetus et omni amoenitate repletus 
animam datori reddidit. ut nobis qui adstabamus aperte 20 
daretur intellegi, eum y de visa gloria et z promissa a - 1 prae- 
mii laetitia esse repletum. 

Aiius b monachus sub abbate Bertulfo nomine Bau- 
dacharius, cum c tempore vindemiae ordinatus d , ut 
vineam custodiret. ne avium bestiarumve e incursus f dam- 25 
num inferret, evenit, ut XXX fratres ad eandem muni- 
endam g venirent vineam. Ille caritate plenus postulat, 
ut ibi post laborem fessa membra reficiant. nec aliud 
quicquam habens h quam modicum panis, quam 1 ad suos 
usus k detulerat. Quem cum praepositus 1 increparet, nec 111 30 
hoc intento 11 haberit , quia panis p parare nequiret -, ille 

Cap. 25. A \a. b. b* (a 1. 8). 2a. B \a. 
Cap. 25. a) fu it >n. al. in rasura maiore) A\a. b) monstrari B\a. c) otu. 
A2a. d) om. A\b. •■ iia pr. m. A\a; simili rell. i) m. al. in litura A\a. 

g) mortirieationi A\b et m. al. A\ct; mortiricationi : A2a. h) subiciantur A\a. 35 

i) expectant A\a: expectarent A\b. k- aetern(i m. al. in rasura maiore) A2a. 

1) c. IIII. incip. A\b, ubi que deesf. m) pietate pr. m. B\a. n) ita B\a\ Theu- 
doaldus pr. m. A2a; Theodoaldum A\a. b. o) laetitiae exult. A\b. p) properari 
A\b. q) cum in lecto suo iaceret, rogat A2a. r) vale dicat A\a. B\a. s) om. 
A\a. t egressurus A\a; recessurum A2a. u aut ipho in Iifura)n&m A \i. 4l> 

v) Sion A\a. w) Inpleta — melodia A \a ; Impletam — melodium A\b (non A \l>*). 
x anti in litura ph o im litura nae A\n. \< postea atld. B\a. z) om. A\a. a) ita 
AV>: promiss: »i. al. corr. promissi A\a, et sic A2a. B\a. b) c. V. incip. A\b; 

A. versum ducit A\a. e om, A2a. d fuissot add. A\a; esset add. B\a. e) be- 
stiarumque A\a. i) adcursus A2o. g) vineam m. venirent A\a. h) habebant qua 45 
A\b. i) ita pr. m. A \a; quem rell. k) u. detulerit pr. m. A2a; detule:rat usus ^41«. 
1 psitus A\a, corr. m) corr. ne ^l lar, et sic A2a. n) intuitu A\b. o) ita j>r. 

m. Ala. ]i ita A2a (pr. ra.j. B\a. q) nequiverit A\a. 

1) Pro promissis; cf. 2. Petr. 3, 13. 



IONAS, VITAE COLUMBANI LIBER II. 293 

ait: 'Large a dapes mecum sunt, e quibus tantos et b 
pluriores satiare c possunt'. Cumque praepositus inqui- 
rerit, quae essent, alitem (l , inqtiit 6 , sibi a Domino datam, 
quam f a nando» anatem l vulgo vocant. Ille inquid : 

5 l Ut postulasti, prebe cibos *fratrum h '. Dedit operam, * p . 152. 
divisit per XXX: ita 1 omnes satiati k , ut 1 vix ullo uin- 
quam se dicerent fuisse 111 tempore 11 cibo° repletos 11 ; auxit 
fides q quod 1 " non habuerant s in supplimento* dapes. 

Alius 11 rursum v monachus nomine Leubardus w , cum 

10 ad vineae x custodiam alio y tempore depotatus fuisset, 
invenit vulpiculam uvas vorantem; quam comminando 
corripuit, ac ne amplius adtingerit, imperando prohibuit. 
Cumque ille abisset z , adsueta furtivis vivere a fera ad- 
venit b cibis c , cumque gustasset, prohibitos d in ora cibos 

15 gerens e , spiravit* . Moxque Leubardus s de studio vineam 
circumiens 11 , repperit vulpem 1 mortuain, in ore prohibitos 
tenentem k cibos. 

Aliaque 1 vice hisdem Leubardus cum Meroveo 111 , 
cuius superius fecimus 11 mentionem, septa vineae ex ab- 

20 batis imperium densabant p atque muniebant q . Evenit, 
ut secure arborem succiderint et 1 * de ramorum coniec- 
tura septa densarent. Cumque iam columnam ramis 
nudassent s , fuit consilii 1 , ut terrae prostrati 11 Dominum 
postularent, ut ipse augerit fortitudinem, qualiter colum- 

25 nam v arboris integram ad sepem w vehirent x . Cumque 

Cap. 25. A \a. b. b*. 2a. B \a. 

Cap. 25. a) ita A\b. B\a; largitas (m. al. corr. largiter) opes m. A\a; larg : : 
(corr. largiores) post m. A2a. b) om. A\b (non A\b*); tauti ac pl. A2a. e) sat(c)iari 
A\b. 2a. d) alites A2a. e) ita A\b. B\a; sibi i. (ita A\a; i. se A 2a) (a D. d. 

30 om. A \a. 2a ; habere add. A 2a) — — vulgus vocat (habere add. A \a) A \a. 2a. 
f) quem A2a. g) ita A2a. B\a; natando A\a. b. h) ita B\a; fratribus rell. 

i) ut add. A\a. b*. k) suut add. A2a. 1) eras. A\a; otn. A\b*. m) (tantum 
m. al. add.) (fuis in litura)se A \a. n) m. al. add. ita A 2a. o) (ci m. al. in litura)- 
bo ^41«. p) repletoru (?) pr. m. A\a. q) (fi in litura)de(& in litura) A\a. r) quo(s 

35 m. al. in litura) A \a ; quas A \b. s) habuerat A 2a. t) supplementum A 2a. 

u) c. VI. incip. A\b. v) rursus B \a. w) Leubar : dus, ras. i A\a; Leobardus 

semper A\b. 2a; Leopardus semper B\a. x) viuiae pr. m. A\a; vineam (e corr. 

veneam A 2a) c. (custodiendam B \a) A 2a. B \a. x) aliquo tempus (m. al. corr. 

tempore) A \a. z) : ab : isset A \a; a. ille A lb. a) corr. uvis A 2a. b) om. A \a. 

40 c) cybis cum(om. que)^4 1a; a. cibos. Cumque corr. c. a. Cumque A2a; Cumque cibum 
A \b ; Cum vero cibum A \b*. d) prohibitum in ore cibum A \b. 2a. e) gemens A \a. 

f) ita B\a; inspiravit m. al. corr. exspiravit A\a; expiravit ^4 16; suspiravit A2a. 

g) Leup. corr. Leub. A \a. h) cireuens pr. m. A\a; circuiens B \a. i) vulpe- 
culam A2a. k) tenere A2a. 1) c. VII. incip. .416; Alia quoque v. A2a. m) Aro- 

45 veo A2a. n) m. f. B\a. o) ita pr. m. ^4 1r/; imperio rell. p) corr. densabat 

^4 16, et sic A\b*. q) muuiebat ^4 16. b*. r) ita A\b. B\a; ut ^41«. 2a. s) mun- 

dassent A 16. t) ita A\b. B\a; consilium A\a. 2a. u) prosternati A2a. v) ramis 
acld. A2a. w) semper (?) pr. m. A\a. x) ita pr. m. A\a. 

1) Cf. locum Varronis, quem attulit Forcellini s. v. anas: Rana a sua 
50 dicta voce, anas a nando, et Isid. Etym. XII, 1, 51. 



294 



IONAS, YITAE COLOIBAXI LIBER II. 



surrexissent a ab oratione. cnm invocatione nominis sacri 
Dei oinnipotentis arborem arripiunt ac D in locnm c de- 
stinatnm ferre conantur. Et qnem d vix multi in locum 
trahere nequiverant e , duo armati homines fide leve f 
moto portabant. Quem postea multi simul positi fratres 5 
movendum» tenrptabant. ac h cum levare nequirent, tum 
demum virtutem omnipotentis agnoscebant; quamque 
virtutem. dum advenirent 1 , simul k ambo, nec 1 quicquam 
sibi sed alius m alteri depotando, abdite aliis patefa- 
ciebant n . 10 

Sed fortasse nos quispiam reprehendendo nosque 
rodendo talia p inserere diiudicat^ atque condemnat r . 
Nos s tamen, quae ad divinam gloriam pertinent, silere 
non novimus. Ille sibi* diiudicet. utrum haec conditoris 
dona 11 aut sint a v se recipienda, qui talia w abnuit, an 15 
abicienda, qui huius fidei patratas x virtutes non credit-". 



Cap. 25. Ala.b.b*.2a. Bla. 

Cap. 25. a) surrexisset A la, corr. b) et Alb. c) loco pr. m. Ala. 

d) quani .4 2<7, ut infra. e uequiverat m. al. corr. nequiverant Ala (recte; cf. p. 222, G) ; 
quiverant rell. f) itapr. m. Ala: levi rnotu rell. g) movendain Alb*. 2a. h) m. al. 20 
corr. at Ala. i) advenerint pr. m. Ala; advenerit A2a. ki postea add. Ala. 1) ne q. 
A2a; nec quisquam Alb. m , alios pr. m, Ala. u) patefaciebat A'2a. o) forte A2a. 
p) ita Alb. Bla; tali(a m. al. add.) asserere Ala: talia serere A2a. q) diiudica t 

in Utura) Ala. r) condemnet pr. m. Ala. s) non A2a. t) om. Alb. u) siut 
add. Alb. v) a se om. Alb. w) nou postea add. Ala. x) ita Bla; patria-; 25 

(m mg. corr. patratas v. non Ala : patrare bas v. uou A2a : paucis {pro p. v.) uon -416. 
v sttbser. Expi Ubellus de vita sanctoruru patrum Columbani, Atalae. Bertolri vel 
monachorum eorum Ala: Finit A2a\ Explicat vita beati Bertulti abbatis Bla. 



VITA VEDASTIS 
EPISCOPI ATREBATENSIS. 

* T ita Vedastis 1 vetustior, inter pretiosissima monumenta *inf'^tll v .' 
hagiographica vulgo enumerata, neque a clerico Atrebatensi 

5 neque saec. VI composita esse potest, nam anctor Atrebatum 
urbem vel oppidum i eandem , (c. S) vel 'ilhicV (c. 9) neque 
i hanc ; vel 'hoc' appellans indigena minime habendus est, 
cumque Ionae pecidiare elocutionis genus ita subsecutus sit, 
ut apud utrumque idem miraculum legatur iisdem fere verbis 

10 enarratum, saec. VII. aut postea degebat. Erat igitur nisi 
ipse Columbani biographus, certe imitator eius. Cum autem 
constet, lonam Amando episcopo ad fidem christianam prae- 
dicandam adiunctum non solum Scaldim fluvium, sed etiam 
Scarbeam rivum navigasse eo tempore, quo in Columbani 2 

15 Vita describenda occupatus erat, i. e. circa a. 642, Atrebatum 
urbem ad eundem rivum sitam navigio func facile attigisse 
poterat. Quare mihi quidem persuasum est, similitudinem 
eam, quae inter utramque Vitam intercedit, inde ortam esse, 
quod idraque eodem fere tempore ab uno eodemque auctore 

20 condita est, argumentaque, quae ante hos annos proposueram s , 
vel adversarii mei approbaverunt*. Biographus ab expedi- 

1) Ita nomen antiquitus scribebatur (Vedastis vel Vidastis Greg., H. Fr. 
VII, 3), postea vero Vedastus, atqiie in codicibus Vitae vetustissimis ter- 
tiae declinationis formae (A \a nom. et gen. Vedastis, acc. Vedastem ; 

25 B 1. acc. V(a)edastem, abl. VedasteJ nondum omnes inruente secunda 
abolitae sunt. Nomen Germanicum productius pronuntiabatur Widugastis 
(ita Prolog. I. Legis Salicae, ed. Geffken p. 95^, monente Alfredo Holder 
viro doctissimo. 2) Cf. epistulam V. Columbani praemissam. 3) 'Mit- 
theilungen des Instituts fiir osterreichische Geschichtsforschimg' tom. XIV, 

30 p. 427 — 448. 4) L. Duchesne, 'Bulletin critique' 1898, p. 456; G. Kurth, 
'Clovis', Parisiis 1901, /i, p. 268. 280 v item Demaison ib. p. 290 2 ; 
F. Jubaru, 'Clovis a-t-il ete baptise a Reims?' et H. Chfrot, 'Cloris 
d'apres son nouvel historien' (scil. G. Kurth) in 'Etudes religieuses, 
philosophiques, historiques et litteraires publ. par des Peres de la Com- 

35 pagnie de Jesus' , Parisiis 1896, tom. LXVII, p. 295. et p. 365. 



296 IONAS, VITA VEDASTIS EPJSCOPI. 

tione Chlodovechi Alamannica, quam apud Gregorium, H. 
*p. 4oo. Fr. II, 30, *parum diligenter legerat, exorsus, incerta tantum 
fama nititur atque de rebus a Vedaste gestis praeter pauca 
miracula vix quicquam compertum habuit. Praeterea telam 
suam tam raptim contexuit, ut quod in praefatione promi- 5 
serat, id enarrare omnino oblitus sit, scilicet originem sancti. 
quantaque festinatione ad finem properaverit, vel ex elocutione 
intellegitur impolita atque rudi. JEa ratione V. Vedastis 
cum altera eodem auctore, Iohannis scilicet Reomaensis, 
comparanda est, et fortasse ambabus origo est similis: Atre- 10 
batenses, ut postea Reomaenses, ab advena litterato petierant, 
ut memoriam paene oblitteratam patroni posteris traderet. 
De hoc praeterea nihil iraditum neque eius nomen priori 
Martyrologii Hieronymiani recensioni adscriptum est ; poste- 
rioris autem codices singtdi inter se minime conveniunt, nam 15 
dies 6. Februarii in codice Bernensi sacer est Vedasti 
episcopi *, dum 1. Octobris in Weissenburgensi eius depositio 
post Hemigium commemoratur ita: In Adravetis depositio 
beati Vedasti episcopi et confessoris 2 , licet translatio eo 
ipso die postea celebraretur. 20 

*j>.402. *Vedastes in ecclesia maiore Atrebatensi sepultus est, 

quamvis extra muros civitatis requiescere maluisset, scilicet 
in oratorio , quod ad Criencium fluviolum situm ligneis 
tabidis ipse construxerat. Hic autem, in suburbio Atrebatensi, 
monasterium celeberrimum postea florebat, eius nomini dedi- 25 
catum, quod a. 7. Theoderici regis, i. e. 679. p. Chr., con- 
ditum esse monachus Vedastinus c. a. 839. affirmavit' 6 . 
Locus a scriptoribus domesticis Nobiliacus appellatus iam 
saec. IX. ita accreverat, ut urbis obsoletae nomine et ipse 
appellaretur i . TJnde urbs duplex exorta est: maior regia 30 
( ( la ville , J monasterium, minor episcopalis ('la cite J ) ecclesiam 
maiorem S. Mariae dicatam ambiebat, utramque autem murus 
disiungebat 5 . 

*p. 400. *Codicum Vitae vetustioris genus cst duplex. Cum enim 

biograplius, tinde sanctus originem duxerit, se enarraturum 35 
esse promiserit, neque id praestiterit, interpolator B quae 



1) AA. SS. Nov. II, 1, p. [17]. 2) Ib. p. [128]. 3) Cf. Catalogum 
abbatum (SS. XIII, p. 382;. 4) Cf. V. Vedasti C (SS. rer. Merov. III, 

p. 426, l. 32,): Xobiliacus procedente tempore tain insignis effectus, 

ut urbis nomine, quae iam ruinis crebrioribus paene obsoluerat, voci- 40 
tetur. 5) Cf. Merian, Topographia circuli Burgundici, Francofurti 
1654, p. 195. 









IONAS, VITA VEDASTIS EPISCOPI. 297 



praetermissa esse dolebat ea in calce ipse snpplevit; utrius- 
que vero recensionis codices snpersunt vetustissimi. 

A\a) Codex Parisiensis n. 12598, ex Corbeiensi 
monasterio olim in Sangermanense translatus ihique n. 1045. 
'f> notatus, formae octavae, saec. VIII. ex., fol. 28' — 32. 

A lb) Codex Carnotenus n. 27 (68), olim monasterii 
S. Petri Carnoteni, saec. XII. in., fol. 108 — 110. 

A 2) Codex Aurelianensis n. 331 (280), olim 
S. Benedicti Floriacensis, saec. XI. in., pag. 291 — 294. 
10 A 2') Codex Parisiensis n. 5595 (Colb. 5426, 

Begius 4427,), post V. Bemigii saec. X. ex. exaratam x fol. 
87 — 87'. 'De sancto Vedasto lectiones V saec. XI. scriptas 
continet, incipiens c. 1 : Venerandi viri Vedasti desinensque 
c. 4 : studebat et docebat. Cum his verbis in libro prae- 
15 cedenti m. al. finit additum sit, cumque locus c. 3. Ibiqne — 
recepit in utroque desideretur, manifestum est, lectiones e 
codice integro A 2 depromptas esse. 

A 3a) Codex Parisiensis n. 5304 (Colb. 184, 
Begius 3393 A ), saec. XI, fol. 36 — 36', a verbis c. 4. im- 
20 pletam orationem incipit mutilus, folio exciso. 

A Sb) Codex Parisiensis n. 5365 (olim Lemov. 
n. 204, deincle Begius 3594 h J, saec. XII, fol. 89 — 90, mem- 
brana laesa, frequenter hiat. 

A3c) Codex Parisiensis n. 5306 (Colb. 775, Be- 
25 gius 3654;), saec. XIV, fol. 11—12'. 

Bl) Codex Montepessulanus H. 55, ex monasterio 

S. Stephani Augustodunensi in bibliothecam Iohannis Boherii 

consiliarii Bivionensis olim illatus ibique B 8. notatus, saec. 

VIII I IX, fol. 41 — 45, manu importuna postea ita correctus 

jo est, ut scriptura primaria non paucis locis perierit. 

B 2a) Codex Parisiensis n. 5308 (olim Chesnii, 

deinde Colb. 18 et Begius 3593;, saec. XII, fol. 107— 108'. 

B 2b) Codex Berolinensis n. 122, inter PMUipp- 

sianos n. 1875, e bibliotheca Collegii Parisiensis Soc. Iesu 

J5 in Meermannianam olim translatus, saec. XIII, fol. 111' 

—120. 

B Sa) Codex Atrebatensis n. 462 (antea n. 513), 

saec. XIII, olim bibliothecae monasterii S. Vedastis ibique 

signatus F3 2 , fol. 43 — 44'. Ionae opusculum exhibet Al- 

w cuiniano ita interpositum, ut huius auctoris epishdam ad 

Badonem datam (fol. 42. 42^ schedis postea insertis illud 

1) V. SS. rer. Merov. III, p. 246. 2) Cf. 'Catalogue general des 

mss. des bibliotheques publ. des dep.' ser. I, tom. IV, p. 182. 



298 IONAS, VITA VEDASTIS EPISCOPI. 

subsequatur. Textus quam maxime retractatus exempJaris 
similis B 1 (c. 6. merore] lnernoriter B 3a; meraorem B \) 
adhuc vestigia servavit, sed praeterea etiam famiJiae A 3 
lectiones aliquot in ipso discerni licet. Vita exeunte Jocus 
ad sancti patriam spectans ita immutatus est, ut pro oppido 5 
TuUensi Aquitania substituta sit. Hunc ipsum aJter Jibrarius 
retractans 'alinm proJognm' (fol. 4o) composuit, qui primo 
AJcuini proJogum ad Badonem subsequebatur, donec Jibro 
Ionae inserto ordo rerum interruptus est. Opiniones diver- 
sas novus interpolator ita inter se conciliavit, id Leucos i» 
antea ignotos statueret Aquitaniae gentem. Hunc demum 
prologum. textus Alcuinianns (praescr. Incipit vita beati 
Yedasti episcopi Atrebatensis^) excipit (fol. 45 — 489 ac ^ 
classem C 2 pertinens, sed folio inter 46. et 47. deperdito 
c. 6. (a verbis tem luceret multoruniyi ad c. 8. deside- 15 
rantur : tum reliqua de hoc sancto sequuntur scripta a plu- 
ribus auctoribus. 
*p.4oi. *B 3b) Codex Atrebatensis n. 869 (antea n. 380/. 

saec. XIV, olim bibliotliecae monasterii S. Vedastis ibique 
signatus F 14 *, item prologum iUum alterum continet, inc. 20 
Aquitania montem. 

Locus ad originem sepulclirumque Vedastis spectans, 
qui in calce recensionis B legitur, a verbis praefationis ex- 
orditur : ea autem tam male disposita exhibet, ut expilatorem 
ea quae expilavit minime intellexisse manifestum sit: 25 

Praefatio (c. 1). B in fine (c. 10,). 

Veclasti — memoriam po- Nam, sicut superius me- 

steris commendare r a t u m moravimus, u t, u n d e o r i- 

ducimus, ut, unde ori- | ginem duxerit, ratum 

ginem duxerit, vel sane j ducimus, Tullinse ortum 
vitae cursum peregerit , 
quamque finem habuerit. 
prosequi studiamus verbis. 

Eodem modo in toto additamento illo auctorem gram- 
matica deseruit, neque elocutionis Ionae propriae vestigium 
itlic apparet. Ea quae praeterea plura exhibet B utrum 
interpolata an praetermissa sint, parum Jiquet: 

c. 1. in magnis ac [in add. B] minimis, 

c. 7. adtonitus [beatus add. J5], 

ib. Cui [Cum B\ venerandus vir Vedastus, [qui dum 

1) Cf. 'Catalogue (jeneral des mss. des hiblifjtheques publ. des dep.' 
ser. I, tom. IV, ^.346. 



genere oriundus fuit. 



IONAS, YITA VEDASTIS EPISCOPI. 299 

esset suminus pontifex et terrena non metuens, 
nec regem adolationis curavit add. B], ait, 
c. 9. Heu m e, [heu me add. B], 
ib. deportare, [dulcissime pater, add. B], 
6 c 10. Cum subito visum est, ut — consumeret, 
[cum subito add. B] — cellola incolomis re- 
mansit. 
Non pauca quidcm cpitheta ornantia verbaque itcrata, quae 
ad textum intellegendum opus non sunt, inter illa deprehen- 
10 duntur, sed genuina quoqnc inter illa esse non negem. Ea 
quae a B absunt solaque in A leguntur: 

c. 10. ut virtutis suae [ex suffragatione suae om. B, 

habct A] muneris monumentum viventibus reli- 

queret (scil. Beus), 

15 verba ex suffragatione suae necessaria sunt, cum genetivus 

muneris inde pendeat, atque ea patet per homoeotelcuton 

praetermissa esse. Benique quod A. B c. 7 .. inter se dis- 

crepant : 

corda infidelium] A (cf. V. Columb. I, 27 : animas 
20 sacrificantum) ; corda hominum Dei B, 

locus tam insipienter in B immutatus est, ut in contrarium 
versa ea videantur, quae scripserat biographus. Ecclcsiae 
Atrebatensis officium divinum huius rccensionis auctorem 
ante oculos habuisse, ex epilogo intellegitur, ubi gesta vel 
25 miracida sancti 'coram praesentia fidelium' ipsius sibi enar- 
randa esse statuit, atque clero illi idem sine dubio adscriptus 
erat, quippe qui intercessioncm sancti 'coram excelso' in 
calce exoraverit. Notum autem est Deum optimum maximum 
aut arbitrum aequum, clementem, iustum, rectum aut rerum 
so conditorem, creatorem, repertorem, satorem a Iona vocatum 
esse, quod paido ante in utraque recensione nomen legitur. 
Etiam doxologiam ampliorem recensionis B interpolatam 
esse, comparata Ionae consuetudine, facile intellegitur 1 . 

Itaque, idraque recensione inter se discrepante, textus 
85 ad codices A et praecipue ad vetustissimum A\a formandus 



1) Classes singulae ita desinunt: 

A. 

cui est gloria et imperium (ita 

Ala: honor et i. Alb; honor et 

40 ffl. ASa. c) in saecula saeculorum. 



B. 

cui est honor, laus, virtus, glo- 
ria, regnum sempiternum nunc et 
per infinita saecula saeculorum. 



Amen. ! Amen. 

Cf. V. Ioh. Reom.: cui est honor et gloria in seculorum secula. Amen; 
V. Columb. et Eustas. : eui est gloria (virtus et honor V. Eust.) per 
omnia s. s. A. 



300 IONAS, VITA VEDASTIS EPISCOPI. 

erat, qui licet mendis hiatibusque non careat, tamen reliquos 
longe superat. Liber enim A 2 haad raro ita retractatus 
est, ut omnino diversa praebeat, et A Sa. b. c, e quibus A 3b. c 
propinquiore affinitate inter se coniuncti sunt, ex eodem ex- 
emplari interpolato hianteque pendent. Consentiente libro 
A\a cum A2, vera lectio non semper efficitur 1 , neque cal- 
*p.io-2. culo B adiecto, res ubique deciditur, cum libri *A2. B 
mendis inquinati esse videantur iisdem 2 . Attamen plerum- 
que lectiones codicis A \a altera recensione, inprimis vetu- 
stissimo codice B \, confirmantur, cum interpolator stolidus 10 
non multa immutaverit aut addiderit aut omiserit, sed tra- 
dita fere servaverit, atque etiam quae hic ipse solus exhibet 
grammatica nonnulla approbanda erant: 

c. 1. quamque finem] recte B 1; cf. supra p. 291, 24; 

c. 9. ad vir] recte pr. m. Bl; cf. supra p, 57. 15 

In ipsis orthographicis A\a. B\ nonnumquam conveniunt 3 ; 
d iscrepantibus vero iisdem inter se, codicis A\a scribendi 
rationem in universum anteposuimus , exceptis lectionibus 
inperavit, prophanis, beatisimi, omnique eiusmodi suppressa 
discrepantia. Praeterea lectiones variantes ex utroque libro 20 
plenas adnotavimus, codicum autem reliquorum pecidiaria 
singula suppressimus et A\b, codicis A\a affinem degene- 
ratum, nisi raro non considuimus. Codices ipse contuli 
praeter paginam libri A 2 errore a me praetermissam, quam, 
intercedente Henrico Omont v. c, a Cuissard bibliothecario 25 
Aurelianensi collatam accepi; ad eos quibus olim nsus eram 
nunc accedit codex B Sa a W. Levison sodali meo collatus. 

Du Chesne, Historiae Francorum scriptores coae- 
tanei, Parisiis 1636, tom. I, p. 523. 524, Vitae partem e 
codice B 2a publici iuris fecit. Totum vero librum 50 

G. Henschenius, Acta Sanctorum, Antverpiae 1658, 
Febr. tom. I, p. 792 — "94 (= Ghesquier u s, Acta Sanc- 
torum Belgii 1784, II, p. 38 — ±2) primus edidit, usus 
codicibus B 3 et editione praecedente. 

H. v. Schubert, 'Die Unteriverfung der Alamannen 35 
unter die Franhen\ Argentorati 1884, p. 210 — 222, codicem 
B 1 imprimendum curavit. 



1) Cf. c. 7: ritu sacrificata] rell., ut supra; ritu sacrata A \a. 2. 2) Cf. 
c. 1: verum] ut cum A2; utrum pr. m. B\; c. 2: ab utroque] A\a. b. 
Sb.c; (h)ac u A2. B1.2a.b. 3) E. gr. caeleberrimae, caeler; 40 

relegionis ; faverit, properarit ; aurire ; commitaretur, ferrocem A \a. 
Bl. 






IONAS, VITA VEDASTIS EPISCOPJ. 301 

Ultimus editor, Arbellot, 'Dissertation sur le lieu de 

naissanee de Saint Vaast suivie de 1'ancienne vie du saint', 

Parisiis 1886, p. 59 — 75, xdriusque quidem rccensionis codices 

adhihuit, scilicet Parisienses A \a. Sa. b. c. B 2a, sed artis 

5 edendi imperitus idile nihil praestare potuit. 



De auctore V. Vedastis quae olim statueram, ea magno 
momento esse ad expendendos historiae Chlodovechi fontes 
primo patet aspectu. multique jpost me surrexerunt, ea quae 
inde concluseram et examinantes et disputantes, quibus hoc 

io loco paucis respondere visum est. Biographus priusquam 
meum subiit examen, inter scriptores saectdi VI. insignem 
locum iuxta Gregorium Turonensem occupaverat , eiusque 
auctoritate usi sunt et pugnam Alamannicam enarrantes et 
baptismum Chlodovechi, quem Remis factum esse praeter ipsum 

15 Fredegarius rettulerat, qui testis tunc midto recentior existi- 
mabatur. Postquam autem ipse de quo agitur auctor in 
aevum dimidio saecido posterius studiis meis relatus est, 
cumque eum e Gregorio pendere iam constet, quem pro fonte 
eiusdem habendum esse Albertus Hauck x olim contenderat, 

20 auctoritatem eius deminui ipse Funckius 2 concessit atque 
saeculi praecedentis historiam ad scriptores antiquiores magis 
quam ad hunc posteriorem describendam esse mihi quidem 
consentaneum videtur esse. Neque quae de Vedaste episcopo 
instituto deque rebus Atrebatensibus idem tradidit, ea magis 

25 credi possunt, recteque ad episcopum quendam vagantem ea 
rettulisse mihi videtur A. Hauclc 3 . Eiusmodi episcopi num 
ante Columbanum Scottosque atque regnante Chlodovecho in 
Galliis inveniuntur? Nonne lonas instituta aevi sui ad 
Vedastis referens eo ipso facto fidem sibi detraxit? Mitto 

30 ursi habitationem in urbe repertam nec repertam habitationem 
hominis, etsi caecum et claudum episcopus intra muros ad- 
iturus obvios habuisse dicitur alimoniam postulantes. De 
urso illo nonne auctor eadem iteravit, quae in V. Columbani 
I, 8, scripserat, Atrebatum urbem iam loco Vosagi ponens? 

35 Atque cerevisiae miraculum, quod de Alamannis in eadem 
Columbani Vita I, 27, auctor enarraverat, nonne idem iterum 
ad Vedastem Francosque rettulit? Exiguam auctoritatem 
V. Vedastis equidem attribui nec falsus esse mihi videor. 

1) Hauck, 'Kirchengesch. Deutschlands' I, p. 109 (ed. pr.). 2) 'Theo- 
40 logische Quartalschrift' , Tubingae 1895, p. 351 sq. 3) Hauck l. c. 

p. 121 8 , n. 3. 



302 IONAS, VITA YEDASTIS EPISCOPI. 

Interim cle sancto illo cum ab antiquioribus vix quicquam 
acceperimus, ad biograplium semper recurrendum erit; de 
Chlodovechi vero historia res se longe aliter habet. 

Habemus de loco baptismi, qui quidem inprimis in 
controversia versatur, auctorem ipso Gregorio vetustiorem, 5 
Nicetium 1 scilicet episcopum Trevericum, eoque teste 'ad 
donvni Martini limina! rex oraturus cecidit et baptizare se 
sine mora 'permisit'. Hanc S. Martini ecclesiam veteres 
harum rerum studiosi Bemis posuere, cumque apud Bemenses 
traditum esset, potius in S. Mariae ecclesia regem cum toto 10 
Francorum populo baptizatum esse, alii inter orationem et 
baptismum distinguentes, hoc Hincmari chartaeque cuiusdam 
Ludoivici Pii 2 testimonium servaverunt, quae sane ambo 
suspectae fidei sunt documenta*, — Cointium^ dico et 
Marlotum~° — ; Valesius 6 vero idem improbans et Hincmarum 15 
erroris arguens, ipsum baptismum Martini ecclesiae Remensi 
attribuit. E contrario apud Nicetium errorem deprehendisse 
sibi visus est F. W. Bettberg 7 , D(omni) M(artini) litteras 
pro D(ivae) M(ariae) ab eo male lectas esse statuens, hanc- 
que ipsius coniecturam infaustis auspiciis exortam A. Haucl* 8 20 
olim approbaverat. Ftiam W. Junghans 9 Nicetii testimonium 
ad solum erratum rettulit, biographo nimium tribuens. 

De Turonensi autem S. Martini ecclesia celeberrima 
neque de alia apud Nicetium agi ipsamque sollemniter 
Chlodovechum regem adiisse nunc ipse L. Demaison 10 mecum 25 
consensit, atque plerisque iam persuasum est, textum ittum 
minime immutandum neque tocum ad errorem auctoris refe- 
rendum esse. Interim ne Bemensis ecclesia gloria sua 
fraudaretur, inter peregrinationem et baptismum regis omnes 
ita distinxerunt, ut diversis locis ea facta esse statuerent. 30 
Locus epistulae Nicetii talis, qualis in codice unico servatus 
est: et baptizare se sine mora promisit, hoc verbo effugium 

1) MG. Ep. III, p. 122. 2) Flod., Hist. Rem. II, 19 (SS. XIII, 

p. 469;. 3) *N. Arch! XX, p. 563, n. 4; Miihlbacher, 'Reg.' n. 801 '. 
4) Le Cointe, Ann. eccl. Francorum I, p. 145. 5) Marlot, Metropolis 35 
Remensis historia I, p. 157. 6) H. Valesius, Res Francicae I, p. 2Q2sqq. 
7) Rettberg, 'Kirchengesch. Deutschl.' I, p. 276. 8) Hauck l. I. p. 108 l . 
9) Junghans, 'Die Gesch. d. frdnk. Konige Childerich und Chlodovech'. 
Gottingae 1857, p. 57. 10) Demaison, 'Le lieu du bapteme de Clon'*' 
apud G. Kurth l. I. II, p. 310 2 . Fdit&r vero huius libri I, p. 324 -, 40 
de itinere illo nihil definire voluit, silente Gregorio suo fabuloso, remque 
in dubio relinquere maluit, etsi veri non dissimile esse concessit, ad 
sepulchrum S. Martini Turonense regem peregrinatum esse. Admireris 
non tam concessionis magnitudinem quam ambagum molem, qua opus 
erat ad Grego?'ii auctoritatem servandam ! 45 



IONAS, VITA VEDASTIS EPISCOPI. 303 

optatissimum dedit intervalli temporum admittendi, quo Tu- 
ronis Bemos rex proficisci potuisset, unde inprimis quaeritur, 
utrum ita cum codice legendum, an permisit cum editoribus 
anterioribus coniciendum sit. Ipse qui primus promisit in 

b textum admisit editor novissimus dubitavit, an potius per- 
misit cum Frehero scribendum esset, pro pro per (e. gr. 
prosecutione bis) etiam alibi ab eodem librario positum 
esse recte monens K Porro quod rex 'promisit' id aut servari 
aut non servari poterat, ideoque promisso eius res minime 

10 decisa erat; quis autem promissum hic expectet, ubi facta 
requiruntur baptizatique regis triumphi mox singidatim enu- 
merantur? At quaestio sine dubio magna ex parte inde 
pendet, titrum promisit cum legibus grammaticis conciliandum 
sit annon. Ludoivicus Traube vir doctissimus consilio suo 

15 me petentem iterum officiosissime iuvans id negavit atque 
lectionem permisit potius admittendam esse ratus est, quia 
( me baptizo' pro 'baptizor' dici nequiret. Caus.de igitur in- 
teriores legesque grammaticae obstare videntur, quominus 
lectio promisit servetur. 

20 'Sine mora' autem Chlodovechus rex Nicetio teste se 

baptizare permisit, postquam 'humilis ad domni Martini 
limina cecidit', Turonis scilicet, neque promisit, id quod 
promittere non poterat, quodque si sine mora promissum 
esset, vix quisquam magni momenti instar habiturus esset. 

25 Turonis si regem Francorum baptizatum esse statueris, annus 
quem Gregorius tradidit 496. p. Chr. difficidtatem habet, nam 
a. 507. demum Alarico devicto urbs illa in dicionem Fran- 
corum redacta est; praeterea licet Bemensem urbem auctor 
ille minime nominaverit, tamen ex auctoritate quam Bemigio 

30 episcopo baptizanti attribuit eadem concludi poterat, prae- 
sertim cum canonibus sanctum esset, ne in dioeceses alienas 
episcopus inrueret 2 . Sed hac de re postea. Certe constat 
Wisigothico bello finito Chlodovechum regem urbem Turo- 
nensem magna cum sollemnitate ingressum esse et S. Martini 

35 ecclesiam adiisse 3 , cuius rei in calce operis sui Gregorius 
iterum meminit^, atque ea ipsa occasione regem baptizatum 
esse olim conieceram. Ad hoc Chlodovechi iter Turonense 
Nicetii epistulam Suyskenus 5 ante me iam rettulerat, ordinem 
rerum ab auctore perturbatum esse statuens, hancque ipsius 

40 1) Notarii regum Francorum per per notam exprimebant, quae pro ab 
imperitis facile explicari poterat, dum hoc perscribunt. 2) Concilia ed. 
Maassen I, p. 78. 3) Greg., H. Fr. II, 38. 4) Greg. H. Fr. X, 31, de 
Licinio episcopo Turonensi: Huius, inquit, tempore Chlodovechus rex 
victor de caede Gothorum Turonus rediit. 5) AA. SS. Oct. I, p. 83. 



304 IOXAS, VITA VEDASTIS EPISCOPI. 

opinionem F. Juharu nuper renovavit. Hi igitur regeni 
hasilicam S. Martini Turonensem a. 508. adiisse non negant. 
hapiismum vero contendunt a. 496. Kemis praecessisse neque 
suhsecutum esse. ita ut totam rerum naturam Nicetius suh- 
vertisset Huius perturhationis causam F. Juharu attulit 
satis alienam, sciJicet reverentiam S. Martino praestitam 
efficacius contra Arianos argumentum fuisse haptismo, ideo- 
que illam ante hunc a Kicetio male coJJocatam esse. Mihi 
autem ipsi haptismo summam vnn a JVicetio attrihutam 
videtur esse, quocum triumphos de haereticis gestos coniunxerit. io 
atque nidlo modo persuadere mihi possum alteram rem ah 
altera separari licere, quarum altera alteram praeparaverat. 
Xeque ea quae praeterea in S. Martini basilicam Turo- 
nensem idem vir doctus attidit approhare possum, scilicet 
haptisterium ipsi a Gregorio demum eidditum esse regemque is 
ihi haptizatum esse non posse, quia eius aevo non extitisset, 
id quod auctor Historiae Francorum non ignorasset. Ba- 
silieam enim ahsolute positam ad S. Martini apud Gregorium 
semper referendam esse ille existimavit. Quod ut ita esset, 
tamen Gregorius ipse mox ele 'iUo priore haptisterio 20 
locutus est 1 atque e in haptisterio ad hasilicam' Per- 
petuus episcopus Turonensis iam saeculo V. vigilias 
eodem teste celehraverat 2 . Cave vero, ne propositioni illi 
nimiam fidem trihuas, nam hasilicam illam utroque loco 
maiorem neque S. Martini intellegi vult vir harum rerum m 
peritissimus 3 . Baptisterium si edteri ecclesiae ademeris, 
alteri idem attrihuere necesse est atque non multum interest, 
utrum S. Meniini an aliam urhis Turonensis ecclesiam ante- 
posueris. Certe Turonos F. Juharu levius exclusisse mihi 
videtur quam par erat, ut urhem Remensem suhstitueret, ex 30 
qua salutem christianam Francis exortam esse omnino certum 
hahu.it, neque in adhihendis fontihus iudicio seitis firmo 
semper usus est, et cheirtam Ludoivici Pii suspectam eidmittens 
et Hincmarum. 

Ad domni Martini limina Chlodovechus non ante 3fc 
cecidit et se haptizandum curavit, cpiam prohata cognovit, 
quanta in cathoUcorum eccJesiis miracida fierent neque vero 
in Arianorum, unde conici Jicet, inter utramque fidem ipsum 
haesitasse, atque haereticorum dogmati LantechiJdem sororem 
iimus deditam fuisse constat*. Schismatum sectatores regis 40 

1) Greg., E. Fr. X, 31 (SS. rer. Merov. I, p. 449, 2). 2) Ib. p. 445, 20. 
3) A. Longnon, 'Geogr. de la Gaule' p. 246. 247. 4) Greg., H. Fr. 
II, 31. 



IONAS, VITA VEDASTIS EPISCOPI. 305 

animum ad hanc partem adducere nisos esse etiam ex ea 
quam post baptismum Avitus episcopus Viennensis ad regem 
dederat epistula gratulatoria x intellegitur. Utraque epistula 
inter se consentiente, dubitari vix licet, quin, praemissa optione, 

5 utrum Arianorum an catholica fides approbanda esset, hanc 
rex elegerit. Apud Gregorium 2 vero de Arianorum conatibus 
ne verbum quidem legitur, sed is eventum totum Chrotechildis 
reginae catholicae praedicationi votoque attribuit, quod ad 
victoriam impetrandam in bello Alamannico rex vehementer 

10 periclitatus vovisset. Victorias regis baptizati Nicetius plures 
commemoravit, nullam vero Alamannicam per votum illud 
catholicum relatam, cumque hanc sane pro manifestissimo 
miracido habendam esse negari vix possit, si. res se ita 
habuissent, Nicetio hanc rerum naturam incognitam fuisse 

15 concludo. Porro si voto illo ad fidem catholicam rex ad- 
strictus esset, quomodo Avito teste fere in idtimum momentum 
differre poterat liberum suum arbitrium? Enarratio Gre- 
goriana cum utraque epistida conciliari nequit contrariamque 
statuens opinionem G. Kurth toto fallitur caelo. Cum victoria 

20 Alamannica baptismum minime cohaerere mecum consentit 
A. Hauck. Facta optione, competentem 3 Chlodovechus se 
professus est certumque dierum numerum expectabat, ad 
baptismi sacramenta se praeparans. Caesarii adhuc habemus 
ad competentes sermonem exhortatorium 4 , qui paschali tempore 

25 in baptisterio baptizabantur , unde etiam regem Francorum 
eodem tempore baptizatum esse tradidit Fredegarius III, 21. 
Eius vero baptismus a ritu communi omnimodis discrepabat. 
Frimo nativitatis Domini dies ipsi reservatus est, deinde 
magmis pontificum conventus eum baptizavit. Haec auctor 

30 omnino aequalis testatur Avitus. Falsum igitur iterum esse 
oportet, id quod Gregorius rettulit, a Bemigio episcopo 
Eemensi solo regem unda salidari lotum esse, 'clam' a regina 
arcessito. 

Cum igitur a concilio episcoporum catholicorum ex 

35 tota Gallia convocato, cui Avitus episcopus Viennensis inter- 

esse non poterat, Chlodovechus baptizatus sit neque ad unum 

Bemigium, sed ad omnes qui convenerant servos Dei caput 



1) Ed. Peiper, Auct. antiq. VI, p. Ibsq. Locos nonnullos emendavit, 
sed cum alia menda tum lectionem depravatam legisse nostrum pro 
40 legis nostrae servavit, decessoris sui exemplo nimium fisus, H. Chevalier, 
'Oeuvres completes de saint AviV , Lugduni 1890, p. 190. 2) Greg., 
H. Fr. II, 29 sqq. 3) Ep. Aviti (l. I. p. 75, 27;. 4) Migne XXXIX, 
col. 2242. Cf. V. Caesarii II, 17 (SS. rer. Merov. III, p. 490,). 

Ionas. 20 . 



306 IONAS, VITA VEDASTIS EPISCOPI. 

suum gentibus timendum demiserit, rem ecclesiae Gallicanae 
neque unius civitatis tunc actam esse manifestum est atque 
ius episcopi loci illaesum manere debebat, seu Turonensi seu 
Remensi seu alius civitatis baptisterio utebantur. Gregorius 
nomen loci omnino praetermittens difficultatem manifesto 5 
evitavit. Quod si Turonos anteposueris, silentium eius con- 
tenderunt explicari non posse; sed si Remos, altum vetustioris 
biographi Remigii silentium eodem modo inexplicabile est, et si 
a. 496. baptismum attribueris, iter Chlodovechi Gregorius prae- 
termisisse convincitur adurbem, cui ipse postea praeerat. Eam 10 
autem quam de baptismo enarravit historiam cum auctoribus 
aequalibus comparatam apertis erroribus laborare vidimus 
neque auctoris fides servari poterat nisi ingeniosa G. Kurth x 
coniectura, scUicet ipsum cum alia tum liaec ad Chlodovechum 
spectantia ex Vita Remigii midto ampliore quam quae hodie 15 
extat deprompsisse. Ita Gregorio suo fabuloso fundamentum 
paravit, quo enarratio iilius hac in parte ante ipsum 
carebat Atque hanc conieeturam tam pertinaciter retinuit, 
obloquentibus omnibus rei peritis 2 , ut facile intellectu sit, 
quam desperata res ipsius esset, si eam dimissurus foret. 20 

Standum igitur est in urbe Turonensi atque in Nicetii 
auctoritate, quo vetustior de baptismi loco auctor nidlus 
reperitur, quique hoc ipsius testimonium argumentis quibus- 
libet abrogare sibi videntur, iis praeclara viri rerum Mero- 
wingicarum usque ad nostrum aevum scientissimi verba ante 25 
oculos ponere libet liaec 3 : Eqnideni vix crediderim Nicetium 
hoininem tantae prudentiae ac dignitatis, qui Chlodo- 
veum videre puer potuit, et ubi baptizatus fuisset scire 
non solum debuit, sed etiam videre voluit, cum Chlodo- 

1) G. Kurtli l. I. II, p. 236 -. 2) JEos enumerare longum est. Etiam 30 
V. Severini Acaunensis, quam nou solum Bollandiani et A. Giry (cf. 
Scr. rer. Merov. III, p. 685,) mecum improhaverant, sed etiam L. Duchesne, 
l Fastes' II, p. 479, *fi dubium vocaverat ataue C. Narbey, 'Supplement 
aux Bollandistes' I, p. VIII, II, p. 1, vir rerum novarum sane alienus pure 
fictam condemnaverat, idem vir sagacissimus G. Kurtli 1. I. II, p. 267, 35 
defendere ausus est, fraudem obstinatissime negans. Ea quae de recentiore 
V. Genovefae origine olim concesserat omnia iam revocavit, fortiter re- 
trorsum rediens animalium quorundam exemplo. Quod famam meam 
gravi opprobrio hac occasione temptabat, quasi argumenta auctoris ob- 
soleti, quem me non ignorasse, sed consulto praeteriisse scripseram (SS. ±0 
rer. Merov. III, 68Q), 'tacite' depromere dedignatus non essem, virum 
alioquin non inhumanum, reliquis subsidiis defcientibus, ad calumnias 
confugisse statuere nolim, sed de tacitis eiusmodi studiis adversarius 
meus parutn tacitus tacite quidem non idem sentire videtur atque ego. 
3) Vatesius, Res Francicae I, p. 262. ^ 5 






IONAS, VITA VEDASTIS EPISCOPI. 307 

suindae scriberet, in re tam ei quaui Francis Gallisque 
notissima erravisse, et pro beatae Mariae Basilica Mar- 
tini Basilicam, sive pro Durocortoro Remorum Caesaro- 
dunum Turonum posuisse, quam urbem constat tum 

5 Alarico Visigothorum Regi paruisse. Fortiter ille Nicetii 
auctoritatem tenuit, licet textum eius male interpretatus ad 
urbem Remensem, ut monui, Martini limina rettulerit, quo 
de errore hodie non ambigitur. 

Quod ad Wisigothorum dicionem spectat, cui urbs 

10 Turonum a. 496. paruisse videtur, hanc difficidtatem G. Kurth 
facillime superasse sibi visus erat, regem eorum, si rogatus 
esset, peregrinationi Chlodovechi Turonensi vix obstiturum 
fuisse statuens, idemque argumentum eadem procul dubio 
facilitate ad baptismum referre poterat, nisi urbi Bemensi 

15 nimium studuisset. Turonos vero sub Francorum potius 
dicione eo tempore fuisse, W. Levison l socius meus ex ali- 
quot indiciis acute colligere conatus est, monens Volusia- 
num 2 Turonum episcopum Gothis suspectum, quod Fran- 
corum imperio se subdere voluisset, in exilium relegatum 

20 Tolosae diem supremum obiisse Gothorumque potestati Bur- 
digalam 3 a. 498. ereptam Francis cessisse. Quod ad hanc 
opinionem confirmandam Vitam Sollemnis episcopi Carnoteni 
attulit, stolidus ille inutilisque fons fidem omnino nidlam 
meretur^, iustoque iure de eo G. Kurth' idem iudicavit quod 

25 ego simili occasione 6 , hanc scilicet viam ad Aimoinum ten- 
dere historiae Francorum patronum. Auctor vitae illius 
mendacissimus saec. IX. in., ut sancto suo baptizaii regis 
Francorum gloriam vindicare posset, loco Alamannorum 
Gothorum bellum finxit, quo regem ad fidem christianam 

30 commotum esse voluit: verbis vero V. Vedastis ad Alamannos 
spectantibus tam impudenter abusus est 7 , ut hos summa 
audacia erasos ipsi interpolaiores in textum restituerint. 
Fiusmodi auctori auctoritatem idlam attribui non licet. 

Quod si urbem Turonensem dicionis Francorum saec. V. 

35 exeunte aliquamdiu fuisse W. Levison recte coniecisse statueris, 
sicut Burdigalam ipsorum fuisse constat, has eorum victorias 
von commemorans Gregorius pro ipso baptismi loco urbem 

1) W. Levison, 'Zur Geschichte des FrankenMnigs Chlodoivech' ('Jahrb. 
d. Vereins von Alterthumsfr . im Rheinl! 103, p. 42 sqq.). 2) Greg., 

10 H. Fr. II, 26. X, 31. 3) Auct. Prosp. Havn., Auct. antiq. IX, p. 331; 
cf. SS. rer. Merov. III, p. 465, n. 1. 4) Cf. 'X. Arch! XXIV, p. 371. 
5) G. Kurth, 'Clovis' II, p. 283 2 . 6) 'X. Arch! XII, p. 289. 7) V. 
Sollemnis c. 7 : p e r g i t ad proelium, cumque acies contra aciem 
utrimque tela emissa iactarent, — — cum t e r g a dederunt (= V. 
V ea,, 1, c. 2i). ^>0* 



308 IONAS, VITA VEDASTIS EPISCOPI. 

liabere non poterat, qua a. 507. demum Francos potitos esse 
voluit, atque praeterea cam Arianorum studia animi regis 
Francorum capiendi, tum alia religionis causa aut praeter- 
misit aut immutavit. Ita Burgundionum quod Francis contra 
GotJws a. 507. tulerant auxilium omnino suppj^essit 1 , odio 
Arianorum bellum commotum esse statuens, quod falsum esse 
iam Malnorij perspexit 2 ; ita a. 522. ad necem fdii expiandam 
a Sigismundo psallentium assiduum apud Acaunenses insti- 
tutum esse voluit 3 , quod re vera a. 515. alia de causa in- 
stitutum est*. Gregorio itaque duce satis firmo in rebus 
illius aevi examinandis uti fas non est. 

Theodericus rex Ostrogothorum ad Chlodovechum post 
victoriam Alamannicam litteras dedit, ut devicti populi reli- 
quiis parceret in ipsius fines confugientibus 5 . Quod con- 
sentientibus reliquis fontibus a. 507. contigisse oportet, cum- 
que triumpho Alamannico baptismum regis Francorum 
Gregorius adiunxerit, hunc ad idem tempus rettulit Fr. 
Vogel 6 , id quod propter urbem Turonicam et ipse feci. 
Porro victoria illa a receptione Alamannorum distinguenda 
est, quae annis nonnullis post illam facta esse potest 7 . Prae- 
terea baptizato regi Francorum Nicetius res attribuit non 
solum in Alaricum, sed etiam in Gundebadum haereticos 
gestas, quae ad bella Wisigothorum (a. bOl) et Burgundionum 
(a. 500; spectare videntur, illudque gravius simili occasione 
ante hoc collocavit ipse Gregorius 8 . Ab anno 496. recedere 
necesse minime est, si urbem Turonicam Francis tunc sub- 
iectam esse statueris, ideoque coniectura Levisoniana grata 
acceptaque habenda est. Qnod aufem ante hos annos con- 
cluseram, Remis regem baptizatum minime esse neque causas 
ipsi fuisse eas, quas Gregorius ci supposnit, urbis illius 
defensores semper reminisci decet, opinionem eorum saec. VII. 
med. demum emersisse apnid auctores, qui sicut Fredegarius 
de baptismo falsa aperte reitiderunt, atque Gregorii argu- 
mentationem accipi non posse vix quisquam negabit, qui 
absque opinione praeiudicata ad auctores aequales accesserit. sj 

B. Krusch. 

1) SS. rer. Merov. III, p. 467, n. 5. 2) Malnory, 'Cesaire' p. 91. 

3) Greg., H. Fr. III, 5. 4) Egli, 'Kirchengesch. der Schweiz' ( i Theo- 
logische Zeitschr. aus der Schweiz' 1892, IX, p. 86); Arnold, l Caesarius 
v. Arelate' p. 210, qui ad pragmaticam quam dicunt auctoris rationem 4( 
eandem falsam errorem recte rettulit. 5) Cassiodori Variae II, 40. 

6) 'N. Arch: XXIII, p. 74. 7) 'N. Arch.' XII, p. 295 ; Mommsen, Auct. 
antiq. XII, p. XXXIII. 8) At Gregorius, H. Fr. III, Prol., bellorum 
quoque rationem habuisse videtur, quae filii Chlodovechi cum Burgun- 
dionibus gesserant. 4: 



IONAS, VITA VEDASTIS EPISCOPI. 309 

*INCIPIT a VITA SANCTI AC BEATISSIMI VEDASTI •*.«*. 
EPISCOPI ET CONFESSORIS. 

(l). b Dum c sanctorum presolum * gloria (1 potissimo e 
semper iure f ac solerti" indagatione vel imitando ex- 

5 emplo h vel litterarum seriae 1 memoriae k est conmen- 
dando l , ut clare prorsus lucae reddita ad sui cultus 
imitationem delinquentium animus studeant 1 " provocare, 
quatenus non solum sibi mercedis 11 lucra affatim cum- 
pilata , verum p etiam aliorum profecto quoadunata q 

10 congaudeant: eritque aequus 1 ' arbiter s rerum sator* 
aeternus, ut, qui illis solamina u ad augendam relegionis 
copiam v tribuit, imitatoribus supplimentum perficiendi 
praebere w non abnuat x . Nec fastidire quispiam debet y , 
si in aliquibus rebus, que exiguae hominibus videantur 2,2 , 

15 supernae a virtutis indicia b suffragare , cum crebro in 
magnis ac in d minimis e rectus arbiter et pensando sub- 
veniat et subveniendo, ut in maioribus convalescant, pre- 
stet auxilium. Venerandi ergo viri Vedasti pontificis Atra- 
vatum f urbis memoriam posteris g commendare ratum 

20 ducimus, ut, unde originem duxerit, vel sane vitae cur- 
sum h peregerit, quamque 1 finem habuerit, prosequi stu- 
diamus k verbis 1 . 

Cap. 1. A \a. 2. 36. c. B 1. 2a. 6. 3a. 

Cap. 1. a) ita Ala. B\ (ubi Incipit deest) ; Incipit vita sancti Vedasti (Atra- 

25 batensis add. B 2a) episcopi et confessoris (et c. om. B 2b ; cuius corpus Atrebato 
quiescit et est celebracio eius VIII. Idus Febr. add. A3c) A3c. B2a.b; Incipit vita 
sancti Ve| 4 36 (mutilus) ; Eodem diae vita sancti Vedasti episcopi A 2 ; Incipit prologus 
in vita sancti Vedasti episcopi B3a; folio exciso, prior vitae pars (ad p. 312, l. 17. 
post) deest A3a. b) numeri des. codd. c) om. 4 36. c. B2b; Cum B2a; Omnium 

30 BSa. d) gl. p. s. om. Ala; gloriam Bl. e) potissimum Alb. 2. Bda. f) om. 
B3a. g) solertim 15 1; sollicita inquisitione B 3a. h) ita Bl. 3a cum V. Columb.; 
exempla B 2b ; exemplum A la. 2. i) serae B 1, corr. k) om. A la ; memoria B 26. 
1) ita V. Col.; commendando corr. commendanda Ala; commendand(um eras.) Bl; 
commendanda rell. m) nt eras. Bl;. studeat B2a. n) marcedes pr. m. A2; mercfi 

35 trr. m. Bl; mercede B Sa. o) ita Ala; (centu m. al. in ras.)pilata Bl; copulata 

A 2 ; lucri habunde, v. B Sa. p) ut cum pro verum A 2 ; utrum pr. m. B 1. q) quod- 
adunata pr. m. A2. Bl (cf. c. 1) ; coadunata Ala; coad : unato B2b; adunato A3c; 
una B 3a. r) equ : s m. al. corr. equus B 1. s) arbit : rum corr. arbiter rerum 
A la. t) sat9 pr. m. B 1. u) sol&mina ? pr. m. B 1 ; solamen A 36. c. v) cupuam 

40 pr. m. Bl. w) praeberi pr. m. Ala. x) nuat pr. m. Bl. y) debeat .4 2; 

d: git pr. m. Bl; deget B2a; audeat (om. si) B 3a. z) videntur 4 36. c. a) superni 
pr. m. Bl. b) iudicia B\. (2b) (non B2a). c) ita A\a et pr. m. 4.2; suffragia 
postulare, cum B3a; suffragari rell. d) ita B\. 2a.b cumV.Col. /,15; om. B3a 

cum rell. e) nimiis 4 la, corr. f) ita B\. 3a (Atravitensis u. V. Col. I, \S) ; Attra- 

45 vatum A 2 ; Travatum B 26 ; Atrapatum 4 la ; Atrabatum 4 36. B 2a ; Atrebati A 3c. 
g) posteres pr. m. B\. h) per add., sed delet. A\a. i) ita B\; quemque rell. 

k) corr. studeamus 4 la, et sic 4 36. c. B2b; studimus m. al. corr. studemus B 1 et 
sic 4.2; studuimus B2a. 3a. 1) verbum pr. m. B\, ut infra ; verbo B3a. 

1) Verbis fere eisdem Ionas in Praef. V. Columbani(I } \) utitur. 2) Cf. 
50 supra p. 171, 3. 



310 IOXAS, VITA VEDASTIS EPISCOPI. 

(2). Igitur cum iDclitus Francoruui rex Chlodoveus a 
Gre n.'ao! Fr ' omni industria sollers Francis regnaret . evenit, ut 
"p. 407. quodam in tempore inter incendia bellorum *ad- 
v e r s u m c Alamannus d gentem* ferrocem bell aturus 
pergerit. Quo cum venisset ab e utroque acies, et f 5 
nisi obvium hostem habuisset, Reni g alveum h transire 
vellit 1 , cumque k ergo utrumque hostium chunei 1 ad- 
starent, et tam Franci quam Alamanni ad mutuam 
caedem inhiarent m . commisso proelio. ita vehemens 11 
terror Chlodovei animum obrepserat p , ut in ea pugna 10 
seviendi q finem horrenda anxietate trucinaret. Cumque 
ergo suos paene ad internitionem r obpremi s cer- 
neret 1 , tandem divino fultus auxilio 11 in auimum v , 
oculosque ad caelum elevatos adtollit w : 'Unice', inquid, 
'potestatis ac maiestatis Deus, quem Chlodebildis x , 15 
conlateranea 7 mea, confitetur, quemque humile 2 pre- 
cae diae* noctuque supplicare non cessat l , tu° mihi 
hodie hos c de hostis d concede victoriam, ut et ego e te 
deinceps et f corde credendo teneam g et adorem'. 
Cunique his h huiusmodi precibus rerum auctorem 20 
pulsaret, cessit 1 tandem hostis k terga vertendo 1 
victoriam 111 Chlodoveo 11 . Yictor deinde Alamannos cnm 

*) scilicet fallacem necnon et add. A 3c 

Cap. 2. A\a. 2. 3b. c. B\. 2a. b. 3a. 

Cap. 2. a) Clodoveus A 3b. c. B3a. b) renavit pr. m. Bl: regnavit B 2a : 25 

imperaret i2. c) adversus A 2. 3c. B2b. 3a. d) ita pr. m. B\; Alamannoa 

pleriqite ; Alamandos ABb; Alamannorum A2; Allemannorum B3a. e) ita Ala.b. 
3b. c: hac Bl; ac A 2. B2a. b. 3a. i) eras. B\: om. B2b: <ibi pro' et nisi B3a. 

g) Rheni B2a; regni A3c; que add. B3a. h alitum A3b; illius nnes pro a. A3c; 
alveum — adstarent et om. B2a. i) summo folio abscisso, hic HHc hiat A3b. k) que 30 
om. A2. 3c; que ergo om. B2b; (e. om.) utrique B3a. 1 chuni? pr. m. A\a. 

m) inhierent pr. m. Ala; inirent Alb; instarent A3c. n) viehemens A la. o ita 
A 2 : Chodovei corr. Chlodovei A \a ; Chodevei B 1 : Chlodovii B 2a ; Clodovei A 3c. 
B2b. 3a. p) ita A\a. B2a; obreserat B 1 ; obpresserat A2; oppresserat B2b. 3a. 
q) se vivendi B2a. b; s(eviendi desuut, spaiio relicto) B3a; seu iuieudo pr. m. A'2: 35 
hiat A3b. r) internicione B\; (i)nternecione A3b. s) ita B\; opprime pr. m. 

A\a. t) cernere pr. m. B\. u) auxio pr. m. B\. vi ita A\a. 2. B2b; liu om.) 
animum B3a; iu animo rell. w") attulit A2 (in ras.); adtollens A3b; attolleus A3c. 
x) ita A \a ; Chlodohildis B 1 ; Clodochildis B 2b ; ClodohUdis B 3a ; Clotchldis .4 3b ; 
Clochildis A3c; Chrothildis A2; Chrotildis B2a. y) conlactanea B2b; collactam a 40 
A3c. B3a. z) ita A\a; humilem preci B\. a) die : : :, ras. que B\. b) tum 
ibi pr. m. B\. c) hoc de A\a; hanc de A3b.c; his de A 2 ; de ::s Bl; de his 
(hiis .B3a; om. B2b) B2a. b. 3a ; super hos Greg. d) ita pr. m. B\; hostibus rell.; 
hostes Greg. e) in add. A3b. c. f) om. B\. 2a. b. 3a. c teneri? pr. m. B\. 

h> atque m. al. add. A\a; et add. A2. 3b. c. B2b et m. al. in ras. B\. i) caesit 46 

pr. m. A\a. k) hostes pr. m. A\a; ostibus A3c. 1) vertentibus A3b. c. 

m) victoria A3b. c; victori A 2. B3a. n) Clod. semper A3b. c. B3a; Chlodo(veum? 
eras.) Chlodoveo B\. o ita A\a. B 2a. b; Alamandos A3b; Alamanos A3c; Alle- 

mannos semper B3a; Alamannis B\. 

1) Cf. Gregor. I. 1.: Regina vero non cessabat praedicare. 50 






IONAS, VITA VEDASTIS EPISCOPI. 311 

rege * i n a dicion em coepit, ovansque ad patria b fe- Gre &-> **- Fr - 
stinus rediens, ad Tullum opidum venit. 

(3). Et cum iam desiderium reteneret a , ut caeler b 
ad baptismi gratiani confugiret c , sciscitando conperit, 

5 inibi d beatum Vedastem e sub relegionis f cultu vitam 
degere, quem mox sibi s itinere iunxit. Cum h pariter 
pergerent, quadam diae venerunt in pago 1 Vunginse k-2 
ad locum qui dicitur Grandeponte 8 , iuxta villa Kigu- 
liaco 1,4 , super fluvium Axona m . Obvium 11 habens cae- 

io cum°, multorum annorum *spatia ab hac p lucae dam- v-^os. 
natum q , petiit beato Vedasto, ut pro se inmensae pietatis 
postolaret auxilium, ut lumen quod carebat, ipso deni- 
que r inpetrante, recipere mereretur. Ille fidus de 
misericordiam s Domini dexteram l levavit, super oculos 

15 caeci signum u crucis inposuit, statimque lumen oculorum 
recepit v . Ibique a w christianis hominibus basilica con- 
structa esse videtur, ubi in eius honore multa mirabilia 
fiuntur x . Hac inde ad Remorum urbem ad pontificem 
Remegium y , qui tunc inibi sacerdotalem cathedram 

20 regebat, perduxit. Quo 5 quantisper 2 moratus, sacre a Greg. /7,31. 
trinitatis fidem Chlodoveus professus, baptismi gra- 
tiam recepit b . Indeque c progressus, victor ad patriam 
rediens, iam dictum Vedastem d beato e Remegio com- 
mendavit. 

25 Capp. 2. 3. Ala.2.3b.c. B\. 2a. b. 3a. 

Cap. 2. a) imperatore^ro in d. B 3a. b) ita pr. Ala; patriam rell. 
Cap. 3. a) retererit m. al. corr. retinerit B 1 ; teneret A Sb ; restaret B3a; 
om. B 2a. b. b) caelere : m. al. corr. caeleriter A la ; celeriter A 3b ; ut ad caelesti(s 
m. al. add.) b. A 2. c) ita pr. m. Ala. d) ibi A3b. c. e) ita pr. m. Ala; 

30 Vaedastum B 1 ; Vedastum rell. f) religiones B 1 ; religioni oii c. A 3c. g) in add. 
A2. 36. c. B 3a. h) Dum Bl. 2a. 3«; Dumque B2b. i) pagum A3b. c. B2b. 

k) ita B2b. 3a; Vungise .61; Vungisse Alb; Vungisem A 3b ; Vungissem A 3c ; Vongise 
B 2a ; Voginse A 2 ; Vungense pr. m. A 1. 1) Riculiaco A 2 ; Riguliago B 2a ; Regu- 
liacum A3c. B3a. m) Axono m. al. corr. Axonam .61; Axonam A3c. B2b, n) ov- 

35 viuru pr. m. Ala; obvium — damnatum om. B2a. o) caeco pr. m. Bl; per add. 
A3b. c. p) om. Bl (2a) (liabent B2b. 3a). q) daunato pr. m. Bl. r) om. A2. 
36. c. B2b; d. post i. r. positnm B3a. s) ita pr. m. Ala; misericordia rell. t) dex- 
tera A2 et pr. m. Bl. u) sinum pr. m. B\. v) recipit 61. w) om. Bl (pr. 
m.). 3a; Ibique — recepit om. A2. x) ita pr. m. Bl; fiunt rell. y) Remegio ? 

40 pr. m, Ala; Remigium A3b. B3a. z) aliquautisper A3b. c; (quantis versu exeunte 
om.) permoratus B3a. a) sacri 61. b) ita Ala, 3b. B2b; recipit rell. c) redit 
A2. d) ita h. I. Ala. Bl; Vedastum rell. e) beatum pr. m. B\. 

1) Rex in hac pugna interemptus est. Ionam in Gregorianis hisce: 
Cumque regem suum [ceruirent interemptum], Chlodovechi se ditionibus 

45 subdunt, verba cancellis inclusa fugerunt. 2) Voncq (dep. Ardennes). 
3) Hodie Vieux-Pont prope Voncq; cf. Jubaru l. I. p. 297. -4) Rillg- 
aux - Oies ad Aisne fl. (dep. Ardennes). 5) Item Fredegarius III, 21, 
apud Remos Chlodovechum baptizatum esse contendit, neque vero Gre- 
gorius locum tradidit, atque ante eum Nicetius episcopus Trevirensis 

50 basilicam attulit S. Martini Turonensem ; v. supra p. 302 sqq. 




312 IOXAS. VITA VEDASTIS EPISCOPI. 

(4). Qui cuni apnd eura rnoraretur et in praefata 
urbae a Eemorurn vitarn degerit b , accedit . ut quodam 
in tempore aliqui d ex inlustribus viris ad cellolam eius 
veneretur e . Erat enim mitis animo f alloquioque g suavis; 
noverat opem miseris ferre mestosque verbis h fovere ac 5 
ignavos quosque 1 ad subrietatis k normam redigere, om- 
nemque relegionis censuram et exemplo monstrare 1 et 
verbis h studebat edocere m . Cumque 11 ergo, ut diximus, 
quidam de inlustribus viris ad eum prope pervenisset p , 
ille de industria ministro q iubet. ut concitu gradu post 10 
salubria r effamina s huic virum T poculum inferret. Ille 
ait, se 11,1 nequaquam in vas. quo aurire solitus fuerat, 
quicquam vini remansisse v . Quo audito. gemens caelum w 
conspicit ac mentem ad superna x adtollit y , ut cito cle- 
mens z pietas subveniret. mox suo a de more , qui in 15 
cf.ioh.r.2. Chana Galileae aquas in vinum c mutavit saporem. 
huius d necessitatis tribuat e vicissitudinem. Ac mox post 
impletam 1 orationem ministro urgens imperat. ut ad vas 
festinus properarit g et quae Dominus tribuat h adferre 1 
festinet. Moxque obediens minister caeler k venit 1 vas- 20 
*p.409. que, a quo "vinuin aurire solitus m fuerat, superfluentem 
repperit u ; oppletus gaudio. imperatum munus deportat 
ac de affluente munere letus denuntiat p . Quod ille 
statim q audiens, ne favor patrate 1- virtutis mentem s 
macularet, ministro iubet. ut nulli hoc in propatulo 25 

Cap. 4. A \a. 2. 3a (a l. 18>. b. c. 2*1. 2a. b. 3a. 

Cap. 4. a) urbem 2*1. b ita pr. m. A \a ; duceret 2*3a. o accidit A2. 
B2a. b. 3a ; accedam m. al. corr. accidit B 1. d) aliquis A3b. c. B2a. b. 3a. ei m. 
al. corr. venirent B 1, et gie ^12: veuiret rell. f anime pr. m. Bl. g) et alloquio 
ABb. c. h) verbum pr. »>.. Bl; urbis B 3a. i quas 2*1. (2a) ; om. B3a. k) su- 30 
brietatem i?) norma pr. m. Ala. 1) monstraret pr. m. Ala. B 1. m) st. et docebat 
(in marg. m. al. finit; A2. n^i que om. A3b. c. B2b. 3a. o) propere B2b; quoque 
A3b. c; oni. A2. B3a. p) ex M. al. add. Bl. qj ministro — efFamina om. B\, 

tribu-s litteris rasis Chabent B2a. b). r) salubri Ala. s) ita A\a (pr. m.). B3a; 

m. al. corr. aff. Ala, et sic rell. t ita A \a ; viro poculum p. periit A3b) A2. 3b. c; 35 
puculum vinum 2*1; poculum viro B2b; poculo viro B2a; poculuni vini 2?3a. u) ita 
Ala. B2a; se om. A3c. B2b. 3a : si nequamquam 2*1: se ne quaquam — fuerat om.) 
quicquam A2. v remansisset AZc: reuiamsisset 2*1: periit A3b. w s caelo 2*1. 
x) supernam A\a. y. adtull : : m. al. corr. adtollit 2*1: attulit Ala. 3b. c. z) cle- 
menti (cl. periit A3b) pietate A3b. c. a) ita 2*1. 2a. b; m. eodem more A \a. b ; mox 40 
om. s. de more) A 2 : m. s. de m. om. A 3b. c: subv., illud recordans miraculum, quod in 
Ch. 2*3a. b) Galilea pr. m. 2*1. c) vino 2* 1 : vini A3b. c. B2a.3a. d) hius n. 
2*1; huiusque n. A3b; huic necessitati A3c. e) tribuit A 2 : tribueret A3b. c. f) ab 
impletam incipit A3a. g) ita Ala. 2*1; properet A2. B3a. b. c. 2b. 3a. h) tri- 

buerat A2; tribuit A3b. B2a: tribuerit 2?3a. i) adfer : et m. al. corr. adferre 2*1: 45 
afferret corr. afferre A3c. k celeriter A3a. c. B3a; om. A3b. 1) vinit pr. m. 

A \a. m) solutas pr. m. corr. solitus 2* 1. n) invenit A 3a. b. c. o) oppletusque 
2* 2b ; conpletus A2; repletus A3b. c. B2a. 3a. p) denuntiet A 2; nunciat A3b; re- 
nuntiat 2* 3a. q) om. A 3b. c. r) patefact : m. al. corr. patefacte A \a. s) mente ? 
pr. m. 2*1. 50 

1) Pro si, velut p. 202, 8. 249, 19. 



IONAS, VITA VEDASTIS EPISCOPI. 313 

iactitando a denuntiet b , sed c , quoadusque inter superis dl 
vitam degeret, silendo tegi iobet. 

(5). Cumque iam caeleberrimae farnae in prefata 
urbae Eemorum esset, et beatus Remegius eum venera- 

5 tionis cultu adtollere niteretur, fuit tandem consilii ;l , 
ut Atravatum b urbi c eum pontificem faceret, quo Fran- 
corum gentem ad baptismi gratiara paulatim docendo 
ac de industria monendo adtrahere d curaret. Suscepto 
itaque pontificalis cathedrae onus c , ad urbem Atravatum f 

10 venit; dumque intra muros adire vellit g , obvios habuit 
caecum et clodum, alimoniam h postulantes. Cumque ille 
apostolica 1 de fonte auriens verba depromeret ac diceret, <f. Act. 3,6. 
se k nequaquam 1 subplimento m auri argentique honerari 11 , 
ille° adtentius pulsant ac de industria pecuniam quam p 

15 haberet extorquere vim a nitebantur. Ille deinceps in- 
portunae opem petentibus ait: 'Pro auri argentique mu- 
nera r , si fides vestra meo s commitaretur * affecto, divine 
muneris raox uberius affluentia reddundaret'. Illi u aiunt v , 
sese w ad omnia paratos*. 'Si fides', inquid, Vestra meis 

20 commitatur x dictis , pristinam sospitatem utriusque 7 
vestrum 2 omnipotentis pietas largiatur a '. Manuque b 
mox oculos c superposita ac d debilia membra adtrectata e , 
crucis f signo facto, sursum caelos aspiciens, quae poposcit 

*) Respondit Vedastus et dixit (ait A 3b) add. A 3o. b. c. 

25 Capp. 4. 5. Ala. 2. 3a. b.c. 51 2a. b. 3a. 

Cap. 4. a) iactando 5 1. 2a (non B2b.3a). b) denuntiaret A la. c) sed — 

degerit eras. B 1. d) ita A la. 51. 2a ; superos rell. 

Cap. 5. a) consilium A3a. b. c. b) ita Bl (pr. m.). 2b.3a; Adravatum A 2 ; 

Atrapatum Ala; Atrabatum ^4 3a. B 2a ; Adtrabatum A3b; Atrebati A3c. c) ita 

30 Ala; verbi m. al. corr. urbis Bl; urbis A3a. B3a; urbem A 2. d) adtrahendo pr. 

m. corr. adtrahere Ala; adtraheret vel c. A3a. e) honu:, ras. s A 2 ; honore A3a. 

c. B2b; honore:, ras. m A 3b ; honere B3a. f) ita B2b; Attravatum B3a; Adtia- 

vatum Bl; Atrapatum ^lla ; Atrabatum B2a ; Adrabatum pr. m. A2 ; Atrabum A3a.b; 

Atrebum A 3c. g) vellet A 2. 3a. b. c. B 2a. b. 3a. h) ad elimoniam m. al. corr. 

35 alimon. Bl. i) ita Ala. 3a. b; apostolico de A3c; apostolico (om. de) A 2 ; de apo- 

stolica (apostolico B2b. 3a) Bl. 2a. b. 3a. k) si 51. 1) nequamquam pr. m. Ala. 

m) subplimen : : m.al. corr. subplimentum ^41a; supplemen(to m. al. add.) Bl\ supple- 

mentum A 2. 3a. B2a. n) ita A2. 3a. b.c; honorari Bl; ouere corr. habere Ala. 

0) ita pr. m. Ala; illi rell. p) qua pr. m. A2. Bl. q) e-as. A2; om. A3a. b. c. 
40 B3a. r) munere A2.3a. b. c. B2b. 3a. s) ita Ala; meo — affectu Bl; meo — 

affectui B2b. 3a; me — affectu A 2; meum — affectum A3b; meum — effectum A3a. c. 
t) committeretur B 3a. u) Illi — dictis om. A 2. v) ageunt pr m. Bl; aient V. 

Col. I, 19. w) si se Ala. x) comitat pr. m. Ala; committatur B3a; comittaretur 
A3a; comitetur A3b; comiteretur A 3c. y) utrisque A2. 3c. B2b; utrique B3a. 

45 z) vestro pr. m. 51: vestri A3a. b; om. B2b. a) largiretur A3b.c; largietur B3a. 
b) Manusque A 2 (pr. m.J. 36 ; manumque A 3a. c. c) oculis A 2. 3a. b. c. B 2b. 3a. 
d) illorum m. al. in ras. B 1. e^ adtractata B 1 ; debilibus membris attrectatis B 3a. 
f) s. cr. A 3a. b. c. B 2a. b. 3a. 

1) Superi sunt viventes apud Ionam. 



31-4 IONAS, VITA VEDASTIS EPISCOPI. 

impetravit. Nam statirn caecus visuin. clodus gressum 
recipiens, ovantes uterque ad propriam a remearunt. 

(6). Pervenit ergo, ut ecclesiam introiret a . Quam 
cernens incultam ac neglegentiaru b civium paganorum 
praetermissam. veprium densitatem oppletam, ster- 5 
corum d ac e bestiarum habitaculum f pollutam, merore g 
•p.4io. corda subdit omnique h "tristicia 1 colla submittit. Nec 
prorsus bomines k habitatio urbem frequentabat, que olim 
ab Attilane 1 Chunorum m rege n diruta ac torpens squa- 
lore p relicta fuerat q . Ibi et habitatio ursi reperta: 10 
quem 1 ' cum animae s dolore a vallo urbis* eiecit, ac ne 11 
Crientium * fluviolum, qui ibi fluit, ultra progrederetur. 
imperavit r : nullatenus illuc visus fuit revertisse 2 . 

(7). Erat* gratus a paenes regiam aulam nec b valebat 
Francorum viris a profanis erroribus ex integro deviare, i& 
sed paulatini, ut se c per dulcia d municionis e effamina f 
religione g subdebant, ecclesiae recipiebantur sinu. Ac- 
tumque deinceps, ut, mortuo b Chlodoveo 1 , Chlothacha- 
rius k . filius eius. patris 1 in locuni suffectus. Francis 
regnaret m , et cum egregiae regni regimiua regeret, evenit. 20 
ut aliqui 11 vir e Francis nomine Hocinus regem Chlo- 

*) auteni beatus Vedastus add. A 3«. b. c. 

Capp. 5—7. A \a. 2. 3a. b. c. B 1. 2a. b. 3a. 

Cap. 5. a) propria A 3a. b. c. B2a. b. 3a. 

Cap. 6. a) introierit B 1. < 2aj ; introirent B 2b. b) ita A la. B 1. c) ita 25 
Ala. Sb; densitate relh d) (ac add. Bda) stercoribus A 3a. b. c. Bda; stercore B2b. 
e) de A3a. b; om. A3c: bestiarumque B3a. f) habitaculo A2. B2b; habitaculis 

A 3a. b. c. BZa. g) lnemorem Bl; memoriter B3a; meror A2. h) omniqae — 

submittit om. A3a. i) ita A2. Bl; tristiciam pr. m. Ala; tristici(a)e A3b.c. B3a. 
k) ita A2. Bl; homiuis rell. 1) ita Ala. 3a; Atthilane Bl; Atillane A3b: Attillano 30 
A3c\ Athilane B2a; Atilane B3a; Atthila A2. m) Chonorum Bl; Cunorum A3a; 
Hunorum B2b; Caronerum B3a. n) regem pr. m. Ala. o) ita Ala.2; tu : : : s 
m. al. corr. turpis B 1 et sic B3a; turpe ^13a; turpi A3b. c. B2a. b. p) re m. al. 
in ras. Bl. qi fuerit pr. m. A\a. ' r) qem 51; eum B3a. s) cum cuanime 
Bl: cum animi A2. 3a. b. c. B 2a. b. 3a. t) urbe Bl. u) nec pr. m. Ala. v) qui 35 
add. A2; et add. A3a. b; et ut add. A3c. 

Cap. 7. a) gradus pr. vi. Ala. b) ne pr. m. Ala. c) om. Bl; ut 

semper A2. 3a; quos pro ut se B3a. d, dulci pr. m. Bl; sancte A3a. b. c; o»i. A2. 
e) : : cionis m. al. corr. rationis Ala; miti A2. i) etfamine A2; affamiua -4.3a. b. c. 
g) ita Bl; religionis ^13a; religioni (relegom pr. m. A la) rell. h) rege add. A3a. 40 

6. c. i) Clod. A3b. c. B3a. k) Clota thacharius Bl; Chlotharius B2a; Chlottha- 
rius A2; Chlodharius Ala; Chlotarius A3a. B2b; Clotharius B3a; Clotarius A31. c. 
1) in 1. p. Bl. 2a. b. 3a. m) imperaret B3a. n) aliqui viri Francis Bl; aliqu : is 
vir e Fr. Ala; aliquis (v. om.) ex Fr. A 2 ; aliquis vir Francus A 36. B 2a. b. 3a; ali- 
quit vir Franchus ^13a ; quidem vir Francus A 3c. o) HozinusiJl. (2a. b). 3a; Ocinus 45 
A3a. c; Ochinus A3b. 

1) Crinchon rivus apud Atrebatensem urbem Scarpe fl. influit. 2) Idem 
fere miraculum auctor in V. Coluynbani I, 8, enarravit. 



IONAS, VITA VEDASTIS EPISCOPI. 315 

thachariunr 1 ad prandium vocaret ac inter aulicos b 
regis venerabilem virum Vedastem c pontificem invitaret. 
At ille, — non quod d eis consentiendo gulae faverit e , 
sed quoadunatam f ad regis prandium turbam suis salu- 

5 bribus g doctrinis edocerit 11 ac per regiam 1 auctoritatem 
plerosque k ad sacrum baptismum provocare vellit 1 , — 
cumque 111 ergo adtonitus" ad prandium vocatus venisset, 
domum introiens, conspicit gentile ritu vasa plena cer- 
visae domi adstare. Quod° ille sciscitans, quid sibi vasa 

10 in medio domi p posita vellint q , inquirerit, responsum 
est, se r alia christianis, alia vero paganis opposita s ac 
gentile ritu sacrificata. Cumque ita sibi denuntiatum 
fuisset, omnia vasa de industria signum* crucis sacravit u , 
ac omnipotentis Dei nomen invocato, cum fidei admini- 

15 culum v , caeli tum w auxiliante dono, benedixit. Cumque 
benedictionem cum crucis signo x super vasa, quae gen- 
tile x * fuerant y ritu z sacrificata a , premisisset b , mox soluta 
*legaminibus, cunctum cervisae d ligorem quem e capiebant *p. «ul 
in pavimentum deiecerunt K Unde rex miraculo per- 

20 culsus ac omnes f procerum caterva g sciscitare 11 , quid 
gestae 1 rei causa k fuerit 1 , et m sibi in propatulo narraret 11 . 
Cui° venerandus vir Vedastus* ait: k O rex, tuorum decus 

*) qui dum esset summus pontifex et terrena non metuens, 
nec regem a adolationis^ curavit c add. Bl. 2a. b; summus- 
25 que pontifex add. B 3a. 

Cap. 7. A ln. 2. 3«. b. c. B 1. 2a. b. 3a. 

Cap. 7. a) ita Bl; Chlothariuni A2. B2a.b; Chlodharium Ala; Chlotarium 
A 3a ; Clotharium A 3b (e eorr.J. B 3a ; Clotarium A 3c. b) au : : cos m. al. corr. 

aulicos Ala; laicos A2; aulicolas rgis (!) B3a; aliquos optimates (obt. A3b) regis 

30 A 3a. b. c ; auligas V. Col. c) ita A la ; Vaedastem B 1 ; Vedastum rell. d) nou ei 
cons. A3b; non causa consencieudi A3c. e) fuerat A3a. b; venit add. B2b; g. cum 
eis venit sed ASc. f) ita Ala. B2a; quodadunatam Bl. g) salubris A3b; salubri 
A3a. h) edoceat A\a. i) ia m. al. -in ras. Bl; regis B2a. 3a. k) ple : : usquae 
pr. m. Bl; plenius B2a. b; plene B3a. 1) p. vellet A 2. 3a. b. B2a.b; provocaret 

35 A3c; provocaret, venit B3a. m) que om. A3b.c. B2b. 3a. n) beatus add. B 1. 
2a. b; (a. om.) beatus ille ad pr. B3a. o) dum add. A3a. b. c; Quod — inquireret 
om. B2a. p) ita A2. B2b (v. infra p. 317,6,); domis (?) pr. m. Ala; domus Bl; 

om. A 3a. b. c. B 3a. q) veilit B 1 ; vellent rell. r) om. A 2. 3a. b. c. B 3a. &) ap- 
posita A 3a. b. c. B 3a. t) ita B 1 ; signo rell. u) consecravit A 3a. b. c. v) ad(m)- 

40 miniculo A2. 3a. b. c. B2b. 3«. w) ita Ala. Bl; caeli tunc B2a; celitus B3a; 

c(a)elesti A3a. b. c. B2b; c. t. a. d. om. A2. x) signis(?) pr. m. Bl. x*) ita BV; 
cf. l.\2. j) fuerunt Bl; fuerat ^4 3«. z) rita Bl; rite B2a. a) sacrata 

Ala. 2. b) permisisset A3a. c; emisisset A3b. c) cum (?) m. al. con: cuntum 

Ala. d) sicere ^12; se cervi A3a; cervisie B 3a. e) quae B2a; om. A3a. 

45 f) ita Ala (pr. m.J. 3b. B2a; ab omui B3a; ac omnis rell. g) catervas A3a; cater- 
vae A 36. h) sciscitati A 2 ; sciscitaretur B 3a ; coepit add. A 3a. b ; ceperunt add. 
A3c. i) gesta* Ala; g. rei om. A3a. b. c. k) cau.*(a)e A 2. 3b. c; clausa m. al. 

corr. clausum B 2b. 1) iussitque add. A 3a. b. c. m) ut A 2. 3a. b. c. B 3a. n) nar- 
rarent^4 3a. b. c; narraret B3a. o) cum Bl. 2a. b ; om. B 3a. 

50 Cap. 7. Xota. a) m. al. corr. regis B 1 et sic B2b. b) adulatione B2b. 

c) m. al. corr. curaret B 1 et sic B 26. 

1) Simih miraculum Ionas, V. Columb. I, 27, enarravit. 



316 IOXAS. VITA VEDASTIS EPISCOPI. 

Francorum, caernere potes a , quanta sit diabolicae b fraudis 
astutia ad aniinas koininuin decipiendas. Xam quam 
putas hic demonum fuisse coniecturam c - \ quae per hunc 
ligorem cervisae corda infidelium d . praevaricationetn e 
suffocata f , aeterne mortis^ subdere h studerent, sed nunc 5 
virtute divina 1 pulsata k ac effugata demonis arte 1 ? 
Scire m cunctis necessarium est . qualiter ad salubria 
medicamenta vere 11 fidei christiani descant confugire et 
has superstitiones gentilium omni p nisu studeant preter- 
rnittere'. Quae causa multis qui aderant profuit ad 10 
salutem ; nam multi ex hoc ad gratiam baptismi con- 
fugerunt ac sanctae releg;ionis q colla submiserunt. 

(8). Erexit a ergo b supradictam c ecclesiam multa 
per cl spatia temporum annis circiter XL, ac e cursum 
vitae consummatum, cum iam f vellit 8 " eum Dominus de 15 
huius vitae erumnis ad caelestem provehere regnuin. 
febre b corripuit ac exitum denuntiavit. Xain cum in 
eadem urbi 1 in quadam cellolam k iaceret, ignis columna 
e 1 caelo m diffusa supra 11 cellole tegumenta capud tenuit 
ac per longa noctis spatia plus quam duarum fere 20 
horarum inmobilis istetit . Quod cum vir venerabilis p 
audisset, suuin q exitum denuntiavit. ac r omnibus vale 
dicens, post munitionis s effamina 1 auimam creatore 11 
Febr. g. reddedit YIII. v Idus Febroariis w , felicemque de ac vita x 

exitum/ agens, solum desiderium viventibus reliquid. 25 
Multi in hac z hora a psallentium audierunt in caelo. 

Capp. 7. 8. A \a. 2. 3«. b. c. B 1. 2a. b. 3a. 

Cap. 7. a) poti p»\ m. Ala. diabolici B\; diaboli A2. c) con- 

iectura A 3a ; coniecturae pr, m. B 1. d ita A \a. 2. 3a. b: c. lidelium A 3c; 

c. hominum Dei per add. B2a. 3a Bl. 2a. b. 3a : animas sacriricantum V. Col. 30 
e) prevaricationnm A3a; prevaricatione A3b. c; om. A2. f surTocatH A3a ; om. A2. 
g i*a pr. m. Ala. 2; mettis A3a; morti rell. h) subdere : (ras. t?i studerentur 

A3a\ subdere se viderentur A3b; subderet om. st. A3c; subdere studeret B 2b. 
i) divin : : jn\ m. Ala. k) pulsa A 2. 3b. B2b. 1 arte pr. m. A2; artae m. al. 
corr. arta e Bl. m) namque add. Bl. 2a. u viri pr. m. Bl; iure B 2b ; omnino 35 
aliud habet A2. o) ita pr. m. Ala; queant B3a. p» g. ouls (homines A3a; ab- 
hominabiles A3c) st. A3a. b. c; o. n. st. om. A2. q) religioui A3a. b. c. B3a. 

Cap. 8. a) :re:xit Ala; Erexi A3c: rrxit A2.3b. B2b. b om. Ala. 

c) superdictam (A3a.c). Bl. (2a). d^ om. Bl. (2a). e) a B\: ad B2a. b; om. 
B3a; textitm omnino immutavit A2. t om. A3a. b: enim A3c. g vellet A 3a. b. c. 40 
B2a. b. 3a. h) eum add. B \. i ita pr. m. A\a; urbem B\. k) cellula corr. 
cellula B3a, et sic A3a.b; cella A2. 1 e B 2a ; om. A2. oa. c. B2b. 3a ; periit A3b. 
m) celum A3a. c. m super Ala. 2. B3a: cf. mcpra p. 274, 3. oi ita pr. m. Ala; 
perstitit A2. p veneuerabilis A la. q) om.A3a. b; e. s. A3c. r in add. A3a. b. 

unitionis A 2. 3a : munitionem B 1 ; monitionem A la : monitionum B 2a. b ; commoni- 45 
tio:.um^4 3c: monita B3a , periit A 36 ; municionis supra ^.314, 16. t) aff. A2. 3a.c. B2a; 
salubria B3a. a) ita pr. m. A\a. v VII. Id. Bl: pridie I<ius B2b. w) Febro- 
arias£l: Febroarii A 3c. B2b: Februarii B3a. x ritain B\. y exiit A3a; 

exiens -4 36. c. z) ha ? A3b: illa A3c; \n h. h. om. A2. a) choros h. I. add. A2; 
post ps. add. coros A3a. c, voces ^4 36. B2b. 3a. 50 

1) /. q. aeervus; cf. 'Mittheilungeri XIV, p. 437. 



IONAS, VITA VEDASTIS EPISCOPI. 317 

*(9). Cum hoc a beato b funere omnes audissent, ad- •p.u*- 
venerunt cleros et (l plebs e non solum de illo opido, 
sed etiam de vicinis urbium* pontifices et sacerdotes, 
ut ipso* Dei servo sancto 11 Vedaste ponteficae 1 , qua 

5 dignum erat, traderent sepultura k . Beatum l corpus in 
medio domi positum, ut mos est omnibus, accipientes" 1 
feretrum cum ipso sancto corpus", nullatenus eum de 
loco° promovere potuerunt. Interrogatum est p ad q vir 
venerabile Scupilioni arcepresbitero r loci illius, quem 

10 ipse beatus s pontifex enutriverat, quidnam esset. At 
ille nescire se dixit: 'Utique unum scio, quia cum esset 
in corpore, sepius audivi eum dicentem, quasi* infra 
muros civitatis nullus defunctus requiescere debebat'. 
Nam ipse u pontifex in oraturio, quem ipse vivens de 

15 ligneis tabulis super litus Criencio v fluviolo aedifica- 
verat 1 , requiescere disponebat; sed tamen nec locus sic 
delectus w nec monumentus x praeparatus esse videbatur y . 
Dum de haec z ad invicem loquebantur a , vel quid b de 
ipso agere deberent, venerabilis vir Scupilio c merore 

20 cordis repletus, commotus in lacrimis, super corpus 
beati Vedastis d genibus provolutus, erupit in voce e , 
dicens: l Heu me f , beatissimae pater, quid vis ut faciam, 
quia g dies iam declinat h ad vespera 1 , et omnes, quis k 

Cap. 9. A \a. 2. 3a. b. c. B\. 2«. b. 3a. 

25 Cap. 9. a) hac.41a; h:: m. al. corr. viriJBl; Cum igitur A3c; Cumque A2. 

b) beatum funus A3a; saucti funus A 2 ; beati viri funus A3c; (b. om.) funus B'6a. 

c) ita pr. m. Ala; clerus rell. d) a A 36 ; ac A3c. e) plbes pr. m. Ala; populus 
A3c. f) ita A\a. £1; urbibus A3a. b. c. B2a. b. 3a; (de om.) vicinarum urbium^t2. 

ipsum sacerdotem (pro D. s.) A3a. b. c; (i. om.) servum D. B3a; omnino aliud A2. 

30 b) sancto Vedasto pr. m. Ala; sanctae Vedaste pr. m. Bl; sancti Vedasti B2a; sanc- 
tum (s. om. B3a) Vedastum A3a. b. c. B2b. 3a. i) ita pr. m. Ala; pontirici Bl. 

( 2a) ; pontificem B2b.3a; pontiticali A3a.b.c. k) ita Ala. Bl; sepultur(a)e rell, 
1) vero add. A3b. c (non A3a); Sancti igitur c. A2. m) accipientibus Bl. 2a. b. 3a. 
n) corpore A2. 3a. b. B2b. 3a; (cum om.) ipsum sanctum corpus B 2a; imponentes pro 

35 c. i. s. c. A3c. o) co m. al. suppl. A\a. p) autem add. A3b. c (non A3a). q) ad 
viro v. 8. ^la; ad vir (m. al. corr. \ iro Bl; virum B 2a) venerabilem Scubilionem 
B1.2a; a viro venerabili Scobilione (Sculpione A3a. b; Sculpitione A3c) A3a. b. c. 
B2b.3a; (a om.) cuidam venerabili viro nomine Scubilione A2. r) archiepiscopo 
A3a. b.c. s) batus pr. m. A\a; om. BSa. t) qu : : : m. al. corr. quia Bl, et sic 

40 A2.3b. B2b.3a; quod A3c. u) ipsi pr. m. Ala; si A3a.b; etsi A3c. v) Crienci : 
fluviol : m. al. corr. Criencii fiuvioli B 1 et sic A3c; Crientio fluviolo B2a; Crientii 
(Crientia A 2 ; Chrienni A 3b ; Crieni A 3a) fluvioli A 2. 3a. b. B 2b. 3a. w) ita A \a 
(pr. m.). B3a; delictus Bl; dilectus A2. 3a. B2b; directus A3b ; aptus A3c. x) ita 
pr. m. B\; monumentum praeparatum rell. y) videtur A 3a. b. c. z) ita B 1 et 

45 m. al. A \a ; h : c pr. m. A \a. B 26 ; hoc A \b. 2. 36. B 2a ; om. A 3a ; Dum hec B 3a ; 
vero pro de h. A3c. a) loquerentur A2. 3b. c (non A3a). b) qui pr. m. A\a. 

c) ita A\a; Sculpilio A3a. c; Sculpio^4.36; Scobilius B3a; Scubilio rell. d) Vedasti:, 
ras. s? A\a; Vedasti rell. e) vocem A3a. c. B2a. 3a. f) (h)eu me bis scr. B\. 2a. 
b. 3a. g) quia — preparavimus om. A3a. b. c. h) declinet pr. m. B\. i) ita 

50 pr. m. A\a; vesperam B\. 2a. b; vesperum B3a; ad v. om. A2. k) ita pr. m. B\; 
qu : s pr. m. A \a ; qui rell. 

1) Locus a Vedastinis Xobiliacus appellatus idem creditur esse, quem 
postea S. Vedastis nionasterium occupavit; v. supra p. 296. 



318 IONAS, VITA VEDASTIS EPISCOPI. 

convenerunt, remeare festinant ad propriam a ? Iube ergo 
te deportare b# * ad locum quem olim tibi preparavimus'. 
Cum haec dixisset, accepto feretro, in qua gliba c corporis 
sancti d iacebat, levaverunt eum e in humeris suis, nullo f 
onus sentientes; cum magno psallentio g deferentes, cane- 5 
bant, dicentes: 'Anibula, sancti h , viam quam elegisti; 
*p. 413. festina ad locum quem 1 *tibi k preparatum est'. Tradi- 
derunt ei 1 sepultura qua m decuit Dei servo in ecclesia n 
ad dextro cornu altaris, ubi ipse° pontificale cathedra p 
fungebat officio. 10 

(10). Nam actum est post aliquo tempore, ut domus 
eadem, in qua vir sanctus Vedastis a pontifex vitam 
finierat, ignis incendio flagraret ac totam partem domus 
consumeret. Cum subito visum est, ut una ancillarum 
fidelissima nomine Habita c beato Vedasto visibiliter cer- 15 
neret et ignem ad d cellola, ubi lectum erat, in quo ipse 
defunctus fuerat, avelleret, et omnimodo consumeret e : 
sola tantummodo f cum lecto cellola incolomis remansit. 
Quam g propterea rerum sator urere n permisit, ut virtutis 
suae ex 1 suffragatione suae muneris monumentum k vi- 20 
ventibus reliqueret 1 ***, prestantem 111 dominum nostrum 

*) dulcissime pater add. B 1. 1a. b. 3«. 

**) Nam, sicut superius memoravimus *, ut, unde originem duxerit, 
ratum ducimus, Tullinse* 1,2 ortum genere oriundus fuit et 

Capp. 9. 10. A la. 2. 3a. 6. c. B 1. 2a. 6. 3a. 25 

Cap. 9. a) ita pr. m. Ala; propria rell. b) deportari B2a.b; portare 

B 3a. c) ita A 16 ; cliba pr. m. B 1 ; glebam A la ; gleba rell. d) Vedasti add. 

ASa. b. c. e) om. B 1. 2a. b. 3a. i) ita pr. m. Ala; nullus pr. m. Bl; nullum 

A 2. B 2a. b. 3a; nullo — l. 18. remansit om. A 3a. b. c. g) ita pr. m. Ala; 

silentio B 3a ; psallencium rell. ; comitatu add. B 2b. h) ita A lb et pr. m. A \a. 30 

i) ita pr. m. B\; qu : : m. al. corr. qui Aia, et sic A2. B2a. 3a. k) m. al. in ras. 
Ala. 1) ita Ala. Bl; ei feum B 26. 3a) sepulturae B 2a. 6. 3a; tr. corpus sancti 

viri sepulturae A 2. m) q. d. D. s. om. A 2. n) ecccesia pr. m. A la. o) ipsi 
pr. m. A la. p) ita pr. m. B 1 ; eathedr(a)e rell. 

Cap. 10. a) ita pr. m. Ala; Vedastus rell.; V. p. om. B3a. b) incendii 35 

B 2a ; incendium B 26. c) ita A 16. B 26 ; Habita corr. Habitta A la et sic B 2a ; 

Havita A2; Abita Bl. d) a A 2. B2b. 3a; (ad om.) cellulae B2a. e) cum subito 
add. Bl. 2a. 6; textum immutavit B3a. i) tanto(«W. tanto eras. )modo B 1 ; tantum 
mo Ala; omnimodo — tantummodo om. A2. g) Quem A2. 36; Qua ^13o. c. h) m. 
al. corr. uri Ala; urire ^416; hurere ^13«; uri B2a. 6; ardere A2; eum humari^4 3c; 40 
non add. A3a. c. B3a; periit A3b. i) ita Ala. b; ac suffr. (otn. s.) A2; (ex om.) 
suffr. sui^4 3a; futura sunragationem ostenderet et in posterum sui pro verbis ex s. s. 
A3c; periit .4 36; ex s. suae om. J51. 2a. 6. 3a. k) ita Bl; memoriale B3a; moni- 
mentum rell. 1) ita Ala. 3c; reliquerit B 1 ; relinqueret A2. 3a. B2a. 3a. m) iia 
pr. m. A la ; praestante domino nostro lesu Christo rell. 45 

Cap. 10. Nota. a) Tullensis (om. o.) B 26. 

1) V. siqyra e. 1. 2) Chlodoveus antequam Vedastem Tulli degentem 

repperit, Iona teste (c. 2J l ad patriam festinus rediens, ad Tullum 
oppidum venit', quae verba lector parum attentus ad sancti originem 
fortasse referre poterat. 50 






IONAS, VITA VEDASTIS EPISCOPL 319 

Iesum Christum, cui est gloria a et imperium in saecula 
saeculorum. Amen. 



gloriosum obitum urbem Atravetinsem a obiit, ubi suum be- 
atum corpuscolumb cum summa veneratione in pacem c re- 

5 quiescit, et d eius sepulchrum cum lampadibus, aurum", ar- 

gentum, lapidibus praeciosis clariter fulget. Sed quid plura 
referam? De gesta f vel vitams virtutum ipsius, quae 11 per 
eius meritum Dominus * ostendere dignatus est, coram prae- 
sencia fidelium suorum longum est ad narrandum. Qua- 

10 propter, legentibus non k sit onerosa nec audientibus fasti- 

dium generit 1 , breviter intimavimus m . Rogemus ergo et 
adtentius humiliter supplicemus 11 , ut fiat pro nobis in caelis 
coram excelso intercessor, qui pro Christi ° amore fuit fidelis 
confessor usque ad mortem in terris add. B 1. 2a. b. — 

15 Nunc, sicut superius memoravimus, unde originem duxerit, 

ratum ducamus. In Aquitania oriundus fuit nobilibus pro- 
cul dubio natalibus. [Aquitaniam cum origine Tullensi 
Henschenius ita coniunxit, ut Leucus Aquitaniae locus 
fictus sancti patria statueretur, pro verbis In — natalibus 

20 novam interpolationem addens, quae in B 3a praemisso lem- 

mate: Item alius prologus in vita beatissimi Vedasti episcopi 
Alcuini epistulam subsequitur atque ad vetustiorem codicem 
pertinet, dum Ionae opusculum schedas postea insertas occupat : 
Aquitania montem habet, qui equalibus pene spaciis Petra- 

25 goricam et Lemovicam civitates dirimit. Mons ille magnus 

et sui quantitate multum terre occupans, longe lateque alti- 
tudine fere nubes penetrans, si graves sint. Super cacumen 
eius antiquis et preteritis etatibus incertum an civitas an 
castrum situm fuit, cuius enormitatem et munitissimam 

30 magnificentiam ruinarum indicia et moles dirute satis de- 

monstrant, quanta fuerit res *ipsa. Nomen montis ex tunc *p. 414. 
et nunc Leucus est; ex nomine montis castrum illud etiam 
nomen sortitum est, sed et populus regionis illius Leuci 
sunt dicti, maxima pars Aquitanie usque in Occeanum. 

35 Testes sunt perpetua fama et plures scripture iamP hodie, 

quod illa omnia ita nuncupantur. De Leucis ergo beatus 
Vedastus oriundus fuit, nobilibus procul dubio natalibus, 
prosapia sicut ingenua, ita insigni et famosa, prediorum 
affluentia et habundantia divitiarum locupletissimi, ut nichil 

40 de seculari defuerit gloria. Puer studio litterarum felici 

auspicio mancipatus est, nam omnia que ad institutum stu- 

Cap. 10. A 1«. 2. 3rt. b. c. B 1. 2a. 6. 3a. 

Cap. 10. a) ita A 1«, ubi Explicit vita sancti Vedasti m. al. add.\ cui est 
honor et i. (gloria A 3a. c) in secula seculorum. Amen Alb. 3a. c; cui est et| jExplic 

45, vitj A 36 ; (cui — imperium om.) in secula seculorum. Amen. Explicit vita sancti 
Vedasti episcopi A 2 ; cui est honor, laus (decus B 2b), virtus, gloria (et add. B 26), 
regnum sempiternum nunc et (semper add. B 2a) per inrlnita saecula sacculorum. 
Amen. Explicit vita sancti Vedasti (episcopi add. B 2a. 6) B 1. 2a. 6. 

Cap. 10. Nota. a) u. Atrabatensem B2a; urbe Atravetense B2b. b) corpus 

50 colimus cum .B26. c) pace B2a; in p. r. om. B2b. d) ubi add. B2b. e) auro, 
argento U26. f) ita B2a\ iesta (?) m. al. corr. gestis B 1 et sic B2b. g) vita 

B2a. 6. h) ita B2a. 6; per quem Bl. i) om. B 26. k) scr. ne. 1) generet 

B 2a ; generent B 26. m) intimamus B 1, corr. n) ita B2a. 6 ; subpliciter B 1. 

o) Christo pr. m. Bl. p) scripture. Nam h. BZa. 



320 IONAS, VITA VEDASTIS EPISCOPI. 

dium attinebant , divino suggerente suffragio , plenissime 
hausit. Verum in his omnibus nullo abusus est, sed gradatim 
ad summa aspirans, vere secundum Deum et que illius sunt 
demum phylosofatus est, ut solum Deum et voluntatem eius 
et precepta amplecteretur certus de reposito fructu. Ea , 
quae in altero prologo codicis B Sa sequuntur verba : De- 
mum — et vite eterne. Explicit prologus etiam in Ionae 
opusculo interpolato leguntur, sicut ea infra exscripsi. De 
Leuco sancti patria v. ' Mittheilungen' XIV, p. 4347- Demum
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Ionae Vitae Sanctorum Columbani, Vedastis, Iohannis. Recognivit Bruno Krusch"

See other formats
